Your search found 1736 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-1736:

temptabant subtrahere aliquid de donatis iam ecclesie dei territoriis. Qua de causa ueniens ad insulam filius dicti prioris Gregorius, similiter Iaderensis prior et imperialis patrikyus ac tocius Dalmacie stratigo, ad insulam cum suis consobrinis filii dicti episcopi, quatinus quis iam nunquam posset in aliquo seruos dei molestare, predicta territoria, sicut a suis patribus sacro cenobio donata fuerant, clarius propalauerunt confirmarunt et his terminis terminarunt: a mari uidelicet usque ad moncium summitates, et a fundo uallis, que in oriente post prefatam ecclesiam esse

eius heredes possiderent partem Zentae, et si posset sibi acquirere Tribuniam, vel quamcumque regionem aliam esset illi, et eius haeredibus in haereditatem, et possessionem sine contrarietate, et requisitione eorum, vel haeredum eorum, et nunquam inde ab eis, vel ab eorum haeredibus requisitus esset. Tunc Radoslavus congregans gentem abiit, et intravit in Tribuniam, et debellavit Domanec, et convicit, atque interfecit eum. Postea intravit in regionem Chelmani, et obtinuit

publicus a singulis amabatur; quem uero ciuitas pro inimico habebat, quasi omnium hostem omnes insequebantur. 6Et hoc ceu miraculose eo tempore contigit, ut duo implacabiles hostes Spalatensium uiuendi finem facerent, uidelicet Tollen de Chulmia et alter Tollen Politianus, qui nunquam poterant cum Spalatensibus pacem habere. 7Per idem tempus, anno domini millesimo CCXXXVIIII die tertio intrante mense Iunio, facta est eclipsis solis mirabilis et terribilis. Totus enim sol obscuratus est et tota serenitas aeris obtenebrata est. Et quasi noctis tempore

opus erat pro tractandis consiliis, pro disponendis negotiis, pro expendendis foralibus causis, multa prudentia ducebatur. Amator siquidem honestatis, quos laudabilis fame ac bone conuersationis esse nouerat, hos amicos et familiares habebat, quos uero superbos, elatos infamesque cognouerat, his nunquam faciem ylarem hostendebat. Iuniores more pii patris ad se frequenter conuocans instruebat, hunc de rebus iusta negotiatione augendis, alium de militia exercenda, alium de causis ciuilibus fideliter exequendis. Et quid plura referam? Nunquam erat quietus sed semper intentus et feruidus

quos uero superbos, elatos infamesque cognouerat, his nunquam faciem ylarem hostendebat. Iuniores more pii patris ad se frequenter conuocans instruebat, hunc de rebus iusta negotiatione augendis, alium de militia exercenda, alium de causis ciuilibus fideliter exequendis. Et quid plura referam? Nunquam erat quietus sed semper intentus et feruidus statum singulorum et omnium ad meliora transferre. Qualiter autem ciuitatis honor et commodum ampliori possit mensura excrescere, mentis aciem undique circumferebat, dando operam solerti studio seruare habita et lucrari habenda, expendenda pro

3  Ac jam collato propius se Marte petebant,
4  Cum prior ingenti Diomedes voce profatur:
5  Quisnam tu quaeso mortali e stirpe virorum?
6  Nam qui conspicuo nunquam in certamine nobis
7  Antehac visus eras, animis nunc grandibus omnes
8  Transisti, nostris ausus subsistere telis,
9  Occurrunt Genio quibus infelice creati.

sed quamvis cum dispare, iungere turba,
1.27.20  Nec mihi rescribas, sed magis ipse veni. 28. DE DOCTO SIMULATO
1.28.1  Hic, qui nunquam orat, nil scribit; doctus habetur.
1.28.2  Sunt quibus immerito fama venire solet. 29. DE EODEM
1.29.1  Tam doctus scribat cur

