Your search found 529 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-529:

cepit ecclesiam clerumque componere, instare doctrine, predicationi uacare curamque pastoralis officii multum sollicite exercere. Etenim per Dalmatie et Sclauonie regiones circuendo restaurabat ecclesias, ordinabat episcopos, parochias disponebat et paulatim rudes populos ad informationem catholicam attrahebat. 3Tunc prenominatus Seuerus domicilium suum, quod in Spalato sortitus fuerat, quando de insulis redierunt, donauit ecclesie cum turri angulari et palatio episcopium ibi fieri statuens ibique uenerabilis presul Iohannes primitus habitare cepit. Videns ergo

que siquidem hoc firmatum est et statutum, ut nullus de cetero in lingua Sclauonica presumeret diuina misteria celebrare, nisi tantum in Latina et Greca, nec aliquis eiusdem lingue promoueretur ad sacros. Dicebant enim, Goticas litteras a quodam Methodio heretico fuisse repertas, qui multa contra catholice fidei normam in eadem Sclauonica lingua mentiendo conscripsit. Quam ob rem diuino iudicio repentina dicitur morte fuisse dampnatus. 7Denique cum hoc statutum synodali fuisset sententia promulgatum et apostolica auctoritate firmatum, omnes sacerdotes Sclauorum magno sunt

Nimirum et iste nobilissimus Gothorum uir ad hoc uenit, ut per uos plenius instructus ueritatis normam ualeat liberius predicare . Rursus dominus papa: Quo honore fungitur? Responsum est, quod dudum in sua littera presbiter fuerit. Ad hec papa: Et cur barbam radere secundum catholice ecclesie morem renuit? Sceleratus presbiter inquit: Ideo, domine, ad uestram uenit presentiam, ut amodo uestram faciat obedientiam . Illico autem uenerandus pontifex propria manu paucos pilos de barba illius precidit et mox astantibus, ut eum ecclesiastico more raderent,

peritiam. Sed ita erant fallente diabolo in baratrum heretice pestis immersi, ut non solum impiam heresim obcecato corde crederent, sed etiam scelestis labiis predicarent. Hos inuenit Bernardus Spalati comorantes multosque iam pestiferi dogmatis tabe ab eis infectos. Cepit ergo paulatim eos ad catholicam normam miti sermone allicere frequenter eos conuocans, frequenter exhortans. Sed cum illi heretica calliditate tergiuersantes dissimularent conuerti, statim archiepiscopus fecit omnia bona eorum diripi eosque anathematis uinculo innodatos cum magno opprobrio de ciuitate expelli. Tunc

lasciuie insolentia raptabantur, erant enim superbia tumidi, potentia elati, de iniuriis gloriantes, de malitiis exultantes, deridebant inferiores, contempnebant superiores, nullos sibi fore pares credebant. Et cum pluribus essent uitiis deprauati, hoc etiam ad nequitie sue cumulum addiderunt, ut catholice fidei normam spernerent et heretica se permitterent tabe respergi. Nam pene omnes, qui nobiliores et maiores Iadere censebantur, libenter recipiebant hereticos et fouebant. 4Itaque uniuersa classium multitudo sustulerunt se a Venetiis anno domini millesimo ducentesimo

prior sententia, et conscriberetur altera mitior; uidelicet ut biennio maneret suspensus, postea de misericordia sedis apostolice fieret in omnibus restitutus. Quod et factum est. 11Interim uero legatus Acontius in Bosnam contra hereticos profectus, multo ibi tempore pro statu catholice fidei laborauit. 12His temporibus factus est terremotus magnus et orribilis in die Natiuitatis Domini circa horam tertiam, per Liguriam, Emiliam et per marchiam Veneticam, ita ut multa edificia ad terram ruerent, ciuitas uero Brixiana ex magna parte sui prostrata est

archiepiscopus erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei ualidus propugnator. Cum ergo forti fuisset languore correptus, ad extrema perueniens totum se domino commendauit. Ibique sue uite cursum feliciter peregit anno millesimo CCXXII. XXIX. De bello, quod gestum est pro uilla de Ostrogo

de centenario tria fuitque summa totius collecte quasi quatuor milium ypperperorum. Ex hac pecunie collatione expedita sunt debita communitatis, et redempta fuerunt uasa aurea et argentea, que de thesauris ecclesie suscepta a longo fuerant tempore pignorata. 3Nempe uir catholicus ecclesiam et ecclesie ministros in magna ueneratione habebat. Si quando a peruersis et malignis ciuibus ad ipsius aures persuasio sacrilega contra clericos fieret, ut in depressionem clericalis priuilegii aliquod eis commune seruitium imponeret, seu datium ab eis exigeret, numquam audire

seruitiis subigentes sub arta custodia detinebant! 18 Cum quidam relligiosus uir nimio afficeretur dolore super tanto casu populi christiani admirans et ardenti desiderio causam scire cupiens, cur omnipotens Deus permiserit terram Hungaricam deuastari gladio paganorum, cum fides catholica ibi uigeret et ecclesiarum honor optimo statu polleret, audiuit nocte per uisum: Noli admirari, frater, nec diuina iudicia tibi uideantur iniusta, quia licet multa facinora huius populi summa Dei clementia supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit

idem legati Iadrenses conspectui ipsius Delphini se manifestassent, honorem decentem impenderunt, quos ille iocunde suscepit et eisdem verba in hunc explicauit tenorem. Prouisione Sedis apostolice et mandato nos elegisse in generalem capitaneum fidei Catholice contra Turcos et paganos. Cuius imperium humiliter duximus acceptandum copiosaque turba disposita est hoc sanctum et laudabile iter transfretare ad tam grande pręmium accepturum, quod ipse apostolicus deique vicarius vere pęnitentibus et confessis veniam cunctorum peccatorum ad

portum eligebant. Nam si euentu eos contigisset et nimia oppressione essent hostium conflicti seu aliquorum non posse resistere potentię, eorum erat meditamen in dictas classes fugam arripere et inimicorum fugam euadere. Fabricare iubent quedam altissima edificia turrium et cathorum lignea vetustate compositorum, quibus ipsis Iadertinis minantibus eos debere cum illa impugnari. Sed ex hoc nullum hostes genus formidinis summentes, sed semper sperabant de regis fauore et eorum futuro remedio. Quamuis ipsa edificia frustra sint

insulas Pharam et Soltam et inter Spalatum et Crainam, primordiae cuius ambitus non excedit octoginta miliaria. Habet spaciosas valles et portus frequentes et sylvis, montibus est tota cooperta, unde multitudo magna animalium, caprarum et ovium etiam a vetustis temporibus. Omnes habitantes sunt catholici praeter una familia, quae huc ex Cephalonia appulit, et non excedunt sex milia. Fructus eius consistunt in animalibus supradictis, in mele et vino et ficis. Est autem parva in quibusdam terrenis. Rex noster est Uladislaus, Hungariae, Dalmatiae et Siciliae. Dux Spalati et

gravior fuit, aut quis sanctior unquam?
1.27.14  Lusit cum pueris saepius ipse suis.
1.27.15   Isse datur quondam, (non est ea fabula falsa,)
1.27.16  Stoicus ad Florae sacra iocosa Cato.
1.27.17   Tantorum exemplis igitur moveare virorum,
1.27.18  Et quae saepe probas, ne fuge facta sequi.
1.27.19  Ne fuge, sed quamvis cum dispare, iungere turba,

2.91.14  Aut esse cura debuit,
2.91.15  Quantam irreprensis noster emeruit parens
2.91.16  Mentis beate dotibus;
2.91.17  Fabiis, Metellis, Quinctiis, Catonibus,
2.91.18  Curiis, Camillis sanctior-
2.91.19  Melioris illos seculi sinceritas
2.91.20  Virtute fecit praeditos-

pulcher Apollo lyra,
3.14.57  Hunc genus, integritas, hunc forma augusta decorat,
3.14.58  Et gravitas, et cum religione fides.
3.14.59  Quid tantum sanctos stupet urbs Romana Catones?
3.14.60  Quidve stupet septem, terra Pelasga, viros?
3.14.61  Socrate quidve suo doctae laetantur Athenae?
3.14.62   E quibus huic aliquem praeposuisse nefas.

alias occupationes suas dignaretur et hanc nostram, imo fidei causam, ante oculos ponere, taliterque curare et providere, ut non hanc inceptam, defectu aliquo perurgente vel remissius agere, vel omnio deserere non compellar, neve cogar et parta relinquere, cum detrimento et ignominia catholicae fidei et iactura sempiterna. Opibus et numero validi sunt, cum quibus arma conferenda erunt, vereorque, ne cum Teucro inceptum hoc bellum, cum tota Asia gerendum occurrat, quam ob rem spes maior christianae servitutis propulsandae, in perseverantia est. Aut enim non persuaderi bellum

adeo ut apud plerosque sapientes, modus omnium divinarum humanarumque actionum regula et mensura esse definiatur: primumque omnium Auctorem singula egisse et agere sub numero pondere et modo sive mensura nedum theologi sed etiam vero philosophantes rationabiliter et catholice profitentur. Et quia modus in prefata parte contentus in principalioribus defficere videtur, ideo nulli mirum esse debet si debito ac optato fine claudi non meretur. Quod ex tribus liquido constare et patere potest, primo quod est contra Deum, secundo

spectaculum dignum ad quod respiciat intensius operi suo Deus. Ecce par Deo dignus uir fortis cum fortuna mala compositus, utique etsi prouocauit! Non uideo, inquam, quod habeat in terris Iuppiter pulchrius si conuertere animum uelit, quam ut spectet Catonem, partibus non semel fractis, stantem nihilo minus inter ruinas publicas. Π ut Iuppiter spectet Catonem stantem not. lector A2 in marg. Huic etiam exemplum Reguli subicit: Veniamus, ait, ad Regulum. Quid illi fortuna nocuit quod eum documentum fidei,

fortis cum fortuna mala compositus, utique etsi prouocauit! Non uideo, inquam, quod habeat in terris Iuppiter pulchrius si conuertere animum uelit, quam ut spectet Catonem, partibus non semel fractis, stantem nihilo minus inter ruinas publicas. Π ut Iuppiter spectet Catonem stantem not. lector A2 in marg. Huic etiam exemplum Reguli subicit: Veniamus, ait, ad Regulum. Quid illi fortuna nocuit quod eum documentum fidei, documentum patientiae fecit? Π aduerte Reguli exemplum not. lector A2 in marg. Figunt cutem claui,

probior quam in luxu redditur. nota not. lector A1 et expand. lector A2 in Π nota penuriam probiorem quam luxum Romanus populus, quoadusque concertantem de uirtute Carthaginem habuit, totius honestatis ac sanctimoniae exemplis pollebat, at contra sapientissimam Catonis sententiam in perniciem uictorum euersa cunctorum scelerum labe pollutus est. Π Carthago contra Catonis sententiam euersa Romanos uitiis infecit not. lector A2 in marg. Sublato enim hostili metu, studia sua ad libidines et uoluptates conuerterunt, quae

quam luxum Romanus populus, quoadusque concertantem de uirtute Carthaginem habuit, totius honestatis ac sanctimoniae exemplis pollebat, at contra sapientissimam Catonis sententiam in perniciem uictorum euersa cunctorum scelerum labe pollutus est. Π Carthago contra Catonis sententiam euersa Romanos uitiis infecit not. lector A2 in marg. Sublato enim hostili metu, studia sua ad libidines et uoluptates conuerterunt, quae prius inimicorum uirtus ad fortitudinem accendebat. Marcescit enim in otio mortalium uirtus, nota not. lector

igitur ne tuum diuino praeferas consilium, putesque ipsum quicquam iniuste agere. Nam ut Boethius ait: De hoc quid tu iustissime putas, omnia scienti Prouidentiae diuersum uidetur. Vnde et quaedam causa uictrix uictrix] correxi ex uicta in bello placuit diis, non Catoni, tamquam iusta, uicta uero, Catoni non diis, sicut testatur Lucanus. Sed expositionem Catonis reprobat statim dicens: Igitur quicquid uideas contra spem geri, rebus quidem rectus rectus] correxi ex rectis ordo est, opinioni uero tuae peruersa confusio.

consilium, putesque ipsum quicquam iniuste agere. Nam ut Boethius ait: De hoc quid tu iustissime putas, omnia scienti Prouidentiae diuersum uidetur. Vnde et quaedam causa uictrix uictrix] correxi ex uicta in bello placuit diis, non Catoni, tamquam iusta, uicta uero, Catoni non diis, sicut testatur Lucanus. Sed expositionem Catonis reprobat statim dicens: Igitur quicquid uideas contra spem geri, rebus quidem rectus rectus] correxi ex rectis ordo est, opinioni uero tuae peruersa confusio.

Sed quid in tanta

ait: De hoc quid tu iustissime putas, omnia scienti Prouidentiae diuersum uidetur. Vnde et quaedam causa uictrix uictrix] correxi ex uicta in bello placuit diis, non Catoni, tamquam iusta, uicta uero, Catoni non diis, sicut testatur Lucanus. Sed expositionem Catonis reprobat statim dicens: Igitur quicquid uideas contra spem geri, rebus quidem rectus rectus] correxi ex rectis ordo est, opinioni uero tuae peruersa confusio.

Sed quid in tanta rerum uarietate agendum est? Dauiticum profecto sequendum

confert illorum enumeratio qui simili infortunio afflicti sunt, ut Cicero se fecisse Seruio scribit nominans Quintum Maximum, qui filium consularem uirum et magnis rebus gestis amisit, et L. Paulum, qui duobus septem diebus orbatus est, et M. Catonem, qui summo ingenio summaque uirtute filium perdidit. Idem fecit et Hieronymus ad uirginem in exilium missam ita

pietas contulit quam saeuissimo hosti Romano, duci Carthaginiensium, in funere praestitit, quam ingens robur animi, quo ipsum hostem una cum oppido expugnauit. Magis commendantur Caesaris lacrimae, quas capiti Pompei exhibuit et in liberos Catonis ceterosque aduersarios suos ingens clementia quam tot insignes palmae quas uictor conspicuus ex hoste reportauit. Quid de Q. Metello, de posteriore Africano, Q. Crispino, M. Marcello, Hannibale, Alexandro, Pisistrato, Pyrrho, ceterisque

Vnde plerique tenerioris sensus et malorum impatientes mortem sibi ultro propriis arcesserunt manibus ac summa impietate dolorem depellere sunt conati; ut Cato Vticensis, Dido, Sardanapalus, Nero, Demosthenes, Hannibal , et alii complures. Quorum errorem probans Seneca in libris suis quos de consolatione conscripsit et nonnullis in epistulis,

sed pastoris; et figulus uasa probat et usibus quibus lubet accommodat . Vnde nequeo satis demirari illorum ingenia qui tantis laudibus ac praeconiis factum Lucretiae, Catonis, ceterorumque quos nominauimus, efferunt et commendant atque illud magnanimitati et constantiae tribuunt quod est ignominiosissimae pusillanimitati et turpissimae imbecillitati merito tribuendum.

potentissimus ille Atila Venetam provinciam ingressus, ac omnia Padum usque amnem ferro et igni populatus, obvium sibi Leonem Papam, in tanta veneratione habuit, ut eius monitis et interventu, omisso ad Urbem itinere, confestim Italia excesserit. D. deinde Stephanus, qui primus nostros ad fidem Catholicam convertit, circiter millesimum Dominicae incarnationis annum, cum Imperatoris Henrici gener, sororiusque esset, maluit tamen coronam regiam a Romano petere Antistite, ac per hoc, regnum illud Sedi Apostolicae devincire. Quem imitatus paullo post D. Ladislaus, cum illius temporis

res sita sit, tuae declarare Sanctitati. Quapropter admonet: Hostem ingenio ferocem, opibus potentissimum, nihil minus, quam de quiete cogitare, in dies magis ac magis insolescere, et immaniora moliri: se primis ingressum vestigiis regnum suum iam colluctatione fatigatum pro religione catholica devovisse, satis et alias pro tuendis finibus labores impendisse, verum hoc biennio ingenti auxiliorum spe fretum, et magnis pollicitationibus allectum omnem fere belli impetum suis humeris sustinuisse. Orat, et obtestatur Beatitudinem tuam, quanto potest studio, consideret necessitates

meus.
Ne plus persoluam quam te modo postulo, Crasse,
Ęs mihi quod debes omne remitto tibi. In bibulum Crassum
Vincis Fabricios, uincis grauitate Catones
Dum te metiris, bibule, lance tua.
At quia metimur mores, non pondera suci,
Non minus aut plumis es leuis, aut stipulis. Ad Crassum

Epicurei
Dilige uirtutes damnato turpia sperne
Delicias omnes nomen seruato pudicum
Incestum fugito fortis consortia quęre
Mollia uitato conuiuia temne nepotum
Quęre labores posce Catonum commonefacta 5 De lupo a rustico interempto
Frangebat teneros perduris dentibus agnos
Bellua lanigero perniciosa gregi.
Accurrens stricto

ECCLESIĘ DOCTORIBUS De laudibus diui Hieronymi carmen
Delmatię lętis olim generatus in oris
Hieronymus toto notus in orbe fuit.
Inter Catholicos unus facundior omnes,
Iudice me, magno nec Cicerone minor.
5  Cecropia doctus lingua doctusque Latina,
Hebraicos didicit Chaldaicosque sonos.
Felix tam uarię donis donate

misso, lyra grata, plectro,
2.32.2   Ecce te circum resident seueri,
2.32.3   Qui nimis callent digitis et aure,
2.32.4   Mille Catones.
2.32.5   Hique suspensis trutinant Camoenis,
2.32.6   Quale producunt tua fila carmen,
2.32.7   Tu tamen gaude trutina

Catones.
2.32.5   Hique suspensis trutinant Camoenis,
2.32.6   Quale producunt tua fila carmen,
2.32.7   Tu tamen gaude trutina Catonum
2.32.8   Iudicioque.
2.32.9   Vult et insulsum trutinare uulgus,
2.32.10   Quod tenet semper cacethes superbum,

Maximus. Polibius. Valerius Maximus. Ciceronis opuscula: liber De amicicia, dicitur Lelius, De senectute, Cato Maior. Thucidides. Phalaris. Oratius in Epistulis.

expensum auro est 26 .
Audacia. Fabii CCCVI Vehientum insidiis periere 8 .
Accusator. Marcus Portius Cato, accusator assiduus malorm, Galbam octogenarius accusauit; ipse quadragies quater accusatus gloriose semper absolutus 19 . APOPHTHEGMATA PLVTARCHI
Amicus

uiderimus 96 . Quod semper mouetur, id ęternum est. Animorum origo a Deo. Quod animus diuidi non possit ideoque nec interire affirmat 99 . Socrates noluit educi custodia sentiens animos esse immortales. Cato gauisus est se nactum causam mortis. Sententię de animo Epicureorum, Dicearchi et Stoicorum 100 . Item Panetius et Plato. Animus in partes distributus duas: altera rationis particeps, altera expers 113 .

De aduersitate ferenda. Nemo duraret, si rerum aduersarum eandem uim assiduitas haberet, quam primus ictus. Qui de felicitate ad miseriam deuoluti sunt 74 . Miserabilis bonorum casus: Socratis, Rutilii, Pompei, Ciceronis, Catonis 75 . / Fortis in aduersis Stilbon 76 . Quę lacessunt sapientem, etsi non peruertunt 27 . Crudelis in re aduersa obiurgatio 85 .

nunquid quia hic disertus est, ego damnadus sum? 15 . Accusationes iniquę in foro 50 . Non cito credendum delatoribus 52 . Pulcher furti accusauit Catonem. Carmina in Pompeium composita et in Marcum Brutum 144 .
Appetitus. Inter desiderium naturale et ex falsa opinione nascens 6 . Viri boni

Epictetus philosophus confitetur se fuisse seruum, corpore mancum, pauperie pressum, diis tamen charum 15 . De hominibus calamitosis dicitur: Ille habet equum Seianum; item: aurum Tolosanum 23 . Marcus Cato in oratione pro Rhodiensibus: Aduersę res edomant et docent, quid opus sit facto, secundę res lętitia transuorsum trudere solent a recte consulendo atque intelligendo 44 . Versus Gręcus: Ipsa dies quandoque parens, quandoque nouerca

eludas exemplo Tullii 72 . VITĘ PLVTARCHI
Agricola. Plantandi ratio a Solone constituta 23 . Cato senior pascuum et seminarium agrum quam floreum et irriguum maluit 91 . Vnde illud Ouidii: Luxuriat Phrygio sanguine pinguis humus 135 . Amicicia inter Theseum et Perithoum 4 .

20 . Auaritia militum Pompeianorum quęrentium thesauros terram fodiendo labore irrito 31 . Antigonus mendax ob auaritiam 50 . Qui timiditatem Herculi exprobrat, potest et Catoni turpitudinem quęstus 70 . Demosthenes habens argiranchen, non sinanchen 87 . Auaritia multa exigens 106 .

Pensiles horti in arce Babylonis 219 . Regulus per litteras petiit, ut sibi successor mitteretur, causatus quod suus agellus a mercenariis cultoribus uastaretur 255 . Ficus a Catone in senatu ostensa 326 . Lex 335 . Agrorum curam foeminis et senibus delegant 347 . Vitis aurea Pompeio donata 363 .

amare diuitias 87 . In auaritiam. Caius Portius. Lex de pecuniis repetundis 131 . Nullum uitium tetrius quam auaritia. Apollinis oraculum Spartam auaritia perituram 132 . Catonis sententia: Qui foeneratur, hominem occidit 135 . Hominis incommodo suum commodum augere 140, 141 . Appetitio alieni contra naturam est 142 . Hęreditatis spes

principia naturę 61 . De eodem multorum opiniones. Stoici: bonorum finis honeste uiuere. Virtus beatos efficit 62 . Qnanta uis sit honestatis 64 . Virtus Marci Catonis. Summum bonum non in sola honestate 66 . Omnia bona, quę secundum naturam. Aristoteles, Plato. Marcus Piso contra Stoicos de bonis. Memoria clarorum uirorum loca nobilitata 68 . Bonum

ametur autor 50 . Aristidis constantia, modestia, ęquitas 86 . Aristides cognominatus iustus. Virtute nihil pulchrius. Aristidi uirtus peperit inuidiam 87 . Cato neminem bonum laudari passus, nisi id communi utilitati iunctum esset 94 . Virtus fortuna fortior 143 . Agesilaus morum suorum conscius frequens in publico fuit 29 .

94 . Virtus fortuna fortior 143 . Agesilaus morum suorum conscius frequens in publico fuit 29 . Xenocrates optimus 62 . Si Cato Roma non indigeat, Romam tamen indigere Catone 67 . Siracusis et boni optimi et mali pessimi 78 . Honestas per se ipsam expetenda 86 . Virtutes gloria sequitur,

Virtus fortuna fortior 143 . Agesilaus morum suorum conscius frequens in publico fuit 29 . Xenocrates optimus 62 . Si Cato Roma non indigeat, Romam tamen indigere Catone 67 . Siracusis et boni optimi et mali pessimi 78 . Honestas per se ipsam expetenda 86 . Virtutes gloria sequitur, uoluptates dolor

legatos secum illuc ire coegit, confidens nihil se acturum, quod illi accusare possent. Sic et Lucius Crassus inimicum suum in prouincia Gallica sibi actorum suorum speculatorem admisit. Eadem sui confidentia in Catone, in Marco Scauro, in Marco Antonio oratore liber III, caput VII. Ciues boni coronabantur apud Athenienses, liber II, caput I. CICERONIS OPVSCVLA

beneficiorum, quę ad uniuersos spectant 130 . Lex naturę, ut homo hominem iuuet 141 . Bellum quare suscipiendum 79 . Bellum iustum, Obseruatio militum. Pompilius. Cato. Bellum pro gloria mitius gerendum 80 . Quęritur, res bellicę an urbanę maiores sint 89 . Bello nihil nisi pax quęrenda 90 .

a marito perempta, quod uinum bibisset. Matrona inedia mori coacta. Propinquos foeminis osculum dare mos fuit, ut scirent, an temetum olerent. Dote mulctauit mulierem, quę plus uini bibisset quam ualitudinis causa. Lucius Papirius imperator uotum uouit Ioui pocillum uini. Cato: "Non aliud", inquit, "uinum bibi quam remiges". Lucius Lucullus puer apud patrem nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus semel Gręcum uinum daretur. De uitanda ebrietate, caput XXII 147 . Saporum genera XIII

Nimis horridi animi uidetur et tetrici. Ariston aiebat malle se adolescentem tristem quam hilarem et amabilem turbę 13 . Magna res est constantia et perseuerantia 18 . Socratis et Catonis constantia inter uitae difficultates 52 .
Clementia. Peccandi uerecundiam facit ipsa clementia regentis. Seueritatem abditam,

43 . Athenodorus ait ne ad coenam quidem se iturum ad eum qui sibi nihil pro hoc debiturus sit 73 . Nonnunquam usque ad ebrietatem ueniendum. Quare Liber dictus inuentor uini. Arcesilaus indulsit uino. Catoni ebrietas obiecta est 75 . Aqua et polenta aut frustum ordeacei panis 7 . Circumspiciendum, cum quibus edas et bibas. Ventri da quod debes, non quod potes 8 .

bibas. Ventri da quod debes, non quod potes 8 . Plato uixit annos LXXXI ob parsimoniam et eorum, quę auiditatem euocant modum 20 . Cassius tota uita aquam bibit 34 . Cato sitim tolerauit 52 . Pythagoras animalibus abstinuit et Sestius; dissimilis utrique causa 53 . Panis et aqua ad esuriem sitimque expellendam 59 . Quicquid ex

institutum, ut in communi simul coenarent, nequis priuatim luxurię indulgeret 12 . Pericles coenarum apparatus contempsit deuitauitque aliorum conuiuia, quod uirtutis grauitati derogarent 51 . Cato senior eodem uino quo operarii usus 91 . Cibi ac potus parcissimus Agesilaus 28. 29 . Alexander coquos solertissimos ad se missos remisit his sibi opus non esse dicens, sed illis quos sibi Leonidas

eademque frons 93 . Socrates. Caius Lelius 93 . In Marco Scauro et in Marco Druso seueritas et in Scipione. Pythagoras et Pericles grauis 97 . Ęqualitas uitę. Cato in grauitate constans 98 . In omni re gerenda seruare constantiam decet 102 .
Clementia. Nihil laudabilius placabilitate atque clementia

nympha genuit. Chironem filium a Theseo ob latrocinia peremptum in scopulos Schironidas conuertit VII . Protheum ex Thetide genuit in formas uarias se mutantem. Mestram, cuius aliquando concubitu usus fuerat, cum uendita seruiret, in pis/catorem senem conuertens seruitute liberauit VIII . Laomedonti in construenda Ilio cum Apolline operam locauit, sed mercedem negante agros eius undis oppleuit et Hesionen filiam

Dolor contra remedium contumax 71 . Bion eleganter ait non minus molestum esse caluis quam comatis pilos uelli 73 . Dolori tantum des, quantum poscit. Qui non flendi? Hercules, Regulus, Cato 75 . Non dolore tantum, sed doloris opinione uexamur, more puerorum etc. 76 . Dolens mortem fratris 81 . Muliebre est se dolori consumendum comittere

Longissimum luctum mensium decem statuit 17 . Pericles dolore superatus in funere filii 55 . Timoleon prę tristitia XX fere annis rempublicam non attigit 97 . Cato mortem fratris dolens 65 . Demosthenes VII die post interitum filię cum corona et ueste splendida processit nunciato Philippi interitu, bonum publicum pręponens rebus domesticis 86 .

Demosthenes VII die post interitum filię cum corona et ueste splendida processit nunciato Philippi interitu, bonum publicum pręponens rebus domesticis 86 .
Degener. Porcii Catonis filius 71 .
Deffensor. Hercules et Theseus eo animo terram peragrantes, ut nemini iniuriam inferrent nisi iniuriam inferentibus 2 .

et morti sint subiecti 188 . Ętas. Quare putantur antiqui mille annos uictitasse 44 . Ecclesię fundamentum iactum et roboratum per apostolos 91 . Illa sola Ecclesia catholica et uera, in qua confessio et remissio peccatorum per penitentiam et fidem 98 . Heretici. De heresibus, quas emersuras prophetę, Christus, apostoli prędixerunt 98 .

Ętas. De senectute, liber VIII, caput XII. Emptio, uenditio. Claudius Centimalus domus suę altitudinem submittere ab auguribus iussus, uendidit illam Calphurnio Lanario nec indicauit. Cato Portius arbiter ipsum Calphurnio damnauit, liber VIII, caput II. Enygma. Homerus, quia quęstionem absoluere non potuisset, dolore absumptus creditur, liber IX, cap. XII. CICERONIS

40 . Porphyrii inconstantia et error 73 . Porphyrius 74. 75 . Cham hereticos signat 118 . Quod per hereticorum dissensiones fides catholica roboratur 151 . ORIGENES
Enygma sermo figuratus 113 . Ecclesię fundamentum Christus

ut Scytę solent, sparseris, in quolibet equo densior iactabitur iuba, horrebit in leonum ceruice formosior 63 . Fur. Dion argumentis collegit modo omnes sacrilegos esse, modo neminem 44 . Seruus tortus Catonem conscium furti dixit. Quid agitis? Vtrum plus creditis tormentis an Catoni? 142 . Vtrum lucrum bonum sit ex sacrilegio 37 . Filii. Incertum quales futuri filii 66 .

horrebit in leonum ceruice formosior 63 . Fur. Dion argumentis collegit modo omnes sacrilegos esse, modo neminem 44 . Seruus tortus Catonem conscium furti dixit. Quid agitis? Vtrum plus creditis tormentis an Catoni? 142 . Vtrum lucrum bonum sit ex sacrilegio 37 . Filii. Incertum quales futuri filii 66 . Ames parentem, si ęquus est, sin aliter, feras 85 .

Gręce: Et pulchras omnis inter clarissima fulget 53 . Fur. Furti damnatus, qui iumentum aliorsum duxerat quam quo utendum acceperat etc. 48 . De puniendis furtis Catonis sententia. Item Solonis. Furta per lancem liciumque concepta. Quid sit furtum conceptum, quid oblatum 67 . Furta licita apud Ęgyptios et Lacedemonios. Fures publici 68 . Fur manifestus in seruitutem

ut taceret, donatus, silere non potuit Cyrum a se uulneratum, ex quo Artoxerxis iussu graues poenasdedit 114. Gula. Centauri in conuiuio ebrii lasciuiunt mulieribusque manus iniiciunt. Laphitę resistentes eos peremerunt 4. Cato: Difficile est ad uentrem auribus carentem uerba habere. Difficile est illam rempublicam saluam fore, ubi pluris piscis quam bos ueniret 92. Turdos apud Lucullum nutritos dedignatus est petere Pompeius ęger, ne uideretur se uiuere non posse, nisi Lucullus delicatus esset 12.

ubi pluris piscis quam bos ueniret 92. Turdos apud Lucullum nutritos dedignatus est petere Pompeius ęger, ne uideretur se uiuere non posse, nisi Lucullus delicatus esset 12. Promachus omnium bibacissimus 49. Epulum a Cęsare plebi datum 57. Ebrietas excusatur in Catone 65. Spartiatę ebrios, quos Ilotas appellant, producebant in medium, ut iuuenes eorum turpitudine offensi a potationibus abhorrerent 94. / Marcus Antonius, cum se uino ingurgitasset, uomitauit in senatu 104. Idem domum

magister ait nihil de illo se paruum augurari, sed magnum siue bonum siue malum futurum 41. Idem glorię cupidus Milciadis tropheum sibi somnos adimere dicebat 41. Moriendum esse parta gloria, ne fortuna mutet statum 63. Statuę Catonis inscriptum, quod rem Romanam in deterius prolapsam ipse censor optimis moribus et pręceptis restituit 94. Ixionis fabula inanem gloriam significans 105. Pueros ad gloriam incitari honore aliquo Spartę mos 117. Pachitas rerum gestarumconscius se ipsum interemit, ut

potando iungens in febrim incidit 232. Tibicines ebrii Romam deportantur 234. Demetrio obiecta ebrietas 243. Pyrrho et Prusię filio pro dentibus os unum 246. Xencetas Molonis artibus captus, cum illi castra diripienda reliquisset 278. Cato: difficile eam ciuitatem diu incolumem fore, ubi pluris piscis quam bos ueniret 320. Marius senatu motus, cum aquam in publico bibisset 344. Diem noctemque potando conuiuari Germanorum fuit 347. Sylla epulum sumptuosissimeinstructum deditpopulo 356.