39. IN SUPERFLUA QUAERITANTEM
1.39.1  Hoc unum semper quaeris: superetne Maronem
1.39.2  Tullius? an maior sit Cicerone Maro?
1.39.3  Nescio; verum illud belle scio, quod tibi nunquam
1.39.4  Est visus, Procopi, nec Maro, nec Cicero. 40. IN GRYLLUM
1.40.1  Cum tu, Grylle, sonas, reticent per tesqua

opto quamvis exitiosa parum:
1.45.11  Plus sapiat musto, vetus ut tibi vappa Falerno,
1.45.12  Nec gustare nisi marcida poma velis.
1.45.13  Dormiat et tecum formosa Polyxena nunquam,
1.45.14  Verum Hecube, sed iam non anus, imo canis. 46. IN NICOLUM
1.46.1  Tam doctus quare nil profert Nicolus unquam?

1.158.2  Ne te scilicet aes meum reposcam,
1.158.3  Sed dicam: tibi habe, modo gravari
1.158.4  Desistas, et ut ante, sis amicus.
1.158.5  At nunquam hoc ego dixerim, sed illud:
1.158.6   Quantum me libet oderis, licebit,
1.158.7  Obtrectes, miniteris, insequaris,
1.158.8  Dum tantum mihi creditum refundas.

IN EUNDEM
1.208.1  Fingis te, miser, esse morionem,
1.208.2  Vivas scilicet ut labore nullo.
1.208.3  Nobis morio non tamen videris;
1.208.4  Nunquam morio taliter iocatur,
1.208.5  Nullus morio litigare novit,
1.208.6  Nescit morio corrogare numos,
1.208.7  Nil non morio praestat exigenti,

213. IN ANELLUM
1.213.1  Donec, Anelle, tibi solus portabat asellus
1.213.2  Flava volubilibus farra terenda molis,
1.213.3   Nunquam iusta domum misero mensura redibat,
1.213.4  Aut erat externo semine mixta ceres. Hoc et
1.213.5   Praetori longo narrare libello,
1.213.6  Vicino et memini te

1.248.4  Nec tibi magnus erit succubuisse dolor. 249. AD LUCIAM
1.249.1  Quid nos, Lucia, temnis et repellis?
1.249.2  Nunquam displicuisse me puellae,
1.249.3  (Sic vivam et valeam) recordor ulli.
1.249.4  Quodsi credere forsitan recusas,
1.249.5  Magnis testibus approbare possum.

comesa vomam.
1.258.13  Vana loquor, nihil ille rubet, nihil improbus horret,
1.258.14  Mulcet adhuc blanda sed mea colla manu.
1.258.15  Desinis? an clamo: succurrite! Pindola nunquam
1.258.16  Dat requiem! vel sic, o scelerate, fugis. 259. (EPIGRAMMA)

1.297.2  Romani Venetus, vincet avi acta nepos.
1.297.3  Transeo quam praestet servatam Brixia Nolam,
1.297.4  Quantum septenas, perpetuae, trabeas;
1.297.5  Nunquam illi visas, toties hic contudit Alpes,
1.297.6  Vecta illi caesis, nulla carina, iugis.
1.297.7  Illum unus Sicula, superatum depulit unda,
1.297.8  Parvus adhuc toto

Ille Syracusas trinis vix cepit in annis,
1.297.10  Verona huic trinos ante recepta dies.
1.297.11  Ille egit vetitos Albano in monte triumphos,
1.297.12  Posse sua hic nunquam plus voluit patria.
1.297.13  Alter Virdumari tulit, alter opima Philippi,
1.297.14  Si palmam pendas hoste, prior Venetus.
1.297.15  Hic urbem obsedit Ligurum, Romam ille

Nec minus Hispanas acies, et foedere iniquo
1.342.20  Contentum Tauri finibus Antiochum. 343. DE MORTE AMICI
1.343.1  O nunquam mihi mors odiosior! o mihi nunquam
1.343.2  Stamina Parcarum flebiliora trium! 344. AD IOANNEM ANTONIUM
1.344.1  Quod tibi,

et foedere iniquo
1.342.20  Contentum Tauri finibus Antiochum. 343. DE MORTE AMICI
1.343.1  O nunquam mihi mors odiosior! o mihi nunquam
1.343.2  Stamina Parcarum flebiliora trium! 344. AD IOANNEM ANTONIUM
1.344.1  Quod tibi, Ioannes Antoni, nulla refertur

365. SE IPSUM EXCUSAT, QUOD NON PROELIA TRACTET
2.4.1  Belligeri proceres, me regia castra sequentem,
2.4.2  Ne frustra ignavi, carpite quaeso, metus,
2.4.3   Quod nunquam adversos decurro armatus in hostes,
2.4.4  Scando nec obsessi, moenia celsa, loci,
2.4.5   Sed spectator iners aliena pericula miror,
2.4.6  Non timor hoc, vestri, credite,

ut vera tibi est, ita sit longaeva iuventus,
2.57.16  Nec decus hoc senio laeserit ulla dies.
2.57.17  Quae fieri e pulla potuit sic flava, meretur
2.57.18  Ut fiat nunquam candida caesaries. 419. GASPARI TRIBRACHO SALUTEM
2.58.1  Centum luminibus cinctum caput Argos habebat,
2.58.2  Sed tamen

2.58.3  Nec tibi sit mirum bifrontis lumina Iani,
2.58.4  Non expectatis succubuisse dolis.
2.58.5  Quin etiam nobis damnum fortuna redemit,
2.58.6  At nunquam fieri viribus ipse potest! 420. AD TRIBRACHUM POETAM
2.59.1  Tribrache, candentes (si nos ea cura teneret),
2.59.2  De

451. AD IOANNEM ARCHIEPISCOPUM STRIGONIENSEM
2.90.1  Quo tibi tot duros et luce et nocte labores,
2.90.2  O nunquam curis non agitate pater?
2.90.3  Hoc ave Caucasia est sine fine Promethea rodi,
2.90.4  Hoc fulcire humeris semper Atlanta polum.
2.90.5  Tamne iuvat nulla

ut amoveas, altera causa monet.
3.3.103  Quod te cunque solum, quae te loca cunque tenebunt,
3.3.104  Sive propinquus eris, sive remotus eris,
3.3.105  Immitem ex animo nunquam delere puellam,
3.3.106  Te sinet in digitis, gemma locata, tuis;
3.3.107  Continueque suum coget succurrere nomen,
3.3.108  Cum paene ex animo fugerit omne tuo.

3.8.105  Atqui nec dicto quenquam irritarat amaro,
3.8.106  Mitis, et innocua simplicitate bonus.
3.8.107  Sed quid vana queror? tu te, furiose, necasti,
3.8.108  Dum nunquam nostris utere consiliis.
3.8.109  Praecepi quoties, et te quam saepe rogavi,
3.8.110  Tam temere indomito, ne rapereris, equo?
3.8.111  Exitiale adeo nullum

lectum, vincula nulla, tuum!
3.12.53  Sic habeas iuvenes, semper tua signa sequentes,
3.12.54  Militiamque tuam multa puella colat!
3.12.55  Sic tua Panchaeis nunquam vacet ignibus ara,
3.12.56  Nec timeat saevos, Idalis umbra, Notos!
3.12.57  Sis semper niveis superes Tritonida membris.
3.12.58  Nec vincat formam, Iuno superba, tuam!