Harpię 86. Conuiuium 88. Conuiuium 154. Gratus. Et bene apud memores ueteris stat gratia facti 104. PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI Gloria. Titus Liuius de Catone, cuius glorię neque profuit quisquam laudando nec uituperando nocuit, cum utrumque summis pręditi fecerint ingeniis. Signat autem Ciceronem et Cęsarem, quorum alter laudes, alter uituperationes supradicti scripsit uiri 20. In Domino gloriare 169. Nunquid gloriabitur

7. Alexander uictor tot regum atque populorum irę tristitięque succubuit 56. Iniuria. Illud ante omnia cogita foedam esse et execrabilem uim nocendi et alienissimam homini, cuius benefìcio etiam sęua mansuescunt 52. Ignominię remedia exemplo Socratis et Catonis et Aristidis 70. Liber, quomodo in sapientem non cadit iniuria. Cato passus iniurias 75. Inter iniuriam et contumeliam 76. De iniuria querelationes. Contumelia a contemptu dicta. Iniuria et contumelia 77. Iniuriarum remedium est obliuio. Multis minatur qui

56. Iniuria. Illud ante omnia cogita foedam esse et execrabilem uim nocendi et alienissimam homini, cuius benefìcio etiam sęua mansuescunt 52. Ignominię remedia exemplo Socratis et Catonis et Aristidis 70. Liber, quomodo in sapientem non cadit iniuria. Cato passus iniurias 75. Inter iniuriam et contumeliam 76. De iniuria querelationes. Contumelia a contemptu dicta. Iniuria et contumelia 77. Iniuriarum remedium est obliuio. Multis minatur qui uni facit iniuriam 86. Vtinam ea lex homini esset, ut cum telo suo

Cepe reuirescit et congerminat decedente luna, contra autem inarescit adolescente 120. Ira. An sapiens irascetur. Deffinit mediocritatem esse seruandam 11. Esse in Illyriis, qui interimant uidendo, quos diutius irati uiderunt 51. Iniuria. Cęsar consul Catonem in carcerem duci iussit. Senatus consurrexit et prosequebatur Catonem in carcerem. Haę inuidia facta Cęsar destitit et mitti Catonem iussit 30. Non iccirco prior iniuriam facere debeas, quam nisi feceris, pati possis 44. Peius est

adolescente 120. Ira. An sapiens irascetur. Deffinit mediocritatem esse seruandam 11. Esse in Illyriis, qui interimant uidendo, quos diutius irati uiderunt 51. Iniuria. Cęsar consul Catonem in carcerem duci iussit. Senatus consurrexit et prosequebatur Catonem in carcerem. Haę inuidia facta Cęsar destitit et mitti Catonem iussit 30. Non iccirco prior iniuriam facere debeas, quam nisi feceris, pati possis 44. Peius est iniuriam facere quam accipere 72. Furor fit lęsa sępius

mediocritatem esse seruandam 11. Esse in Illyriis, qui interimant uidendo, quos diutius irati uiderunt 51. Iniuria. Cęsar consul Catonem in carcerem duci iussit. Senatus consurrexit et prosequebatur Catonem in carcerem. Haę inuidia facta Cęsar destitit et mitti Catonem iussit 30. Non iccirco prior iniuriam facere debeas, quam nisi feceris, pati possis 44. Peius est iniuriam facere quam accipere 72. Furor fit lęsa sępius patientia 104. Veterem ferendo iniuriam inuitas nouam 104.

ignominię causa, illi captiuis Atheniensibus noctuam 53. Diogenes quodam ad eum dicente: Hi te irrident- At ego minime ridiculus sum, inquit, cum arbitrer solos ridiculos esse illos qui alios derideant et qui hac iniuria moueantur 57. Bibulus stercore perfusus 67. Cato in carcerem duci iussus honorabilior apparuit 68. Imprudens. Spartę non licebat noctu pergere pręuio lumine 12. Solon pro tempore stultitiam simulat 20. Cato de legatis in Bithiniam mittendis, quorum unus podagrosus, alter capite uulneribus lęso erat,

illos qui alios derideant et qui hac iniuria moueantur 57. Bibulus stercore perfusus 67. Cato in carcerem duci iussus honorabilior apparuit 68. Imprudens. Spartę non licebat noctu pergere pręuio lumine 12. Solon pro tempore stultitiam simulat 20. Cato de legatis in Bithiniam mittendis, quorum unus podagrosus, alter capite uulneribus lęso erat, tertius uecordia insignis, "populus Romanus," inquit, "legationem emittit, quę nec pedes nec caput nec cor habet" 92. Tigrannes nuncium aduentus Luculli securi percuti iussit, cęteris metu

Alcibiades ut cameleon suscipiendis coloribus 32. Theramenes cothurnus cognominatus propter inconstantiam, cum modo has, modo illas partes sequeretur 13. Iustitia. Bruti seueritas in fìlios, quos proditionis conuictos uirgis cędi et securi percuti iussit 75. Cato affinitatem cum Pompeio repudiauit, ne obsides contra rempublicam daret 67. Ignis a Numa uenerari constitutus per uirgines Vestales 47. Ignem a Delphis petiere extinctis domesticis ignibus, ut quos a barbaris uiolatos Pithius dixerat 89. Inimicus. Aristidis

ut quos a barbaris uiolatos Pithius dixerat 89. Inimicus. Aristidis modestia erga sibi inimicum 90. Inimici Demosthenem fugientem miserati dederunt ei uiaticum 87. Cęsar epulum ! fleuit Antonii necem 111. Ignauus. Cato dicebat commilite sibi opus non esse, qui inter eundum manus, inter confligendum pedes agitaret quique stertendo quam hostibus clamitando longius sentiretur 92. Persę regis uicti ignauiam Emilius reprehendit, quod uitę cupiditate adeo se suppliciter gereret, ut indignus priore

sagitta percussus ingenti calcitratu sessorem excussit 133. Archimedis machina uno ictu multa saxa torquens ut Briareus 284. Alexander contumelia iritatus sexmilia ciuium interemit 349. Sylla conuitio exceptus ab adolescente patienter tulit 357. Cato in carcerem ducitur 367. Ignominiosa animaduersio in milites 434. Imprudens. Ęthiopes sacerdotem sanctissimum iudicant, quem phanatico cursu circumferri uiderint 11. Dauid stultitiam simulat 48. Calcedonis conditores cęci iudicati Apollinis oraculo

/ moerore finiuit 192. Titus Manlius, Lucii filius, tardus ingenio 198. Xenocrates 233. Hannibal leges et iura ciuitatis parum se callere dixit 308. Fuluio Flacco mens parum constare coepit, cum tegulas de templo Iunonis asportasset 323. Catonis iocus in publicam legationem, quod nec caput nec pedes nec cor haberet 330. Herbę genus ad insaniam adducens 400. Stultitię argumenta in Claudio 415. Domitianus muscas aucupatur 427. Traianus furiosi occursu pene interfectus 429. Stulta Heliogabali

Poeni, percussuri estis etc. 304. Hypocrita. Pisistratus se uulnerans, simulans ab inimicis id passum, hoc commento tyrannidem occupat 86. Intemperanti dictum, cum de modestia orationem haberet: Tacebisne, inquit, hodie, diues ut Crassus, uiuens ut Lucullus, loquens ut Cato 363. VALERIVS MAXIMVS Iudex. Iudicans alios ipse eiusdem culpę reus, liber VIII, caput VI. Lucius Cotta a Scipione Emiliano accusatus absoluitur, ne damnatio eius pręcipue accusatoris amplitudini existimaretur donata, liber VIII, caput

Paralipomena, Hesdras, Ester, Canticum canticorum, opuscula Cypriani, Athanasii epistolę, Hilarii libri. Caue Apochrypha 129. Nunquam de manu tua sacra lectio deponatur 131. De lectionibus ad mensam 156. Hyeronymus flagellatus, quia libentius gentilium legebat libros quam catholicorum 166. Animus sacrę lectionis amore ocupandus 171. Lectioni et Scripturis ediscendis horam statue 172. Ama Scripturas sanctas 173. Scripturas legens memento esse Dei uerba 180. Post Scripturas sanctas doctorum hominum tractatus lege 192.

lex honoribus abdicat eum qui orta seditione neutram factionem secutus fuerit 22. Menenii fabula de uentre et membris, qua plebis seditionem repressit 36. Libertas. Apud Lacedemonios liberos maxime liberos esee et seruos maxime seruos 15. Cato amissę libertati superesse noluit se ipsum interficiens 71. Brutus noluit se dici regem uel dominum, sed regis atque domini interfectorem 81. Liberalitas Porsennę, qui inita pace cum Romanis castra illis reliquit nihil secum ferens pręter arma

Aspasiam adamatam accępit Pericles, domo exiens et rediens eam amplexus osculabatur 53. Archilocus: Haud unguenti, uetula cum sis, oblita es 54. Duę Vestales in stupro deprehensę 58. Lucius Flaminius in libidines pronus, Tito fratri dissimillimus 85. Idem Catone censore senatu motus 93. Turpis libidinis tentator impune interemptus 134. Cymon / in mulieres intemperantis ingenii fuit 1. Cleonice a Pausania adamata erroreque interempta 2. Precię meretricis ope usus

274. Virga tua et baculus tuus, ipsa me consolata sunt 283. De institutione puellę adhuc paruulę 284. Dilectionis signum est delinquentes corripere 303. Mora. Dilationes imperfectę seruitutis Dei non placent 258. Catonis dictum: Sat cito, si sat bene 265. Maledictum. Ne detrahas nec detrahentes audias 132. De nociuis sermonibus uitandis 152. De moderatione sermonis et lingua cohercenda 153. Linguam a maliloquio cohibe 160. Nulli

locum, motum. Sed omnes hę causę ex una pendent, quod est Deus. In his quęstionibus non esse tempus terendum dicit 22. [Cataper] Miracula quotidiana non mouent, sed noua 108. Serpens mirę magnitudinis 33. Matrimonium. Marcus Cato coloni sui filiam duxit uxorem 15. Habent locum maledicto crebrę nuptię 86. Scipionis filię a senatu dotatę 92. Rapta raptoris aut mortem aut indotatas nuptias optet. Quidam duas rapuit, altera mortem optat, altera nuptias 120. Captus a pyratis scripsit

ciuitatis inter eosqne qui seruum et filiam habebat, profectus est peregre. Cum omnes serui dominas suas uitiassent, seruus eius uirginem seruauit. Occiso tyranno reuersi sunt principes, in crucem seruos sustulerunt. Ille manumisit et ei fìliam collocauit; accusatur dementię 135. Marcus Cato ut supra 135. Raptor negauit se rapuisse, iudicio uictus uult ducere, rapta optionem petit 137. Vxorum erga maritos pietas. Quod uxoris erga ipsum charitas effecerit, ut ipse sibi charior sit et propter ipsam diligentior in ualitudine curanda 51. Miseria hominis.

14. Propositum uitę totius. Socrates totam philosophiam reocauit ad mores 26. Sic uiuendum est tanquam in conspectu uiuamus, sic cogitandum tanquam aliquis in pectus intimum prospicere possit et potest 34. Vita frugi 34. Vitę frugalitas 36. Frugalitas Catonis 37. Primi mortalium lege naturę uiuentes, Diogenis uita 40. Sic formemus animum tanquam ad extremum uentum sit 50. De hominis officio erga hominem 51. Magnanimus 2. Fabricius aurum accipere noluit 11. Fortis contra malam

accipere quam quod ille posset dare 36. Demetrii constantia: CC talenta a Cęsare donata reiecit. Si tentare, inquit, me eonstituerat, toto illi fui experiundus imperio 44. Qui magni animi est, etiam boni est, contra sententiam Titi Liuii 49. Catonis magnanimitas in aduersis. Mutii in hostem 58. Bruto libertatem debemus, Lucretię Brutum. Item de Coclia 1 66. Angustus animus est, quem terrena delectant. Ad illa ducendus est, quę ubique equę apparent etc. 69. Socrates inter tyrannos

Item de Coclia 1 66. Angustus animus est, quem terrena delectant. Ad illa ducendus est, quę ubique equę apparent etc. 69. Socrates inter tyrannos intrepidus 73. Non est quod dubites, an tollere se homo supra humana possit etc. Marcus Cato 76. Fortitudo contemptrix timendorum 85. Magnanimus 107. Deliberat Cicero, an Antonium deprecetur, et docet mortem seruituti anteferendam esse Catonis exemplo 114. Magnus ille est qui fictilibus sic utitur quemadmodum argento. Nec ille minor est qui sic argento

inter tyrannos intrepidus 73. Non est quod dubites, an tollere se homo supra humana possit etc. Marcus Cato 76. Fortitudo contemptrix timendorum 85. Magnanimus 107. Deliberat Cicero, an Antonium deprecetur, et docet mortem seruituti anteferendam esse Catonis exemplo 114. Magnus ille est qui fictilibus sic utitur quemadmodum argento. Nec ille minor est qui sic argento utitur quemadmodum fictilibus 3. Non uerba, sed opera fortes decent 10. Magni animi est magna contemnere ac mediocria malle quam nimia 13. Magnanimus

proposito in Asiam ueni, ut non id acciperem quod dedissetis, sed ut id haberetis quod reliquissem 18. Fabii. Lacones 33. Virgilius, dum equi nobilitatem describeret, expressit imaginem uiri fortis et inter bella impauidi 47. In hoc genere laudat Catonem 47. Cato per medias Affricę solitudines pedes duxit exercitum 52. Fabricius hosti, ut uenenum caueret indicauit. Oratius in ponte solus hostium impetum sustinuit 60. Medicus. Quantum debetur medico 41. Medici curatio comparatur

ueni, ut non id acciperem quod dedissetis, sed ut id haberetis quod reliquissem 18. Fabii. Lacones 33. Virgilius, dum equi nobilitatem describeret, expressit imaginem uiri fortis et inter bella impauidi 47. In hoc genere laudat Catonem 47. Cato per medias Affricę solitudines pedes duxit exercitum 52. Fabricius hosti, ut uenenum caueret indicauit. Oratius in ponte solus hostium impetum sustinuit 60. Medicus. Quantum debetur medico 41. Medici curatio comparatur

harena obruit 95, Moriendum est 96. Cuiusque mortis unus terminus nec aliud mortis genus alio magis timendum 104. Ingenti animo mors prouocanda est 107. Mors Ciceronis 115. De contemptu mortis 2. Mors tam seni quam iuueni ante oculos esse debet 5. Cato mortis contemptor. Item Scipio. Mors non timenda 9. Quotidie morimur. Vir fortis ac sapiens non fugere debet e uita, sed exire 10. Mors disci debet meditando. Mors cuiusque spem aliquam uitę habet, senis nullam. Viuere noluit qui mori non uult etc. 11.

nequando moriamur, cum omne momentum mors prioris habitus sit. Vis timere, ne semel fiat quod quotidie fit 20. An seni liceat se ipsum interficere 20. Mori paratus 21. Corpus contemnit mortem, non timet 23. Exitus Reguli, Catonis, Rutilii, Socratis, Decii 24. Vror, sed inuictus. Exerce te, ut mortem excipias. Mortis immaturę stulta querela. Non cito, sed bene mori ad rem pertinet etc. 25. Quidam spongiam in gulam sarsit et mortuus est, ne bestiis obiectus spectaculum aliis pręberet 26.

Cęsarem rogauit mortem, et ille: Nunc enim, inquit, uiuis. Nulla uita est non breuis 30. Morieris, non quia ęgrotas, sed ęger quia uiuis 30. Quibus uita non est breuis 31. Libera te metu mortis et paupertatis 32. Contra mortis metum, et quod mors non sit malum. Catonis in morte audaciam laudat. Reprehendit autem timiditatem Bruti. Mors inter illa est quę mala non sunt 33. Omnia mortalium opera mortalitate donata sunt 41. Diserte Mecoenas ait: Nec tumulum curo, sepelit natura relictos. De uita

Athenis, cuius officium erat uirum et uxorem inter se dissidentes reconciliare 29. Themistocles filiam despondens frugi ac modestum uirum pręposuit locupleti dicens se uirum magis quam pecunias quęrere 43. Camillus iussit, ne uitarentur uiduarum connubia 45. Cato: Omnes, inquit, homines uxoribus imperant, nos omnibus hominibus, nobis autem uxores 92. Iam senex uxorem accepit. Item Pysistratus, Atheniensium tyrannus 95. Hoc uitio uertitur Catoni 96. Paulus Emilius cum Papyria diuortii causam nolens prodere ,

quam pecunias quęrere 43. Camillus iussit, ne uitarentur uiduarum connubia 45. Cato: Omnes, inquit, homines uxoribus imperant, nos omnibus hominibus, nobis autem uxores 92. Iam senex uxorem accepit. Item Pysistratus, Atheniensium tyrannus 95. Hoc uitio uertitur Catoni 96. Paulus Emilius cum Papyria diuortii causam nolens prodere , pedem porrexit dicens: Et calceus hic pulcher bonusque uidetur, sed ubi pedem intus premat, solus scio et sentio 101. Cleomenis in uxorem charitas 110. Tyberius Gracchus anguibus diuersi

Thalasius in nuptiis inuocari coeptus 30. Pompeius improbe Antistiam repudiauit, ut Emiliam ducat 31. Alexander Roxanen in matrimonio ductam non nisi omnibus solenni ritu peractis attigit, cum tamen eam arderet 47. Lepidam Scipio repudiauerat, sed cum a Catone peteretur, rursus eam accepit 65. Lelius unam tantum uxorem in uita cognouit 65. Thiesta se dici malle dixit Polixeni exulantis, uiri sui, uxorem et comitem quam Dionysii dominantis sororem 74. Demetrius Filam , quia prouectę ętatis erat, inuitus

uidisset 8. Alexander talenta a Dario missa contempsit, et cum Parmenio se conditionem accepturum, si Alexander esset, diceret- Et ego, inquit, si Parmenio essem 44. Photion Harpali munera contempsit, insuper minatus, si ciuitatem corrumpere pergeret 62. Cato Deiotari regis dona noluit accipere 65. Cato, ne amissę libertati superesset, se ipsum intereniit 71. . Plato Dionysii dona noluit 73. Maledicus. Solonis lex prohibet in defunctos maledicta coniicere. In uiuos etiam in

contempsit, et cum Parmenio se conditionem accepturum, si Alexander esset, diceret- Et ego, inquit, si Parmenio essem 44. Photion Harpali munera contempsit, insuper minatus, si ciuitatem corrumpere pergeret 62. Cato Deiotari regis dona noluit accipere 65. Cato, ne amissę libertati superesset, se ipsum intereniit 71. . Plato Dionysii dona noluit 73. Maledicus. Solonis lex prohibet in defunctos maledicta coniicere. In uiuos etiam in loco sacro uel in iudicio uel apud magistratum.

ludos edere, Lacedemonios, siquis eorum peccarit, punire. Antistenes Thebanis uictoria in Lacedemonios elatis dixit tales esse pueros, qui exultant, si pedagogum conciderint 15. Pecudibus et iumentis mulctabant sontes ante pecunię usum 26. Ostracismos 87. Cato dicere solitus se gratia, quam ex benefactis expectaret, priuari malle quam poenam non dare, que ex malefactis sibi deberetur 92. Decas in carcere locus apud Lacedemonios, in quo morte damnatos strangulari mos fuit 107. Supplicii genus disphendomena: curuatis arboribus utrinque

Brutus mutuis uulneribus conciderunt 25. Oratius Cocles in ponte 26. Mutius Sceuola 27. Alcibiades inter / luctandum mordens manum aduersarii, cum audisset se mordere more foeminarum- Immo leonum, inquit 28. Cato militem optabat non solum manu promptum, sed etiam uocis sono et uultus aspectu terribilem 36. Camillus saucius hostes in fugam uertit 45. Pericles dubię pugnę periculum non sponte suscipiens 53. Fabius Clypeus uocitatus, Marcellus Gladius 58. Marcellus

71. Hannibal de Marcello: rem sibi cum hoste gerendam esse dixit, qui nec uictor nec uictus quiescere posset 73. Hannibalis responsum Publio Africano interroganti, quem maximum imperatorem esse censeret 74. Scipio puer patrem ab hostibus circumuentum seruauit 75. Cato in confertissimos hostes irruens, pugionem, qui de manu elapsus fuerat, recuperauit inter cadauera uix inuentum 94. Timoleon Timophanem fratrem de mediis hostibus excępit 96. Marcus, filius Catonis, pugione amisso ut supra 103. Scipio Africanus in adolescentia 103.

censeret 74. Scipio puer patrem ab hostibus circumuentum seruauit 75. Cato in confertissimos hostes irruens, pugionem, qui de manu elapsus fuerat, recuperauit inter cadauera uix inuentum 94. Timoleon Timophanem fratrem de mediis hostibus excępit 96. Marcus, filius Catonis, pugione amisso ut supra 103. Scipio Africanus in adolescentia 103. Marcus Seruilius uigesies tricies singulari certamine uictor 104. Sparta sine moenibus 119. Cum Argiui de agri finibus cum Lacedemoniis disceptarent , Lysander ense elato:

decem alarum ductor: Vinces, inquit, Cęsar, me autem hodie aut uiuum aut mortuum laudabis 29, 55. Alexander ad Olympicum stadium se libenter accessurum dixit, si decertaturos secum reges habuisset 41. Attilius, Scęua, quidam alius, Granius, Cęsar 52. Pręsentia Catonis accendebat militum uirtutem, absentia extinguebat 70. Lycii in oppido Xanto obsessi a Bruto se ipsos concremauere. Idem fecerant maiores eorum bello Persarum 81. Cyrus pugnę se immiscere dignum putauit illo qui regnum appeteret 113. Militis

ut aduersa fugias 112. Pyrrhus a foemina interemptus tegulę ictu 132. Cęsar optimam mortem esse dixit inexpectatam 57. Quare animal nimio frigore deficit 8L Brutus in philosophia sermonem edidit, quo repiehendit Catonem, quod se ipsum morte interemerit 82. Brutus quoque sibi ipsi mortem conseiuit 84. Vixerunt 89. Attici in morte constantia 132. Mendacium. Mendax Alcibiades , cum tamen habitu seueritatem prę se

Mendax Alcibiades , cum tamen habitu seueritatem prę se ferret 60. Mendacis linguam tribus clauis configi iussit Artoxerxes 114. Atticus mendacium neque dicebat neque pati poterat 131. Magister. Connidas, Thesei pedagogus 1. Cato filium a seruo Chilone erudiri noluit, sed ipse filii in omnibus magister fuit 94. Suos castigare, non opprimi conuenit Agesilai exemplo 29. Non minus pręceptor quam genitor amandus 41. Mirari se dicebat Plato, quod cum iuuenes cura et artificio

cum percepisset se a populo Atheniensi morte damnatum: At ego, inquit, ostendam illis Alcybiadem uiuere 32. Romani legatis Volscorum agrum bello ademptum repetentibus responderunt priores quidem Volscos arma sumpsisse, posteriores ea se deposituros 38. Mutuum. Cato sine foenore indigentibus mutuabat 65. Atticus pecuniam sine foenore, sine ulla stipulatione credidit 131. Mensura. Modius, qui Athenis medimnus 131. Mulier. Cornelię, uxoris Metelli, filię Scipionis, laus 37. Matronas defunctas laudandi mos

Per uim collocatę semet interimunt 245. Caruilius Ruga togatorum primus cum uxore diuortium fecit 258. Masinissa Sophonisbam cupide sibi iungit 302. Aemilius excusauit diuortium, quod solus quoque conscius esset, qua parte pedis se calceus offenderet 326. Cur Cato senior iam uxorem duxerit 326. Titus Gracchus ante uxorem Corneliam mori optauit 335. Metelli uerba de ineundis connubiis 337. Germani unica uxore contenti 347. Mithridatis uxor perfida 351. Corneliam duxit Sylla urbanitate eius

ludibrio essent 321. Emilius aurum contempsit 324. Mumii continentia, ut ex Corinthiaca pręda nihil attigerit 333. Numantini se et sua perdunt, hosti prędam inuidentes 336. Thalenses, ubi se captos iri uident, se et sua incendunt 344. Cato Ptolomeo non assurrexit 368. Cato consulatus repulsam nihil grauate tulit 380. Tyberius abiecta reipublicę cura Capreensem secessum petiit 412. Maledicus. Atheniensium lex, ne in defunctos maledicta iacerentur, nec in sacro, nec in iudicio

Mumii continentia, ut ex Corinthiaca pręda nihil attigerit 333. Numantini se et sua perdunt, hosti prędam inuidentes 336. Thalenses, ubi se captos iri uident, se et sua incendunt 344. Cato Ptolomeo non assurrexit 368. Cato consulatus repulsam nihil grauate tulit 380. Tyberius abiecta reipublicę cura Capreensem secessum petiit 412. Maledicus. Atheniensium lex, ne in defunctos maledicta iacerentur, nec in sacro, nec in iudicio ciui conuicium facerent 86. Alcybiades execratus 169.

incertus, utrum audacius a se bellum gereretur an ab hostibus fugacius 296. Hannibalis prudentia in exercitu regendo 297. Singularis pugna Corbis et Orsuę 298. Enesidemus maluit occidi quam commissę urbis pręsidio decędere 307. Cato 309. Hannibal rogat, ecquem imperatorum maximum arbitraretur 311. Basternę militaribus tantum studiis dediti 323. Catonis indoles 323. Eleazarus 326. Scipionis Emiliani indoles 327. Numantinorum ex desperatione pugna 336. Cymbrorum

regendo 297. Singularis pugna Corbis et Orsuę 298. Enesidemus maluit occidi quam commissę urbis pręsidio decędere 307. Cato 309. Hannibal rogat, ecquem imperatorum maximum arbitraretur 311. Basternę militaribus tantum studiis dediti 323. Catonis indoles 323. Eleazarus 326. Scipionis Emiliani indoles 327. Numantinorum ex desperatione pugna 336. Cymbrorum ferocia 344. Germani testes pugnę adhibent. Turpe ducunt suo duci, nisi uictori, superstitem esse 347. Marius

non potuit 364. Iulia periit subita animi consternatione 375. Crassus et qui cum eo erant sibi manus intulerunt, ne uiui caperentur 377. Opitergini, ne uiui in hostium potestatem uenirent, mutuis se uulneribus confecerunt 383. Cato sibi manum intulit. Iuba et Petreius se interficiunt. Syllę et Scipionis interitus 388. Cęsaris cędes 389. Lelius ex tumulo res suorum perditas intuitus sibi mortem consciuit. Item Dolabella et Marsus 393. Xanthi se et liberos in ignem mittunt 394.

contemptio 166. Militaris uirtus. Pyrrhus pro gloria tantum decertans 81. Rhetorum campus de Marathone, Salamine, Plateis, Thermopylis, Leutris etc. 86. Quintus Mutius. Cocles. Decii. Caius Fabricius. Marcus Curius. Scipiones. Cato 175. Memoria Themistoclis 34. Pythagorei, quod in die dixerint, commemorant uesperi 99, 39. Mors quare non timenda 49. Pythagoras negat licere homini se ipsum interimere. Solon dixit nolle se in morte

6. Iustitia retributionis primorum hominum pro inobedientia 104. Medicus. Archiatrus, prothomedicus 21. Mors bona, cum pręcesserit uita bona 4. De morte uoluntaria ob metum poenę uel dedecoris 5. Theombrotus. Plato 6. Cato. Martyres quę sibi ipsis intulerunt. Sanson. Abraham 7. Pestilentia 21. Mors pessima quę non moritur 45. De morte animę et corporis. Vtrum mors etiam sanctis poena peccati sit. Cur non est ablata mors propter redemptionem peccati

254. Romani cum triremibus CCC ac XXX, Carthaginienses CCCL 254. Pugna naualis. Naufragium 255, 256. CC quinqueremes. Quingentis quinque nauibus bellatum inter Romanos et Carthaginienses 258. Penitet Catonem eo se naui uectum, quo pedibus ire potuisset 320. Mille et septingentę naues sub Syllę imperio 354. Cilices pyratę auratis rudentibus, purpureis uelis, remis argento munitis. Naues mille 357. Venetorum nauale 372. Octauii classis concrematur 398.

Lucillius doctorum indicium reformidans Tarentinis ait se et Consentinis scribere 2. Latina linqua locupletior quam Gręca. Stoicorum subtile disserendi genus 38. Zeno, Stoicorum princeps, nouorum nominum inuentor magis quam rerum. Legendi auiditas in Marco Catone 39. Stoicorum breuia et acuta argumenta 43. Peripateticorum dicendi ratio non satis acuta 46. Heracletus dictus Scotinos, quia de natura nimis obscure memorauit 16. Dicendi exercitatio duplex 54. Disserendi ratio. Quibus constet ratio

Ocium. Diuersi inter se Epicureus et Stoicus: alter ocium ex proposito petit, alter ex causa 63 . De uagationibus absque proposito 74 . Remissio danda animis exemplo Socratis, Catonis, Scipionis. Pollio Asinius, orator magnus, post horam decimam nihil agebat 75 . Ociosi iuuenis mollites 79 . Vatię ocium nimis ignauum 18 . Nihil tam certum

Relictis publicis honoribus ad uitam priuatam redeundum suadet 7 . Clarorum uirorum nomina ueneranda 22 . Honores repulit prętor Sextius etc. 48 . Cato eodem quo repulsus est die in comitio pila lusit 52 . Suadet a petendis dignitatibus abstinendum 59 .
Ornatus corporis. Specula 92 .

aliquando delectatus unguento: Male, inquit, istis effoeminatis eueniat, qui rem tam bellam infamauerunt 46 .
Oratio. Sermo 2 . Facundia floruit tempore Ciceronis. Catonis dictum: Orator est uir bonus dicendi peritus 4 . Thesis, phrasis 13 . Aiebat Scaurus: non minus magnam uirtutem esse scire desinere quam scire dicere 18 .

93. Ornatus. Barbam et genas radere Romanis etiam ante ętatem senectam moris fuit 22. Quare et Gręci et Romani aOinulum gestarint in manu sinistra digito qui est minimo proximus 57. Elegans homo dicebatur non cum laude, sed ętate; Marci Catonis uitii, non laudis fuit. Tullius: Crassus, inquit, erat prcissimus elegantium, Sceuola parcorum elegantissimus 64. Obedientia. Quęstio: Vtrum semper iuxta mandatum faciendum an aliquando contra, si utilius speras mandanti et gratius. Crassi exemplo

Archidamo rogante, ipse ne an Pericles palestra pręstant: Vbi ego, inquit, illum pugnando deieci, ipse se non cecidisse defendens uincit spectatoribusque persuadet 51. Plato oratoriam uim animis hominum imperare dixit 52. Clamoribus ictas aues concidere 84, 33. Cato maxime a turpi uerbo pręsente puero temperauit 94. Pyrrhus dicere solebat plures a Cynea oratione quam a se armis urbes esse partas 129. Thimeus , cum Thuchidide se eloquentiorem promitteret, aridus apparuit 13. In Pericle orationis

Cicero testatur 139. Pedes in oratione soluta 139. Ocium. Solonis lex Ariopagitis mandat de inertibus ac desidiosis supplicium sumere 23. Pericles epulari eos et in ocio esse iussit, quibus alba faba sortito obuenisset 54. Se maxime penitere dixit Cato, siqua dies ei per incuriam inanis effluxisset 92. Ocioso opponitur quod timeat: Alcybiadis in contione uehementiam, in Termopilis Lacedemonum erumnas, in Thracia Perdicę labores 26. Honor. Reuerentia a pud Romanos erga mulieres

Capta Carthagine, cum inter duos contentio esset pro corona murali incertusque esset, uter prior murum inscendisset, ambos donauit 75. Scipionis modestia in repudiandis honoribus 79. Censoris officium 93. Censurępotestas 105. Duo ędilium ordines 133. Cato sibi honorem deferri ab Antiochenis lasciuientibus ratus, audiuit Demetrio, Pompei seruo, illum parari etc. 65. Quanta patienda rempublicam gerenti 87. Honor Platoni habitus, cum in Siciliam ad Dionysium concessisset 138. Aristoteli in patria Stagira

quia ciues imperio obedirent 15. Non ob aliud ualidiorem phalangem censebat Agesilaus quam ut per obedientiam ordinem seruet 29. Odor suauis de corpore Alexandri exhalabat 41. Sophoclea ciuitas plena odoribus 105. Obstinatio. Seueritas Catonis 59. LACTANTIVS FIRMIANVS Oratio. Quare stilo simplici sacra scribuntur eloquia 49. Quod eloquentia seruit sęculo et interdum ex industria impugnat ueritatem 99. Cyprianus ingenio facili,

dicacitas odium sibi conflauit 437. Ocii et desidię conuicti capite plectebantur ex Draconis lege 86. Xenocrates calcaribus egens, freno Aristoteles 233. Demetrius in pace uoluptatibus addictus, in bello uirtuti 242. Penitet Catonem, quod aliquando diem unam per incuriam passus esset effluere inanem 320. Lucullus reipublicę cura abiecta ad ocium se contulit 363. Opus imperfectum. Apellis Venus 233. Honor. Locus in Palatio ad habitandum Valerio datus, domus publico sumptu

ob filiorum uirtutem 339. Honorum cupiditas Mario fuit exitio 353. Pompeius, cum sibi ętatem obstare, ne triumpharet, Sylla diceret: Plures, inquit, mortalium orientem uenerantur solem quam occidentem 357. Sylla dictaturam deposuit 357. Marcus Cato in petitione consulatus passus repulsam 380. Cęsari honores a senatu decreti 389. Columna Cęssari statuitur 300. Alexandrę scelus, dum filio sacerdotium ambiret 399. Cęsarum declaratio eratnon imperii dignitas, sed quę gradum ad imperium faceret 451.

esse debet nec auarus. Alter, inquit, nihil habet, alteri nihil est satis. Spartanus in petitione magistratus uictus, lętari se dixit, quod patria haberet aliquos se meliores, liber VI, cap. IIII. Superiori Aphricano consulatus citerior legitimo tempore datus. Catonis effigies in curia posita, liber VIII, caput XVI. Accius poeta Iulio Cęsari in collegium poetarum uenienti non assurexit , liber III, caput VII. Quę cuique magnifica contigerunt, liber VIII, caput XII. Demadis dictum: Nolentibus Atheniensibus diuinos

Apes sedere in ore infantis Platonis 119 . Hedera qua poetę coronantur Nysia siue Bacchica 160 . Druidę a robore arbore dicti 164 . Zenonis statuam non uendidit Cato ob id solum, quia philosophi erat 322 . Methrodorus Atheniensis pictor et philosophus 333 . Hipponax poeta eos qui ioci causa imaginem eius effinxerant carmine distrinxit usque adeo, ut aliquos ex iis ad

holocausta tua in omni loco quem uideris, sed in eo quem elegerit Dominus. Si prophetes dixerit, ut seruias diis alienis, interficietur. Poena contra perfidos et idolatras 27, 28 . Pręcepta dat in Prouerbiis, ne diuersum dogma misceas legi catholicę 28 . Fornicantes in idolis passi sunt aduersa nec resistere potuerunt inimicis. Mixti sunt gentibus cultu et connubiis, et tradidit eos Deus in seruitutem VIII annis regi Mesopotamię. Iterum seruierunt Moab XVIII annis

Quę uiolatorem occidit 5 . Quędam uirgo a pyratis capta ei prostituta uim inferentem occidit, absoluta petit sacerdotium; contradicitur 118, 119 . Catone sedente puduit populum postulare sibi Florales iocos nudandarum meretricum 98 .
Pietas. Nihil est uenali misericordia turpius 11 . Centurio

De corrigendis et non inueterandis uitiis 10 .
Patientia. Iniurias despiciens 20 . Iniurię patiens 22 . Patientia. Catonis patientia percussi ab imprudente. Magni animi est iniurias despicere. Interrogatus quidam, quomodo in aula consenuerit: Iniurias, inquit, accipiendo et gratias agendo de ipsis etc. de dissimulanda iniuria. Pastoris parientia. Patientia contra iratum

non cedit, et materię quam ignis non consummit, et scopulis mare frangentibus. Stilphon philosophus, cum rem familiamque hostis rapuisset, nihil se perdidisse dixit, quod omnia sua cum ipso essent 71. Patiens iniuriarum 76, 77 . Cato colaphis percussus 77 . Socratis patientia. Libertas est animum supponere iniuriis 78 . Feras difficilia, ut facilia leuius feras 86 . Tormentorum patientia

feras 86 . Tormentorum patientia 128 . Stilbon amissis omnibus nihil se amisisse putauit: Omnia, inquit, bona mea mecum sunt 4 . Patientia Rutilii, Marcelli, Socratis, Mutii, Catonis 9 . Ad omnia aduersa sapiens intrepidus 21 . Sapiens in tormentis ridet 23 . Epicurus in dolore uesicę et uentris patiens, et Mutius in manu urenda

Epicurus in dolore uesicę et uentris patiens, et Mutius in manu urenda 24 . Non sunt optanda mala, sed in malis patientia 24 . Patiens iniurias nihil patitur, si cum illo est uirtus. Cato. Socrates. Regulus. Academici. Vri, uulnerari, occidi, alligari iuuat, aliquando etiam libet 26, 27 . Patiens in aduersis 29 . Patientię pręparatio. Patientia morbi 30 .

Quomodo ad omne quod euenire potest firmandus est animus 41 . Patientia Epicuri in dolore uentris et uesicę 42 . Vicit ignem Mutius, crucem Regulus, uenenum Socrates, exilium Rutilius, mortem ferro adactam Cato 48 . Aduersa si pręcogitentur, leuiora erunt. Optimum est pati quod emendare non possis, et Deum, quo autore cuncta proueniunt, sine murmuratione comitari

Partus. Aqua Nilotica foecundiores foeminas facit 99 . Natalium inquisitio uana per sydera 113 .
Poetę. Cato. Cicero. Latronis Portii assiduitas in legendo scribendoque 4 . Ouidius de mutando uersu admonitus aiebat deteriorem esse faciem, in qua aliquis neuus non esset 5 . Vinicius orator extemporaneus. Cuique

primę tantum classis qui CXXV milibus ęris amplius ue censi erant. Infra classem, secundę classis et cęterarum, qui minore summa ęris quam primi censebantur 47 . Minus habendum esse, ut minus desit 52 . Cato consularis et censorius: Vitio, inquit, mihi uertunt, qui a multa egeo; at ego illis, quia nequeunt egere 80 . In plebe Romana proletarii dicti qui pauperrimi erant, pauperiores capitecensi 97 .