3.12.56  Nec timeat saevos, Idalis umbra, Notos!
3.12.57  Sis semper niveis superes Tritonida membris.
3.12.58  Nec vincat formam, Iuno superba, tuam!
3.12.59  Sic nunquam trepidae fugiant tua frena columbae,
3.12.60  Sub iuga nec iussus, ire recuset olor!
3.12.61  Disce autem, qualem poscant mea vota puellam,
3.12.62  Ne te quaerentem, devius

3.20.5  Tolle sitim; saevis tulerat Langia Pelasgis,
3.20.6  Quae nostra exurit pectora, tolle sitim.
3.20.7  Sic tibi magna parens alimenta aeterna ministret,
3.20.8  Sic nunquam vena pauperiore fluas!
3.20.9  En semel, en iterum, quos ferrea fistula fundit,
3.20.10  Excipiunt latices, guttura sicca, tuos.
3.20.11  O quantus rediit membris vigor! o

4.5.79  Nec vero illorum quisquam neget esse gemendos
4.5.80  Interitus, vitae quis mora longa fuit.
4.5.81  Sincerus nullos affectus computat annos.
4.5.82  Quicquid ames, nunquam consenuisse putes.
4.5.83  Tene ego, post duodena licet quinquennia raptam,
4.5.84  Non fletu et lacrymis prosequar alma parens?
4.5.85  Tu me conceptum genitali in sede

formica suum segnior urget opus.
4.6.101  Pessima sed nostro generi interlunia semper
4.6.102  Sunt tua, tunc Lachesis ferrea fila metit.
4.6.103  Aut saltem occuleris nunquam, quin durius aeger
4.6.104  Langueat, et medicus fidat in arte minus.
4.6.105  Quid? quod diversos perhibent te sumere vultus?
4.6.106  Fallor, an idcirco trina figura tua

4.7.128  Neutra est instanti nempe propinqua malo.
4.7.129  Mene adiuturos ausim sperare Britannos,
4.7.130  Quos procul extremus submovet Oceanus?
4.7.131  Ipsa autem nunquam favit Germania nobis,
4.7.132  Quin potius votis obstitit illa meis.
4.7.133  Vos et communis, vicinia certa, pericli,
4.7.134  Mutuus et nobis conciliavit amor.

4.9.1  Ergo ego quae nobis fuerint data tempora vitae,
4.9.2  Infelix inter tot mala semper agam?
4.9.3   Semper erit, nostras urat quae flamma medullas?
4.9.4  Nunquam ego non aeger, nunquam ego sospes ero?
4.9.5  Ut taceam mater pia quae narrare solebat,
4.9.6  Aetatis tenerae mille pericla meae;
4.9.7   Reddiderat patriae reducem vix

ego quae nobis fuerint data tempora vitae,
4.9.2  Infelix inter tot mala semper agam?
4.9.3   Semper erit, nostras urat quae flamma medullas?
4.9.4  Nunquam ego non aeger, nunquam ego sospes ero?
4.9.5  Ut taceam mater pia quae narrare solebat,
4.9.6  Aetatis tenerae mille pericla meae;
4.9.7   Reddiderat patriae reducem vix Itala tellus,

4.12.176  Diluvio haud ultra perdere velle tuos,
4.12.177  Dum picturato signaret nubila tractu,
4.12.178  Iunoni gratae semita curva Deae?
4.12.179  Aspice nunc, et quem nunquam sententia vertit,
4.12.180  Promissis memorem mitibus adde fidem.
4.12.181  Quodsi fatali constrictum lege teneri,
4.12.182  Parcarum et tabulis scis superesse trium,

susceptumque exstitit, gerere pro dignitate tantae rei et perficere oportet. Perficietur autem, si urgebimus concussos, et si non abscendimus prius, quam spei nostrae finem pulsus Europa hostis imponeret. Non levis causa est belli, quae ad perseverantiam stimulat: toties instultantes hostes, nunquam nisi victi desinent. Nulla cum eis fida conditio esse potest, utile est igitur instare perseveranter, defungique cura. Instabimus autem, si beatitudo vestra perseverantiae nostrae opem tribuet; brevis erit res, si uno tempore ageretur, et si per intermissiones, intervallaque lentiorem spem

si per intermissiones, intervallaque lentiorem spem nostram non fecerimus. Habet iam beatitudo vestra aequalem his stipendiis exercitum, habet milites domesticorum funerum avidissimos vindices, quibus non precaria, sed perpetua arma exstant, adversum illos nostros semper hostes, christiano nomini nunquam amicos. Placeat modo provisionem non postponere, et eum finem, ut liberata Europa et fidei consors et sedis illius gloria fiat, atque decus. Haec dicens, simulque hinc proficiscens recommitto me pedibus Sanctitatis vestrae, quam Altissimus conservet,