Fabii, Empedocles, XII tabulę, Sophocles, Euripides, Hippocrates, Democritus, Socrates, a Gallis Roma capta, Eudoxus, Aristoteles, Philippus rex, Plato, Demosthenes, Epicurus, Zeno; item poetę Callimacus, Lucius Liuius, Quintus Ennius, Caius Neuius, Porcius Licinius, Marcus Cato, Plautus, Diogenes, Carneades, Critolaus, Cecilius, Terentius, Pacuuius, Accius, Lucillius 106 . Diatriba, id est secta uel collegium disciplinę 111 .

Sophocle uisi pueri formam laudante, Pericles, eius in prętura collega, ad illum ait prętorem decere non solum manus, sed etiam oculos continentes habere 51 . Scipionis continentia erga captiuam 75 . Manlium Cato senatu mouit, quod pręsente filia osculatus esset uxorem, affirmans se nunquam a sua, nisi cum aliquando tonaret, complexum 93 . Cornelia uiduitatem colere quam Ptolomeo regi nubere maluit 113 . Veronica

40 . Iulię sororis pietas Lucium Cęsarem seruauit 105 .
Penitentia. Phocion pedibus nudis incedens 59 . Item Cato prętor nudis pedibus et sine toga ad rostra ueniens 69 .
Patientia. Lycurgus ei qui sibi oculum erruerat, ad supplicium tradito nihil mali fecit, sed ministro usus est

accipere, et cum, ut accipiendo ea filio prospiceret, suaderent: Si bonus erit, inouit, satis illi erit agellus qui et mihi, sin malus, ne dona quidem ista, satis erunt 63 .
Prodigus. Cato in eum qui maternum fundum ad mare uendiderat, se mirari dixit, quod ipse plus quam mare potuisset. Nam quem uix pontus alluebat, iste, inquit, agrum facile absorbuit 92 . Demades diues et prodigus 63 .

Sertorius malle se Romę ignobilissimum ciuem quam exulem, omnium aliarum ciuitatum imperatorem nuncupari 144 . Agesilaus nullum periculum neque laborem pro patria recusans 29 . Cato pro republica adiuturum Pompeium publice, etiam si nolit, priuatim, si uelit 69 . Tullius primus pater patrię 88 .
Parsimonia. Ex lege Lycurgi Lacedemone

Lycurgi Lacedemone non licebat culmen domus nisi securi et ianuas serra laboratis habere 12 . Parsimonia ueterum 96 .
Pudor. Cato se magis adolescentibus delectari dixit, quorum uultus rubore prius quam pallore perfunderetur 92 . Athenienses litteras ad Philippum missas interceperunt, aliis epistulis lectis eam quę Olympiadis uxoris erat illibatam atque obsignatam ad

litteras ad Philippum missas interceperunt, aliis epistulis lectis eam quę Olympiadis uxoris erat illibatam atque obsignatam ad eum miserunt 97 .
Periculum. Trium rerum se penitere dixit Cato, inter quas, quod aliquo naui transmisisset, quo pedestri itinere sibi proficisci licuisset 92 . Periculum absque causa subire temerarium esse 27 . Alexander ad Hamonem pergens per arenas, quibus Cambysis

Metrocles libros suos combusisse fertur, fassus somniorum fantasmata illa esse. Menander et Philemon socco clari et inter se emuli 251 . Homerus Chii natus, Smyrnę mortuus 292 . Catonis eloquentia et mores 320 . Cato Gręcas litteras insectatus, postremo tamen didicit 320 .
Plautus. Neuius. Ennius. Critolaus. Diogenes. Carneades.

somniorum fantasmata illa esse. Menander et Philemon socco clari et inter se emuli 251 . Homerus Chii natus, Smyrnę mortuus 292 . Catonis eloquentia et mores 320 . Cato Gręcas litteras insectatus, postremo tamen didicit 320 .
Plautus. Neuius. Ennius. Critolaus. Diogenes. Carneades. Cecilius 322 . Ennii mors

Phileni fratres, ut patrię fines promouerent, uiuos se ibi obrui passi sunt 345 . Sertorius malle se dixit Romę ignobilem haberi quam procul a patrię conspectu multarum gentium principatum tenere 358 . Cato pro patria 367 .
Peccatum. Apud Persas, qui semel deliquerit, ne regi quidem licuit occidere. Quicquid nefas esset facere, idem et dicere nefarium arbitrari

populi in se accendit 244 . Antigonus Doso, ab eo quod omnia poscentibus polliceretur, id cognomen adeptus 145 . Pudor filiorum Noe in patrem et Chami impudentia 2 . Puduit Catonem liberiore uerbo uti coram uxore ac liberis 320 . Qui scuti amissi pudore laqueo uitam finierunt 347 . Prouidentiam sustulit Diagoras negans deos esse 137 .

Crisippum audiebat. Liber VIII, caput VII.
Partus. Misinissa post septimum et octogesimum annum filium genuit. Liber VIII, caput XIIII.
Poeta. Cato sextum et octogesimum annum agens capitali crimine accusatus intrepide se defendit; iam senex litteras Gręcas didicit. Cato filius etiam in curia libros Gręcos lectitauit. Liber VIII, caput VII. Carneades cum Chrisippo disputaturus heleboro ante se purgabit. Hisocrates

post septimum et octogesimum annum filium genuit. Liber VIII, caput XIIII.
Poeta. Cato sextum et octogesimum annum agens capitali crimine accusatus intrepide se defendit; iam senex litteras Gręcas didicit. Cato filius etiam in curia libros Gręcos lectitauit. Liber VIII, caput VII. Carneades cum Chrisippo disputaturus heleboro ante se purgabit. Hisocrates quartum et nonagesimum annum agens composuit librum, qui Gręce PanaJhnaďkóV inscribitur. Eodem. Crisippus undequadragesimo

Virgo Vestalis cribro aquam haurit 191 . Pietas. Frater fratrem occidit in bello. Cum agnouisset, se ipsum prę dolore transfixit 15 . Patientia Iob. Regulus pręfertur Catoni 6 . Nam iustis, quicquid malorum ab iniustis dominis irrogatur, non est poena criminis, sed uirtutis examen 25 . Martyres 72, 76 . Martyrum mors secundę

qui sequitur Saluatorem 208 .
Ratio. Animi imperio, corporis seruitio magis utimur 45 . Resurrectio mortuorum qualiter impugnatur ab hereticis et defenditur a catholicis 8 . De resurrectione 100 . Idem 110 . Idem 220 . IDEM

resurget in ordine suo. Apostolus 126 . Erunt sicut angeli in cęlis 269 . Resurrectionem approbat 274 .
Risus. Cato Censorinus et Marcus Crassus semel in uita riserunt, ut scribit Lucilius 172 . Delicias, lepores, risu dignas urbanitates detestamur 220 . Risus in crimine et risus sine crimine

78 . Strabo a Lilybeo, Sicilię promontorio, classem cernebat exeuntem a portu Cartaginis. Calicrates ex ebore formicas et alia uisum fallentia fecit. Mermecides quadrigam, quam alis musca tegeret, et nauem, quam pennis apicula absconderet. Catoblepas fera et basyliscus serpens uisu necant ę 89 . Lupus, si prior hominem contempletur, adimit uocem. De oculis hominis et uisu 123 . Serpentium catulis

CVII agens annum questus est tunc se e uita egredi, cum sapere coepisset 130 . Qui iam senes in sapientię studiis floruerunt. Sophocles amentię a filiis accusatus recitata iudicibus Oedippi, quam nuper scripserat, fabula absolutus est. Cato Censorinus iam senex Gręcas litteras didicit. Nestor pene decrepitus ab Homero in eloquentia laudatur. De uanitate scientię mundialis 150 . Cani hominis prudentia eius 211 . Sapiens nunquam

104 . Contra eos qui impuri et nequam ad philosophię disciplinas accedunt 105 . Alexander: Doctrina, inquit, anteire malim quam copiis atque opulentiis 119 . Superbus. Cato in senatu pro Rhodiensibus. Rhodienses superbos esse aiunt, id obiectantes, quod mihi de liberis meis minime dici uelim. Sint sane superbi, quid id ad nos attinet? Id ne irascimini, siquis superbior quam nos? 45 . Alexandri superbiam se

persecutionem fugiens Ęgeas, Eolicum oppidum, peruenit et apud Nicogenem hospitem latens ab Olbio, filiorum Nicogenis pedagogo, numine afflato audiuit: Nocti uocem, nocti consilia, nocti omnia dato 44 . Trium rerum se penituisse Cato dixit, primo quod mulieri quicquam archanum credidit 92 . Marii latebra 137 . Philippus amisit oculum, quo concumbentem Deum Olympiadi per ianuę rimam aspexerat 41 .

Olympiadi per ianuę rimam aspexerat 41 . Philippides a Lisimaco rogatus, num aliquid suarum rerum expeteret, respondisse fertur: Solum, o rex, ne archanorum tuorum quicquam mihi credas 95 . Silentium. Cato se tenere tam diu dixit, donec disceret non silenda. Et cum taciturnitatem suam improbari audisset, parum id se pensi habere dixit, dummodo uitam non improbarent 65 . Somnus. Lacones pueri cubantes in thoris arundineis

Somnium Calphurnię6 de Cęsaris nece 58 . Somni parcus Brutus 82 . Senex. Solon qua re fretus tyranni minas non timeret, cum rogaretur: Senectute, inquit 24 . Cato in senem prauum, ne mala adderet senectuti, cum ipsa per se satis habeat mali 92 . Considius: Senectus me intrepidum facit, ait 52 . Solis defectio Pericle nauigante

sepeliri iussit 77 . Nicias uictorię opinionem et glorię negligere maluit quam suorum ciuium corpora inhumata relinquere 14 . Bucephali equi sepulchrum 48 . Cato fratrem magnifice sepeliuit 65 . Solitudo. Scipio Africanus ueluti in portum se interdum in solitudinem recipiebat 79 . Demosthenes duos et interdum tres menses continuo domi manens abrasa capitis

242 . Metroclis illud est: Aliud pecunia parari ut prędia, aliud tempore et diligentia ut disciplinas 251 . Archimedi ab hoste honos exhibitus 288 . Marcus Portius Cato 310 . Superbus. Siluius Romulus siue Alladius in deorum contemptum fulgura et tonitrua imitatus 62 . Tarquinius unde Superbi nomen adeptus 95 . Getharum fuit

superbia indecentius 251 . Reguli superbia concidit 255 . Appii et Claudię sororis 257 . Galli super caput scuta quatientes 266 . Cato Ptolomeo non assurexit 368 . Cęsari inuidia orta, quod senatui ad se uenienti non assurexerit 389 . Caligula se adorandum prębuit 414 . Domitianus deus et dominus

tyranni conspuit. Apelles corporis uitia primus in figura abscondit 233 . Philippides a Lysimacho, siquid a se uellet, interrogatus: Vnum, inquit; nequid tuorum archanorum mihi credas 242 . Penituit Catonem, quod mulieri arcanum credidisset 320 . Calceus Aemilii aspectu pulcher, sed qua parte pedem offendat, soli domino patere 326 . Marcus Atylius, quia libros Sybillinos priuato homini transcribendos

legem in membris meis 67 . Non enim habitat in carne mea bonum etc. 83 .
Testi uni neque Catoni credendum est 142 . HIERONYMVS IN PARTE SECVNDA
Temperantia. Nihil potest habere uirtutis quod indiscretio facit,

metuitur ipse securus. Laberiani uersus. Necesse est multos timeat, quem multi timent. Sapiens timeri non concupiscit 50 . Quid mirum est animos inter metum et dolorem destitutos aberrasse? 107 . Apud Catonem dicitur: Desines timere, si sperare desieris, id est si cupiditatibus finem feceris 3 . Quos inepte metus perturbat. Timendorum tria genera 5 . Non est timor, sed natur alis affectio in sapiente,

orbis pilę similis 102 . De terręmotu 104, 105, 106 . Ęgyptum nunquam tremuisse 107 .
Testis. Seruus furti tortus Catonem conscium dixit. Vtrum plus tormentis creditis an Catoni? 18 .
Tentatio. Bellum contra uitia 17 . Munimen contra uitia quadrato exercitui simile

De terręmotu 104, 105, 106 . Ęgyptum nunquam tremuisse 107 .
Testis. Seruus furti tortus Catonem conscium dixit. Vtrum plus tormentis creditis an Catoni? 18 .
Tentatio. Bellum contra uitia 17 . Munimen contra uitia quadrato exercitui simile 21 . Nec cupiamus quę nos inuitant

sibi necem consciuere, ne in hostium potestatem uenirent 136 . Amazones tempore Pompei 35 . Vestis. Laconici pueri discalciati et nudi incedere assuescebant 13 . Catonis senioris uestis non pluris quam centum dracmarum 91 . Humilitas. Solon, cum illi tripos aureus ut sapientissimo offerretur, Thaletem se sapientiorem esse dixit, ipse rursus Solonem. Demum Apollini Ismenio consecratus

3.18.15  Quid mirum? Haud alio mundus rectore teneri,
3.18.16   Viuere non alio sub Ioue Roma cupit.
3.18.17   Quin tibi uel rigidi seruirent sponte Catones
3.18.18   Et cuperent regno succubuisse tuo.
3.18.19  Quin libertatis uindex tibi cederet ultro
3.18.20   Seruitii patiens Brutus

4.5.45  Nec mea nunc Eratho munus seruile recusat,
4.5.46   Nec dedignamur ferre, puella, iugum.
4.5.47  Ite procul fastus, ficti procul ite Catones,
4.5.48   Et personatis horrida barba genis:
4.5.49   Non hic consiliis grauibus uultuque seuero –

6.37.7  Vnde, reor, tetricae possent prurire Sabinae
6.37.8   Lasciuumque petat Socratis inguen opus,
6.37.9  Mollis et infestet duros tentigo Catones:
6.37.10   Sic tua nequitiis pagina tota fluit!
6.37.11  Nec magis irritent Veneres Elephantidos et quae
6.37.12   Tibia sternaces

7.2.5  Teque ultro cuperent sellae uectare curulles,
7.2.6   Ambirent trabeam rostra uerenda tuam,
7.2.7  Nec te respuerent magnorum saecla Catonum,
7.2.8   Nec dictatorem Brutus uterque suum.
7.2.9  Quid mirum si te Romanis orta colonis
7.2.10   Nunc Ragusa suum gaudet habere

est: rex imperet unus,
7.20.60   Maeonides uatum maximus ille docet.
7.20.61  Hinc unus regnat Decimus Leo, Scipio cuius
7.20.62   Et Cato protritam sub pede lingat humum,
7.20.63  Certatimque libens uestigia pronus adoret
7.20.64   Romulus et Brutus pacificusque Numa.

castae, uirgines, seuerae, graues, utinam non magis rusticae, dum ne uerbis quidem pruriunt: procacium tamen est hoc dicere, qui uel deas ipsas lasciuire cupiunt. Tu, qui manicatam togam ut Cato respuis, Sicyonios calceos ut Socrates, ut Vesta Bacchanalia, Diana Floralia, austeriores Musas diligis, permittis tamen quosdam uirginibus iocos et ad puellarum puppas frontem erugas, supercilium

permittis tamen quosdam uirginibus iocos et ad puellarum puppas frontem erugas, supercilium remittis. Nam et Scipio puerilibus nugis non abstinet et calculis in littore ludit; probae etiam matronae catos et catellos amant et cum illis in sinu lusitant. Hoc idem meis Musis licuit facere cum muricipe. Quid non? Lacessiuit illas Carolus Slani praefectus, nescio quocum felle nugari passus, dum fellem

et catellos amant et cum illis in sinu lusitant. Hoc idem meis Musis licuit facere cum muricipe. Quid non? Lacessiuit illas Carolus Slani praefectus, nescio quocum felle nugari passus, dum fellem ex cato, quasi figulus ex amphora urceum facit. Sed stultus ego, qui fellem rideo, cum meus catus multo magis ridendus sit!
7.23.1   Desine uendacem

7.24.12   Mutari dominus respuit ipse domus,
7.24.13  Emeritum pridem et mergi de ponte paratum,
7.24.14   Vt mos est uetulos praecipitare catos.
7.24.15  Attamen ignaui senium culpamque professus ,
7.24.16   Vt decet, accepit pocula lactis herus.
7.24.17  O bona uenditio:

Commendat praeterea Demosthenis et Ciceronis facundiam, sed quid eorum facundia facundius, qui barbaros incredulos, et Orpheus apud poetas feras et saxa, ad salutem trahebant. Extollit deinde Periclis et Solonis et Catonis in republica gubernationem, sed quid ipsorum gubernatione in ecclesia dei praeclarius et quid denique ipsorum agone fortius et constantius, qui viventes in carne plantaverunt eam sanguine suo? Quod in re militari salutis ratione

tu servas, quibus ut minister
Ponderas aequum pariterque iniquum.
15  Deligis rectum domitasque crimen,
Optime censor.
Caesaris pectus grave, sed benignum
Possides, nomen rigidi Catonis
Temperas, captas, Numa qua vigebat,
20  Religionem.
Tu togae lampas Venetae videris.
Tu tuae sydus domui nitescis,
Praesidet nobis tua rite virtus

magnifico, quam nulla vis, nulla unquam expugnabit etas. Si tuis igitur temporibus magnus ille Pompeius viguisset, te sibi parem ultro nimirum delegisset, si Gaius Cesar, te libens tulisset superiorem, si denique Porcius Cato, vite sue pro viribus te dominante consuluisset, ne dicam mortem sibi conscivisset. Tu etenim securus et letus regni huius gubernacula, dum alii principes cura et metu suspensi attonitique imperent

esse potuit, uiam ueritatis ignorantibus, sed Iudeos primum, deinde nostros, id est, Christianos, qui soli Deo credentes neque impossibile factu esse duxerunt, quod ille pręciperet, neque implere dubitarunt. Sequantur igitur, qui uolent, Catones, Scipiones, Fabricios, Camillos, imitentur Socratem, Pythagoram, Platonem reliquosque humanę sapientię professores, nos patriarcharum patrumque et prophetarum, nos Christi et apostolorum, nos utriusque Testamenti sanctorum gesta

soli Deo per tantas meditationes et desyderia supernis inhereat. Vnde granum frumenti cadens in terram, nisi mortuum fuerit, semper sic manet, ut cecidit. Quod si moritur, fructum plurimum affert. Thomam Aquinatem, catholicę ueritatis locupletissimum dissertorem, dum de Deo diu multumque cogitat, a solo attolli et altitudine fere cubitali in aere pendere uisum ferunt neque deinde tantę contemplationis fructum dissimulare potuisse, uultu

euoluens reperit scriptum: Induimini Dominum Iesum Christum! Ac statim discussis erroris tenebris aspicere coepit lucem ueritatis consuluitque Ambrosium episcopum, quid primum de Scripturis legere deberet, quo iam confidentius catholicę fidei posset adherere. Et audiuit Esaiam sibi legendum esse, utpote qui ea, quę in Christo contigerint, explicatius prophetarit et gentium uocationem annis multis post futuram quasi pręsentem

euasit, cuius paulo ante, dum seculari tantum scientię studeret, fuerat oppugnator. Contra Ecclesiam cum Manicheo consurrexerat, pro ea mox decertans et insum et reliquos omnes hereticos facile conuicit. Scripturas igitur catholicas legant, qui purę synceręque ueritatis luce cupiunt illustrari, dicente Propheta: Lucerna pedibus meis, Domine, uerbum tuum, et lumen semitis meis. Thomę uero Aquinati uaticinia

episcopus Constantinopolitanus, Constantini Augusti temporibus, cum Arrium heresiarcham publice argueret ac proinde orta plurimorum utriusque partis contentione sedari tumultus non posset, Dominum orauit, ne Ecclesię suę catholicę fidem impiis ludibrio esse pateretur. Vix ipse preces finierat, cum Arrius dysenterię morbo laborare coepit. Et dum citam torminibus aluum exonerare uellet, intestinis profluentibus expirauit. Reliquos obmutescere

illustrator Augustinus. Qui in initio eadem heresi pollutus, cum Ambrosium prędicantem audisset, perspexit errorem, in quo erat, atque abiecit. Et tandem omnis expers ambiguitatis Christi suscepit fidem iuxta traditionem catholicę religiositatis. Non signa requisiuit, non experimenta tentauit; audiendo tantum agnouit ueritatem et de tenebris uenit ad lucem. Denique eandem sectam illam, quam reliquit, nemo postea fortius impugnauit, nemo

tunc manifesto apparuit, cum Anastasius Augustus, ut ab eo discederet, summi pontificis Hormisdę denunciationibus monitus, sed obtemperare negligens atque contemnens, fulmine ictus poenas dedit. Reliqui, ne idem paterentur, catholicę fidei adherentes, ab eodem pontifice in Ecclesiam recepti sunt. Non enim dubitarunt eam religionem esse uerissimam, pro qua Deus ipse sic depugnaret, ut neque imperatoribus aduersus eam niti impune esset.

esset erroris huius malignitas, ob quam solam mitissimum principem sęuissimo Christianorum persecutori duxit comparandum. Veruntamen cum aliquandiu inter eos fuisset disputatum, Augustus tandem pontificis sententię cedens catholicum se fecit. Porro Anthemium * corr. ex Antonium episcopum de eadem prauitate publice conuictum, improbe tamen in flagitio persistentem et ab Agapeto depositum,

ob os scilicet eius in cunis iacentis uolitasse apum examen, stridulo tinnitu eloquii futuri suauitatem portendens. Hic Aurelium Augustinum Manichea heresi tabescentem suis prędicationibus purgauit sanumque reddidit. Qui iam catholicę fidei disciplinis eruditus omnium tandem hereticorum dogmata certissimis destruxit argumentis nostraque confirmauit, obscura quęque in Scripturis declarauit et ab iis, quę dubia erant, ambiguitatem sustulit.

in perpetuas ęternitates. Abbatem Antonium aliquando ad hereticos conuincendos relicta solitudine Alexandriam uenisse legimus. Intermisit ergo eremi quietem, dum ad bellum egreditur contra illos pugnaturus, a quibus catholicę fidei murus quatiebatur. Accesserunt quidam philosophi quasi rusticano homini et litterarum ignaro illusuri. Verum ubi loquentem audissent, demirati uerborum uim sententiarumque grauitatem ueritati ab eo prędicatę

natione Apher, arte medicus, ordine presbyter, cum a pontifice Romano, ut Narniensi infideli populo Christum euangelizaret, ius potestatemque sibi concedi petisset, episcopus eorum constitutus illo se contulit. Multisque ibi catholica credulitate prędicando confirmatis quendam de obstinatorum numero, cui pręter cęteros error ueritate charior erat, sibi infensissimum habuit. Qui comprehensum, postquam, ut carnem idolo immolatam gustaret, cogere

ab illo auribus excepisent, fide certiore testarentur. Siquidem et iis iure suo dicere licebat: Non possumus, quę uidimus et audiuimus non loqui. Quali uero diligentia quantoque studio in docendo uti debeat catholicę professor disciplinę, Paulus apostolus ostendit, dum Timotheum hortatur dicens: Prędica uerbum, insta, opportune, importune, argue, obsecra, increpa, in omni patientia et doctrina. Eundem quoque in

Sancti ope atque dono et sacrarum cognitione Scripturarum. Tum demum pręparato domi conuiuio in publicum prodeat et ad exitum uiarum confidenter procedat, multos inuitet, laxet retia ad capturam, seminet semen suum et uerę catholicęque scientię sale omnia condiat. Sed tamen calciamenta habeat in pedibus, ne terram attingat, ut tota eius conuersatio in cęlis sit. Quod aliis pręcipit, prius ipse pręstet, quia, qui fecerit et docuerit sic, hic

Itaque docet haud molliter cum huiuscemodi hominibus loquendum esse, siquando loqui necesse fuerit. Cur enim dissimulemus eosdem nos habere inimicos, quos Dei esse nouerimus, tanto maiore odio dignos, quanto dolosius catholicę insidiantur ueritati? Amplius aliquid dicam: Etiam cum fidelibus mundana tractantibus religioso uiro periculosa est conuersatio. Antonium, abbatem Alexandrinum, dicere solitum ferunt non expedire Christi

tacere uel ea tantum, quę Dei sunt, loqui, ut cum propheta dicere possint: Quod egressum est de labiis meis, rectum in consepctu tuo fuit. Seuerus Sulpitius presbyter, cum multa catholice scripsisset (ut Gennadius presbyter tradit), in senectute sua a Pelagianis deceptus, et agnoscens loquacitatis culpam, silentium usque ad mortem tenuit, ut peccatum, quod loquendo contraxerat, tacendo penitus

solitarius eremum incoleret, tres demones clericali habitu uenisse constat. Qui se diuersarum heresum esse simulantes, suum quisque dogma probare nitebantur, ut illum aliquo eorum peruerterent. Cęterum Euagrius, cum fidem catholicam aduersum quemlibet eorum acerrime tueretur ac defenderet, Deo adiuuante omnes facile superauit, ita ut confusi repente euanescerent, nihil aliud moliri in eum ausi, quem in fide tam firmum cognouerant. Martinum

delictis poenitentiam egerint — uitę ęternę pręmia consecuturos. Itaque tanto tamque euidenti miraculo explosa et exibilata hereticorum sententia est atque illi, qui paulo ante subuersi fuerant, statim resipiscentes catholicam amplexi sunt fidem, cum pręsertim eos, qui a morte surrexerant, poenarum recordatione indesinenter atque inconsolabiliter flere lamentarique uiderent, ac tandem, qua prędixerant die, Eusebio moriente et ipsos

aduersus eos bellum, et uincet illos, et occidet eos. Et corpora eorum iacebunt in plateis ciuitatis magnę, quę uocatur spiritaliter Sodoma et Aegyptus, ubi et Dominus eorum crucifixus est. Iacebunt quippe catholicorum fidelium corpora in plateis, quoniam pro ueritatis religione mori pręoptabunt quam in infidelitate uiuere. O, gloriosa martyria! Iacebitis quidem in plateis, sed habitabitis in cęlo. Pro Christo cadetis, sed cum

ęternus facere non possit; quippe qui in cęlo et in terra omnia, quęcunque uoluit, fecit, qui dicit, et facta sunt, mandauit, et creata sunt, denique, per quem omnia facta sunt et sine quo factum est nihil. Nos itaque, qui catholicam ueritatem plena fide sequimur, sic resurrectionem futuram mente agitemus, ut prius nobis resurgere a uitiis curę sit. Male illam expectat, qui hanc, quę prior esse debet, non peregerit. Beatus autem

patientium poenas, utrum diuersę sint, perpendamus. Diuersas esse nulli dubium est, nisi cui forte libuerit Stoicorum more uitia omnia paria esse deffinire, ut pares etiam poenę uitiorum sint. Quę quidem sententia toto catholicę ueritatis theatro exploditur et exibilatur. In Lege quippe ueteri sacerdos eos, qui leprę morbum contraxerint, consyderare iubetur ac diiudicare, alba an nigra an ruffa sit. Diuersa autem leprę genera diuersitatem

ęternum, sua tenere uis suusque ualuit potentatus. Quem solitarius quidam in Lipara, Sicilię insula, Deo seruiens, in foueam illam, quę flammas eructat, uinctum deiici uidit a Ioanne papa Symmachoque patritio, quos ille catholicam tuentes fidem non multo ante occiderat. Merito ab ipsis pręcipitari uisus est, quos ipse pręcipitatos in mortis ignominiam putauit, dum martyrio coronarentur. Deprehensum quoque est eodem die ipsum

20. in laudem clarissimorum uirorum Marci Antonii Mullae nec non Bernardini Nauagerii, Dalmatiae censuram gerentium hendecasyllabon
20.1  Censura exoriens Catoniana,
20.2  Qualem non homines prioris aeui
20.3  Senserunt, oculis nec ista uidit

hic secum comites, moderamina clari
37.56  Caesaris, Herculeum Romuleumque decus.
37.57  Erigones habitus formosae, sancta Catonis
37.58  Nomina, Cornelios, Paule, tuosque sales.
37.59  Hic Lycias secum sortes, Dodona uolucres

ad summi perducit sidera caeli.
51.49  Perducantque precor uicturi semper in aeui
51.50  Saecla. Nec immerito: quis enim grauitate Catonis,
51.51  Religione Numae, Bruti pietate perennis
51.52  Moribus aut Laeli meruit maiora diserti.

AELIVS LAMPRIDIVS CER. P. LAV. SIGISMONDO GEORGIO PHILOSOPHIAE PROFESSORI SALV. Poposcisti a me eloquentiam huic orationi, quasi Sicyonis calceos Socrati, aut matronae caerusam; ego vero novi vos magnos Catones ex industria incomptos mangonis artem et calamistrum damnare ac sine floribus incedere ac ne manicatam quidem togam, nedum redimicula ferre; ab huiuscemodi igitur molliore cultu ac quodam lenocinio temperavi ne vestrae frontis caperatam severitudinem meretricia mollicia eviratam erugarem ac

tuos sileas Roma beata duces.
82  Cedit enim Lauro patria probitate Camillus,
83  Eloquiis Cicero, religione Numa,
84  Muneribus Caesar, mira pietate Metellus
85  Et salibus Paulus et gravitate Cato,
86  Regulus insignis bello pietate fideque,
87  Praecipua Fabius calliditate bonus,
88  Iustitia Brutus, claraque propagine Drusus,
89  Moribus ingenuis sanctus uterque Cato.

salibus Paulus et gravitate Cato,
86  Regulus insignis bello pietate fideque,
87  Praecipua Fabius calliditate bonus,
88  Iustitia Brutus, claraque propagine Drusus,
89  Moribus ingenuis sanctus uterque Cato.
90  Prodiga turba Deciorum sive Pisonum
91  Laurigeris ducibus cedere iure velit.
92  Curtius immensos ruptae telluris hiatus
93  Non timuit, patriae captus amore pio;

Beata Virgo Sanctissimum Dominum Nostrum 5 adiuverit ad pacem faciendam. Salviati’s letter mentioned is unknown. Renewed negotiations began in 1524 between Utraquistas – who felt threatened by the Picards (Bohemian Brothers) and the Lutherans – and Catholics. László Szalkai, Bishop of Eger, later Archbishop of Esztergom took up the lion’s share of the talks hoping that the Holy Seat would reward his efforts with appointing him Cardinal. More on this: Fraknói Vilmos, Magyarország a mohácsi vész előtt, Budapest, 1884, 82–96. 3 

Magyarországról (1500–1526), Szeged, 1929, LXIX. 18  The house of Royal Vice-Treasurer Imre Szerencsés was burned down by the incited crowd. 19  Reference to the legation sent to Buda in May 1525 in connection to the negotiations between the Utraquistas and the Catholics. Its leaders were Duke Karel Münsterberský, Lew Zdenko, and Jan Pasek. Louis II. received the legation on 21 May in the presence of Legate Campeggio and Nuncio Burgio. Compare: Fraknói Vilmos, Magyarország a mohácsi vész előtt, Budapest, 1884, 92. 10  Hungary, the

Reverende Pater, Domine sincere nobis Dilecte. Scimus nos Paternitatem Tuam negotiis nostris Barensibus, utpote et iustissimis et aequissimis esse ex corde affectum, eo maxime, quod id ab utraque maiestate sua in commissis habeat, ut nomine illarum maiestatum hoc idem apud caesaream et catholicam maiestatem efficaciter promoveret. Nunc cupimus, et si par sit, rogamus, assistet ibi oratori nostro, magnifico Ioanni Dantisco, 3 et in quibus auxilium suum postulaverit, ita illud impendere velit, quemadmodum rebus nostris prodesse noverit. Nos enim

anima, non cognoscunt, sed sunt mensurae, quibus fit cognitio. Quod autem dictum est de anima, sane intelligendum est de intellectu nostro et non substantiarum abstractarum, quia Philosophus dissentit ex toto a veritate et fide catholica, quae tenet, quod intelligere nostrum est accidens, sicut et intelligentiarum abstractarum, puta angelorum, et quod solius Dei intellectio est sua substantia; quae intimius se habet ad essentiam divinam, quam alia attributa in divinis. Philosophus autem, quod in nobis tantum

et eodem modo sumptum. Sed hic est multa aequivocatio, quia ille numerus, ut est in mente divina exemplar, et ratio vel obiectum sui intellectus, certe sunt substantiae de mente divi Platonis, quia tam secundum philosophos, quam etiam secundum veritatem catholicam non cadit accidens in Deo. Sed iste numerus, de quo quaerimus modo scientiam, est accidens, quia causatus ad divisionem quantitatis continuae. Quare illo modo accipiendo numerum, bene est prior, non solum ista quantitate continua et discreta (quae sunt accidentia), verum etiam

quaerimus modo scientiam, est accidens, quia causatus ad divisionem quantitatis continuae. Quare illo modo accipiendo numerum, bene est prior, non solum ista quantitate continua et discreta (quae sunt accidentia), verum etiam ipsis intelligentiis secundis tempore et natura (secundum veritatem catholicam), quamvis secundum peripateticos non sit prioritas temporis in substantiis abstractis, quia in aeternis non prius tempore est unum quam alterum, quamvis in illis sit ordo perfectionis. Tamen de tali numero difficilis est scientia. Maxime apud peripateticos, qui negavere Ideas

, annona, mutatione aëris, de electionibus et huiusmodi; denique de toto statu, esse, passione et de tota fragilitate mundana. Ex quo clare liquere potest (secundum astrologos, philosophos et multo clarius secundum veritatem catholicam) astra non necessitare, maxime in animam intellectivam, a qua fluit nostra libera actio. Primo secundum astrologos patet, quia frustra essent tot libri ab eis de electionibus editi, si eligere nobis esset negatum, sed essent omnia sub necessitate. Frustra etiam imagines summa arte

argumenta (licet nominales in 6. Metaphysicae in simili materia multum laborent et magis tergiversantur, quam solvant positionem, omnia scilicet esse sub necessitate) tamen ego aliter responderem in ista materia: prius tamen me humiliter summittens sanctae matri Ecclesiae et veritati catholicae, cui non liceat cuique contraire. Ad argumenta autem stoicorum et Galieni ad primum de scorpione et opio ad ipsum hominem comparando, nego similitudinem et dico unum: quod quaedam sunt actiones naturales et quaedam voluntariae. Naturales omnes sunt cum necessitate, tam illae quae

non potest non calefacere, debite agens applicatum passo et non impeditum, necessario provenit actio. Sicut et lapis, extra locum suum, non prohibitus, necessario descendet. Similiter in nobis tamen me humiliter summittens sanctae matri Ecclesiae et veritati catholicae, cui non liceat cuique contraire. Ad argumenta autem stoicorum et Galieni ad primum de scorpione et opio ad ipsum hominem comparando, nego similitudinem et dico unum: quod quaedam sunt actiones naturales et quaedam voluntariae. Naturales omnes sunt cum necessitate, tam illae quae

Ariminensis disputans quaestionem de infinitate vigoris primo Sententiarum dicit, quod Aristoteles in puris naturalibus erravit. Idem disputans materiam de futuris contingentibus, an in illis sit determinata veritas: aperto ore fatetur Aristotelem errasse seclusa etiam fide catholica. Et quamvis omnis contradictor, cum est super veritatem, imprimis excusandus est, tamen ego nulla excusatione praehabita contra istos nominales, partim quia iniuste patribus et praeceptoribus nostris, Aristoteli scilicet Ptolemaeo et Euclidi

prohibet et secundum Philosophum aliquis intellectus bene dispositus capere non potest maxime in magnitudine. Licet divus Thomas ponat de mente Philosophi in octavo Physicorum a textu commenti lxxix. infra, Deum esse infiniti vigoris, et quamvis hoc sit verum secundum veritatem et fidem catholicam, tamen, quod hoc sit ad intentionem Philosophi, parcat mihi sua sanctitas, quia in hoc nihil ad intentionem Philosophi dixit, quia expresse Philosophus oppositum dicit in textu commenti lxx. secundo Caeli. Et ibi colendissimus praeceptor meus Petrus Pomponaceus contra divum

tantum in tam tenera ętate profecisset, nouem deinde et uiginti annos natus a Liberio Pontifice Maximo pręsbiter cardinalis est creatus. Post hęc Liberio in Arrianam heresim delapso et Constantio Imperatore catholicos persequente, cum plerique metu perculsi latebras peterent, ipse constanter pro ueritate stetit nullum ueritus periculum, pręterquam ne alij uel territi uel decępti subuerterentur. Et quoniam

non desinit. Oderunt eum clerici, quia uitam eorum insectatur et crimina. Sed plane boni eum omnes et admirantur et diligunt. Nam qui eum hereticum esse arbitrantur, insaniunt. Vere dixerim: catholica hominis scientia sanaque doctrina est. Totus semper in lectione, totus in libris est. Non die, non nocte requiescit: aut legit aliquid semper aut scribit. Quod nisi mihi fuisset fixum animo

multi quos immundus inuaserat spiritus curati sunt; hereticus quidam ausus illi maledicta ingerere protinus diriguit, mox etiam igne de cęlo tactus interijt. Quo uiso cęteri territi erroremque suum agnoscentes catholicę ueritati adhęsere et ille, quos uiuus impugnauerat, mortuus saluauit. Vixit, si Eusebio credimus, annos XCVI; si Prospero in suo Chronicon libro quinque minus; si illi, qui uitam

Amen. De laudibus diui Hieronymi carmen
Delmatię lętis olim generatus in oris
Hieronymus toto notus in orbe fuit.
Inter Catholicos unus facundior omnes,
Iudice me, magno nec Cicerone minor.
Cecropia doctus lingua, doctusque Latina, (5)
Hebraicos didicit, Chaldaicosque sonos.
Felix tam uarię donis donate loquellę!

atque dirum
Turcarum populis rapina adultis
Et iustum sitientibus cruorem.
65 Foelix, quae Hectoream paris virorum
Turbam atque Herculea manu perita
Nutris agmina militum feroci
Mente et quae Ausoniae aemulam coronae
Pubem sola foves, simul Catones
70 Quae iam Scipiadasque prole digna
Aequas lumina Dardanae cohortis
Nam antistes, titulo ecce quem venustat
Quinquecclesia iam infulae sacratae,
Fines irradiat tuos Georgius
75 Alti solis ad instar, coelitum qui est
Natus stemmate, quem

tuendae Clypeus et defensor acerrimus, cui non obstitit a quo non dissensit, cuius gratiam aucupatus, cui vel unico verbo ancillatus cujus simultatem veritus? quid non libere et aperte fronte gessit, a quo unquam vel amico vel consanguineo pro patria abalienari timuit? quis ab illo tanquam a Catone injusta petere ausus? qua spe, quo emolumento, quo metu? quo dolo? qua gratia unquam a sententia potuit abduci, cui non inimicitias pro patria? cui non perpetuum bellum indixit, ut judicare nescias an justior an constantior fuerit? hoc idem de temperantia et omnium virtutum

Et cum gustare coeperit, quam suauis est Dominus, ineffabili gaudio perfusus pro tantae beatitudinis beneficio gratias aget gestiensque et exultans cum sanctis decantabit: Transiuimus per ignem et aquam, et eduxisti nos, Domine, in refrigerium. Quanuis autem purgatorii poena omnium catholicorum iudicio grauissima sit, cum tamen stabilem firmamque futuri boni spem habeat, aequo animo tolleratur multoque patientius quam illi solent, qui pro reparanda corporis ualitudine uri a medicis atque secari se permittunt. Medicorum enim anceps ac nutans curatio est, purgatorii certa

Pedro de Urrea Ambassadeur du Roy d' Aragon. et omnium aliorum ob instantes et urgentes necessitates, cogitur festinanter venire ad Caesaream Majestatem et ita ipsum prestolamur, scribit quod Comes Cariati Orator Catholici Regis Venetiis, erat in puncto prorogandi inducias inter Caesaream Majestatem et Venetos usque ad xvi. diem Martii proxime venturi: si sunt bone, mihi placent et ego plurimum gaudeo, si male, Deus eas faciat bonas, interim

suscipit sinceram servitutem meam licet tenuem et nullius momenti, fungar semper in omnibus rebus officio optimi et affectuosi servitoris, et quod ad meam notitiam pervenerit nihil eam patiar ignorare. Quid autem fuerit datum in commissis Rome Secretario qui profectus est ad Catholicum Regem, vere ego nescio, quo ad responsa que attulit nihil simile videtur injunctum fuisse sibi, cum idem Secretarius retulerit nobis Catholicum Regem laudare confederationem Caesaris cum Serenissimo Rege Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex

ad meam notitiam pervenerit nihil eam patiar ignorare. Quid autem fuerit datum in commissis Rome Secretario qui profectus est ad Catholicum Regem, vere ego nescio, quo ad responsa que attulit nihil simile videtur injunctum fuisse sibi, cum idem Secretarius retulerit nobis Catholicum Regem laudare confederationem Caesaris cum Serenissimo Rege Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex quibus constat nullatenus fuisse sibi suasas indutias persertim particulares: ulterius indutie iste Oratori Urreae, quando eas per me intellexit,

Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex quibus constat nullatenus fuisse sibi suasas indutias persertim particulares: ulterius indutie iste Oratori Urreae, quando eas per me intellexit, cum eas antea semper et negaret et improbaret, qui eundem Secretarium ad Catholicum Regem expediverat, adeo sunt vise importune et acerbe, quod potuit mihi respondere verbum nisi plenum indignationis et improbationis facti, que si per Secretarium suum fuissent Regi Catholico suasa, non fuissent ita nova, preterea practica hujusmodi induciarum cepta est, ut

quando eas per me intellexit, cum eas antea semper et negaret et improbaret, qui eundem Secretarium ad Catholicum Regem expediverat, adeo sunt vise importune et acerbe, quod potuit mihi respondere verbum nisi plenum indignationis et improbationis facti, que si per Secretarium suum fuissent Regi Catholico suasa, non fuissent ita nova, preterea practica hujusmodi induciarum cepta est, ut clare ex multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris.

acerbe, quod potuit mihi respondere verbum nisi plenum indignationis et improbationis facti, que si per Secretarium suum fuissent Regi Catholico suasa, non fuissent ita nova, preterea practica hujusmodi induciarum cepta est, ut clare ex multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris. Perperam et inique agit Sepulveda quod non monstraverit Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem

multis constat, ante profectionem Secretarii ad Catholicum Regem: Hec volui explicare Serenitati Vestrae ne arbitretur id aliquo modo factum esse cum scitu Caesaris. Perperam et inique agit Sepulveda quod non monstraverit Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem Anglie, quum ita sibi injunctum fuerat et ipse spoponderat se facturum nec alia executurum quam que approbasset Serenitas Vestra, itidem promisit Secretarius se facturum, qui secundo fuit missus ad Catholicum Regem quod et ego cuperem scire si ita

Serenitati Vestrae ea que afferebat a Caesare tam ad Catholicum Regem quam ad Serenissimum Regem Anglie, quum ita sibi injunctum fuerat et ipse spoponderat se facturum nec alia executurum quam que approbasset Serenitas Vestra, itidem promisit Secretarius se facturum, qui secundo fuit missus ad Catholicum Regem quod et ego cuperem scire si ita fecerit, ut in postremum melius provideatur, et sciam cui credere debeam. Venerant nuper littere ad Caesarem ex Mediolano de xxv. preteriti quibus nunciabatur Illustrissimum Vice Regem statuisse totis viribus aggredi Gallos et

intellexerit, non dubito tamen quod ea sibi maximum merorem attulerit, et ego ea que tunc habebantur scripsi non qualia voluissem, sed omnipotens Deus, qui nunquam deserit justam causam et in ipsum sperantes omnia in melius direxit, et licet indutie inite inter Christianissimum et Catholicum Reges sint vere, Deo tamen auxiliante non ex eis exorientur tot mala quod verebamur: earum autem sive articulos ipsarum indutiarum, qui fuerunt transmisi Caesari, mitto cum hiis ad Serenitatem Vestram ex quibus videbit quales sint: ipsis tamen non obstantibus Catholicus Rex vult quod

inter Christianissimum et Catholicum Reges sint vere, Deo tamen auxiliante non ex eis exorientur tot mala quod verebamur: earum autem sive articulos ipsarum indutiarum, qui fuerunt transmisi Caesari, mitto cum hiis ad Serenitatem Vestram ex quibus videbit quales sint: ipsis tamen non obstantibus Catholicus Rex vult quod Illustrissimus Dominus Vice Rex cum exercitu suo remaneat ad defensionem status Mediolani, et prohibeatur Gallis ingressus et reditus ad Italiam: ulterius jam descenderunt in Italiam iiij. M. peditum Helvetiorum cum vexillis Cantonum sive confaederatorum, venturi etiam

imminens periculum Italiae, statuit una cum statu Florentinorum succurrere Italiae et deliberarunt quod per Vice Regem teneantur viij. M. peditum Hispanorum et xi. M. Helevetii et quod isti pedites debeant interteneri impensis trium videlicet Pape et Florentinorum pro una tertia parte, Regis Catholici pro alia tertia, Ducis Mediolani pro alia tertia parte: ulterius quod Dux debeat dare mille Calones vel Guastadores pro exercitu, et impensa artellarie, et Pontifex dabit suam artellariam quam habet in immolla: ulterius Pontifex et Florentini facient tot lanceas quod inter suas et Vice

mitto cum hiis copiam Brevis quod jam scripsit modernus Pontifex Caeraree Majestati ex quo Serenitas Vestra intelliget animum Pontificis ad Caesarem licet Galli et Veneti faciant maximas practicas ut adjugatur eis: Quum jam idem Galli fecerunt pacem cum Venetis et ligam contra Caesarem et Regem Catholicum sicuti credo quod sit avisata Serenitas Vestra per Caesarem et alios qui sibi scribunt, summarium conventionis eorum est quod Galli habeant statum Mediolani cum Cremona, reliqua omnia Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem Tridentinam: In Regno

summarium conventionis eorum est quod Galli habeant statum Mediolani cum Cremona, reliqua omnia Veneti, quos adjuvabunt Galli ad recuperandum Brixiam et Veronam et lucrari Valem Tridentinam: In Regno Neapolitano, quod rehabeant illas civitates quas prius habebant: ecce que rependunt boni Veneti Catholico Regi qui salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter

salvavit eos ex interitu et pernicie: actum erat de Venetis quando exercitus Caesaris erat, in obsidione Tervissi quum in ipsis Venetiis tunc erat tumultus: amiserant Forum Julii, Trevisium jam jam erat futurum in manu Caesaris, cum subito supervenit liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad

liga et publicatio ejus inter Pontificem, Regem Catholicum et Anglie cum Venetis sub titulo defensionis Ecclesiae et in rei veritate pro salute Venetorum et ruina rerum Caesaris, et nihilominus sua Majestas, nonobstante hac et multis aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad illam pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti contrahentes qui nolunt concludere, et credat Serenitas Vestra quod Veneti nunquam acceptabunt aliquam, quamvis optimam pacem pro eis,

appellant, et ipsi rerum potiantur et si eo tunc quando nuper repudiarunt pacem Rome, prius per eos petitam, fuisset acriter progressum contra eos, quod bene poterat fieri, ad hanc diem res fuisset perfecta, et conjunctis manibus Veneti accepissent illam pacem quam placuisset Caesari et Regi Catholico eis dare, et non in hiis laboraremus, sed Veneti tamdiu fascinabunt oculos Principum donec fraudibus et immortalitate eorum * *Les Res publiques ne meurent point. opprimant omnes, si modo Principes non provideant rebus eorum.

mariée à Sigismond Roy de Pologne. et cum eo volebant ire cum magno apparatu Cardinales de Aragonia, qui ex sanguine Regum Neapolitanorum est, ex bastardo tamen, item Cardinalis Ferariensis, Cardinalis Cornerius Venetus et Cardinalis de Petrutiis Senensis, fuit eis inhibitum per Oratorem Catholici Regis et hic substiterunt. Et quoniam Serenitas Vestra omnia latius intelligit per litteras Domini Ludovici Marrathon, imo non ero molestus longioribus meis Serenitati Vestre, cujus bone gratie me humillime commendo, et quam diu faeliciter valere cupio:

bene valere et ego non parum dubito cum sit homo senex non multum in vivendo regulatus et nobis satis propitius, ne tollatur de medio, et nescimus cujus mentis esset successor: Deus omnia in melius disponat. Orator Catholici Regis qui est Venetiis transivit per Veronam ad Vice Regem Mediolanum et dicit se ad Caesarem venturum, quae attulerit, si mihi nota erunt, admonebo Serenitatem Vestram itidem est intentionis Illustrissimus Vice Rex veniendi ad

Serenissima Madama. Humillima commendatio: hodie venerunt litterae ex Verona ab Episcopo Tridentino et ex Inspruk ab Oratoribus Hispanis videlicet Urrea et Comite Carriati qui est Orator Regis Catholici apud Venetos, et qui ambo simul veniunt ad Caesarem, quod per unum nuntium quem miserant Fochari, intellerant quod Papa die xx. mensis Februarii preteriti inter x. et xi. horam expiraverat, et uterque tam Episcopus

fecisse indutias cum Turcis et nomine eorum ac Caesaris cum eis contraxisse, ad quantum autem tempus vel quomodo non scribit, cum aliud intellexero scribam. Debet etiam S. V. intellexisse de indutiis initis inter Christianissimum Regem Francie et Catholicum Regem Arragonum quae rogo Deum omnipotentem sint faelices et fauste ambabus Majestatibus et omnibus aliis Christianam Religionem profitentur: qualem autem fructum afferent rebus Caesaree Majestatis et suorum Serenissimorum filiorum non post multos hos dies sentiemus, cum

ulterius scriptum est Caesareae Majestati ex Hungaria, quod nunc Turci occuparunt Hungaris duas arces valde importantes, unum in finibus Bosne Zstrebernik vacatum, alterum in finibus Servie Tischim nuncupatum: concurrebant tota Hungaria ad recuperationem eorum. Per litteras Catholici Regis scriptas ad Illustrissimum Dominum Vice Regem comprobatur scelus quod voluit perpetrare Dux Calabriae contra personam Catholice Majestatis sicuti videbit Serenitas Vestra ex copiis earumdem litterarum quas hiis etiam alligavi, et illud quod prudentissime excogitavit

vacatum, alterum in finibus Servie Tischim nuncupatum: concurrebant tota Hungaria ad recuperationem eorum. Per litteras Catholici Regis scriptas ad Illustrissimum Dominum Vice Regem comprobatur scelus quod voluit perpetrare Dux Calabriae contra personam Catholice Majestatis sicuti videbit Serenitas Vestra ex copiis earumdem litterarum quas hiis etiam alligavi, et illud quod prudentissime excogitavit Serenitas Vestra ego fui semper illius opinionis quod mater et fratres ac sorores Ducis quae sunt Ferrariae, fuissent suscepte per Caesarem et illud

per unum suum hominem quem habuit apud Caesarem per integrum biennium, et fuit cum sua Majestate idem homo in partibus inferioribus estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas Caesarea semper renuit dubitans in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns hanc adversitatem fortune, dedit secundo genitum Regi Franciae et est in Francia, postea Caesar consensit quod Dominus Gurcensis daret sibi salvum conductum ut iret ad manendum in Burgundia, quod tamen non credo ipsam facturam; rogabam ego Caesarem tunc

est enim hoc- sed pleni angoribus fecimus. Fateor equidem: dum per aetatem licuit, adolescentulus didici litteras prouectiorque factus, cum nossem in multa prolabi uitia qui in re publica uersantur, quando opes non suppetunt, rem mercatura uolui quaerere. Quam, ut nosti, Cato dixit periculosam, Cf. Cato, Agr. 1, 1. at ego expertus sum insuper molestam et uehementer anxiam. Ita igitur affecti perparuam emendationi operam nauare potuimus. Verum quod ad poetam pertinet, multum ei

adolescentulus didici litteras prouectiorque factus, cum nossem in multa prolabi uitia qui in re publica uersantur, quando opes non suppetunt, rem mercatura uolui quaerere. Quam, ut nosti, Cato dixit periculosam, Cf. Cato, Agr. 1, 1. at ego expertus sum insuper molestam et uehementer anxiam. Ita igitur affecti perparuam emendationi operam nauare potuimus. Verum quod ad poetam pertinet, multum ei barbaries, unde ad nos delatus est, nocuit, ut uidetur. Sed in eo nos egimus ut emendatior aliquantulum

Venetis et utinam non fomentum ad pristinum omnia deducenda: conditiones autem, que missae sunt ex Urbe, includuntur hiis. Ad eas Caesar respondit se eas comprobare, dummodo quilibet retineat id quod ad presens tenet, et quod Pontifex legitime caveat se in ea re non arbitraturum nisi ex voluntate Catholice Majestatis, et de his credo latius Serenitas Vestra admonetur per litteras Reverendissimi Domini Cardinalis Gurcensis qui rem hanc curat. Galli damnato et reprobato Conciliabulo Pisano et omnibus in eo actis et inde secutis, adheserunt Concilio Lateranensi quos Pontifex

Mala Iudeorum post Christi passionem propter incredulitatem c. 9 De ingratitudine hereticorum et Iudę proditione c. 10 De officio catholici prędicatoris c. 11 Quid potissime prędicandum sit c. 12 Qui prętermittendi et qui docendi et qualiter corripiendi c. 13

et abiectus est | atque cum mortuis computatus, nisi forte poenituerit eum erroris | ac rursum per fidem iunxerit se Ecclesię mandata-que ejus perfecerit. Solo enim fidei glutino corporis huius membra ferruminantur, spe firmantur, charitate perficiuntur. Igitur quicquid catholicę apostolicę-que Ecclesię recepit autoritas, et te illud citra omnem cordis hęsitationem recipere oportet | et quicquid seruandum constituit, obseruare, si cum Christo uiuere mauis | quam cum infidelibus interire. Mar 6

necesse est, cuius radix uitiosa fuerit, ita illum labi quoties uoluptatum illecebris prouocabitur necesse erit. Neque minus in istos qui facere nolunt, quam in illos qui audire negligunt, exclamant prophetę, apostoli, euangelistę, omnes catholici doctores: Matth 11 Cecinimus uobis et non saltastis, lamentauimus et non planxistis. Quid enim aliud omnes diuinę continent Scripturę | nisi uirtutum laudem uitiorum-que

ne ipsa quidem diu permansura. dicente Domino: Omnis plantatio, quam non plantauit Pater meus cęlestis, eradicabitur. Sed sunt et in Ecclesia fortasse non pauci, qui sibi sapientes uidentur, ita ut interdum contradicere audeant catholicę ueritati, apud ignaros admirationem sui facturi, quasi qui acutius aliquid sagacius-que explorarint | quam illi qui iampridem probati recepti celebres-que habentur. In istos reclamat Esaias dicens: Vę qui sapientes estis

in opus suum. et ego creaui interfectorem ad disperdendum omne uas, quod fictum est contra te | et omnem linguam resistentem tibi , quantum iuuat, si adsit qui doceat, et quantum nocet, si absit. De officio catholici praedicatoris. Caput XI Docere in ecclesia episcopi officium est | et illorum sacerdotum, qui pręsidis autoritate probati sunt.

opportunis temporibus uobis monitorem, quo declamante et modestius discatis uiuere | et meliora possitis sperare. Vos quoque qui dono Dei spiritalis doctrinę scientiam estis consecuti, incumbite operi officio-que prędicandi ac docendi. Cogitate quanti apud Deum meriti sit | catholicis fidelibus-que pręceptis erudire indoctos | et uel unum uel alterum Christo lucrari. Quantę etiam dilectionis argumentum | omnes docere, ut omnes uobiscum simul saluentur. Non sit uobis graue | urbes, uicos | regiones-que percurrere | et illos imitari de quibus

rege ipse et Micheas. Locutus est contra Edom, id est contra populo Israhelitico infestos. Edom enim dictus est Esau, qui persecutus est fratrem Iacob. Mystice uero aduersum illos est sermo, qui heretica subuersi prauitate catholicam Christi perturbant Ecclesiam. In Sebaste sepultum ferunt, quę tunc Samaria nuncupata est, et nunc quidem iuxta sepulturas Helię et Ioannis Baptistę monumentum eius cerni uenerationique haberi.

esse contra Thurcas expeditionem. Qui alioquin omnia deuastabunt / nisi Germanorum virtute reprimantur. Hanc itaque orationem tuae Maiestati legendam venerabundus offero / Te Christianorum principum caput / ac certissimum terrarum numen atque tutelam Caesar obsecrans obtestansque / vt ruenti fidei Catholicae mature consulas / Te omnes sequentur Principes: tu vel sola tua florentissima Germania et oppressos liberaturus es Christianos / et omnem imminentis calamitatis metum dissipaturus. Hac via imprimis tui caesares inter deos recepti sunt: his tu summotis periculis / et fides nostra est

Thurcarum incursionibus iam deuastata est / tanta belli moles comparatur / vt in iis ipsis dumtaxat terminis ferinus immanissimae gentis furor efferueat. Longe autem aliena est mens saeuissimi hostis: siquidem nihil aliud dies noctesque cogitantem conperimus / quam quomodo omnia / quaecunque sub catholica fide continentur / euerteret / perderet / ad interitum deduceret. Quod si quispiam et initia rerum / et progressus diligenter animaduertere velit. facile iis omnibus assentietur. Quippe ostendam neque validiorem populum vnquam ab orbe condito in

ac Pindum / et Cetios montes sua gente suoque nomine impleuerunt. A postremis Scytharum Hungaris Pannonia inferior intra Carpatum montem / Danubium / Drauum / et Sauum flumina fugatis indigenis possessa est. Hungari pannoniam occupant. Quibus gentibus dei benignitate in Catholicam fidem receptis tranquilla fuerant superiora tempora. Ecce iisdem ab oris longe atrocior tempestas proterens euertensque omnia funditus / ne nostris quidem visceribus parcit. Cuius leuissima primordia in magnam vim se attollentia consideranti multum profecto admirationis / plurimum

Venetorum dominio impune succaederet / in idem scelus traxit Istros / Istri Carnos Carni. Hungaros Hungari. quoque ne episcopis quidem parcentes. Solus autem Rex Hispaniae aduersus infideles prospere pugnando fidem Catholicam tutatus est: Poenos enim quos Saracenos appellant / diuturno bello contusos defatigatosque / atque a Betica / quam occupauerant expulsos Poeni ex Hispania pulsi. vsque in Aphricam caedendo ac vrbes eorum diripiendo persecutus est. Cuius refrigerato calore /

incommoda / illud maxime facit inuisum omnem viuendi modum / quod iumentorum vicem subire cogantur / seipsos execrantes / quod semel pro libertate in natali solo fortissime non occubuerint: nunc eos quum quotidie moriantur / mori non posse. Num ridebitis hanc stragem humani generis / fideique catholicae detrimenta? Sed porro / vt est procax multorum natura in alienis malis / ridebitis. Sic graeci Asiae / Illirii graecorum malis laetabantur / nunc nostrae vos clades oblectant. At quidem non risit Carniola / Carniola. non Stiria

in Italia Germanos pro gloria / pro magnitudine imperii / pro mercede quoque strenue dimicantes / Germani fortissimi bellatores. vt cuicumque adhaesistis / penes eum indubitata victoria remanserit: Nunc vobis pro domo / liberis / patria / libertate / ac ipsa demum fide Catholica pugnandum est: vnde vos aut victores / aut victos / quod credere nephas est / immortalis gloria comitabitur. Aestimate quam pulchrum erit / quum dicetur / quum passim omnis vox / omnia ora hominum resonabunt / quum aethernis mandabitur monumentis: Germanos immanissimi Thurcam ante hac

ex optimis. Bonarum enim rationum (ut Fabius Fabius. arbitratur) plena sit eloquentia oportet, soliusque oratoris propria, ut quum scientiae probitas accesserit, tunc ueri oratoris partes impleturam esse Catonis sententia conprobatur. Orator ex sententia Catonis. Nam et Plato Plato. euidentissimis in Phaedro

Fabius. arbitratur) plena sit eloquentia oportet, soliusque oratoris propria, ut quum scientiae probitas accesserit, tunc ueri oratoris partes impleturam esse Catonis sententia conprobatur. Orator ex sententia Catonis. Nam et Plato Plato. euidentissimis in Phaedro Phaedrus. rationibus ostendit, hanc artem consumari

Thermopylae. fortissime occumbendi. Iidem exoptandi stimuli inter moriendum solicitauerunt Othriadem, Othriades. ut suae memor uirtutis, proprio sanguine scriberet in scuto uici. Profecto, neque Cato, Cato. neque Scipio, Scipio. neque Brutus, Brutus. neque Petus,

Iidem exoptandi stimuli inter moriendum solicitauerunt Othriadem, Othriades. ut suae memor uirtutis, proprio sanguine scriberet in scuto uici. Profecto, neque Cato, Cato. neque Scipio, Scipio. neque Brutus, Brutus. neque Petus, Petus. at ne foeminarum quidem strenui

Demosthenes. humillimae sortis hominem ad tantos honores prouexisti, ut olim gubernandae Ciuitati praefuerit, atque coronam maximis uitibus Aeschine Aeschines. reclamante adeptus sit. Tu M. Catonem M. Cato. ignotum Thusculi uirum eo laudis extulisti, ut eius incrementa publicis uotis expetenda fuerint. Te duce M. Tullius M. Tullius. ex illo

hominem ad tantos honores prouexisti, ut olim gubernandae Ciuitati praefuerit, atque coronam maximis uitibus Aeschine Aeschines. reclamante adeptus sit. Tu M. Catonem M. Cato. ignotum Thusculi uirum eo laudis extulisti, ut eius incrementa publicis uotis expetenda fuerint. Te duce M. Tullius M. Tullius. ex illo humili municipio Arpinate id consequutus est, quod

pręferendam esse dubites: Multę — inquit — filię comparauerunt sibi diuitias; tu supergressa es uniuersas. Fuere enim, et adhuc sunt, hereticorum ecclesię, quę, quanuis diuitiis abundent spiritalibus: uigiliis, ieiuniis, elemosinis, a catholica tamen religione retrocedendo* beatitudinis ęternę pręmia** non consequuntur, quę solis in Christo credentibus atque sperantibus tribuuntur. Iccirco ipsa Ecclesia et regnare dicitur, certa de promissione regni cęlorum, psalmista ad Dominum dicente:

Filius, sed cum tertia persona sit, necesse est, ut non unius, sed amborum sit spiritus. Alioquin, si unius esset, non foret alter alteri ęqualis, sed aliquis plus habens altero. Non esse autem ęqualem Patri Filium Arrianę error fuit impietatis. Pater igitur et Filius — ut catholica confitetur Ecclesia — *corr. ex Actis simul Spiritum Sanctum spirant. Quod ipse Filius gestu aliquo indicare uolens ad discipulos ingressus insufflauit et dixit eis: Accipite Spiritum Sanctum. Quorum remiseritis peccata,

Busyride omni crudelior est, omni bellua immanior. Hic est enim, qui secum communicantium animas uinculat et perdendas diabolo committit et perpetuo inextinguibilique igni facit obnoxias. Nullum autem crudelitatis genus est huic crudelitati comparandum. At uero aliquis ex nostris uir catholicus diuina pręditus disciplina hunc ipsum diaboli filium Scripturarum autoritate confundit, ueritatis argumentis superat atque ita heresim sectamque eius interimit, ut illos, qui iam titubabant, firmet, stabiliat, in statum reparet salutis. (Columnę Herculis)

taurum mutato, et uicti detractum cornu Naiadibus Copięque deę cum fructibus datum? Sed nostrę religionis homines pro spiritalibus Christi Ecclesięque nuptiis uarias heresum formas grauissime impugnant, et impugnando uincunt, et uincendo dominantur. Denique potestatem hereticis ablatam ad catholicos transferunt, qua ipsi usi plurima officia in clerum diuidunt. Ita Christi athletę non pro Deianira certant, sed pro Ecclesia, non Acheloum, sed perniciosam heresim euertunt, non cornu tauro, sed hereticis extorquent in Ecclesia regendi autoritatem. Inde creantur pontifices, episcopi,

est, et Romanorum Iulianus Apostata, et Gothorum Harmaricus, deinde Radagasius, postremo Ataulphus. Post hos Vandalorum Alanorumque gentes cum Genserico suo rege Arriana hęresi et ipso polluto, tunc ab Hyspania ad Aphricam profecto, catholicam fidem persecutę sunt. Et cum ita sit, nonne mirum uidetur, quomodo tandem non solum steterit, sed etiam aucta ac dilatata sit Christiana religio non repugnando persecutoribus, sed eorum immanitatem rabiemque tolerando? Porro,

fidem in terra? Ergo ante aduentum eius ad iudicium religio Christiana in paucis erit, si cum illis comparentur, qui uel timore perculsi, uel uoluptate illecti, uel errore decepti, Antichristum secuturi sunt. Discessio itaque a catholica fide ante Antichristi aduentum incipiet, et illo adueniente multiplicabitur. Circa discessionis huius initia reuelabitur homo peccati, filius perditionis Antichristus. Deum se

tributum exigit et humilitatis, ut Deum patrem confitendo ab illo nos creatos esse testemur et Christo obediendo gratiam referamus Saluatori. Adadezer pręcipuus separator interpretatur, Soba serra secans. Separatores nostri heresiarchę fuerunt, serra erroris desecare nitentes quod catholicę ecclesię adhęrebat per fidem; sed Christo uincente illi perierunt. Christus enim equos eorum id est argumenta, quibus confidebant, ueritatis gladio subneruauit, eaque concidere fecit, ostendens nullam esse in eis uim, qua nixa stare possent; et cum spoliis id est cum

duodecim millibus aureis pacem ab Turcis mercatus est. liberi uero Draguli, multique ex eius factione ad Turcam transfugiunt, a quo perbenigne suscepti, uitamque Christianam permissi ducere, nam hi non erant scismatici, sed Catholici. At Valachi nullo statu contenti, neque illum, quem in demortui locum posuerat, diutius regnare passi sunt. sed eo interfecto, cum in deligendo Principe non concordarent, rem ad Turcam detulerunt. Ille uero unum ex

Aeneadis (3) prime libro VII. Romani, illi autem Veneti nuncupentur. Nam Venetos (teste Plinio) Pli. li. III. capi. XVIII. (4) Troiana stirpe ortos auctor est Cato. Sic et Tyrii pudicissimam Didonem Dido pudicissima. sequuti (ut idem Sabellicus inquit) Sabellicus Aeneadis prime libro IX. Carthaginenses

Thracius Illyricusque sermo conueniunt. Gethae etiam, qui (ut Isidorus et Ioannes Balbus et diuus Antoninus opinantur) Isidorus ethicorum libro IX (12) . catholi. in dictione Getha. Anto. II. par. cro. tit. XI. capi. VII. (13) postea Gotthi uocati sunt, Gethae postea dicti sunt Gotthi. simul cum Dacis ac Myssiis (ut Strabo refert) Strab. li.

dicuntur fuisse. Getulli Africe populi a Gethis orti. Qui ingenti agmine a locis suis naues conscendentes loca Syrtium in Lybia occuparunt et, quia ex Gethis uenerant, deriuato nomine (ut Ioannes Balbus dicit) Getulli cognominati sunt. Catholicon in dictione Getha. Quapropter (Isidoro teste) Isido. ethi. li. IX. cap. II. (41) opinio est apud Gotthos ab antiqua cognatione Mauros consanguinitate propinquos sibi uocare. Quodsi pro eo, quod Macedones

praecipue a barbaris. quod, quum ob antiqua Graecorum cum orientalibus praelia Graeci ex omnibus Europae populis magis eis innotescerent, omnes occidentis uiros Graecos esse iudicauerunt, quemadmodum et hisce nostris temporibus Graeci et Thurcae et omnes passim orientis populi uniuersos catholicae fidei occidentalis orae uiros Francos esse arbitrantur. Sed ad Histros mea nunc uergente oratione Et Histri sunt Slaui. mirari satis nequeo Blondi Foroliuiensis Blondus de Italia illustrata, in tractatu de Histria.

aenea. VII. lib. IX. (167) illustraret, noua literarum elementa commentus est, quibus in sacris et prophanis rebus regionis accole nostra tempestate utuntur. Hieronymus Slauis elementa literarum tradidit. Sed et offitium quoque diuinum, quo Catholici utuntur christiani, in id nouum idioma (ut Blondus Blon. de Ita. illu. in tractatu de Histria. (168) et Philippus Bergomas refferunt) Suppl. croni. lib. IX. (169) traduxit, quod

fiet, qui literarum monumentis perhennem sibi gloriam uendicauerunt. Exstant nostra hac tempestate in humanis magni nominis uiri Thomas Nigro Spalatinus et Simon Begnius Iaderita ac Vincentius et Dominicus Bucchii Catharenses ordinis praedicatorum, qui plurima catholice fidei archana suis scriptis illustrauerunt, necnon et Federicus Grisogonius Iaderita et Hieronymus Atticus Hannibalque Lutius, Petrus Hectoreus, qui inter caetera eleganti metro Nasonem de remedio amoris in Illyricum idioma cum magna omnium admiratione transtulit uel minimum iota non

IIII. sen. dist. XXIIII. q. IIII. q. III. (182) adinuenerunt. Dalmaticae in Dalmatia primum inuente. Culta enim ueste (sicuti Ioannes Balbus refert) apud Romanos utentes Dalmaticati dicebantur. Catho. in dictione Dalmatia. Hinc Lampridius de Commodo Augusto: Dalmaticatus in publicum processit. Lampri. de Commodo Augu. (183) Dalmatae enim priscis temporibus (ut Calepinus reffert) chiridotis,

Sanctitas Vestra scit. Scit etiam, qualiter sum pauper, et propterea omnibus mihi servientibus satisfacere non valeo. Extat enim de continuo ad Sanctitatis Vestre pedes Ioannes Andreas, procurator meus, et servitiis meis, qui etiam sunt pro fide Catholica, insistit, nullam a me, iam est annus, laboris et stipendii sui habuit mercedem. Igitur supplex deprecor, quod eadem Sanctitas Vestra dignetur mandare, ut sibi de aliquali provisione vel officio provideatur ita, ut vivat et bene more suo solito deservire valeat.