Cui febris respondit: optimum conscilium dedisti mihi. Nam abbatissa illa cum griseo coopertorio et lintheaminibus delicatis tota nocte me calefaciens fouebat. et licet stimularem eam, ipsa cum in lecto moli abscondita nunquam me turbauit. Vnde ab eius hospicio quamdiu me ita amicabiliter tractabit nolo recedere. Haec et videlicet ad hoc quod delicati frequentius influantur, et peius quiescunt. pauperes autem sunt saniores, et melius

officia legendo et cantando circa corpus peragerent. Fatentes quod ymago crucifixi cepit obturare aures suas manibus a cruce separatis. Quod cum omnes circumstantes aspicerent mirabantur. Tunc sacerdos ait ad populum: Scitis quale signum est hoc. vos scitis, quod iste qui hic iacet nunquam voluit audire verbum dei. et ideo modo est in manu dyaboli. Idcirco sic obturavit aures suas ne audiat preces quas pro eo fundimus. Et cessaverunt omnes orare, quia preces vel orationes pro dampnatis deus non exaudit. Explicit.

in cathalogo sanctorum, si quis non numeret, commoventur ac indignantur. Huiuscemodi hominum genus perversissimum est, qui omnia non ex iure, sed ex sua libidine moderantur. Scio virtute pravam libidinem vinces. Usque ad haec tempora nunquam vidimus patronos, qui suo labore, suaque impensa ecclesias edificavere dedicavereque violato divino et humano iure, maximis contumeliis affectos, proprio et avito iure privari. Lucianum suasi sine aliqua hesitatione, tuae fidei

fiala tamen vitrea, quam plenam vino tuae benignitatis cocus vester repleverat, ille, ut nosti, brevis, qui, nescio, an iam magis creverit seu potius decreverit. Sed haec alias. Vas tamen vitreum zukka vulgariter nuncupatum adhuc intactum meo adhaerens lateri sat me bono animo esse iubebat nunquam, quousque gutta vel minima ex eo stillare poterit, me asserens deserturum. Sed leniter guttur ac interiora liquore, quod contineret, temperans amissas instaurare vires pollicebar, sed ecce interea et domestici nobis obviavere luceumque iustae quantitatis afferentes ac elixantes nobis

ubicunque fuerit opportunum, me tuae praeterea magnificentiae vehementer etiam atque etiam commendo tuamque humanitatem oro atque obsecro, me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas, velim. Etiam atque etiam vale. Ianus nostro in reditu nondum reversus erat. Sabbato tamen proximo, qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico

malas bestias ventres pigros. Nam etsi ille natione Cres non sit, Cretensium tamen praesul est, et quidem non tam presbyterio quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas offensas, obliviscar iniuriarum omnium causa pacis. Si tamen, quod plurimum vereor, ille redierit ad vomitum, … Verum de his hactenus. Nunc ad te, et tua negotia, mi Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te, et

ipsius copia ac splendore amplissimis laudibus exornarent, illud ego prius consolationis genus ita prorsus in omne tempus perdidi ut magis ipse solatio egeam quam ut illud cuique uel praestare possim uel polliceri. Quod etiam si minime perdidissem, nunquam tamen dispicere possem qua oratione aut quibus rationibus etiam illi quidem, qui principes eloquentiae sunt habiti, hanc tam grauem sacrosancti senatus uestri iacturam et hunc publicum totius curiae luctum ulla ex parte leuari possent. Perdidistis