nimirum, non eburneis oculis aspicio: quod me non solum delectatione non afficit, sed pęne dolore examinat, omnes aduersarii primi atque illustres regum ad latus in orchestra consederunt: agnosco Syllam, Pompeium eiusque liberos, Catonem, Scipionem, Petreium, Domitium, Afranium, Faustum, L. Caesarem, et alios permultos, qui mecum de imperio et uita dimicarunt. Rursus in subseliis (quę res meum dolorem exulcerat) C. Marium cum

ad ingenium sibi dissimile accesserint, commutata natura in factionem uitiorum abeunt, ac ueluti uilissimi transfugae fractis pudoris atque modestię claustris omnia per summum nefas perturbant. Nam Pompiliorum et Catonum exempla non facile reperias. In uniuersum id dixerim: ex bonis plaerumque deteriores, ex malis uero nisi mali non procreantur, ut Thersitem Codrus interdum generet, Codrus a Thersite nunquam generetur: peruulgatum est

huius luctuosi spectaculi funestam lętitiam a populo inspectatam? maxime quum intuerentur imaginem Scipionis in pompa delatam sibi gladio pectus traiicientis, et effigiem Petrei inedia ferroque se necantis? Nempe uel sola Catonis forma repręsentata, quo pacto manibus uestem atque recentia uulnera dilacerauerat, gemitus et lachrimas inspectantibus excussit. CAES. Nihil citius lachrima arescit, pręsertim uulgi

dat tamen omnem operam, ne quid in regno suo innovetur, sed et ipse concilium suspirat. Vereor et illud, ne, dum Sedes Apostolica differt, principes ipsi vel simul, vel quisque in suo regno concilium faciant, quod multi et viri quidem catholici non cessant auribus principum assidue instillare. De hiis volui pro mea in Sedem Apostolicam fide ac devotione, in Vestram autem Sanctitatem singulari observantia et animi deditissimi propensitate Vestram Sanctitatem humiliter

7.6  Te sobolem Phoebus crederet esse suam.
7.7  Ipse tuos etiam si possit cernere mores,
7.8  Vt puto, non alios uellet habere Cato.
7.9  Felix quem praesens et postera conferet aetas
7.10  Ingenio claris et pietate uiris.

grihom catholicamsanctorumcommunionem,peccatorum

mihi mellifluos fundite voce sonos.
1.10.9  Nil hic triste sonet, penitus sint omnia laeta,
1.10.10   Conveniant animo carmina vestra meo.
1.10.11  Torva procul duri valeat censura Catonis,
1.10.12   Quaeque Cleantaea lumina nube latent:
1.10.13  Vos quoque sollicitae procul hunc discedite curae;
1.10.14  Hic iocus, et risus, mollis et adsit amor.

alteros et omnibus quae tunc essent, et iis etiam quae postea fuere, aut quae umquam erunt, mirabilem attulisse fructum constat. Quod cum apud Graecos Thucydides, et Xenophon in primis animadverterent, Annibal etiam apud barbaros, apud Latinos Cato, Sylla, Lucullus, Caesar, et qui hos sunt consecuti, Augustus, Hadrianus et Gordianus, summi viri, et principes eximii, tot civitatibus captis, tot provinciis debellatis, tot victoriis partis, tot triumphis actis minime contenti, cum his omnibus

dicere nomen;
207  Cetera qui nescit, Romanis ille Camoenis,
208  Ille (nefas) Musis ingratus uiuit Etruscis.
209  Mox placidus Seraphinus et integer Vrsus et ille
210  Iustitiae uindex atque omnis cultor honesti
211  Dogia, Dalmaticae gentis Cato; nemo sub isto
212  Iudice patrati pergatur criminis author,
213  Non hominem occidat, non furtum fecerit aut se
214  Obliget obscuri sceleris nocturnus adulter;
215  Continuo graue delictum par poena sequatur.
216  Quis genus Ambrosii

dimanavit. Vix reperias quemquam eminentiorem, qui non studeat privatis commodis publicis praetermissis, aut ista fluxa et inania famae non anteponat et immortalitati. In hoc Stoici videri volunt non commiserescendo malorum ullius, et cum Catone sentiunt, quem dicere solitum accepimus, hoc turpe verbum vincat utilitas. Amicitias sacra et profana utilitate metiuntur, aequi et honesti esse vana nomina existimant. Idcirco misericordia coelestium alumna et supremi

omnino inserendum. Sed de Ecclesiae etymo hactenus. Vide et infra verbum VOCO. Usi sunt nonnunquam et LXX nomine Ecclesiae, pro voce Coetus. Varius est autem huius vocis usus, aut etiam rei ipsius distinctio. Nam alias vocatur Ecclesia totus Dei populus, cui etiam ideo adiungitur Universalis aut Catholica: alias singuli coetus Christianorum vocantur Ecclesiae, quibus non raro addi solet vox particularis Ecclesiae, aut etiam circumscriptio a nomine loci sumpta: ut, Ecclesia quae est in Babylone salutat vos. Distinguitur etiam Ecclesia, quod alia sit tantum vere piorum ac electorum, quam

simul et Papistici libri ac Legendae plenae sunt. Sed quam eorum caecum cor ab ea noticia abhor [?: ruer-- ] , quam a primis patribus habuerunt, inde apparet, quôd non tantum non curaverunt unum Deum: sed etiam mox ad sua idola, atque adeo vanissimas vanitates, lapides, truncos, catos et canes recurrerunt. Ex hisce testimoniis ac rationibus manifestum est, noticiam veri Dei penitus ex corde hominis deletam esse, merasque ac longe tristissimas tenebras in pectore humani generis remansisse. Lutherus super Genesin testatur, hominem natura de Deo non plus scire, quam brutum.

octavo dicitur: Omnes ei attendebant a magno ad parvum. Similis ferme est illa locutio in Genesi: non loqui a bono ad malum. Magnus et parvus, aut Maior et Minor, quandoquidem positivis utuntur pro comparativis, significat perinde Hebraeis seniorem et iuniorem, sicut et Latinis: ut, Cato maior, et Cato minor. Sic Isaac dicitur vocasse filium suum magnum aut maiorem. id est, seniorem: Gen. 27. et Noachus cognovisse quid fecerit sibi suus filius parvus aut minor Cham. id est, iunior. Sic aliqui exponunt illud Rom. 9, Maior serviet minori: id est, primogenitus aut senior,

Omnes ei attendebant a magno ad parvum. Similis ferme est illa locutio in Genesi: non loqui a bono ad malum. Magnus et parvus, aut Maior et Minor, quandoquidem positivis utuntur pro comparativis, significat perinde Hebraeis seniorem et iuniorem, sicut et Latinis: ut, Cato maior, et Cato minor. Sic Isaac dicitur vocasse filium suum magnum aut maiorem. id est, seniorem: Gen. 27. et Noachus cognovisse quid fecerit sibi suus filius parvus aut minor Cham. id est, iunior. Sic aliqui exponunt illud Rom. 9, Maior serviet minori: id est, primogenitus aut senior, contra communem

qui invenit nos: id est, ne videatur tibi parvus. Collegerunt multiplicans et minvens, Exod. decimo sexto. id est, alius plus, alius minus. Et mox: Non superabundavit multiplicans. id est, qui multum collegit. Minor pro iuniore, etiam in Sacris, sicut et in prophanis autoribus, ponitur: ut Cato maior, Cato minor. Minimus aut parvus potius erit in mille, et exiguus in gentem robustam: allusio est ad procreationem et augmentum posteriorum. Sed sic vaticinans de regno Christi, dicit etiam minimos doctores esse conversuros multos homines: quia doctores quasi Patres, auditores vero

nos: id est, ne videatur tibi parvus. Collegerunt multiplicans et minvens, Exod. decimo sexto. id est, alius plus, alius minus. Et mox: Non superabundavit multiplicans. id est, qui multum collegit. Minor pro iuniore, etiam in Sacris, sicut et in prophanis autoribus, ponitur: ut Cato maior, Cato minor. Minimus aut parvus potius erit in mille, et exiguus in gentem robustam: allusio est ad procreationem et augmentum posteriorum. Sed sic vaticinans de regno Christi, dicit etiam minimos doctores esse conversuros multos homines: quia doctores quasi Patres, auditores vero quasi ab eis

1 Iohan. 2 dicitur, Non necesse esse habetis ut quis vos doceat: id est, non prorsus impossibile est vos sine nostra institutione salvari, cum [?: ] et ipsimet vos invicem docere possitis. Ita quasi [?: extremum ] quendam gradum rerum necessariarum sinificat: sicut cum Cato praecipiebat contra emacitatem. Non id esse emendum quod opus sit, sed quod [?: plane ] sit necessarium. Et veteres, Uxorem esse necessarium malum: id est, quae licet multa incommoda secum [?: ] , tamen ea carere non possimus. Utilitatem haec [?: mox ]

hanc animi πνεῦμιαν, aut εὐθυμίαν Philosophia sedulo, sed non reperit: nisi quod multi in quandam caecam et carnalem securitatem, et veluti omni sensu carentem stupiditatem degenerarunt, cuiusmodi fuit Catonis aut aliorum contemptus mortis. De hac pace inquit Paulus Philip. 4, Et pax Dei quae superat omnem sensum, custodiet corda vestra. Psalm. 4, In pace cubabo et dormiam, quoniam tusolus in securitate collocabis me. Ioan. 14. [?: Pa-em ] meam do vobis, pacem meam relinquo

illas duas aut tres dies, et tertia aut quarta demum id fiet quod est indicatum. Quod autem haec sit vis praepositionis Latinae Post, ut aliquando includat diem indicatum, sicut etiam praepositio Ante: potest multis exemplis idoneorum authorum probari. Nos nunc tantum unum proponemus. Cato libro de Re rustica, cap. sexagesimo quinto inquit: Oleum viride sic facito. Oleam quamprimum ex terra tollito: a foliis et stercore purgato: postridie, aut post tertium diem quam lecta fuerit, facito. Ubi, sicut postridie de sequenti ipso die intelligi necesse est: ita post

quasi adhuc in reconditis mysteriis seclusae, aut certe non prorsus plene patefactae: ut sunt, Propositum, praescientia, electio et praedestinatio, aut praeordinatio Dei. Sophistis Praescientia est, quaedam Dei praecognitio futurae bonitatis, aut meritorum piorum hominum, et pravitatis ac pec catorum impiorum: ob quam praevisam bonitatem aut improbitatem, Deus porro praedestinaverit aut praeordinaverit, hos quidem ad exitium, illos vero ad salutem. Sed impiam esse hanc sententiam, vel inde apparet, quod et praedestinationem in fun damento nostrae probitatis, non Christi meriti collocat:

aut foedus dato sanguine sancitum violare. Ridiculum dogma visum est olim Ethnicis, et sane etiamnum omnibus sapientib. et philosophis, totique Scholasticae theologiae videtur, quod mors aut passio alicuius, vicem quandam iustitiae praestet, quodque sanguine peccata expiari dicta sunt: sicut etiam Catonis versiculi testantur:
Ne credas placare Deum, dum caede litatur. Et,
Stulticia est morte alterius sperare salutem. Et tamen ab omnibus gentibus atrocia scelera morte punita sunt, quam putaverunt quasi quandam illorum expiationem esse.

[?: art- ] tabernaculi subinde Sapientes, aut sapientes corde appelis. Sic et Paulus 1 Corinth. 3, architectum dicit sapienti et Isaias cap. 3. Ierem. decimo. Postremo, sapientes vocant etiam scientiam communium rerum, vitae [?: ] communis, morumque. Sic Catonem sapientem ei dictum, testatur Cicero. Sic etiam doctrina de moribus et communi vita, a Salomone in Proverbiis comprehensa, Sapientia vocatur: et quidem per prosopopoeiam, veluti mulier quaedam sapiens proponitur. Haec et alias plures significationes in Sacris literis, quas [?: ]

[?: eclipt- ] ponitur. Gen. 25. Si sic, ut quid ego? Id est, si sic mihi accidere debebat, quid tandem felicitatis ex hoc [?: p--- ] perceptura eram? aut cur ego tandem oravi, ut me Deus efficeret foecundam? vel, quando quidem sic. nam Si aliquando rationalis est: ut in illo Catonis, Si Deus est [?:--mus ] . pro, quando quidem est. εἰ δὲ μή γε, Quod si nor, subiicitur haec locutio non solum affirmativis, sed etiam [?:---tivis ] sententiis: ubi contra quam sonat, affirmatine accipienda est

est, astra: quae etiam alio qui crebro vocantur exercitus caeli: ita ut stellae non maneant dispositae ut antea. Ibidem additur, stellae cadent: Matth. 24. Nonnunquam denotat fortia facta et praeclara opera: ut [?: ] , victoria in bello, liberatio patriae, ac innocentum, et familia catorthomata. Sic dicitur dextera Dei facere virtutem: Psalm. 118, Dextera Iehovae facit virtutem. et Num. 24, Israel faciet virtutem. Ruth 4, Facies virtutem in Ephrata: id est, praesta te virum bonum, iustum ac strenuum. Sic accipiendum est quod dicit Psal. 110, Populus tuus

contegeretur: ac divina optime dispensatione provisum est, ut Scripta ipsa ita tegerentur, caelestibus obumbrata mysteriis, sicut secreto suo divinitas operiebatur. Igitur cum in libris Sanctis, oculi Domini, uterus Domini, pedes Domini, arma etiam Domini scripta reperiantur: longeque absit a catholica Ecclesiarum fide, Deum corpore determinari, qui sit invisibilis, incomprehensibilis, infinitus: requirendum est, qualiter ista per Spiritum sanctum figurali expositione referantur. Hic enim inveniuntur illa Dominici interiora templi, hic illa Sancta sanctorum. Corpus ergo Scripturae

sedes, vel solium. Apostolus, missus: ideo quod a Domino ad evangelizandum missi sunt. Propheta, praedicator. Matyres, testes. Episcopus, superinspector. et ideo proheta ait: Speculatorem te posui domus Israel. Presbyter, senior. Diaconus, minister. Clerus, sors. Ecclesia, nocatio vel collectio. Catholica, universalis, ἀπὸ καθαλίκον , quod est secundum totum. Synagoga, conventus, vel congregatio. Ethnicus, gentilis. Hypocrita, simulator. Haeresis, secta. Monachus, solitarius. Eremus, desertum. Paroecia, adiacens domus, scilicet Dei.

est quiddam mixtum aut medium ex singulis sententiis aut aphorismis, et ipsarum rerum methodicis plenioribusve explicationibus. Diversissimae enim (ut omnes norunt) tractationes rerum sunt, cum vel singulae sententiae sparsim breviterque recitantur, ut Aphorismi Hippocratis, Phocylidis et Catonis, aut septem sapientum sententiae, cuiusmodi sunt etiam Proverbia Salomonis: et contra, cum res aut materiae perpetuo orationis filo plene ac perspicuo ordine exponuntur. Nam in hac tractatione omnia sunt clariora, cum ob ordinem, tum ob integram rerum expositionem, dum aliae partes aut

sumus, ut non dedignemur etiam nobis dictum ab Apostolo accipere: Et si quid aliter sapitis, hoc quoque vobis Deus revelavit. Idem in Epistola ad Fortunatum: Non debetur par reverentia canonicis scripturis, et expositionibus earum. Can. 10. Neque quorumlibet disputationes, quamvis catholicorum et laudatorum hominum, veluti scripturas canonicas habere debemus, ut nobis non liceat salva honorificentia, quae illis debetur hominibus, aliquid in eorum scripturis improbare atque respuere: si forte inveniremus quod aliter senserint quam veritas habet, divino adiutorio vel ab aliis

GERSON PARISIENSIS STUDII CANCELLARIUS. Doctoris dicto, authoritate canonica munito, plus quam declarationi Papae credendum est. Et alibi sic: In sacris Literis excellenter erudito, atque authoritate catholicam proferenti plus est credendum, quam generali concilio. Neque supervacue D. Augustinum dixisse arbitror, fieri ex causa ut doctissimi nonnunquam cadant et hallucinentur, et ideo doctoribus plerunque minus aliquid revelari. Idem Panormitanus cap. Significasti, de elect. Plus

et ille aeneus serpens nominatur. De utilitate credendi ad Honoratum, cap. 6. Testor, Honorate, conscientiam meam, et puris animis inhabitantem Deum, nihil me existimare prudentius, castius, religiosius, quam sunt illae scripturae omnes quas Testamenti veteris nomine Catholica Ecclesia retinet. Miraris, novi. Non enim dissimulare possum, longe aliter nobis fuisse persuasum. Quicquid est in scripturis illis, altum et divinum est: in est omnino veritas, et reficiendis instaurandisque animis (crede mihi) accommodatissima disciplina, et plane ita modificata, ut

est occultatio novi, et novum manifestatio veteris. Quae testamenta differunt figuris et figuratis, multitudine ac paucitate Sacramentorum, timore et amore, servitute et libertate. August. de vera religione, capitulo 17: et de catechisandis rudibus, capitulo quarto: et de moribus Ecclesiae catholicae, cap. vigesimooctavo.

EXPLICATIO. Manifestum est, non tantum totam legem et prophetas in illis duobus pendere praeceptis, dilectionis Dei et proximi, quae adhuc sola scriptura sancta erat, cum Dominus hoc diceret: sed etiam, quaecunque

reservatae. Haec et alia plurima ex divinis libris male intellectis hauserunt haeretici: non tamen propterea abolendae sunt sacrae Literae, aut tollenda illa loca, in quae haeretici offenderunt. Symmachus in Apologetico contra Anastasium Imperatorem: Cuncti, inquit, qui ab initio dogmatis Christi Catholicam fidem diverso proposito persequi et affligere conati sunt, praevalendo defecerunt, et Catholica et orthodoxa veritas hoc praevaluit magis, quo putaretur oppressa. Quae sicut insectatoribus suis crevisse monstratur, sic obtrivisse cognoscitur insequentes. Gregorius: Etenim haereticis

propterea abolendae sunt sacrae Literae, aut tollenda illa loca, in quae haeretici offenderunt. Symmachus in Apologetico contra Anastasium Imperatorem: Cuncti, inquit, qui ab initio dogmatis Christi Catholicam fidem diverso proposito persequi et affligere conati sunt, praevalendo defecerunt, et Catholica et orthodoxa veritas hoc praevaluit magis, quo putaretur oppressa. Quae sicut insectatoribus suis crevisse monstratur, sic obtrivisse cognoscitur insequentes. Gregorius: Etenim haereticis exerta est Catholica ecclesia, et ex his qui male sentiunt, probati sunt, qui bene sentiunt. Multa

fidem diverso proposito persequi et affligere conati sunt, praevalendo defecerunt, et Catholica et orthodoxa veritas hoc praevaluit magis, quo putaretur oppressa. Quae sicut insectatoribus suis crevisse monstratur, sic obtrivisse cognoscitur insequentes. Gregorius: Etenim haereticis exerta est Catholica ecclesia, et ex his qui male sentiunt, probati sunt, qui bene sentiunt. Multa enim latebant in Scripturis, et cum praecisi essent haeretici, quaestionibus agitaverunt Ecclesiam Dei. Augustinus ubi supra, Multi, inquit, qui optime possunt Scripturas dignoscere et pertractare, latebant in

temperavit? sensit enim Scriptor libri sacri in his verbis, atque cogitavit, cum ea scriberet, quicquid hic veri potuimus invenire, et quicquid nos non potuimus, aut nondum possumus, et tamen in eis inveniri potest. Solertissimus indagator Canonicarum scripturarum auctoritatem sequatur Catholicarum ecclesiarum quam plurium: inter quas sane illae sunt, quae Apostolicas sedes habere, et epistolas accipere meruerunt. August. 2 de doctrina Christiana, cap. 8.

EXPLICATIO. Tenebit igitur hunc modum in scripturis Canonicis, ut ea quae ab

34. Quae causa fuerit praesentis seculi faciendi. Cap. 35. De doctrina rationalium in hoc seculo. Cap. 36. Quae servanda sint in Scripturarum intelligentia. Cap. 37. Unde libri religionis Catholicae asserantur. Cap. 38. Ubi sit fides religionis necessaria. Cap. 39. Quoniam satis dictum est de iis quae ad ipsam superficiem Scripturae proprie pertinent, nunc agetur de rebus ipsis, quas nos sacra Scriptura docet.

non amare vel proximum. Huius contrarietatis causa quae sit. Causa malorum in ipsis est, qui mali sunt: quia dum libero arbitrio atque bene concesso inordinate utuntur rationales creaturae, et malitiae et poenae causa sibimet existunt. Unde libri religionis Catholicae asserantur. Caput XXXVIII. Libros religionis nostrae divina inspiratione esse conscriptos, probamus ex multis: quorum primum est, ipsius Scripturae veritas: deinde ordo rerum, consonantia praeceptorum, modus locutionis sine ambitu, puritasque verborum: additur conscribentium

δὲ πέμπειν. id est, amice tractare cum adest, sed non detinere invitum. Ponitur ergo vox affectus, pro suo opere aut effectu. ἀγαπαν quoque verbum pro contentum esse, et uti placido animo aliqua re ponitur, sicut et Cato inquit: — parvo gaudere memento. Sic credo etiam vocem affectus contristationis Matth. 14, et Mar. 6, Contristatus est Herodes, accipiendam esse, non de ipso vero animi affectu ac dolore, sed de eius externis operibus ac indiciis, quod Herodes magnum dolorem prae se tulerit:

istos, assimilabo eum viro prudenti: pro, similis erit. Ab iis vero, qui videbantur aliquid, nihil mihi contulerunt. 1 Cor. 14, Gratias ago Deo meo omnibus vobis magis linguis loquens: pro, quod pluribus linguis loquar quam vos omnes. Est illustre Anacoluthon in illo disticho Catonis: Qui simulat verbis, nec corde est fidus amicus: Tu quoque fac simile: sic ars deluditur arte. Simile prorsus est Marc. 6, Quicunque non receperint vos nec audierint: egressi inde excutite pulverem, etc. Qui simulat, deludatur a te vicissim simulatione

erunt ineptiss. Deinde molestia illa corporis animi quoque intentionem interturbat, et ad sui curam evocat, sicut verissime Ulysses Odyss. 5 inquit, non esse aliud importunius malum ventre esuriente, qui etiam magna curis occupatos ante omnia sui meminisse necessitate quadam compellat. Sicut et Cato olim dixerat pro concione, ventrem auribus carere. Sed nihil est necesse hoc tantorum virorum authoritate probari, cum quotidiana experientia doceat, praecipue studiosos, qui magis in animi actionibus versantur, vel levissimas corporis molestias animi intentionem turbare, ut

tanquam cum filiis, tenuia principia aut primitias mutilas obedientiae perinde in optimam partem interpretans, ac cum pater pusilli et imbecilli filioli minima officiola et benefacta amplissimis laudibus celebrat, extollit ac remunerat, perinde ac si valde perfecta et praeclarissime peracta catorthomata essent, nihilque eis prorsus deesset. In hac sane iustificatione aut Dei approbatione ita diligimur nos ac nostra opera in dilecto filio, ut etiam operum nostrorum crebro ratio habeatur, eaque non parum laudentur. Huc pertinet illud: Iustus est qui facit iustitiam. Et:

per instructionis efficaciam obtineri, hoc sacro approbante Concilio, scholas in subscriptarum linguarum generibus, ubicunque Romanam curiam residere contigerit, nec non in Parisiens. et Oxon. Bon. et Salaman. studiis providemus erigendas: statuentes, ut in quolibet locorum ipsorum, teneantur viri Catholici, sufficientem habentes Hebraicae, Arabicae et Caldaeae linguarum noticiam, duo videlicet uniuscuiusque linguae periti, qui scholas regant inibi, et libros de linguis ipsis in Latinum fideliter transferentes, alios linguas ipsas solicite doceant, earumque peritiam studiosa in illos

eisdem scripturis canonicis praeferunt, ex animo faveam. Nam quod ex hoc Augustini dicto, Evangelio non crederem, si Ecclesiae non crederem, priores Ecclesiae quam Scripturarum maiorem authoritatem persuadere conantur, prorsus est futile. Et ut hanc eius loci interpretationem, quam hi haeretici a catholicis in angustias coerciti omnino contra mentem et animum Augustini comminiscuntur, omittam, profecto ex eo, quod Ecclesia canonica Scripturas ostendit, et eas a falsis discernendi potestatem exercet, eam eisdem Scripturis authoritate praestare infirme colligitur: nisi etiam is qui inter

mutatio ista interpretationis a Christi voluntate, ita nunc volentis et inspirantis dependet: sicut praeceptum ipsum quondam iuxta illius temporis convenientiam aliter practicatum, et propterea haec ligandi et salvendi potestas non minor est in Ecclesia, quam in Christo. Quare universa catholica Ecclesia, et ad (nota) Petri cathedram conglobata, a Christo nunquam recedet, qui veritas est, cum qua Christus semper se mansurum pollicitus est. (Nota quae'nam Ecclesia possit modo sic, modo aliter expressum verbum Dei interpretari: nempe sanctissima cathedra Petri, et osculantes

aliquando data non aliud praecipere velle, quam quod. Ecclesia iuxta temporis conditiones rationabile iudicaverit verbo vel opere. Forte cogitatis, in his dictis meis hoc dubium remanere, ex quo reprehensionis vestrae sumimus argumentum. Puta dicitis: De Ecclesiae potestate nemo Catholicus ambigit: sed quod illa veritatis columna sit, quae cathedrae Petri ac Romanae sedi adhaeret, nondum probatum est sufficienter. Iam hoc (nota, quis sit supra verbum Dei) per Scripturas ab illa Ecclesia approbatas, Augustinus in allegato loco et alibi, Hieronymus ad Damas. 24. quaest.

Ecclesiae: et ad illum finem, salva veritate fidei, sine qua nemo potest esse membrum Christi, et de corpore eius, quod est Ecclesia, omnia potuerunt Apostoli, et possunt successores. (Nota, nota benissime). Ait enim Cyprianus: Manente concordiae vinculo, et perseverante Ecclesiae catholicae individuo Sacramento, actum suum disponit unusquisque Episcopus, rationem propositi sui Domino redditurus. Ex praemissis constat, quod tota catholica Ecclesia non potest ad literam Scripturarum obligari, licet semper ad spiritum: quando enim litera non servit aedificationi et

Apostoli, et possunt successores. (Nota, nota benissime). Ait enim Cyprianus: Manente concordiae vinculo, et perseverante Ecclesiae catholicae individuo Sacramento, actum suum disponit unusquisque Episcopus, rationem propositi sui Domino redditurus. Ex praemissis constat, quod tota catholica Ecclesia non potest ad literam Scripturarum obligari, licet semper ad spiritum: quando enim litera non servit aedificationi et spiritui, recipit id quod magis servit Spiritui. Non est igitur litera, quae per tyrannum penitus deleri posset, de essentia Ecclesiae: sed Spiritus est qui

bittere warheit selbst / lieber verfuehrer) In sonderheit bei denen / die von euch also beredt sind / und noch taglich beredt werden. Aber war zumachen gehoert mehr darzu / und wirt sich in ewigkeit nimmermehr also / sonder viel mehr das widerspil erfinden. Dann hat die allgemeine Christenliche Catolische Kirche / in welcher fuesstaffen die der alten Religion von anfang getretten sind / und beharzlich darinne bleiben / den rechten verstand der Schrift / und also das ware lebendige wort Gottes nicht / auch so viel hundert jahr her nicht gehabt (das sagen wir nicht / Es ist die erste

das derselb an kein Person weder Prelatens / Kirchendieners / noch sunst gebunden ist. (Erst freilich nicht gebunden an euere dreifache kron / spitzhuete / Cardinalshuete / und Bischoffe auss Seidon) wie der heilig Cyprianus / und nach ihme der heilige und hochgelerte Augustinus / sampt der ganzen Catolischen Kirchen / vor tausend jaren und noch / gelert und geschrieben haben / sunst wueste keiner / ob er einig Sacrament der Kirchen je recht empfangen heit / oder empfangen wurde. Sonder Gott wirket eigener und Guettlicher kraft / durch den Diener / als durch ein Instrument seiner

solche wuerkung durch einig ungeschickligkeit des Dieners / so fern derselbig in und nach ordnung der kirchen rechtmaessig zum Ampt kommen und verordnet ist / keins wegs geschmaelert noch verhindert werden mag. Gleiche gestalt hat es auch mit der lehr in der ganzen Catolischen kirchen. Diss zeueget die geschrift in viel weg / und sonderlich bei dem verworfnen Koenig Saul / bei dem bestelten Weissager Balaam / und dem gottlosen priester Caipha: Welche / wiewol sie verkeretes gemuets waren / sind sie doch durch den geist Gottes angewegt / und das wort der

confirmarunt Martyres. Sufficit dicere: Sic edoctus sum: (sane, si verbo Dei certo ac scripto sic edoctus es.) Et D. Athanasius de consimili re sermonem habens ad Epictetum Corinthiorum episcopum, perhibet: Hoc solum modo respondere ad talia, et dicere sufficit, quod ista non sunt catholicae Ecclesiae, neque ista Patres nostri senserunt, et ante hos sanctissimus Lugdunensis episcopus Irenaeus, qui fuit secundo Christianae religionis seculo, Anno scilicet a Christi natali die centesimo quinquagesimo: Si qua, inquit, disceptatio oriatur, oportet ad antiquissimas recurrere

sensum esse vis, ut quibus hoc dictum est, non licere putes sacerdotibus aut conficere, aut offerre, aut oblatione facta Christi corpus et sanguinem sumere, nisi sub utraque specie: Dei verbum est, quod obviis (ut dicunt) ulnis reverenter amplectuntur. Sic enim Christus instituit. Sic una sancta, catholica, Apostolica semper observavit Ecclesia: neque faciet unquam, ut istud Christi mutet institutum. Sin autem illud ex his verbis colligere conaris, quod eis tanquam Christi praecepto cuncti compellantur ad utriusque speciei communionem, quod aliter salvo esse nemini liceat: tuum est hoc

quatenus se in sacris Literis veraciter fundent. At isti Tridentini patres aut fratres, reiecta illa, hanc sibi commodiorem confinxerunt. cuius haec sunt verba. Et signanter, quod causae controversae secundum sacram Scripturam et Apostolorum traditiones, probata concilia et catholicae Ecclesiae consensum et sanctorum Patrum authoritatem in praedicto concilio Tridentino tractentur. Ubi videmus, alios iudices esse substitutos praeter Scripturam, nempe traditiones, concilia, consensum et patres: eosque nequaquam ut in Basiliensi formula, ad Scripturam

PRIMUS. Si quis dixerit, ex Dei praecepto, vel necessitate salutis, omnes et singulos Christi fideles utramque speciem sanctissimi Eucharistiae sacramenti sumere debere, anathema sit. CANON SECUNDUS Si quis dixerit, sanctam Ecclesiam catholicam, non iustis causis et rationibus adductam fuisse, ut laicos, atque etiam clericos non conficientes, sub panis tantummodo specie communicaret, aut in eo errasse, anathema sit. Hactenus illi. Hoc anathemate totam Ecclesiam Christi usque ferme ad nostra tempora sacrilege

valeat: unde, si sub una tantum specie sumeretur, ad tuitionem alterius tantum valere significaretur. En vides prorsus contradictoria dogmata, uno eodemque tempore, in regno Papae esse ac vigere: ut hinc quidem conciliabulum clamet, communionem sub una specie longe pientissimam ac catholicissimam esse, gravissimasque eius causas haberi, et contrarium dogma ut foedissimam haeresin damnet: inde Sacrosanctum ius Paparum clamet, Communionem sub una specie esse ingens sacrilegium, et gravissimas causas haberi, cur sub utraque specie sit communicandum.

seculi faciendi. Cap. XXXV. ibid. De doctrina rationalium in hoc seculo. Cap. XXXVI. ibid. Quae servanda sint in Scripturarum intelligentia. Cap. XXXVII. ibid. Unde libri religionis Catholicae afferantur. Cap XXXVIII. ibid. Ubi sit fides religionis necessaria. Cap. XXXIX. ibid. ¶ De partibus orationis. Tractatus III. 133 De nomine 134 De nomine appellativo 135

et non voluntatem. ibid. Caroli Magni de linguis docendis constitutio 387. nominis etymol. 134 catachresis 169 catechesin quam Scriptura S. nobis offerat 9 Catharini contra Sotum liber 428. 429 Catonis dictum 308 causae circumstantia 20. saepe non verae cum rebus ut verae connectuntur 216 causam iniustam astutis pharmacis indigere 269. pro effectu, et contra, Hebraeis perusitatum 185. pro effectu per metonymiam accipi, valde usitatum 322

pro antecedente poni 148. saepe eius sensum referre 151. 152 Religio Christiana vetustissima 441. vera cum quibus rebus consentiat 443. vera divinitus per Lutherum instaurata 402. vera quomodo cognoscenda 403. vetustissima, verissima 443 Religionis Catholicae libri unde asserantur 132. Christianae certitudinis demonstrationes 439. confirmatio 444. veritas et divinitas unde probetur. ibid. Religionis Christianae veritas unde appareat 443. veritatem quae probent 445. 446. controversiae quomodo

eam rexisti civitatem, gymnasium illud toto orbe celeberrimum, reformasti. Hi vero quando itidem S. eiusdem sedis legatus, in summis calamitatibus in acerbissima obsidione, prudentia, gravitate, modestia, beneficentia summa, ita tibi bonorum civium animos devinxisti, ita in fide catholica retinuisti, ut summo te presentem amore et stupore intuerentur. Fine vero obsidioni tuis consiliis imposito, lacrymis discedentem prosequerentur. Magna equidem haec sunt tua facta, quibus de fide Catholica es meritus optime. Quid vero, si vel paria, vel etiam maiora in fidem

beneficentia summa, ita tibi bonorum civium animos devinxisti, ita in fide catholica retinuisti, ut summo te presentem amore et stupore intuerentur. Fine vero obsidioni tuis consiliis imposito, lacrymis discedentem prosequerentur. Magna equidem haec sunt tua facta, quibus de fide Catholica es meritus optime. Quid vero, si vel paria, vel etiam maiora in fidem sacrosanctam beneficia conferre queas in perpetuum, non voles? Absit a tua pietate tanta impietas. Ratione hominum genus ducitur magis quam re alia ulla. Cum enim omnes homines, rationales se esse credant,

quia pauculis mutatis christiani possunt fieri, sunt a D. Augustino, nobilissimi philosophorum omnium, sepissime appellati. Hos adamarunt, in multis sunt secuti, Theologi christiani veteres fere omnes, Graeci et Latini. Quos adhortatores, cur respuistis, tu cum collegis, viri catholici, ac pii, et de pietate christiana, optime meriti? Estote igitur Pontifici Gregorio XIIII. suasores, et authores, ut hostem tantum in piorum cathedris publicis, nimis inveteratum, e subselliis detrudetur, de coenobiis extrudatur et pii in

fragmentatim erutum. Fuit autem is, uti intelliges, Abramo credentium patri, contemporaneus, ac forte conterraneus. Apud quem in pauculis, tam admiranda tam divina, de Trinitate, deque divinis ordinibus et animae excellentia leges, ut obstupescas: et possit videri non immerito, catholica fidei, omnium primus, etiamsi rudia, fere iecisse fundamenta. Eum ergo tibi consecro, et tu, me tam rari muneris ne spreveris largitorem. Vale Ferrariae. Tui observantissimus Franciscus

ipsi primum, in nativitate Domini salvatoris, primi ortum intellexerunt, et venientes in Betlem adoraverunt. Itaque Magus, vera sui nominis interpretatione, non alius sibi vult, quam Dei cognitorem et cultorem. Cui nomini, rem quoque apud magos respondisse author est Arnobius, vir pius et Catholicus, de eo Hosthane scribens, cui maxime infensus videtur fuisse Plinius. Inquit enim esse Eorum magorum, et eloquio, et negotio primus Hosthanes, et verum Deum merita maiestate prosequitur, et angelos ministros, et nuncios Dei, sed veri, eius venerationi novi assistere. Ut