adeo parenti deditum, aut cui maior et salutis et honoris genitoris sui cura fuit, quam huic uni summi pontificis nostri a prima eius familiaritatis die usque ad ultimum uitae exitum; nullos pro eo recusauit subire labores, nulla pericula deuitauit; laborantem, aegrotantem, peregrinantem nunquam deseruit, nunquam ab officio decessit, semperque ut datus a domino Tobiae angelus lateri haesit, aduersa procurauit, accersiuit prospera, pia sedulitate fouit, coluit, ueneratus est, ut

deditum, aut cui maior et salutis et honoris genitoris sui cura fuit, quam huic uni summi pontificis nostri a prima eius familiaritatis die usque ad ultimum uitae exitum; nullos pro eo recusauit subire labores, nulla pericula deuitauit; laborantem, aegrotantem, peregrinantem nunquam deseruit, nunquam ab officio decessit, semperque ut datus a domino Tobiae angelus lateri haesit, aduersa procurauit, accersiuit prospera, pia sedulitate fouit, coluit, ueneratus est, ut nemini mirum

autem e duobus desiderium habens dissolui et cum Christo esse multo magis melius permanere autem in carne magis necessarium est propter uos . Cognosco enim me tenuem uobis mercedem pro meritis exhibuisse , tametsi nunquam mihi uoluntas defuerit, sed facultas. Et nisi tanta temporis angustia prohibitus fuissem, nullus uestrum meae gratitudinis uices doleret. Meritum, quod potui, moriens uobis persolui. Supplicaui summo pontifici ut beneficia, quae in me contulerat, sua

imperator et legati simul cum tota classe Neapolim se conferunt, equites nauibus imponunt, inde ad excurrendas ac depraedandas Asiae maritimas prouincias totis uiribus contendunt. Graecas autem prouincias atque insulas Othomano subditas imperator nunquam uel minimo damno afficere uoluit, quoniam, praeter praesidia atque magistratus ab Othomano impositos, populi omnes christiani sunt. Asia uero prouincia tota barbara atque infidelis, Machometanaeque superstitioni dedita ac deuicta est.

Machometum inuocantem; reluctantes per crines apprehensas trahunt. Quaedam uidua, cum in monumentum uiri sui incidisset, complexa monumentum, quasi uiuum ad auxilium uocabat, subindeque dicebat: En, quos nunquam uiuos ulla uis separare potuit, nunc barbarus hostis diuidet . Et cum nullo modo inde abstrahi posset, miles stricto gladio sponte praebenti ac distendenti collum caput abscidit, inquiens: I nunc, et marito tuo te consocia . Multi, mancipia spernentes, ornamenta

ausus erat. Tum Antonius intrepidus: Quasi uero nescias te omnes bonos, communem pestem omnium gentium, iure persequi debere! Tu enim omnes principes tibi conterminos nulla data occasione patriis regnis expoliasti; tu, perfide, nulli deditorum fidem seruasti; tu tuorum sanguine nunquam satur fuisti; tu, denique, christianum nomen, quae gens sola ueri dei cultrix est, extinguere conaris. Quapropter, fateor, egregium facinus ausus sum, et utinam mihi in caput tuum idem liceret! .

nunc foederati sumus, amicitiam se cum ualidissima classe in subsidium tibi uenisse. Quapropter a te doceri uult quo in statu res sint, quidue primum agendum sit, ut ex communi consilio quid potissimum in re sit agat . Tum Cassambeg, imperatori gratias agens, inquit: Nunquam me spes de Senatu Veneto falsum habuit, nunc etiam re ipsa perspicio Venetos praeter caeteras nationes amicos et foederatos in calamitate positos suis opibus iuuare. Caeterum cum plures menses sint, ex quo haec oppida Ciliciae frustra obsideo, quia nec

regem bene sperare iubet: nam et aetate integra et corpore robusto facile morbum superaturum affirmat. Tum si (ut est uita mortalium incerta) diem suum obierit, pollicetur et Venetum Senatum, et se, cuius ipse imperator erat, eius haeredibus ad defensionem regni in omni discrimine nunquam defuturum. Itaque, confirmato regis animo, ab eo digreditur, inde celeri nauigatione ad insulas Lyciae adiacentes cum tota classe uenit. Cum autem accepisset in ea