Sed revelationes quaedam divinarum rerum et divinorum ordinum, et quo modo Deus, et intelligibilia entia, et animas, et mundum produxerit. Neque aliter videntur haec suscipienda, quam fuerint olim, Sibyllarum oracula suscepta. Inter quae multa fuerunt, quae veteribus patribus, vera, ac pia visa, Catholica Ecclesia maximopere, et laudavit, et comprobavit. Atque haec sine dubio causa est, cur Proclus, et theoparadoton , a Deo traditam, hanc Theologiam appellet, et entheon. Et primam omnium maxime mysticam esse, est in confesso,

Neven Jovanović 2012-07-15T17:21:39 FLAVII IACOBI EBORENSIS CATO MINOR, SIVE DISTICHA MORALIA Ad Ludimagistros Olysipponenses. ACESSERE EPIGRAMMATA, et alia nonnulla eodem auctore, quae sequens pagella indicabit. OPUS

F. EUSEBIUS CARMELITA HAERETICAE PRAVITATIS Inquisitor generalis apud Lovanienses Flavio Iacobo. S. D. Quod auctoritatem meam accedere cupis, ut Cato tuus minor, quem ego maximum adpellare soleo, tutus ab invidorum morsibus in lucem prodeat, facis tu quidem ut virum pium, atque prudentem decet, qui novis improborum hominum opinionibus reiectis, sanam, sinceramque veterum patrum doctrinam amplexaris, atque

Ecclesia commilitones haberet: nam et perditissimos hostium conatus facilius reprimeret, et rem prope collapsam in pristinum statum restitueret: verum haec optare quidem possumus, sperare, nisi Deus Optimus Maximus opem ferat, vix possumus. Nunc ad tuum Catonem redeo, de quo ita statuo: cuncta in eo accurate, et singulari pietate scripta esse, et quae ita scripta sunt, ut in his miseris, et turbulentis temporibus in manus hominum quam primum veniant, et utile, et imprimis necessarium iudico. Concionator meus, quem

Septemb. FLAVIUS IACOBUS Eborensis Olysipponensibus Ludimagistris. S. D. Scripseram superioribus annis Catonis exemplo, Disticha nonnulla Latino sermone, quae Francisco Magno Etruriae Duci dedicare in animo habebam, ut Cosmus puer suavissimus, qui biennio ante illi e Ioanna Austria natus erat, cum primum per aetatem licuisset, his quasi et morum, et literarum rudimentis imbutus, in avitam,

Rhacusae pridie Kalen. Novembris. AD VINCENTIUM GILIANUM,
5.1  Giliane pater meum Catonem
5.2  Sic vultu excipies Catoniano,
5.3  Ut flagris, verubusque virgulisque
5.4  Conscius misere domum revertat.
5.5  Sin notas renuis

AD VINCENTIUM GILIANUM,
5.1  Giliane pater meum Catonem
5.2  Sic vultu excipies Catoniano,
5.3  Ut flagris, verubusque virgulisque
5.4  Conscius misere domum revertat.
5.5  Sin notas renuis severiores,
5.6  Et censor cupis Atticus

Henrici Angli Iesuitae e Seminario Augustano.
10.1  Sive Uticae moriens, seu qui Chartaginis hostis
10.2  Extitit, illustris vixit uterque Cato.
10.3  At minor hic, pueris mores quia fingit honestos,
10.4  Dispeream, si non vincit utrumque senem. Statii

inane.
12.4  Vix ager Arpinis cognitus agricolis.
12.5  Falluntur vates, at me non fallet Apollo,
12.6  Paucula si de te cum Cicerone loquar.
12.7  Hic Cato quem, Flavi, fingis praecepta docentem,
12.8  Canescet saeclis innumerabilibus. Antonii Fulgosii Liguris.
13.1  Heus Flavi

Flavi, fingis praecepta docentem,
12.8  Canescet saeclis innumerabilibus. Antonii Fulgosii Liguris.
13.1  Heus Flavi iste tuus Cato, Catones
13.2  Omnes, me Hercule, vincit et Latinos
13.3  Et quos Socraticae dedere Athenae.
13.4  Quid? quod perspicuae nitore linguae
13.5  Romano

fingis praecepta docentem,
12.8  Canescet saeclis innumerabilibus. Antonii Fulgosii Liguris.
13.1  Heus Flavi iste tuus Cato, Catones
13.2  Omnes, me Hercule, vincit et Latinos
13.3  Et quos Socraticae dedere Athenae.
13.4  Quid? quod perspicuae nitore linguae
13.5  Romano fluit

14.5  An tribus simul? Est enim leporum
14.6  Et morum pater hic triumviratus,
14.7  O factum bene. Iam licet renatos
14.8  Barbarum Samium, et bonum Catonem
14.9  Huic nostro quoque gratulemur aevo. Valdaurae medici Valentini in Iobi xenia.
15.1  Festivissimus omnium

1.1.58  Et vitiis laxam noluit esse viam,
1.1.59  Quique Iovem iam tum iussit sperare parentem
1.1.60  Haerentem in biviis Amphitryoniaden.
1.1.61  Sive Cato, sive ille Sami Florentis alumnus,
1.1.62  Sive suo dignus nomine Palladius.
1.1.63  Illius umbra locos laetos colat, illius astra
1.1.64  Fama petat, nostris inclyta

fulget sidere Cosmus avus.
1.2.11  At cum finis erit precibus, populumque sacerdos
1.2.12  Rore levi inspersum iusserit ire domum,
1.2.13  Tunc lege ab Illyrica missum tibi gente Catonem.
1.2.14  Est brevis, at scitu digna libellus habet. AD LECTOREM Quotiescunque in hoc carmine Iovis nomen occurret, (occurret

facta patris, sed tua scire volo.
1.7.83.1  It comes assiduus senibus puer Heliodorus.
1.7.83.2  Hos pueros noster tollit in astra Cato.
1.7.84.1  Iustitiae assertor vitium fuge. et illud habeto.
1.7.84.2  Caetera virtuti prona futura tuae.

Venus insistit testudini, opertaque vultum est?
1.7.119.2  Sic servare domum casta Sabina solet.
1.7.120.1  Salve magne Cato, cum dicis, et optime Caesar.
1.7.120.2  Nae tu bellus homo es, fictaque verba iacis.
1.7.121.1  Aut rex, aut fatuus. qui

1.8.1.3  Mitte continuo tuo sodali.
1.8.1.4  Nam (si Dis placet) in dies et horas,
1.8.1.5  Hoc saxum quoque volvimus, novumque
1.8.1.6  Formandis pueris damus Catonem.
1.8.1.7  Papae cum videas, supreme dices.
1.8.1.8  Iuppiter plue plaustra distichorum.

constet, et ampla fides.
1.8.32.1  Sobrius est si quis, si frugi, et liber ab ira,
1.8.32.2  Ille vir, ille Heros, alter et ille Cato.
1.8.33.1  Qui pretio quaesitus honos, mihi nullus habendus
1.8.33.2  Qui meritis, contra, magnus habendus erit.

qua seni facta est iniuria, saevit in aegro
1.8.133.2   Pectore. non illam concoquit ulla dies.
1.8.134.1  Ut Musis inimica Cato fugit ocia, sive
1.8.134.2   Ille senex Censor, sive Uticensis erat.
1.8.135.1  Facundus comes, et miscet qui seria nugis,

10.75.3  Esse probum par est. Nam quid sine moribus aequis
10.75.4  Incisae leges, scriptaque iura valent? Somnia ne cures e Catone.
10.76.1  Hoc moneo, ne te moveant insomnia, neve
10.76.2  Forte putes vanis rebus inesse fidem.
10.76.3  Nam velut in varias vigilat mens anxia curas,

sapit. proverb.
10.84.1  Sic mihi nescio quis nuper male natus in aurim,
10.84.2  Heus pater insanit Flavius iste tuus.
10.84.3  Nam repetit pueris vulgati verba Catonis,
10.84.4  Quaeque docet Samius symbola Pythagoras.
10.84.5  Risi ego. Et heus inquam sunt, quis insulsa videntur
10.84.6  Ne morer exemplis, ostrea, Beta sapit.

In ambitiosum censorem.
13.25.1  Prandia lauta tibi, et lautae sunt Phosphore coenae,
13.25.2  Nullaque non dubias exstruit hora dapes.
13.25.3  Et tamen intonsos iactas sine fine Catones,
13.25.4  Atque graves inter pocula Fabricios.
13.25.5  Surgis et in mores, et saecula prisca retractas,
13.25.6  Scilicet et patriae iam cupis esse pater.

Fides illibata.
13.39.1  Qui quae pollicitus verbis, re praestat et ipsa,
13.39.2  Tertius e coelo decidit iste Cato.
13.39.3  Et promissa dabit nobis si musta Falethus,
13.39.4  Missus ab Elysiis hic Cato quartus erit.

quae pollicitus verbis, re praestat et ipsa,
13.39.2  Tertius e coelo decidit iste Cato.
13.39.3  Et promissa dabit nobis si musta Falethus,
13.39.4  Missus ab Elysiis hic Cato quartus erit. Civis ignavus.
13.40.1  Quattuor hic obolis conductus fertur in hostem,
13.40.2  Certus si sit

bilem vertit amaram
13.51.6  Putet, et Hyblaeus sit licet ille favus.
13.51.7  Et meus hic iusta crevit iam mole libellus.
13.51.8  Si pudor est, tandem contrahe vela Cato. Ad eundem Sagrium rusticantem.
13.52.1  Sagri si memor es senis poetae,
13.52.2  Qui te plus oculis

16.3.201  Pompeii Magni sanguis, cum Sextus in undas Zamagni.
16.3.202  Adriacas profugo milite vela daret:
16.3.203  Quis Proculos rigida non dicat fronte Catones? Proculi.
16.3.204  Quae sileat Pozzas invida posteritas? Pozza.
16.3.205  Eripuit nobis Prodanellam ripa Naronae,

imminere horam Horam je napisano iznad precrtanog necessitatem. , et ideo antequam aut turpiter occumbamur, aut certe in immanissimam abducamur seruitutem, pugnemus forte pro fide inprimis Christiana, pro religione catholica, pro aris, pro focis, pro coniugibus, pro liberis, charissimis pignoribus, pro salute denique et conseruatione dulcissimae patriae ac pro incolumtitate totius imperii Romani. Nam ulla iam nobis superest futura uia, praeter dextras et uirtutem;

studium suum atque operam collocarent et, quo iis discendi labor minueretur, eiusdem linguae Institutiones aliquae conscriberentur, facile is, ut opinor, intelliget, cui sit exploratum, quo in loco apud Illyricos hoc tempore res christiana versetur. Nam, sive ob diuturnam ac miseram cum religionis catholicae hostibus consuetudinem, sive ob magnam doctorum proborumque pastorum penuriam, innumerabiles propemodum in tantis tenebris inscitiae iacent, ut cetera quae ex inscitiae oriuntur mala taceantur, ut ne prima quidem christianae religionis elementa satis illorum plerisque sint nota.

constitutos praecones eloquentissimos. Conspicies Reuerendissimum Dominum Benedictum Uincouicz, in Philosophorum ac Theologorum studiis apprime eruditum, Iuris utriusque Doctorem, in Sacris Literis, Ecclesiasticis rebus, Religionis dogmatibus et Controuersiis, Catholicae Ueritatis fundamentis historicorumque monumentis uersatissimum, qui pectoris sui Bibliothecam, morum Probitatem, uitae Innocentiam atque Integritatem incorruptae Fidei in Deum et Homines conseruatione ita exornauit, ut quemadmodum rerum omnium cognitione uirtutumque excellentia se

Nouit Croatia, in qua natus, nouit Slauonia, nouit Ungaria, norunt Optimates et Proceres, norunt Praelati et Antistites dictorum Regnorum et proximorum, nouit Rex ipse Orbisque Imperator Ferdinandus, qua Hic animi praesentia, qua constantia et firmitate audax intrepidusque publicis in Comitiis Catholicam Religionem, Pietatem in Deum, obseruantiam erga Romanam Ecclesiam, obedientiam et Fidem erga Regem aduersus Haereticorum molimina propugnauit. Non ego hic Antistitis huius in rebus gerendis uigilantiam, non in causarum cognitione diligentiam, non aequitatem in diiudicandis controuersiis,

Imperator semper Augustus, et plurimi eum fecit et charissimum habuit usque adeo, ut maiorem eidem in Ecclesia Zagrabiensi Praeposituram primo, deinde Quinqueecclesiensem quoque Praesulatum contulerit. Neque minoris eundem aestimat Inuictissimus Ferdinandus tertius, similiter Romanorum Imperator, catholicae religonis Christanique imperii Hostium debellator gloriosissimus, qui grauiora eidem saepius committere consueuit et praefatam Zagrabiensem Ecclesiam regia munificentia atque authoritate Iuris Patronatus dandam et conferendam duxit. Cuius Collationis confirmationem, quod tandem

esset, quemadmodum etiam hac ipsa posta ad Caesaris Confessarium per amicum quemdam rationes mitto, ne pro praesenti ullus Ualachis Episcopus daretur. Sed ut Suffraganeus tantummodo Dominationis Uestrae Reuerendissimae a Sede Apostolica cito expeditus mitteretur, qui suffraganeatus munere fungens Catholicisque Pontificalia exercens, Ualachos sibi paulatim beneuolos redderet; et ut interea Gabrillo, spe futura abitus, in Macedoniam uel alio, praetextu studendi, ablegaretur, uel certe Romam optatum consecuturus, et a sede Apostolica petiturus Episcopatum mitteretur, praeclusa uia eundi et

subiacet. Numquid ergo uocationis atque professionis meae immemor esse deberem, etiam si ad mortem usque Romae spatiari deberem? Dominatio Uestra Reuerendissima longe diuersi status, ex eo tamen quod Episcopus, immo et ex eo solo quod Christianus Catholicus esset, in tam prouecta aetate non negligeret arbitror Romam se se conferre atque in eadem morari, si a supremo Ecclesiae et omnium Catholicorum Patre eidem serio committeretur. Negotium interea suffraganeatus pendet tum propter illa, quorum exitum Uienna praestolamur, tum etiam

mortem usque Romae spatiari deberem? Dominatio Uestra Reuerendissima longe diuersi status, ex eo tamen quod Episcopus, immo et ex eo solo quod Christianus Catholicus esset, in tam prouecta aetate non negligeret arbitror Romam se se conferre atque in eadem morari, si a supremo Ecclesiae et omnium Catholicorum Patre eidem serio committeretur. Negotium interea suffraganeatus pendet tum propter illa, quorum exitum Uienna praestolamur, tum etiam propter absentiam Cardinalis Spadae, cui a Sanctissimo demandatum fuit. Bonum esset interea ut Dominatio Uestra nouas litteras

ait: "en Latiae redolent mihi germina linguae
4.414  Illiricis inserta modis, hac Tullius arte
4.415  415 Romuleas seruabat opes, sic ora mouebat
4.416  Magnanimi probitas olim sincera Catonis.
4.417  Perge uiam, iuuenis doctissime, quo pia uirtus
4.418  Te uocat atque hominum dubiae succurre saluti.
4.419  О utinam felix annis properantibus aetas

res, quis non videt, quam latum campum aperiat explicandae futuri Pontificis charitatis, et providentiae; si idoneis ad flectendas hominum voluntates artibus urgendum sibi pulcherrimum hoc incoeptum suscipiat: et si inclinatis ad lucem veritatis accipiendam multorum Principum mentibus, ac certe Catholicae causae minus, et minus jam iniquis, uti velit, et sciat? Nam quid ego de controversiis inter Catholicos loquar, quorum divisae, et plusquam civiliter in diversum propugnatae de summis rebus fidei, ac disciplinae sententiae, ne in malum publicum erumpant, quanta animi

ad flectendas hominum voluntates artibus urgendum sibi pulcherrimum hoc incoeptum suscipiat: et si inclinatis ad lucem veritatis accipiendam multorum Principum mentibus, ac certe Catholicae causae minus, et minus jam iniquis, uti velit, et sciat? Nam quid ego de controversiis inter Catholicos loquar, quorum divisae, et plusquam civiliter in diversum propugnatae de summis rebus fidei, ac disciplinae sententiae, ne in malum publicum erumpant, quanta animi contentione, qua dexteritate, qua prudentia opus esse putatis? quantae vero vigilantiae negotium, ne absurda pravorum

Vestrisque animis, et actionibus, et optent, et futura depraedicent; alteri laeta, et prospera cum judicia, tum auguria faciant. Nolite per Deum immortalem committere, ut plus vidisse, et exploratius judicasse de Vestris ingeniis dicantur, quibus perdita, quam quibus salva, et florente Ecclesia Catholica opus est. Date hunc incredibilem hostibus fidei moerorem, qui nihil sani, nihil integri, nihil ex usu Reipublicae Christianae proficisci posse a Vobis, impudentissime mentiuntur: nec sustinete, ut conceptam ab omnibus bonis de Vestra singulari virtute, et sapientia spem

per gentes, pollensque, ac potens diutissime fuit. Vnde illi populo perpetuus legum suarum usus, et, post excisos omnium in Oriente Christianarum gentium status, plenum in se se, suaeque ditionis terras iudicium; et Religionis Catholicae non solum domi colendae, sed etiam tuendae, et propagandae per omnes Othomanici Imperii prouincias, ad quas mercatoribus suis aditus est, intentum, et efficax studium. In hac potissimum Ciuitate Poeta noster ortus est gente Palmotta, qua inter caeteras

et quod usquam fieret prodesse, ubique posset. Hinc illa παλαιγενέων κλέ´ ἀνδρῶν Homerico Achilli ad citharam modulata: hinc priscae virtutis laudationes in mensas, atque inter pocula usurpatae, quarum memoriam Catonis originibus debemus: hinc Arminii, Tacito laudati superstes ad longam posteritatem recordatio, quod quanquam Graecorum, annalibus ignotus, et Romanis non perinde celebris, tamen caneretur barbaras apud gentes: quibus ea virtutis colendae, et ad

PRO- REGI Supremo Regni Croatiae, Confiniorúmque ejusdem CAPITANEO, COMITATUS COMAROMIENSIS SUPREMO COMITI, Sacrae Caesareae, Regiaeque Catholicae Majestatis ACTUALI INTIMO CONSILIARIO, CAMERARIO GENERALI EQUITATUS, et Generalis Campi- Mareschalli LOCUMTENENTI, Domino, Domino

mecum porto. Et cùm talis, ac tantus fueris, dignitates tamen non ambisti, aut quaesivisti, quas apud TUOS nunquam aliud ambire, ac mereri, sed illae TE quaesiverunt; ut modestiam TUAM aliis paradoxam tenentibus meritò reponere potuisses, id quod olim Cato mirantibus, cur ipse in Capitolio non haberet statuam, in quo multò inferiorum hominum statuae cernebantur, respondit: Malo mirari homines, cur dignitates illas non habeam, quàm si mirarentur me eas habere. Non tamen ita dignitates sprevisti,

trigesimo septimo.

APPROBATIO ORDINARII.

CUm in hocce Dictionario nihil, quod Sacrae Fidei, et Religioni Catholicae, bonisque moribus contrariaretur, inveniatur, idem proelo publico mandandum admittitur. Datum Zagrabiae in Residentia Nostra Episcopali, 11. Octobris, 1737.

Cum celent aliae sibris aeraria Petrae,
Tu solus plenô gurgite promis opes.
An non vivificam meritò te dixero Petram,
Vivere qui linguae dona sepulta facis? Ità accinuit Observantia et aeterna memoria ergò SEBASTIANUS GLAVINICH, Istrianus Petinensis, Sac. Caes. Regiaeque Cathol. Majestatis Sacellanus

adiuvabant; ante duos vero annos prohdolor 9 non sine calamitosa strage multorum Hispanorum viginti 10 duorum religiosorum Ordinis Sancti Francisci violenta morte crudeli auso 11 , nefaria traditione rebellionem eiusdem incolae attentarunt ac suppeditante daemone a catholica religione deficientes, suave iugum Christianae fidei rejicientes, quo liberius scelerum immanitas ibidem vigeret, se se pristinis erroribus tradiderunt ac stygiae servituti manciparunt. Expulsis catholicis, diruta templa, profanata sacra vasa, ornamenta benedicta in usum profanum

nefaria traditione rebellionem eiusdem incolae attentarunt ac suppeditante daemone a catholica religione deficientes, suave iugum Christianae fidei rejicientes, quo liberius scelerum immanitas ibidem vigeret, se se pristinis erroribus tradiderunt ac stygiae servituti manciparunt. Expulsis catholicis, diruta templa, profanata sacra vasa, ornamenta benedicta in usum profanum adhibita, ebrietates denuo usurpatae sunt. Pristinus idolorum cultus admissus, odium in veram religionem invaluit: libertas vitae educationem bonam, perversa vita sanam doctrinam exulare iussit, et licet omnibus

omnes. Ieiunia observant vigiliis Paschalis et Nativitatis Domini et diebus Veneris quadragesimae; ad hoc obligantur ex praecepto Ecclesiae. Diebus tamen Dominicis festisque laborare, missam omittere parvi pendunt sicut et alia peccata committere. Et praecipue defacto, cum eiecerint omnes catholicos Hispanos Novi Mexici incolae, hi insolentiores sunt, cum nec ullum praesidium habeant absque metu vivunt et ideo, si aliquid contra Deum comittunt, castigari non possunt. Opus est admirabili patientia, terribilis enim pigritia, parva de Deo cura atque notitia, libertas vitae, amor carnis

mundo placentes, inter Dei contemptores. Qui vere Christum imitari desiderat, summo desiderio contendet et, quantum est ex se, adlaborabit, ut ad has terras perveniat, ut paratam escam, flammam divini amoris accendat, zelo suo apostolico satisfaciat, ut plurimos gignant Sanctae Ecclesiae catholicae filios, ut maiorem Dei gloriam Societatisque honorem promoveant. Nihil hic deerit, in quo Sanctum Xaverium imitari non poterit, dumodo eadem gratia Deo cooperante id facere velit. Utinam advenirent hi Angeli veloces ad hanc gentem divulsam, dilaceratam. En

dubio debent esse ex maioribus, credo paucos post dies ad questionem capientur. Porro qualis fuerit in hac ciuitate miseria, qualis fetor ac nausea, uel in mentem reuocare difficile est. Miseri milites in propugnaculis ad meos oculos catos assos comedebant, ac eosdem per domos pro pretio quaerebant, ad nos etiam saepius uenerant et tales bestias rogarunt. Carnem asineam ac equinam etiam comedebant, et libram talis (sic) carnis duobus grossis uendebant;

addere, si quos
1.471  Humanae super extulerit fastigia sortis.
1.472  Mene, ait, haec teneant, quae gratia mobilis vrnae
1.473  Saepiùs indignis donat, melioribus aufert?
1.474  Quae neque, magnanimis delata Catonibus, augent
1.475  Virtutis pretium; neque, turpibus addita Clodî
1.476  Flagitijs, aut in strumas proiecta Vatinî,
1.477  Immeritos decorant: quin illos noxia saepe
1.478  Inficiunt; horum sordes et

vultus
3.693  Posse scies, animumque suo radiare Sereno.
3.694  Nec tibi magnanimos heroas, et inclyta fastis
3.695  Nomina, Anaxarchi letho insuperabile pectus,
3.696  Crescentemque animis rerum per damna Catonem
3.697  Obîjciam. Mediae vel plebis in ordine, siccis
3.698  Luminibus multos ea passim fata subire
3.699  Aspicies, quêis ipse, et adhuc leuioribus ictus
3.700  Foeminea effundis bilem in lamenta,

formas.
Maius erat scythalis virus maiusque cerastis,
Maior arenosis basilisci sibilus oris
Auditus, praestans etiam infamare remotas
Ante venena nocens crudelis spiritus auras.
Si Cato Cyniphios signis laurentibus aestus
Tunc invicto animi nisu et virtute probasset,
Victa reliquisset Virtus vestigia, pestes
Impatiens tolerare novas, armante recenti
Funere Marmaricos Martis cultrice

est
41  Principis unus amor, quo sospite saepe feruntur
42  Erecti e tumulis Romae invidisse recenti
43  Fabricii Curiique et nomina magna Catonum.
44  Occubuit sed non totus, stetit alter et alter
45  Heres virtutum, par laudibus, atque duorum
46  Crescebat meritae suprema ad

LXXXIV. VIRTUTEM, NON PLAUSUS ESSE SEQUENDA. EPIGRAMMA 45.
1  Consequitur iustum vulgo laus curta Catonem,
2  Cum multo Licinis plausus ab ore sonet.
3  Attamen esse Cato mallem. Cur? Clarior hic est,
4  Nam modo, qui multis non sapit, ille sapit.

NON PLAUSUS ESSE SEQUENDA. EPIGRAMMA 45.
1  Consequitur iustum vulgo laus curta Catonem,
2  Cum multo Licinis plausus ab ore sonet.
3  Attamen esse Cato mallem. Cur? Clarior hic est,
4  Nam modo, qui multis non sapit, ille sapit.

clerico ac nobili Spalatensi, viro pio ac religioso, Alexander Comuleus, abbas Nonensis, primus archipresbyter hujus ecclesiae sancti Hieronymi, Apostolica legatione quinquennali perfunctus, ad urbem, unde a Clemente VIII. P. O. M. ad magnum Moscoviae ducem aliosque principes pro religione catholica foedereque contra Turcas ineundo missus erat, reversus fratri carissimo vita functo moerens posuit anno Domini MDXCIX.

(Arma di bronzo castello e morione) Eodem anno Petro Comuleo nepoti, ex fratre filio, hujusmet

quod solamen, vel spem fortasse relinquat
2.890  Afflictae Patriae. Privat vitalibus auris
2.891  Insignem Petrum de Prassno agnomine clarum,
2.892  Romano virtute parem, mors atra, Catoni;
2.893  Quo magîs observem, varias decurrere sortes
2.894  Per quas magna solet fieri mutatio rerum:
2.895  Et tum praecipuè, magnorum quando virorum

532  Victorisque truces vultus, religataque curru
533  Ducier, atque suo pompas augere latinas
534  Dedecore: hinc mortem jam non invita subivit,
535  Barbaraque est Mulier Romanum imitata Catonem.
536  Quas ignoramus, quoque res non sponte geruntur.
537  Dum nemora et montes venatu agitaret apricos,
538  Contectam Cephalus foliis et cespite denso
539  Vidit post dumos

1721  Rerum et fortunae et jacturam denique honoris
1722  Caeteraque; in sese quae fuerunt dira paventum
1723  Dextram armare Hominum, vel letho ut talia vitent?
1724  Propterea invictum ne rere fuisse Catonis
1725  Illum atrocem animum; quin ipsum vicit eadem
1726  Denique fortuna, qua vicerat omnia, Caesar:
1727  Fecit enim, hostiles ne posset cernere vivus
1728  Victoris vultus, de

aliter Bornemisza. Dominus Adam Zdenchay. Dominus Petrus Ballog. Dominus Tobias Habianecz. Dominus Gabriel Jellachich filius Alexandri. Dominus Dismas Jellachich filius Josephi. Dominus Karaicza schismaticus, sed jam in turma professus romano catholicus et armales obtinens sub Karaczai. Armalibus de novo provisi. Dominua Lucas Novoszel. Dominus Josephus Dellimanich. Dominus Georgius Carolus Levachich. Dominus Stephanus Markovchich. Dominus Mathias Plovanich. Dominus Josephus

Hildsburghausen reformam, Petrinia innanis et vacua fuisset. Generalis iste a furtis et latrociniis confinia servabat immunia. Dominus vicecolonellus Mihalievich religione schismaticus per bimestre in aresto mansit, quod collectis iniquis testibus contra affinem propriam, mulierem probam, et catholice mortuam, effecisset, ut propter insimulatum | infanticidium ex damnato concubito innocens capite plecteretur. Quae moriendo ipsi christiane condonavit, et innocentiam suam divino testimonio probabat. Cujus oratione commoti testes fassi sunt, se inique et

generalis Scherczer et vicecolonelli Peczinger.) Dominus vicecolonellus Shilispurgensis Joannes Peczinger una cum domino generali Carolostadiensi Scherczer a zelo in religionem orthodoxam commendari promeruerunt, quoniam Shilispurgo universos schismaticorum popas ejecerunt et catholicos Graeci ritus unitorum assumpserunt. Quorum licet defectus esset, tamen pater Gabriel Palkovich ordinis sancti Basilii cum quodam audiente universae illius provinciae titulo missionaristico curam assumpsere. (Repen Jesuitarum rector

Hungariae reges quamvis vicaria vicarii Christi potestate, adeoque amplissimis privi­legiis, usu etiam imperturbato roboratis gaudentes, episcopos, archiepiscopos a Romano pontifice confirmandos causa scilicet defectus potestatis clavium, quae in coronatis principibus non adesset communi catholicorum sententia et consensu, praeciperet, regnantisque actu feliciter Mariae Theresiae pro ipsius apostolicae religionis zelo exemplo confirmaretur quae tametsi vicaria pontificis potestate in ecclesia Hungarica uteretur, ac consequenter in ecclesia metropolitana Strigoniensi, prouti et

sed neque secundum canonicas patriasque leges gaudere posset, antequam sua praesentatio a Romano pontifice confirmetur, institutio autem archidiaconorum actus jurisdictionis clavium esset; ideo capitulariter eidem adjudicatae archidiaconorum institutioni, qua orthodoxae Romano-catholicae filius, tanto fortius quod indignus sacerdos et hujus capituli commembrum in regno Croatiae hactenus illibate Romanocatholicam fidem profitente, quin virtute tot tantorumque diaetalium articulorum, signanter 86. 1723. et 46. 1741. aliorumque profiteri debente ad excludendam |

fuisset, ab episcopatu depositus, capitulum autem biennio suspensum interdictumque exstitit, ita canonicis exposcentibus legibus, vel unico autem ex capitulo contradicente, canonistis suffragantibus ac docentibus, salvari capitulum singulaque ejusdem membra. Quia attamen non obstante mea ut Romano catholici obligatione, qua regaliae assensisse non debebam, neque in vasalistica devotione sacratissimae Majestatis Vestrae subditali munere, vi cujus voto meo praejudicare juribus sacratissimae Vestrae Majestatis me non decebat, minus ut commembro capituli cujus honori prospicere obligabar, factum

optimam, sonoram et svavem habuit, quamvis cantum ignoraret. Infirmitatibus continuo vexabatur, praecipue ruptura et defluxionibus in pede utroque. Scientiae fuit mediocris, concionator vulgaris et populi. In capitulo parum aestimatus, quia vir simplicitate catholica plenus. Ob ipsius hospitalitatem credebatur vix vel numum relicturus, quin nec creditoribus satisfacturus, sed moriens mihi, qui haec scribo, (quamvis mihi nulla fuerit cum illo notitia, minus conjunctio), condito coram exmissis capituli Chasmensis testamento, sua concredidit,

Ut autem religione ardens est, ita a schismaticis, officialibus intellige et sacerdotibus, pro tyranno habitus, a populo et gente parens, quae, visa ejus justitia, aequitate, zelo, Petazzii fidem se velle et reginae institit et scripto declaravit, Liubojevichio procurante. Hinc incrementa magna catholica orthodoxa fides sub tanto viro, quin acceptura sit, non dubitatur. (Mors cantoris et promotiones.) Die 19. Junii in Vrabche ad vineam praedii sui antea apoplexia tactus nempe die 15. Petrus Matachich, cantor et abbas sancti Nicolai de

fovebat ille, ipse persequebatur. Erat Liubojevichio addictior Petazzi, cum propter Marcham ejus opera recuperatam, cum quod schismaticus populus ab illo quasi dependeret, ac potissimum quod illiteratus quamvis astutus admodum. E contra Mikassinovichio minus favens ex ejus in religionem romano-catholicam odio ac astutiis litteratura firmatis, praecipue repetitam saepius a fide apostasiam. Hinc uti sub Petazzio suam metuebat ruinam Mikassinovich, sic simultates intra Petazzi et Gvicciardi observans his uti cepit seseque ad protectionem Gvicciardii contulit, qui et eamdem suscepit,

intra tumultuantes. Capitaneus Habianecz vitam annulo redemit et Schaider duobus milibus, quos ei debebat Liubojevich. Ab eodem accidit haec strages 23. Januarii in Szeverin, schismatico episcopo praesente, ac anathema in suae sectae homines faciente, si ipsi occidant officiales, romano autem catholicos, tanquam sibi non subjectos, se impedire non posse, quod vellent facerent, ipse attamen, absoluta visaque strage, biduo post Kostaniczam est profectus. (Dilapsi ultro citroque officiales.) Primi hi, qui ducti erant, trucidati sunt,