successorem suum, graui morbo oppressum proximum morti esse, multos praeterea ex praefectis triremium naturae concessisse. Eadem sibi metuens, ad medicos Rhagusium concessit, relicto ibi Stephano Malipetro legato, etiam non satis ualido, qui imperatori affirmat nunquam a Boliana se recessurum, etiam si certa mors sibi instaret, nisi prius hostis obsidionem Scodrae solueret. Rhagusium est ciuitas Dalmatiae, quam Epidaurenses,

Novo, unificirano zaglavlje. M. Marulus adolescens Dalmata Ignotus ad te litteras scribo, quem et si nunquam viderim, amavi tamen, antequam viderim. Virtus hoc quidem tua effecit ingenii, quippe que non solum eos, quos non vidimus, sed etiam qui multo ante nos fuerunt, amabiles nobis reddat ed. 1477: nos reddunt Vellem tamen, suavissime Georgi Sisgoree, ut

Athlas
Athlas Iapetides stellarum torquet Olympum
Atque deos omnis sustinet unus Athlas. Idem
Signifero forsan nunquam premeretur Olympo
Hospitium Perseo ni uetuisset Athlas. Andromeda
Perseus Andromedes fertur pepigisse hymeneos
Atque hanc ęquoreis eripuisse

Andromeda
Perseus Andromedes fertur pepigisse hymeneos
Atque hanc ęquoreis eripuisse feris. Medusa
Felix si cupidum nunquam fugisset amantem:
Angue foret nullo cincta Medusa caput. Phineus cum Perseo
Phineus Andromedes thalamos dum uendicat armis,
Protinus oblato

Idem
Inuictumque canem cursu certamque sagittam
Ipsa suo Procris donat habere uiro. Cephalus in Procrim
Procri, mihi dederas nunquam fallentia tela
Hisque cadis. Quid sit fallere, Procri, magis? Scylla
Occidit Androgeus, pugnatur. Scylla capilli
Fata secat, Minos Attica

In Fortunam
Fallaci Fortuna manu dat et eripit omnem
Remque statumque simul.
Hęc struit atque eadem turres hęc destruit altas
Imperiumque ducum.
5  Indulget nunquam nec seruo dira nec ulli
Simpliciter domino.
NADGROBNI EPIGRAMI Epitaphium Georgii et Perinę
Ausus confertos incurrere Georgius

Epitaphium Leonardi Lauredani, inclyti Venetorum principis
Hic sunt ossa ducis Leonardi condita, cuius
Virtus sub uaria sorte probata fuit.
Nam cum forte prius nunquam maiora pericla
Contigerint, nunquam prospera fata magis,
5  Illum nec tristis fregit fortuna nec alte
Lęta tulit: fortes res decet ista uiros.

Epitaphium Leonardi Lauredani, inclyti Venetorum principis
Hic sunt ossa ducis Leonardi condita, cuius
Virtus sub uaria sorte probata fuit.
Nam cum forte prius nunquam maiora pericla
Contigerint, nunquam prospera fata magis,
5  Illum nec tristis fregit fortuna nec alte
Lęta tulit: fortes res decet ista uiros. Epitaphium eiusdem
Hic

Vita breuis, modicus labor, optatissima merces,
Immensum semper perpetuumque bonum. 30
Quod si quem ne summa quidem iam pręmia tangunt,
Terreat ęterni carceris exilium,
Ignis inextinctus, nunquam discussa tenebra,
Semper edax uermis, semper amara lues,
35   Horrendi gemitus, dolor acer, moesta querela,
Assidui luctus et sine fine malum.
Talia quippe manent quos desertura uoluptas