Petovium, relicto praesidio, aufugerunt. Alii alio. Generalis Caproncensis Gvicciardi Capronczae in praesidio remansit, dimissis praesidiariis et ad jussa Liubojevichii | carceratis omnibus, qui detinebantur, praecipue autem capitaneo, alias romano-catholico, Martinovich, qui ultra annum in carceribus detinebatur, quem, ad se venientem, suum fecit secretarium. Colonellus quoque sancti Georgii Brentano, cum officialibus ad se venientibus, ac una compagnia, a Sua Majestate postea remunerata, in praesidio remanserunt illudque servarunt,

irrogatae. Venerant quidam Zagrabiam aliasque regni partes, sed quia quaererentur, ne quid mali accidat regno, in conferentia conclusum fuerat, ut Samoborinum sese omnes reciperent, quoadusque cesset persecutio aut a Sua Majestate provideatur. Neque solum in officiales fuit odium, sed in parochos catholicos etiam, quos fugere oportuit et tutiora petere. Sane parochus sanctae Magdalenae Vuchetich fuga manus eorum vix evasit, parochus item in Pittomacha Szeverinszki etc. Monduram regiam in frustra posuerant, signa in petasis deposuerunt rebelles, verbo pro suo vixerunt lubitu.-

ac in nulla spe boni pro se exitus ob populum Liubojevichio inclinatum et penes illum attestantem, occasionem optimam | praepotentis sibi Liubojevich perdendi conspicatus, Beckium informat et causam totam Liubojevichium esse detegit, tum 2., ut apostata Romano-catholicus, ex parte populi motum illum esse ob Marchae unitis restitutionem et generalis Petazzi apostolatum, persvadet, seseque Beckio conjugit familiarius, nam alter per alterum promoveri cupiebat, sicuti et accidit. Descendit Szeverinum uterque. Audiendos spondet a clementissimis principibus

attendatur principis, exigere hoc ipsum, ut in repetitis adeo schismaticorum tumultibus sint intra eos tales, qui motus eorum observent, videant. Quid enim, si unam omnes intentionem haberent, uti sub Leopoldo imperatore acciderat? Et si nil obest reipublicae et principis servitio, quod intra catholicos haeretici maneant in Hungaria, quin et ipsi schismatici, item intra haereticos in Anglia Imperio, catholici, quid servitio obesse poterit principis, si uniti intra non unitos sive schismaticos commorentur? Et utinam praetensio haec ejiciendorum unitorum servitio magis non obesset

qui motus eorum observent, videant. Quid enim, si unam omnes intentionem haberent, uti sub Leopoldo imperatore acciderat? Et si nil obest reipublicae et principis servitio, quod intra catholicos haeretici maneant in Hungaria, quin et ipsi schismatici, item intra haereticos in Anglia Imperio, catholici, quid servitio obesse poterit principis, si uniti intra non unitos sive schismaticos commorentur? Et utinam praetensio haec ejiciendorum unitorum servitio magis non obesset principis. Proinde 3tio necessariam haud censeri Marchae resignationem. Sed neque

sequenti eluxit anno, quo bellum incepit Borussicum. Sciebat cum Moscoviae et Galliae foedere enascendum mareschallus a Neuperg, ideo nocessitatem militis futuram reginae. Quare leviter castigavit rebelles, et ob protectionem Moscoviae, quae non unitos tuetur, item Galliae et pontificis, qui catholici sunt, ad servandum aequilibrium et erga utramque aulam neutralitate, ratio supradescripta inventa est. Palkovich enim ad congregationem de propaganda fide tanquam apostolicus vicarius scripserat indubie ejus jussu nuncius Viennae apostolicus partes unitorum defenderit, ut illa tandem

quam ut Szeverinum eant Se cum tota sentire natione et nationalem esse, in exiguis, sicut nec tota esset natio, sic nec se intra exiguos esse nisi capitaneum. Intellexerunt knezii, plures comparere debere, et occasione alia undique confluxerunt. Habito consilio visum est: non nisi a mere romano-catholicis, cum exclusi fuissent Rasciani, sub praetextu mondurae quaeri palliatam contributionem, id quod deducebant tum ex soluta ante mondura nec tamen recepta, cum et responso | illo generalis Gvicciardi Liubojevichio dato. Statutum ergo, exacturis officialibus

ne nota ipsos maneat severitatis, hanc per hunc tumultum regnicolis etiam studiosius procurasse, ut rei utrique in statu suo servarentur, et impediretur regnum cum bano ad postulandam reductionem. Rasciani praeterea accusari infamarique soli non possent ut tumultuantes, sed et romano catholicos nota maneret eadem. Opinionis hujus meae sequentes sunt rationes. lma. Et quoad officiales, quia tumultus iste rusticanus post eorundem accidit ad confinia reditum et intellectam reductionis spem. 2da. Quia Liubojevich domi eum est praestolatus, et sub ipsa rusticani tumultus grassatione

imperii. Equidem hi duces vel affectum obtenturi erant populi, vel non; si primum, a subjectione semet eximendi alas habituri sunt, eo velociores, quod Romanus pontifex Hebraeorum condam pontificum autoritatem usurpasset, creandorum nempe instar Samuelis olim regum et distribuendorum in orbe catholico imperiorum; si alterum, per novorum obtrusiones jurgia imperatori cum populo ac in eum etiam indignatio, quod tales claret duces, qui populo exosi forent, uti hoc eventu rerum manifestum foret. Sed his praetermissis. Quemadmodum constaret ex historia, Carolum Magnum, domitis Panoniis

fuit has inter potentias foedus, quo mediante sese obligarunt mox fatae potentiae ad succurrendum una alteri cum 25 milibus regulati militis, aut si quaepiam militiam nollet, tunc sumptus illos, qui ad talem necessarii forent militiam. Moscovia etiam die 22. Maji ad hoc accessit foedus universique catholici principes, ut omnino religionis bellum putaretur praedicareturque ab haereticis. Sabaudia et Hispania neutralis mansit in apparentia, reipsa cum Gallia conjuncta. Cogitandum eo magis erat Angliae aliisque protestantibus, quod Algerini Africae cum imperatore occidentis in pacem venerint

ab haereticis. Sabaudia et Hispania neutralis mansit in apparentia, reipsa cum Gallia conjuncta. Cogitandum eo magis erat Angliae aliisque protestantibus, quod Algerini Africae cum imperatore occidentis in pacem venerint eorumque legati Viennae erant. Omnes svadebant circumstantiae, catholicorum principum eam esse cogitationem, maris ut se mediterranei dominos efficiant et Anglos caeterosque protestantes principes occidentalibus privent insulis et navigatione. Hinc uti catholici in foedus una coaluerunt, sic et protestantes. Rex enim Borussiae Fridericus, admirandi vir potius

cum imperatore occidentis in pacem venerint eorumque legati Viennae erant. Omnes svadebant circumstantiae, catholicorum principum eam esse cogitationem, maris ut se mediterranei dominos efficiant et Anglos caeterosque protestantes principes occidentalibus privent insulis et navigatione. Hinc uti catholici in foedus una coaluerunt, sic et protestantes. Rex enim Borussiae Fridericus, admirandi vir potius quam imitandi ingenii saeculorumve princeps, sese cum Anglia die 16. Januarii palam conjunxit. Dania, Svecia ac Hollandi neutrales mansere, uno excepto: si religionis bellum foret.

dum, praemeditatum ex parte Austriae fuisse bellum, circumstantiae omnes svadent, ex meris suspicionibus enasci non potuit. Neque repentina in Saxoniam invasio hujusque detentio fuisset necessaria, si ex suspicionibus res procederet. 2da. Ob conjunctionem Galliae Austriaeque adeoque catholicorum principum svasu Romani pontificis. Quae conjunctio ita gravis erat protestantibus, sic in limine gravem ferebat oppositionem. Et cum Saxonia, electore excepto, protestans foret, rectius fuisse, ut ex hac sese tuerentur haeretici, quam ut per ejus occupationem res haereticorum

siquidem Austriae accusabatur Borussus, quod Saxoniam invasisset, occupasset, spoliasset, detinuisset, reginam servaret captivam, contra jus gentium in arcanum regis gabinettum involasset, cursorem publicum stitisset, in Bohemiam quoque incurrisset. 2do. Quod divexaret catholicos, indignos ad beneficia promovisset ecclesiastica, et jure electionis capitula privasset, taliaque meri facti, ex quibus priorum nil elicebatur. Hinc concludebatur, Borussum agressorem esse, Austriam semet defendere; inique item per Borussum praetendi, bellum hoc bellum religionis esse.

ab Austria) actuale imperii immutandum systema, Protestantium videlicet electorum ac in imperio votorum subversionem. Hoc sane Protestantes perspicaciter metuere possunt dicereque jure, quod eos concernit, bellum hoc et religionis esse et status imperii eversivum . Catholici e contra principes jure negant, bellum hoc religionis dici posse, aut status imperii eversivum. Cum enim catholica fides in humanis non fundetur mediis, neque Protestantibus fuisset impositum Romanocatholicam amplecti fidem, nec de imperio lis est nec de religione, sed de aerario

Hoc sane Protestantes perspicaciter metuere possunt dicereque jure, quod eos concernit, bellum hoc et religionis esse et status imperii eversivum . Catholici e contra principes jure negant, bellum hoc religionis dici posse, aut status imperii eversivum. Cum enim catholica fides in humanis non fundetur mediis, neque Protestantibus fuisset impositum Romanocatholicam amplecti fidem, nec de imperio lis est nec de religione, sed de aerario principum, de cultura subditorum, de commerciis; quae fidei non sunt, bellum religionis dici nequit. Si autem et ista ad

Romanocatholicam amplecti fidem, nec de imperio lis est nec de religione, sed de aerario principum, de cultura subditorum, de commerciis; quae fidei non sunt, bellum religionis dici nequit. Si autem et ista ad promotionem fidei sunt et ex his augeatur orthodoxa religio, zelus modo regnantium catholicorum principum laudandus est. Atque in substantia bellum praesens totum res status est, ex qua, si cadat feliciter, periculum protestanti religioni omnino imminet. Quod Protestantes sicuti animadverterunt, ita ad huic obviandum universa posuere ponuntve media. Borussiae rex unus

aerario, impedire, ac tandem per futurum tractatum aequilibrare aulae Viennensis intentiones. Quis, obsecro, aliud cogitet, dum videmus Borussum occupata Saxonia (excepto suo capite et aula) Protestante, adeoque pro virium conservatione Protestantium | amoto catholico electore, ne faveat Austriacis, ipsis religione et sangvine conjunctus, nil ultro facere, quam evertere magazzina Austriae, per Bohemiam excurrere, hanc Moraviamque miseram reddere, neque triennio jam vel cogitasse de servandis illis, quae occupasset, at duntaxat de pauperanda Austria.

commerciis Protestantium tractatus articulos. Necdum enim eas esse Austriae aerarii vires perspiciunt Protestantes, ut tot damnis reparandis sufficiat, Galliam ob bellum, quod cum Anglia gerit, succurrere Austriae non posse praevident; Moscovia in eo statu etiam non esset, prouti nec caeterae catholicorum provinciae et regna; hinc supponunt, vel ex hac ipsa Austriae divexatione eo cogendam, ut cogatur arbitrio se demum Protestantium subdere, atque ab his tractatus articulos accipere. Ilia quoque exercitus Borussici corpora, quae Imperialibus, Gallis et Moscovitis opposuit, eundem habere

eundem habere videntur scopum, divexationis scilicet et impediendi succursus in naturalibus Austriae et demum cognoscendae necessitatis Protestantium principum. Crediderimque ad finem facile et istud in gabinetto protestantis religionis asservari, ut in casum constantiae et felicitatis foederis catholicorum Silesiae ducatu et fors quibusdam ad Magdeburgum et Saxonicis, immo et ipsa Lusatia faventes commerciis et aerario Protestantium articulos mercentur, regi ut Borussiae ora remaneat maritima, et commerciis consulatur Protestantium, in quibus religio eorum situatur.

et commerciis consulatur Protestantium, in quibus religio eorum situatur. Praeter hactenus descriptas observationes meas confirmantur istae et Imperialium agendi modo, qui clam favent succurruntque Borusso, haeretici praecipue omnes. Confirmantur neutralitate reliquorum tam catholicorum quam et haereticorum principum, et tali quidem neutralitate, quae admirationem meretur. Illud etiam servire videtur, quod anno sequenti 1757. mense Majo sachari aliarumque rerum Flumine fabricatores, protestantis alias religionis homines, non sine aulae Viennensis damno, cum ultra 200

bene prudenterque Gallia se conjunxit Austriae, ut nempe ista terrestribus copiis juvet Galliam, sicuti hactenus servivit Angliae ad ejus felicitatem et eam gloriam, quod Austriacis viribus aequilibrium Europae penes Angliam steterit. Sane quisquis accuratius haec perpenderit, in praesenti rerum catholicarum circumstantia catholici principes nunquam sibi consuluere melius atque hac ratione istoque instituto ac systemate. Si enim Gallia et Hispania res suas navales promoveant et his intendant, facile Mediterranei maris et occidentalium Indiarum reddentur dominae. Si Austria cum Polonis et

se conjunxit Austriae, ut nempe ista terrestribus copiis juvet Galliam, sicuti hactenus servivit Angliae ad ejus felicitatem et eam gloriam, quod Austriacis viribus aequilibrium Europae penes Angliam steterit. Sane quisquis accuratius haec perpenderit, in praesenti rerum catholicarum circumstantia catholici principes nunquam sibi consuluere melius atque hac ratione istoque instituto ac systemate. Si enim Gallia et Hispania res suas navales promoveant et his intendant, facile Mediterranei maris et occidentalium Indiarum reddentur dominae. Si Austria cum Polonis et Moscovia terrestri

statista, multi dubitabant. Ego tamen existimo, ob ejus profundam theologicam doctrinam, facile eum animadvertisse, quod, sicuti Mahometi res in polygamia sive copia hominum situantur, sic et Protestantium in commerciis divitiisque, adeoque facile eum haec primo et ruditer objectasse, ut sic catholicos principes conciliaret et conjungeret. Quae dein in gabinettis aularum examinata suos progressus obtinuerunt. Quod ista credam, argumento est Benedicti XlV. in portubus papalibus provisio, procurata Austriacis per mare Adriaticum navigatio et cum Venetis eo mediatore accommodatio, supra

Protestantes in ejus iverunt exterminium, sic nunc allaboraturi sunt magis, dum conjunctam vident Austriae Galliam. Metuoque, ne Turcam, attenuata per se Austria, demum excitent, quod eis facile, partim auro suo, partim persvasione periculi, quod eorundem accederet imperio, si constans futura est catholicorum conjunctio, accidere poterit. Quod si eveniret, Austriae maximum foret periculum et damnum. Quare videndum 1mo, crederem, ne ambitio principum aut confoederati cujuscunque ad monarchiam universalem tendat, quia hanc, uti vidimus ab orbe condito, Deus non

ipse per suam misericordiam atque pro tot tantarumque animarum filii sui sangvine redemptarum salute per eundem Christum dominum nostrum benedicere dignetur et victores efficere, ut videat posteritas detque Deo gratias, divina ope magis quam principum cura hostes superatos esse, nec catholicos servire haereticis pro haeresis stabilimento. | Notandum 3tio: occurrit Sveciae motus. Mortuo Carolo XII., Sveciae rege, uti suppono notum lectori, regni illius subditi a monarchia semet absolvere cogitantes, liberum sibi

aut per alienas vias quaerere quidpiam Tueri Hungariam scivit, potuit, voluit, gravis saepe aliis, et quem metuebant plurimi Germanorum. Amovit ex cancellaria hungarica Germanos consiliarios, laborum diligentia, fuitque ultimus quodvultdeus Hittner translatus ad dicasterium aliud. Religionis catholicae fuit baculus et ex locis non inarticulatis Protestantes ejecit. Dum Jaurino abire et templa sua episcopo cedere debuissent, ipsi notabilem aureorum summam deposuerant, quam ille reginae attulit, dicens: En motiva et argumenta, ob quae ultra et praeter inarticulata loca

laudem hungarici nominis sempiternam, neque illius pulcherrima exempla virtutum reliqui in regno successores non sunt perpetuis temporibus imitati. Quam ob rem nemini mirum videri debet, si Romani pontifices Hungaricam nationem ejusdemque principes et reges ob maxima et egregia illorum erga Catholicam fidem et Romanam sedem merita amplissimis semper laudibus ac privilegiis condecoraverint. Quale est illud imprimis sane honorificum, quod ante reges, quando prodeunt in publicum, tanquam splendidissimum apostolatus insigne crucem gestat episcopus, idque ex hujus sanctae sedis

honorificum, quod ante reges, quando prodeunt in publicum, tanquam splendidissimum apostolatus insigne crucem gestat episcopus, idque ex hujus sanctae sedis concessione, quo ostenditur Hungaricam nationem atque ejus reges gloriari unice in cruce domini nostri Jesu Christi, atque in eo signo pro catholica fide et dimicare semper et vincere consvevisse. Habent hoc etiam Hungariae reges, ut a plerisque omnibus isthic appellatione certe magnifica et gloriosa reges apostolici salutari et nominari soleant, cujus quidem sive consvetudinis sive privilegii fons et caput ignoratur. Nos autem, qui

(quales ad inanem ostentationem ambitio saculi excogitavit), sed propriam christianae modestiae notam et ministerii Jesu Christi, quo tamen Jesu Christi famulatu verissima ac nunquam interitura regni gloria continetur. Habeas hoc sive testimonium sive praemium ardentissimi illius propagandae catholicae religionis studii, quod a majoribus tuis antiquissima laudatissimaque serie deductum semper majoremque in modum augere studuisti. Quod quidem honoris ornamentum trades optimo svavissimoque filio, ad quem maternae haereditas gloriae et factorum imitatio pertinet. Habeas denique has quasi

meum, palam exponere praesumpserunt, genus philosophandi ecclecticum, a Papa Clemente XIII. anno superiore die 14. Junii per bullam, quae incipit: "Dum inter gravissima", damnatum esse ut haereticum, solamque ac unicam philosophiam Thomisticam, prouti ab ipsis exponeretur, pro philosophiae catholicae dogmate praescripsisse. Theses has ut vulgarunt ob typum Zagrabiae, ita rumore per eos sparso, me in Croatiam haeresim inducere meditari, plurimi in ea manserunt opinione. Jesuitae, nescio quo fine, theses has monachi Paulini, Xaverii Sabolich vocati, primi ad me tulere. Quas cum

familiis, huic Susanae se alligavisset. Sero errorem animadvertens, postquam vidisset 1750., Petovii existente Majestate, Susanam ad conspectum regium permissam non fuisse, quamvis opera episcopi Zagrabiensis Francisci Klobusiczki respectu religionis (quia videlicet mater cum sex filiabus romano catholicam fidem, ejurato Luthero, professa fuisset,) id fieri posse speravissent, sine effectu. Ad probandam familiae Malatinszki nobilitatis vetustatem (regina promittente, si hoc probaretur, se Draskovichianam, ut ajunt, damam cruciatam declaraturam) magnis sumptibus descenderunt, saepiusque

Borussicum bellum ultimum Carolostadii ob varios spoliorum excessus procesu habito, non solum in persolutione notabilioris summae fuit convictus, et ad anni arestum damnatus, ac insuper charactere omni privatus. Opera episcopi unitorum Bosichkovich ex schismatico effectus unitus et proffessus catholicus die prima Januarii, episcopo Viennam ascendente et petente gratiam pro capitaneo, ad inferiorem Sclavoniam ex gratia regia mittitur cum salario 600 fi. annue. (Mors canonici Schitaroczi.) Die 30. Februarii Zagrabiae obiit Sigismundus

persequi non nostrum est; de posteriori, ut nostra fert imbecillitas, expediamur. Duplicem ego cum inter nostros, tum in omni republica vivendi rationem puto, duram illam et leniorem alteram; cuius exempla cum alibi, tum Romae possumus capere infinita. Illam princeps Cato professus est, posterioris clarissimum exemplum Cicero dedit; nempe ille vir alioquin natura gravis, cum insuper philosophiae adiunxisset praesidia, sine ullis artificiorum ambagibus reipublicae recto tramite consultum ivit; Cicero suas temporibus rationes accommodans cum

sine ullis artificiorum ambagibus reipublicae recto tramite consultum ivit; Cicero suas temporibus rationes accommodans cum illo consilia mutare, nunc hac nunc illa via reipublicae prodesse in more habuit. Ac tunc quidem quis uberius reipublicae profuerit, eventus docuit; nam Cato (ut Plutarchus testatur) manente adhuc concordia importuni, scissa infelicis consiliarii nomen habuit, dum "per abrupta" (ut ait Tacitus), "sed nullo reipublicae usu ambitiosa morte inclaresceret." Tac. Agr.

135   Quae fieri non recta domi, non inclyta ubique?
136  Tum grandes animae, Bruto ducente, Camilli,
137  Fabricii, Curiique aderunt, et sponte revertens
138  Regulus ad Poenos, Fabii, rigidique Catones,
139  Claraque Scipiadum devicto nomina ab Orbe.
140   Haud tamen hoc hominum possunt mortalia corda
141  Culmine stare diu: virtutis imagine fallit
142  Saepe furor,

2232  Nati, atque imbelles, sed iniqua sorte, Puellae.
2233  Incita laudatis exemplis acrius usque
2234  In scelus hoc agitur plebs, atque exempla novantur.
2235   Scilicet unum plebs imitatur multa Catonem.
2236  Mos ferus Europam late olim invaserat omnem,
2237  Insimulatus, uti, fuerat qui crimine quovis,
2238  Diceret orando non coram judice causam,
2239  Verùm igni

dominus cathedralis ecclesiae Zagrabiensis canonicus decanus Georgius Bisztriczey, praesens opus revideat ac suam superinde censuram apponat. Georgius Rees, catholicae ecclesiae Zagrabiensis custos et vicarius generalis manu propria fundamentum cantus gregoriani seu choralis

ab utroque extremo erit eclipsis totalis vel annularis, prout diameter apparens Lunae fuerit major vel minor diametro apparente Solis. 27 Solent eorum imagines, quos in ecclesia catholica sanctos dicimus, ita pingi vel sculpi, ut fasciola lucida circularis caput ambiat, ab ipso nonnihil disjuncta. Memini autem me alicubi legere de eclipsi quadam annulari a monachis, ni fallor, quibusdam visa haec verba vel hisce similia. Quidam etiam dicunt se gloriam Dei vidisse in

qui inepta quaeque (modo externo sermone conscripta) avidissime inquirunt, suspiciunt, exosculantur, latina omnia contemnunt. Ego vero perlibenter legi, ut mandatis Rmi Patris Thomae Ricchinii S. P. A. M. obtemperarem, cui vere sancteque confirmo, nihil iis inesse, quod Catholicae Religioni, bonisque moribus adversetur, et propterea posse quidem illa in publicam, lucem, atque in manus hominum emitti. Datum Romae die 17. Januarii 1768. Philippus Bonamicius S. Theol. Doctor.

24.29  Hectoreum sic ille, ira gliscente, cadaver
24.30  Dedecorat. patris quod clara ex aede frequentes 30
24.31  Caelicolae visum miserati, hortarier acrem
24.32  Majugenam cepere, cato subduceret illinc
24.33  Ut furto avectum. mens omnibus una deorum
24.34  Haec aliis: obstat sedenim Saturnia Juno,
24.35  Neptunusque pater, virgo et Tritonia. Trojam,

lateque diffusa A, B: lateque toto orbe diffusa D 27 arbitrarentur A, B: arbitrentur D 28 assecuturos A, B: consequturos D 30 e proximis regionibus omittit D transvecta hoc loco consideat neve catholicae religioni labem afferat, quae publicae felicitatis libertatisque robur et praesidium jamdiu nobis est constituta. Quid sacris legibus et christianae morum disciplinae? Equidem doleo hanc optimo cuique civium quam bene morati ac sapientes viri saepe alibi deflere solent, hujus urbis

eoque haud adeo antiquo usu sessionem habent. 3 Cum potestatem legislativam non tantum usus, sed ne lex quidem ipsa liget, id tantum expendendum venit an necessarium inter Status ipsos aequilibrium exposcat, ut hi ius suffragii porro retineant; cum catholicorum episcopatuum numerus notabiliter auctus sit, et fors re ita exposcente adhuc augeri possit; cum episcopi uniti postremis comitiis iure personalis suffragii donati sint, et horum etiam numerus successive augendus praevideatur; cum denique Graecis etiam non unitis

Classis religionario-ecclesiasticorum. I.1 Religionaria. (4tae) 1-o De novatoribus in rebus fidei coercendis. (4tae) 2-o De procuranda festorum et ieiuniorum observatione. (4tae) 3-o De apostatis et catholicorum seductoribus. (3tiae) A.I.1,4 (3tiae)] ex 4tae correxit manus altera 4-o De exercitio religionis publico vel privato acatholicis aut non unitis concendendae.

De exercitio religionis publico vel privato acatholicis aut non unitis concendendae. (3tiae) 5-o De erectione aut reparatione oratoriorum, ecclesiarum, turrium, usu campanae acatholicis aut non unitis concedendo. (4tae) 6-o De controversis inter catholicos, acatholicos, aut non unitos caemeteriis. (4tae) 7-o De sepulturae modo non unitorum. (4tae) 8-o De prolium Iudaicarum violenta abreptione. (4tae) 9-o De baptismo per obstetrices collato aut

8,10 gauderet] corr. auctor ex gaudebat diversitate religionis gliscentem Ungarorum dissensionem eos ad antevertenda sua consilia minus fortes reddere. 11 Eadem fuit cunctorum eius successorum in Lutheranos indulgentia dum fere Catholicorum numerum exaequassent. 12 Tum vero praeclaro hoc suo opere Austriaci, principes videlicet (ut iactitant) valde religiosi, uti coeperunt semper religionis motivo, cum opus foret, Ungaros in diversa distrahentes. 13> Erat quod a regno petendum

motivo, cum opus foret, Ungaros in diversa distrahentes. 13> Erat quod a regno petendum haberet princeps? <14 Templa, scholae, universitates Lutheranis promittebantur. 15 Fuit id semel obtentum? 16 Iam nulla de iis mentio; ut esset catholicis quoque quod eos consoletur, cuncta in horum favorem dicebantur. 17 Coeperat violatas libertates regnum lamentari? 18 Instigati sunt Lutherani suas praetensiones ne omitterent, catholici ne cederent; sic vigente privatim discordia minus

obtentum? 16 Iam nulla de iis mentio; ut esset catholicis quoque quod eos consoletur, cuncta in horum favorem dicebantur. 17 Coeperat violatas libertates regnum lamentari? 18 Instigati sunt Lutherani suas praetensiones ne omitterent, catholici ne cederent; sic vigente privatim discordia minus publico poterat indulgeri querelis. 19 Denique, exsuperantibus Ungarorum patientiam iniuriis, armis Austriacorum tyrannidi obvium itum est? 20 Commota ilico universa Europa est, indictum

sic vigente privatim discordia minus publico poterat indulgeri querelis. 19 Denique, exsuperantibus Ungarorum patientiam iniuriis, armis Austriacorum tyrannidi obvium itum est? 20 Commota ilico universa Europa est, indictum religioni bellum, pro fide catholica pugnari clamitabatur; quasi vero omnium, quae unquam gessit Ungaria, bellorum civilium non fuerit causa principalis libertatum regni violatio, quibus quod Lutherani quoque pars non exigua Ungarorum interfuerint, illorum in regno stabilimentum ex

leges, tum adversus votum Ungarorum, qui pro intercedente foedere succurri potius Rakoczio contra Polonum voluerunt, perfecit, ac in palatini authoritatem iam tum involavit. 6 Ad occupandam deinde Transylvaniam animum adiecit quod alienatis ob susceptam catholicam religionem a Rakoczio filio superioris Transylvanorum, quorum pars longe maxima acatholica fuit, animis Kemenius, constitutus eius adhuc minorennis tutor, nefanda perfidia pro se volens occupare Transylvaniam, eundem evocasset. 7 Verum secuti meliora

aulam inter et Turcas tractatus intercedere conspexissent, non potuerunt non queri caesarem iuramenti sui immemorem cum Turcis sine regno quaepiam pacisci. 11> Quid faciat Austriacus dolus? <12 Invenere modum quo rursus catholicos cum Lutheranis colliderent sicque comitia nulla re determinata dissolverent. 13 Itaque inductae rursus, ut antea, extraneae copiae, nulla palatini aut Ungarorum ratio habita, completa externo milite praesidia, Montecuculius supremus exercitus ductor, ut

nempe tollendi e medio omnes illos quos suo proposito adversaturos putavisset. 5 Novum itaque rursus rebellionis titulum comminiscitur eamque a protestantibus initam fuisse conspirationem praetendit quamquam pars longe maxima eorum, qui condemnati sunt, insignes catholici fuere. 6 Delegat itaque Eperiesiense contra iura regni, contra ius iurandum ex meris extraneis iisque flagitosissimis perditissimisque mortalium compositum iudicium sacrilegus imperator. 7 Erigitur media in urbe obductum lugubri panno

penuria; inexperta ipsius principis et vagis turbidissimisque Bercsenii consiliis et levibus gentis impetibus obnoxia aetas; Karolii, Forgacsii, Oesterhazii, Csakii in Bercsenium, tanquam ea praecellentia indignum, invidia et ex eo in principem contemptus; arcanus catholicorum a Rakoczio, tanquam is solam causam haereticorum eo bello sustineret, horror; rusticorum sub nomine Rakocziani militis in nobilitatem, ecclesias, et clerum facinora, quod etsi invito principe, magnam tamen illi invidiam conflavit; Pannicus post amissam

contineatur, et sic sacerdotum imperium facilius patiatur, nescio; id scio primis saeculis, quo zelus ut reliquorum Christianorum, ita cleri magis calluit, id minime fuisse factitatum; neque enim eotum libri sive ethnicorum sive ethnica continentes prohibebantur, sed si fidem catholicam directe carpebant, refutabantur, secus doctrinae causa passim legi permittebantur; et hoc consilio Augustinus in Civitate Dei, Lactantius in Institutionibus et infiniti alii comminus cum ethnicis fidem nostram vellicantibus congressi sunt; eos tamen, quos refutarunt,

5 post libris etiam del. in MSto saepe passim uti debemus, rationabilitate destituatur cum hoc modo nimirum multae animae periculo damnationis exponeretur; ob quam causam ne id quidem apud nos locum habet quod catholico cum haeretica nuptias contrahere non sit permissum. 6 Denique res non substitit in illa bulla Caenae, sed subinde exsurrexit illa congregatio velut dicasterium revidendis libris ordinatum, quale omnia etiam alia bene ordinata regna habere

statuo nullum peius ad praevertenda (quod intendebant) animarum pericula consilium inveniri potuisse, quam immensam illam indicis librorum prohibitorum molem; qui enim sive fomenta depravatae passioni suae quaerere, sive arma sibi contra Catholicam Ecclesiam parare, sive cum diabolo foedus pangere vult, librum solum illum adit, et ecce habet paratum cunctorum in omni hoc genere instrumentorum cathalogum quem secus multo felicius ignorasset; adeo (ut recte Iustinus habet) saepe plus proficit

a poeta, et quid Pandora, quid Prometheus, eiusque frater Epimetheus significent, Heinsio diligentius docendam reliqui. Item an haec sint illa Hesiodi carmina de agrorum cultu tot laudibus ab antiquitate celebrata, et de quibus apud M. Tullium Cato querebatur, serio opinor, nihil in iis dictum de stercoratione; perinde quasi cetera omnia ad rem rusticam pertinentia et ab eodem singulari studio, ut ea tempora ferebant, pertractata, continerent. An Virgilius, quum gloriaretur sese

973  Molliaque, ac caeca melius latitantia nocte
974  Verba loqui, lenes quando vocat hora susurros. Latinis est iugum, et Catoni tela iugalis. Itaque in ordienda tela oportet primum telae pedes erigere, et iis iugum iinponere, quod Ovidio est, telam iugo iungere, Hesiodoque lajov fffiaxScci

et ecclesiastici, ordines item religiosi, qui bona legaliter tenent, hoc ipso quidem iure veri sunt Status Regni, sed non nisi in gratiam venerandae religionis segregatum Statuum Ordinem constituunt. 2 Caeterum, quamvis ad conciliandum Romano-Catholicae, velut Regni, religioni decus, ornamentum, et splendorem maximopere intersit, ut huic Statuum Ordini sua constet authoritas; tamen ex bonis proventibusque ecclesiarum, quibus illae dotatae sunt et quae porro etiam, velut dotes ipsarum, in perpetuum pro illis

simul per Coronam Hungariae Regnorum Regis Maiestati; 2) stipendium, annona, arma militum, pro securitate patriae iugiter iusto numero intertenendorum; res item tormentaria, praesidiaria etc. bellica; 3) necessitates religionis Romano-Catholicae, velut Regni religionis, cuius fundus eo ipso per Cameras Regias administrari debet; 4) salaria officialium in regnicolaribus vel aulicis dicasteriis constitutorum; 5) extraordinariae erogationes in rem

hi principes Isabella et Ferdinandus. 13 Primum Ferdinandi coeptum fuit regnum Granatense agredi et a Saracenorum jugo liberare; cum his Saracenis ingens copia Judaeorum irrepsit in Hispaniam, qui se etiam maxime ad Granatense receperunt regnum; Ferdinandus, Catolicus dictus ingenti flagrabat zaelo religionis, volebat ergo extirpare Judaeismum et Mahomedanismum; maxima vero causa fuit ut jure postliminii reoccuparet Granatense regnum; hinc 1481 anno initium belli factum est, regnante Boabdile calipha apud Saracenos, qui 10 integris annis

regno Castiliae adjectum est, et sic extinctum est imperium Saracenicum in Hispania, quod 780 annis duravit. 15 Concessum fuit quidem initio exercitium liberum religionis incolis Granatensibus; sed 1493 anno renovatum prius decretum et coacti sunt omnes ad fidem catolicam amplectendam, et qui nollent, excederent provincias; quod decretum etiam cum maxima severitate executioni datum est; Iudaeorum ergo magna copia emigravit ex Hispania, et partim in Africam partim in Portugalliam se receperunt; idem etiam cum Saracenis contigit et quidem ad

Ferdinandus et Isabella Inquisitionem sacram, seu tribunal criminale, quod inquireret in latibundos et fucatos Iudaeos et Mahomedanos, ut exstirparetur penitus Judaismus et Mahometismus. 18 Ad hoc ergo tribunal deferebantur omnes possibiles causae, cum fide catolica pugnantes, tardius vero plures causae delatae sunt huic tribunali. 19 Constabat hoc tribunal ex meris monachis Dominicanis; poena ordinaria ab hoc tribunali imputata fuit rogus, et confiscatio omnium bonorum; valebant in hoc tribunali omnes ocultae

inter Ludovicum II et Alfonsum, Alfonsus tamen victor evasit, et illud occupavit; hic plurimis annis possedit Neapolim, descendentes non habuit, sed illegitimum filium Ferdinandum Nothum. 6 Alfonsus V habuit Iohannem 2‑um fratrem, qui erat pater Ferdinandi Catolici, et cum Alfonsus liberos non haberet, succedere debuisset Johannes frater, sed Alfonsus filio Ferdinando Notho voluit relinquere; cum tamen pontifex tamquam dominus directus habitus sit semper Neapolitani regni, etiam pontifex consensum suum dedit pro Ferdinando Notho; hinc

mortuo patri suo naturali etiam eidem successit in Neapolitano regno. 7 Ferdinandus Nothus habuit Alfonsum Secundum et Fridericum; Alfonsus vero II habuit Ferdinandum 2‑um filium; Fridericus vero habuit . 10.1 Ferdinandus ergo Catolicus petiit successionem cum Ferdinandus Nothus sine jure succedat, sed ille debeat patri suo, fratri defuncti regis succedere. 2 Ludovicus vero XII rex Galliae petiit etiam Regnum Neapolitanum ex legato Iohanae 1‑ae et 2‑ae. 3

1‑ae et 2‑ae. 3 Ultimus ex stirpe Antegavensi erat Carolus, qui Ludovico XI‑o regi Galliae omnes provincias suas legavit; ei successit Carolus et Carolo Ludovicus XII, et hinc habuit ille suas praetensiones; vidit Ferdinandus Catholicus se ejicere non posse Ludovicum XII ex Neapolitano regno; hinc, ut interim partem habeat, inivit cum Ludovico XII foedus et unionem, de retinendo utraque ex parte dimidio regno Neapolitano, quod etiam effectum est; exortis vero ob limites litibus Hispani totaliter ejecerunt

rex electus est nomine uxoris suae Iohannae; Philippus post septem menses regiminis in Castilia in 28 anno mortus est; habuit jam duos filios, Carolum et Ferdinandum; haereditas ergo Iohannae spectabat ad Carolum qua seniorem; fuit ergo lis de administratore; adfuit Ferdinandus Catolicus ut pater Iohannae, et Maximilianus imperator, ut pater filii defuncti; res sic agitata est ut Ferdinando deferetur administratio agente maxime cardinali Ximene; administravitque usque mortem suam Ferdinandus. 4 1509. Ferdinandus Catolicus praemonente

adfuit Ferdinandus Catolicus ut pater Iohannae, et Maximilianus imperator, ut pater filii defuncti; res sic agitata est ut Ferdinando deferetur administratio agente maxime cardinali Ximene; administravitque usque mortem suam Ferdinandus. 4 1509. Ferdinandus Catolicus praemonente cardinali Ximene in Africam expeditionem suscepit, partim ut piratas Algeritanos, Tunetanos, et Tripolitanos compescat, partim cum jam 1494. pontifex Alexander VI donaverit Africam totam Ferdinando, cum ei titulum Chatolici attribuisset; pontifex enim illis

hic ducatus conterminus est ditionibus Venetis; Ludovicus hic voluit extendere potestatem suam in Italiam, proin ex Venetis decerpere voluit quidpiam provincias; parabat ergo bellum contra Venetos, sed necesse fuit fautores Venetorum in partem suam attrahere; hinc cum Ferdinando Catolico, cum Iulio 2‑o Pontifice et Maximiliano Imperatore , et hoc foedus Liga Cameracaensis nuncupatur in Italia, ab urbe Cameraco in qua coaluit haec Liga; respublica fracta undequaque fuit armis; tandem ne ipsas Venetias expugnet Ludovicus, studuit ab hac Liga avertere

defendit Concilium Pisanum; Ludovicoque minabatur excommunicationem, proscripsitque regem Navarrae, agnatum et foederatum Ludovici 12, Ioannem Alfredanum; Iulius ergo pontifex denominavit sententiae suae executorem Pherdinandum ! Catolicum; verum fracti sunt Galli Conciliumque Pisanum translatum est Lugdunum; Ferdinandus ergo inducto in Navarreum regnum exercitu, ultra dimidium eius occupavit, et ab eo tempore reges Hispaniae sunt in possessione regni Navarraei usque Pyreneos montes; pax quidem confecta est,

rex Franciae, qui invidebat Carolo imperialem coronam et hinc continuo eum bellis vexavit Franciscus, ob has causas potissimum; secunda causa fuit regnum Neapolitanum; scimus etiam reges Galliae aliquot haeredes scriptos esse a Iohanna regina Neapolitana, Ferdinandus tamen Catolicus exturbavit Gallos ex alia dimidia parte etiam; hanc ergo partem jure postliminii voluit Franciscus rex Franciae. 2 Tertia causa sita fuit in Ducatu Mediolanensi, ad quem jam Ludovicus 12 rex Franciae praetensiones fecit jure successionis maternae, sed

ad possessionem harum provinciarum, ergo Carolus fuit vasallus quoque Francisci; hoc rursus dedignabatur facere imperator et negavit ducatus esse feuda Galliae. 3 Hae ergo erant causae enatorum bellorum; quo accessit etiam lis de regno Navarrae per Ferdinandum Catolicum astutia Galliae avulsum, et Hispaniae connexum. 4 Galli ergo grassantibus Hispanis dein irruperunt in Navarram, inde tamen expulsi sunt; sed 1521‑o errupit formale bellum, quod per 4 annos duravit; Leo enim Decimus pontifex non parum contulit ad

6 Hac pace ergo Cameracensis, et consequenter etiam Madritensis, confirmata fuit; et ipse Franciscus consensit in donandum ducatum Mediolanensem filio suo Phylippo. 7 Dum bellum in Germania exarderet inter protestantes et Catolicos, mortuus est Franciscus rex Galliae; ei successit Henricus 2‑us; hic major adversarius erat patre suo Caroli, hinc tuendos suscepit protestantes Germaniae, et hinc cum Mauritio electore Saxoniae, duce protestantium, foedus inivit, trajectoque Rheno tres provincias, seu

se tam potentem videns conabatur cum Elisabetha regina Angliae congredi ad quod bellum quam maxime Romani pontifices foverunt; Henricus enim VIII, rex Angliae, defecit ab ecclesia Chatolica, et a Romani pontificis auctoritate; ab hoc Henrico descendit regnum ad Eduardum Mariam, quae Catolica fuit, ab hac vero ad Elisabetham protestantibus accommodatam; pontifices voluissent ergo Elisabetham tamquam haereticam et inobedientem regno privare et excommunicare; Sixtus ergo Quintus Romanus pontifex executorem suae sententiae fecit Phylippum, qui etiam odio personali

huius... Navarrae in margine MS qui dein nomine Henrici 4‑i in Gallia successit. 2 Ob hanc ergo successionem per noviter introductam Lutheri religionem ingentes enatae sunt lites et bella, nempe inter Hugonotas, seu reformatos, et partem Catolicorum; caput Hugonotarum fuit filius regis Navarrei, nempe Henricus 3 Navarreus, qui quaerebat coronam Galliae contra omnem protestationem ligae sacrae, seu Catolicorum partis; Chatolici pro se habebant pontifices; stante ergo bello hoc Philippus fovit Ligam sacram contra

introductam Lutheri religionem ingentes enatae sunt lites et bella, nempe inter Hugonotas, seu reformatos, et partem Catolicorum; caput Hugonotarum fuit filius regis Navarrei, nempe Henricus 3 Navarreus, qui quaerebat coronam Galliae contra omnem protestationem ligae sacrae, seu Catolicorum partis; Chatolici pro se habebant pontifices; stante ergo bello hoc Philippus fovit Ligam sacram contra protestantes ut sic HenricusIV excludatur, imprimis ex odio religionis, dein sperabat se posse regnum Galliae et successionem transferre ad Isabellam filiam suam, quam

commendavit tamen Belgis fratrem suum ducem Franciscum Alencolis, qui etiam in Belgio comparuit; cum tamen viderent eum non comparere exercitu stipatum, dissensiones exortae sunt inter ipsos status, quas ipsum religionis novae exercitium in provinciis Catolicis adhuc non parum adjuvit; diversae ergo provinciae, tardius Valonicae dictae, deseruerunt foedus Gandanense; hae sunt illae provinciae, quae hodie domui Austriacae parent, tunc vero Hispanis se rursus adjunxerunt. 3 Dum haec fierent, morte insperata

Franciscus rex Galliae Mariaque redivit ad Scotiam, et ab hoc tempore abstinuit a titulo reginae Angliae, ut sic Elisabetham sibi devincat; in Gallia circa haec tempora etiam turbae enatae erant inter Guisios et Ligam Sanctam, seu inter Hugonotas et Catolicos; Elisabetha ergo suscepit fovendos Hugonotas, ut Gallis molestias causaret; Hugonotae Anglis Portum Gratiae in pignus dabant, quem enim occuparunt, et sic Elisabetha omnes machinationes aulae Parisinae a suo regno avertit; interim circa '64. annum turbae in Scotia

ipsa Anglia contra Mariam, quod illi contra Elisabetham quidpiam moliatur; habuit enim occultam correspondentiam cum Pontifice, cum Liga Sacra in Gallia; objiciebatur Mariae, quod in necem Mariae ! conspiraverit cum comite Nordfolcio, Catolico, cui nubere voluit Maria; anno '69. Elisabeta excommunicata fuit a Pio 5-o et subditi absoluti sunt a vinculo subjectionis, hoc factum suspicioni Elisabethae contra Mariam magnum pondus addidit, scivit enim eam correspondere cum aula Romana; hinc Mariam incarcerari curavit

Romana; hinc Mariam incarcerari curavit Elisabetha, commercium litterarum ei interdictum fuit, anno '570; Maria tamen occulte epistolas expedivit, quae dein interceptae sunt, et hoc ursit mortem eius; interim Philippus 2-us omnes modos quaesivit Elisabetham vexandi, fovit profugos Catolicos in Belgis conspiravitque adversus Elisabetham; non pepercit aequa regina Angliae sumptibus quibus eum affligere potuit, hinc rebelles Belgas juvit omni modo. 7 Philippus vero coepit fovere rebelles Chatolicos in Hibernia circa '578. annum, involutus

dignitatem tantum filiis aut agnatis suis proximis conferre solebant; coactus tamen est tardius removere eique substituit Georgium Viliers, qui magis adhuc exosus erat Anglis. 13 Incurrit dein suspicionem magnam religionis causa, filio enim suo Carolo uxorem Catolicam procuravit, per quam exercitium religionis Chatolicae ad aulam introductum est, nempe Philippi regis Hispani filiam seniorem Mariam; hinc filium Carolum misit ad Hispaniam cum Villiers, qui ibi profusiones enormes fecerunt; hoc tamen matrimonium executioni datum non est;

Cronvelli); status Carolo listam civilem conspicuam determinarunt; ecclesia episcopalis restituta est juribus suis antiquis supressis praesbiterianis; in ipsa etiam Scotia conatus est invehere episcopalem ecclesiam, per quod in Scotia abalienavit animos a se, praecipue cum Catolicam uxorem duceret Gallam. 3 Omnes leges sub Cromvello latae abolitae sunt, excepta lege navigationis. 4 Non multo post amor et fervor erga Carolum torpescere coepit in animis Anglorum, arguebatur nimium vestigiis patris et avi sui

2.1 In Scotia ante paucos annos computati sunt 1 300 000, alii 200 000 plus adnotant, et communiter tenetur 1 500 000 esse incolarum. 2 In Hybernia computantur a Petio 1 200 000; de anno 1776. nova conscriptione instituta computatum est Catolicorum ad capita 1 410 115, protestantia vero 751 169, consequenter 2 161 514. 3.1 Totius ergo Magnae Brittaniae populus ad 10 000 000 computatur, praescindendo tamen a provinciis omnibus Americanis et Asiaticis et Africanis.

in ordine successionis dubium enascit, parlamentum habet jus discutiendi et determinandi successionem; immo parlamentum putatur gaudere etiam jure mutationem faciendi in ordine successionis; sic scimus stirpem Stuardam exclusam esse, scimus per parlamentum statutum fuisse ne catholicus in Anglia regni hereditatem capessere possit. 5 Anni minorennitatis ante Henricum 8. determinati non erant, sed hic voluit testamento suo ut filius eius usque 18 annum maneret sub curatela.

portus insigniter munitos. 2 Id ipsum de Hybernia verum est; Edinburgi tamen arx munitissima habetur; et in limitibus Scotiae superioris hoc saeculo aliquae citadelae positae sunt contra monticolas, et omnibus armis privati sunt; id ipsum in Hybernia cum catholicis accidit, quibus ademerunt omnia arma, ne protestantes invadere possint. 3 Vis bellica Angliae in classi consistit; ante Henrici 7 et 8--i tempora vix naves bellicas Anglos habuisse dicere possumus, proin nec classem habuerunt; Henricus 8. prius

civilis studiosissima, etiam circa religionis negotia libere sentire, credere, et profiteri se posse putat et sentit; nullus hic est populus, apud quem tot religionis monstra existerent quam in Anglia, quod jam ipse Barclajus testatur; hodie catholici Judei, Calvinistae, anabaptistae, tremulantes (quacceri), hodie etiam theistae habent ecclesiam in Anglia, et omnes libere profitentur religiones suas, cum summa tollerantia; solis Mahometanis et catholicis interdictus est lege publica usus et exercitium religionis;

existerent quam in Anglia, quod jam ipse Barclajus testatur; hodie catholici Judei, Calvinistae, anabaptistae, tremulantes (quacceri), hodie etiam theistae habent ecclesiam in Anglia, et omnes libere profitentur religiones suas, cum summa tollerantia; solis Mahometanis et catholicis interdictus est lege publica usus et exercitium religionis; ex causis tamen politicis dissimulate se habent catholici, sed restricte. 3.1 Anglicana ecclesia intuitu regiminis ecclesiastici divisa est in duas provincias, seu

(quacceri), hodie etiam theistae habent ecclesiam in Anglia, et omnes libere profitentur religiones suas, cum summa tollerantia; solis Mahometanis et catholicis interdictus est lege publica usus et exercitium religionis; ex causis tamen politicis dissimulate se habent catholici, sed restricte. 3.1 Anglicana ecclesia intuitu regiminis ecclesiastici divisa est in duas provincias, seu archiepiscopatus: Cantuariensem et Eboracensem; quivis habet suos episcopos suffraganeos; nempe Cantuariensis habet sub se 20

Iberis, hi fluvii omnes navigationi opportuni essent, sed saxis scatent plurimi. 2.1 Fertilitas Hispaniae praedicata fuit per Romanos jam, hodie tamen non adeo fertilis est; habentur tamen equi, sed non copiosi; muli copiosi, jam Ferdinandus Catolicus prohibuit usum mulorum exceptis feminis et sacerdotibus, ut sic equorum cultura promoveatur; oves habentur copiosissimi, ob lanam elegantissimam; habentur ferae bestiae omnis generis, volatilia, et pisces omnis generis. 2 Poma aurea, citrina,

monetaria in qua etiam privati pro certa taxa monetas cudere curare possunt ex suo auro; universim defectus magnus est in re monetaria. § 10 De religionis negotiis 1.1 In Portugallia aeque ac Hispania unica religio catholica viget; sunt aeque zelotae in negotiis religionis; maxime Mahometani et Judaei ipsis odio sunt, Judaeorum tamen latentium ingens est copia. 2 In cultu sanctorum plane excedunt; beatam Virginem, sanctum Antonium de Padua et Franciscus Sarefia maxime

de Barangis in aula Byzantina militantibus, De origine Slavica vocis caminatae, atque De Hyperboreis. Triennium post eiuravi Calvinismum, in quo natus eram, et Herbipoli prima vice 1774. cum Catholicis communicavi. Adii postea Borussiam, Curoniam, Livoniam, Russiam, ubi linguam Letticam, Lithuanam, Esthonicam atque Russicam didici, ac per hoc tempus, praeter alia nonnulla minora, Strabonis Geographiam, cum

tum longe illud iucundissimum te ad orthodoxos accessisse. Hoc demum est sapere, mi Abraham!, de cetero omnia studia vostra, quorum desiderio in hac mortali vita non tenemur modo, sed trahimur, scientiae salutis, cujus summa est in Catholica Religione, postponi debent. Librum tuum De arte Historica eruditionibus haud quidem vulgaribus instructum legi non sine voluptate septem ferme abhinc annis, cum in Zagrabiensi Gymnasio humanitatem profiterer. Ex illo

etiam N. T. Venedice transtulit, utque mihi scribit (ipsum enim librum nondum videre licuit) novam plane orthographiam, a Fabriciano toto caelo discrepantem sequitur. Interim non omnes Lusatii dogmata Lutheri profitent. Sunt et ibi catholici, pauciores tamen numero et libris imprimendis, si non prorsus fallor, lutheranis pauciores. En indiculum omnium eorum, qui mihi hactenus innotuere: Evangelia Dominicalia una cum Epistolis 1690. Porro quem ipse

Par esse possis? Ratio fac praesit, feram.
Numeremus agedum, qui sprevere fortiter
20  Quodcumque gravius evenibat. Socrates
Percussus alapa, constanti id animo tulit;
Cato salivam Lentuli, Pisistratus
Idem a Trasippo; conjugisque Pittacus
Iram superbae pertulit in convivio.
25  Consulto omitto plurimos; uno tamen
Adhuc morari libet in

Rasaercilli jur nemillo. Samlatnizzom priko Obrassa Cîm Socrata gnekki udarrj, 30 Nejma protiv gnemmu omrassâ Muci, taerpi, to ne mari. Na Catona Lentul pgliuje Pisistratta Trasip tvorri Isto, Pitak scto nagn bgliuje 35 Rusgno sgena, negovvorri. Isgled ovvi bud

4.153.9  Magnanimum, facilem, sapientem, suaviloquentem,
4.153.10   Nullis non carum dotibus eximiis. 154. [152.] Ad Grimaldum catholici regis oratorem.
4.154.1  Nos, Grimalde, tibi multum debere fatemur,
4.154.2   Queis laeti currunt, te tribuente, dies.
4.154.3  Quique solet tacita maerere autumnus in urbe,

4.209.6   Gallorum minuat grande supercilium. 210. [208.] Ad Hieronymum H(ieronymum)] corr. ex N. Grimaldum catholici regis oratorem, de Antigona in ejus aedibus primum acta.
4.210.1  Auspice te, dias lucis processit in oras
4.210.2   Antigone, atque avidis auribus excipitur,
4.210.3  Statque

hominum generi quod prosit et ipsam.
5.700.4   Avertat carae perniciem patriae.
5.700.5  Hoc vultu facilem ducis, fallisque popellum,
5.700.6   Tertius et multis crederis esse Cato.
5.700.7  Sed qui te norunt, nil, curas praeter inanes,
5.700.8   Vecordem fatua mente agitare, ferunt.
5.700.9  Sic miri vultus in marmore: praeter inertem

pars quorumdam hominum, queis non leve Pallas
15.63  Addidit ingenii munus, fastidit et odit?
15.64  Jamque relegare e terrae parat omnibus oris
15.65  Dulce sonaturam fortasse Catonibus atque
15.66  Fabriciis pigram trans Lethen, Cerberus umbras
15.67  Terret ubi exsangues, resonantque Acherusia stagna?
15.68  Quin major nunc spes abolendi est addita, et actam

quam si ipsa Fabulla doceret,
1.9.94  Discat, quo Romana loco sit res. Sapienter
1.9.95  Commoda recluso fovet haec mea Roma theatro!
1.9.96   Triste supercilium, atque severo digna Catone
1.9.97  Quid sibi vult sententia, censor inepte, maligna
1.9.98  Qui male perstringis Satyra scenam, atque theatra?
1.9.99  Urbanaeque voluptatis purissima tollis

peccarunt saepe poetae,
1.20.128  Sexcentis cum aeger vitiis fractusque poeta
1.20.129  Virtutis speciem arripiens, censorque repente
1.20.130  Effectus morum, Curium indutusve Catonem.
1.20.131  Socratico vitia increpuit sermone, malosque
1.20.132  Audaci Satyra, et morsu perstrinxit iniquo
1.20.133  Numquam respiciens post tergum. Insania certe

Fidus et alternis tam bene in officiis;
2.2.123  Ragniadae genimi, quorum sapientia saeclum
2.2.124   Romano eversum fulminat eloquio,
2.2.125  Lucejusque, gravis species rediviva Catonis,
2.2.126   Publica privatis commoda qui antetulit
2.2.127  Semper, et ille minor clara de stirpe Georgi,
2.2.128   Ille tuae, Sorgo, duxque

ille boni famam mercatur amici,
3.4.303  Qui sola tantum vitute involvere sese
3.4.304  Contentus, male sprevit cetera: sit licet ille
3.4.305  Fabricio, prisco sit par probitate Catoni,
3.4.306  Punctum in amicitia nequeat tamen omne tulisse.
3.4.307  Illius est virtus etenim quasi gemma: sed auro
3.4.308  Includas gemmam, cupias si vertere in usus,

Bibliographia locorum inventorum

Anonymus (floruit 1346-1353) [1346], Obsidio Iadrensis, versio electronica (), Verborum 22573, Ed. Veljko Gortan; Branimir Glavičić; Vladimir Vratović [genre: prosa oratio – historia] [word count] [anonymusobsidioiadrensis].

Hranković, Dujam (m. 1422) [1405], Braciae Insulae Descriptio, versio electronica (, Nerezi Braciae), Verborum 899, Ed. Vedran Gligo ; Hrvoje Morović ; Karlo Kadlec [genre: prosa oratio - descriptio] [word count] [hrankdbracia].

Jan Panonije (1434-1472) [1447], Epigrammata et elegiae, versio electronica (, Italia; Hungaria), 5735 versus, verborum 37748, Ed. Sándor Kovács [genre: poesis - epigramma; poesis - elegia; poesis - carmen] [word count] [ianpanepigreleg].

Vitez od Sredne, Ivan (c. 1405-1472) [1448], Epistolae duo a. 1448, versio electronica (, Servia; Segedinum), Verborum 1682, Ed. György Fejér [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [viteziepist1448].

Šižgorić, Juraj (stariji) (biskup 1437-1454) [1449], Documenta de ecclesia Sibenicensi a. 1449, versio electronica (), Verborum 1087, Ed. Vincenzo Miagostovich [genre: prosa - acta officialia; prosa - epistula] [word count] [sizgorjdocumentasibenic].

Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1463], Nauicula Petri, versio electronica (), Verborum 6607, Ed. Luka Špoljarić [genre: prosa - tractatus; prosa - epistula] [word count] [modrnnavic].

Nikola Modruški (c. 1427-1480) [1465], De consolatione liber, versio electronica (, Italija), Verborum 79291, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [modrncons].

Jan Panonije (1434-1472) [1465], Oratio legatorum Matthiae regis ad pontificem, in publica audientia, versio electronica (, Roma), 1091 verborum, Ed. Ács Pál Jankovics József Kőszeghy Péter [genre: prosa - oratio] [word count] [ianpanoratio].

Marulić, Marko (1450-1524) [1477], Carmina Latina, versio electronica (, Split), 2206 versus, verborum 14802, Ed. Bratislav Lučin ; Darko Novaković [genre: poesis - carmen; poesis - epigramma; poesis - epistula; poesis - hymnus; poesis - elegia] [word count] [marulmarcarmina].

Šižgorić, Juraj; Marulić, Marko; Mihetić, Ambroz; Tideo Acciarini; Andrea Banda di Verona; Hilarion di Vicenza; Raffaele Zovenzoni; Giliberto Grineo (c. 1445-1509?; 1450-1524; c. 1420-post 1487) [1477], Elegiarum et carminum libri tres, versio electronica (), 1585 versus, verborum 10077, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - carmen; poesis - elegia] [word count] [sisgorgeleg].

Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].

Crijević, Ilija (1463-1520) [1484], Carmina e cod. Vat. lat. 1678, versio electronica (, Dubrovnik), 7675 versus, verborum 46525, Ed. Darko Novaković [genre: poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - lyrica; poesis - epica] [word count] [crijevicarm1678].

Šižgorić, Juraj (c. 1445-1509?) [1487], Odae de apostolis, versio electronica (), 526 versus, verborum 2640, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - oda; prosa oratio - epistula] [word count] [sisgorgodae].

Gučetić, Ivan (1451-1502) [1493], Panegyris Wladislao Hungarie et Boemie regi, principi invictissimo dicta, versio electronica (), Verborum 743, Ed. Fialová, Andelă Hejnic, Josef [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [gotiusipanegyris].

Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].

Božićević Natalis, Frano (1469-1562) [1497], Francisci Natalis Carmina, versio electronica (), 3135 versus, verborum 19055, Ed. Miroslav Marcovich [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [natalisfcarmina].

Dragišić, Juraj; Crijević, Ilija; Karlo Pucić; Frano Galatin (non post 1445-1520; 1463-1520; 1458?-1522; floruit 1499) [1499], Oratio funebris habita pro magnifico et generoso senatore Iunio Georgio patritio Rhagusaeo, versio electronica (), 28 versus, verborum 2459, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; poesis - epigramma; prosa oratio - oratio] [word count] [dragisicjoratio].

Niger, Toma [1502], Divina electio ac tempestiva creatio serenissimi principis Veneti Leonardi Lauretani cum pronostico sui invictissimi principatus, versio electronica (), 429 versus, verborum 2723, Ed. Giuseppe Praga Neven Jovanović [genre: poesis - elegia; poesis - panegyris; poesis - epigramma] [word count] [nigertdivin].

Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].

Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].

Marulić, Marko (1450-1524) [1507], Vita diui Hieronymi, versio electronica (), Verborum 10681, Ed. Darko Novaković [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvita].

Cibel, Valentin (c. 1490 - post 1517) [1509], Ad Pannoniam, versio electronica (), Versus 108, verborum 536, Ed. Maria Révész [genre: poesis - carmen] [word count] [cibelvpannonia].

Crijević, Ilija (1463-1520) [1509], In Junium Sorgium avunculum suum funebris oratio, versio electronica (), Verborum 4212, versus 35, Ed. István Hegedüs [genre: prosa - oratio; prosa - oratio funebris] [word count] [crijevisorgo1509].

Marulić, Marko (1450-1524) [1510], Quinquaginta parabolae, versio electronica (), Verborum 13330, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - parabola] [word count] [marulmarquinqu].

Baničević, Jakov (1466-1532) [1513], Epistulae anni 1513, versio electronica. (), Verborum 5324, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist1513].

Beneša, Damjan (1476-1539) [1514], Epistolae dedicatoriae ex opere de secundo bello Punico, versio electronica (, Lyon), verborum 1502, Ed. Rezar, Vladimir [genre: prosa - epistula dedicatoria] [word count] [benesadepistolaededic].

Baničević, Jakov (1466-1532) [1515], Epistula ad Margaretam Archiducissam (1515-01-17), versio electronica. (, Innsbruck), Verborum 280, Ed. G. Amboise [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [banicjepist15150117].

Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].

Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518], Oratio Tranquilli Parthenii Andronici Dalmatae contra Thurcas ad Germanos habita, versio electronica (, Augsburg), 35 versus, verborum 5015, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [andreisfthurcgerm].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1518], Oratio de laudibus eloquentiae auctore Tranquillo Parthenio Andronico Dalmata in Gymnasio Lipsensi pronuntiata, versio electronica (, Leipzig), Verborum 4822, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [andreisfeloq].

Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].

Marulić, Marko (1450-1524) [1519], Dialogvs de Hercule a Christicolis superato, versio electronica (), Verborum 8236, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [marulmardial].

Marulić, Marko (1450-1524) [1520], De ultimo Christi iudicio sermo, versio electronica (), Verborum 16879, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - sermo] [word count] [marulmarultiudic].

Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].

Bučinjelić, Miho (1479 - c. 1550) [1524], Epistula ad Gerardum Planiam, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 2445, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [bucinjelicmepist].

Pribojević, Vinko (mortuus post a. 1532) [1525], Oratio de origine successibusque Slauorum, versio electronica (, Hvar), verborum 14680, Ed. Veljko Gortan [genre: prosa oratio - oratio; poesis - epigramma; poesis - carmen] [word count] [pribojevvor].

Frankapan, Bernardin (1453-1529) [1525], Bernardinus de Frangepanibus Clementi papae VII, versio electronica (, Modruš), Verborum 544, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [frankapanbepist15250215].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1527], Dialogus Sylla, versio electronica. (), Verborum 15372, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfsylla].

Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1533], Stephanus Brodericus episcopus Sirmiensis Clementi papae VII, versio electronica (, Budim), Verborum 722, Ed. Bessenyei József [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepist15330801].

Kabalin, Grgur; Tolimerić, Ilija (m. 1537?) [1536], Epigrammata in codice Natalis, versio electronica (), 93 versus, verborum 644, Ed. Miroslav Marcovich [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [aavvepigrnatal].

Đurđević, Bartul (c. 1506 - c. 1566) [1545], De Afflictione, Tam Captivorum Quam Etiam Sub Turcae tributo viventium Christianorum : cum figuris res clarè exprimentibus ; Similiter de Ritu, deque Caeremoniis domi, militiaeque ab ea gente usurpatis ; Additis nonnullis lectu dignis, linguarum Sclavonicae & Turcicae, cum interpretatione Latina, libellus (, Leuwen), Ed. Đurđević, Bartul [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - libellus; poesis - epigramma] [word count] [djurdjevicbafflictio].

Paskalić, Ludovik; Camillo, Giulio; Molza, Francesco Maria; Volpe, Giovanni Antonio (c. 1500–1551; c. 1480–1544; 18. 6. 1489 – 28. 2. 1544; 1515–1558) [1551], Carmina, versio electronica (), 2642 versus, verborum 17191, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - elegia; poesis - sylva; poesis - epigramma] [word count] [paskaliclc].

Dudić, Andrija; Dionysius Halicarnassensis (1533-1589) [1560], De Thucydidis historia iudicium... A. Duditio interprete (), Verborum 18906, Ed. Petra Šoštarić [genre: prosa - epistula; prosa - versio] [word count] [dudicathucydid].

Pir, Didak (1517 – 1599) [1563], Ad Paulum, versio electronica (, Ferrara), Verborum 3486, versus 526, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epistula; poesis - epigramma] [word count] [didacusppaul].

Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1570], Reverendissimo et observandissimo d. Domino meo Antonio Verantio Archiepiscopo Strigoniensi etc. in Hungaria, versio electronica (, Tragurii), Verborum 1755, Ed. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist15700202].

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].

Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].

Petrić, Frane (1529-1597) [1591], Zoroaster et eius CCCXX oracula Chaldaica Latine reddita, versio electronica (, Ferrara), Verborum 7671, Ed. Erna Banić-Pajnić [genre: prosa oratio - tractatus; prosa oratio - versio] [word count] [petricfzoroaster].

Pir, Didak (1517 – 1599) [1596], Cato minor, sive disticha moralia, versio electronica (), versus 5366, verborum 40443, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - carmen; poesis - elegia; poesis - epigramma; poesis - ode] [word count] [didacuspcato].

Stepanić Selnički, Nikola; Stjepan Medak (1553-1602; c. 1596.) [1596], Historia obsidionis Petriniae et cladis Szerdarianae, versio electronica (), Verborum 3031, Ed. Vladimir Rezar [genre: prosa oratio - historia] [word count] [stepnobsid].

Kašić, Bartol (1575. — 1650.) [1604], Ad illyricae linguae studiosos, versio electronica (), 77 verborum, versus 16, Ed. Elisabeth von Erdmann-Pandžić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [kasicbinstitepist].

Levaković, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639], Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica (), Verborum 6550, Ed. Šime Demo [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [levakovrepist].

Palmotić, Junije (1607.-1657.) [1645], Carmina Latina, versio electronica (), 6731 verborum, versus 1094, Ed. Milivoj Šrepel [genre: poesis - ode; poesis - carmen; poesis - epicedion] [word count] [palmoticjcarm].

Gradić, Stjepan (1613. — 1683.) [1667], Oratio de eligendo Summo Pontifice, versio electronica (), 2879 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [gradicsoratio].

Gradić, Stjepan (1613. — 1683.) [1670], De vita, ingenio, et studiis Junii Palmottae, versio electronica (), 3196 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - vita] [word count] [gradicspalmottaevita].

Palmotić, Džore (1606.-1675.) [1670], Epistula Francisco cardinali Barberino, versio electronica (), 1382 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula; prosa - dedicatio] [word count] [palmoticdzepist].

Belostenec, Ivan; Glavinić, Sebastijan; Anonymus (1593./1594. - 1675) [1675], Gazophylacii dedicatio et prologus, versio electronica (), 3558 verborum, 12 versus, Ed. Damir Boras [genre: prosa - dedicatio; prosa - epistula; prosa - prologus; prosa - paratextus; poesis - epigramma] [word count] [belostenecigazophylaciumded].

Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683], Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica (), 9250 verborum, Ed. Ludwig Fladerer [genre: prosa oratio - relatio] [word count] [rattkayitarahum].

Sidić, Šimun Juda (floruit 1683) [1683], Antonii Judae Sidić, canonici zagrabiensis et rectoris collegii Croatici Viennae, de obsidione Viennensi per Turcas A. 1683. relatio (Viennae, 1683-09-16), versio electronica (, Vienna), Verborum 2322, Ed. Ivan Kukuljević Sakcinski [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [sidicepistola1683].

Rogačić, Benedikt (1646–1719) [1690], Euthymia sive De tranquilitate animi. Carmen didascalicum, versio electronica (), 8211 versus, verborum 111.074 [genre: poesis - epica; prosa - praefatio; prosa - summa] [word count] [rogacicbeuthym].

Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1700], Jesseidos libri XII, editio electronica (), 13523 versus, verborum 84448, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [viciccjess].

Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1700], Poetici lusus varii, versio electronica (), versus 5453, verborum 35062, Ed. Veljko Gortan [genre: poesis - epigramma; poesis - elegiacum; poesis - ode; poesis - sonetto; poesis - idyllium; poesis - metamorphosis; poesis - paraphrasis] [word count] [djurdjevipoe].

Dumanić, Marko; Bernardi, Jerolim (1628-1701; oko 1688-1773) [1701], Synopsis virorum illustrium Spalatensium, versio electronica (), verborum 6745, versus 158, Ed. Bratislav Lučin [genre: prosa oratio - historia litteraria; prosa oratio - catalogus virorum] [word count] [dumanicmsynopsis].

Ritter Vitezović, Pavao (1652–1713) [1703], Plorantis Croatiae saecula duo, versio electronica (), 2815 versus, verborum 19809 [genre: poesis - epica; poesis - elegia; paratextus prosaici] [word count] [vitezovritterpplorantis].

Stay, Benedikt (1714-1801) [1747], Philosophiae versibus traditae libri sex, versio electronica (), 11229 versus, verborum 82047, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - didactica] [word count] [staybphilos].

Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Additamenta ad Annuas, versio electronica (, Zagreb), Verborum 17030, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbannadd].

Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].

Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].

Stay, Benedikt (1714-1801) [1755], Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica (, Rim), 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [word count] [staybphilrec].

Šilobod Bolšić, Mihalj (1724 – 1787) [1760], Fundamentum cantus Gregoriani, versio electronica (), 6772, Ed. Jelena Knešaurek Carić [genre: prosa oratio - dialogus scholasticus] [word count] [silobodbolsicmfundamentum].

Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].

Zamanja, Bernard; Kunić, Rajmund (1735-1820; 1719-1794) [1768], Navis aeria et elegiarum monobiblos, versio electronica (), 3251 versus, verborum 26001; carmen epicum, hendecasyllabum 1, elegiae 10, idyllia 4, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - elegia; poesis - idyllium; poesis - epigramma] [word count] [zamagnabnavis].

Kunić, Rajmund (1719-1794) [1776], Homeri Ilias, Latinis versibus expressa, versio electronica (), 18.330 versus, verborum 126.883, Ed. Petra Šoštarić [genre: poesis - epica; poesis - versio] [word count] [kunicriliaslibri].

Kalić, Arkanđeo (1739-1816) [1778], In adventu Domini Gregorii Lazzari oratio, versio electronica (, Dubrovnik), Verborum 3698, Ed. Relja Seferović [genre: prosa oratio - oratio] [word count] [kalicaadventu].

Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1782], Operum omnium tomus II, versio electronica (), Verborum 46753, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl2].

Hesiodus; Zamanja, Bernard (1735-1820) [1785], Hesiodi Ascraei opera, versio electronica (), 2747 versus, verborum 58425 [genre: poesis - versio; poesis - epica; poesis - elegia; poesis - carmen; prosa - epistula; prosa - commentarius] [word count] [zamagnabhesiod].

Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Operum omnium tomus III, versio electronica (), Verborum 71764, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skrl3].

Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].

Baričević, Adam Alojzije (1756-1806) [1793], Epistulae XVI invicem scriptae, versio electronica (), Verborum 7902, Ed. Luka Vukušić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepistpenzel].

Ferić Gvozdenica, Đuro (1739–1820) [1794], Fabulae, versio electronica (), 2266 versus, verborum 52873, Ed. Sanja Perić Gavrančić [genre: poesis - fabula] [word count] [fericdfab].

Kunić, Rajmund (1719-1794) [1794], Epigrammata, versio electronica (), 20870 versus, verborum 170058, Ed. Irena Bratičević [genre: poesis - epigramma] [word count] [kunicrepigr].

Zamanja, Bernard (1735-1820) [1795], Epistolae scriptae an. 1795. et 1796, versio electronica (), 1960 versus, verborum 13466, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epistula] [word count] [zamagnabepist].

Rastić, Džono; Appendini, Franjo Marija; Zamanja, Marija; Zamanja, Bernard; Ferić, Đuro; Appendini, Urban (1755-1814; 1768-1837) [1816], Carmina, versio electronica (), Versus 6583, verborum 46647, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - satura; poesis - elegia; poesis - epistula; poesis - carmen] [word count] [rasticdzc].

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report