Frigore contectis gelidisque errauit in aruis.
60  Tu tempestatem diram sęuasque procellas
Colligis atque fugas rursum redeunte sereno.
Per Te terra suos educit prodiga foetus,
Frugifero partu nunquam frustrata coloni
Spem cupidam, sata lęta ferens et dulcia Bacchi
65  Munera, in apricis flauentem collibus uuam,
Herbasque et uario uernantia prata colore,
Felices arbusta simul pandentia ramos

inquis,
»Hęc solet externum sępe leuare malum.«
O utinam pax ista foret, maiora sed intus
Bella tument, odiis, heu, maledicta nouis,
Qualia Romulei nunquam uidere nepotes,
Ętas non uidit qualia nulla prior.
Natus it in patrem, sęuissima filia matri est,
In socerum dirus suscitat arma gener,
Frater in auxilium fratris non sperat, amico

2.3.15   Numen habent uates, sunt pectora digna triumpho
2.3.16   Celesti, rapido non tribuenda rogo.
2.3.17   Nomen habent uates, quod nunquam docta tacebit
2.3.18   Turbaque paruorum turbaque iusta senum.
2.3.19   Crimen habent uates, quo se iactabit amator

Narcisi epitaphium
2.8.1   Non fere dire, sitis alta nunquam
2.8.2   Nec mihi fontis latices amoeni,
2.8.3   Nempe Narcisi nocuere falsi
2.8.4   Sed mihi uultus.

2.19.11   Notus ob hoc fueram studiose nempe iuuente,
2.19.12   Carmina non parui pignus amoris erant.
2.19.13   Quamuis me multi nunquam uidere sodales,
2.19.14   Viderunt nostras attamen hique deas.
2.19.15   Carmine me celebrant, mittunt pro munere carmen,

2.21.10   Siue tue cantus, pulcher Apollo, lyre
2.21.11   Illa grauis nimium, nulla medicabilis herba,
2.21.12   Carmina quam nunquam pellere corde ualent.
2.21.13   Hec cruciat multos celesti carmine uates
2.21.14   Et proceres magnos ad iuga dura trahit.

omne.
2.32.17   Mel meum Phoebus, cythare magister,
2.32.18   Musa solamen mihi semper: ergo
2.32.19   Deseram Phoebum compitesque nunquam
2.32.20   Callyopeas.

in toga candida eique in patria mori non licuit 80 . Socrati in uinculis mori contigit. Varię sortis exempla 81 . Vis malorum etiam feras omnia exquiri cogit 88 . Nunquam uirere arborem, ex qua Phyllis se suspenderit 158 . Malum quidem nullum sine aliquo bono 263 .
Ars. Qui excelluere astrologia, grammatica, medicina,

Campus salis et frugis ferax 76 . Frugum fructuumque ubertas 199 . Idem 201 . Vitis et racemi mirę magnitudinis 204 . Qui nunquam sensere famem 215 . Bis in anno fructum fert India 266 . Frugum foetus centuplus et ducentuplus 279 . Nationes quę frumento carent 284 .

69 .
Adulatio. Alexandro gratificantium figmenta 264 . Auaricię metalla fodientium 62 . Cimirrii latrocinia agitantes nunquam solem aspiciunt per diem latitantes 99 . Diuitię ne templis quidem tuto commissę 168 .
Aduersa fortuna. Lęsa regione etiam diuina coli

Animorum post mortem sedes 94 . Primus Pherecides Syrus dixit animos hominum esse sempiternos. De eodem Pythagorę Platonisque et aliorum sententię. Animos sursum ferri probat rationibus. Quomodo animum intelligimus, cum nunquam uiderimus 96 . Quod semper mouetur, id ęternum est. Animorum origo a Deo. Quod animus diuidi non possit ideoque nec interire affirmat 99 . Socrates noluit educi custodia sentiens animos esse

suę 85 . Damnum appellandum est cum mala fama lucrum. Effugere cupiditatem, regnum est inuenire. In nullum auarus bonus est, in se pessimus. Inopię multa desunt, auaritię omnia 86 . Negandi causa auari nunquam deficit 86 . Auaritia quicquid omnibus abstulit, sibi ipsi negat 88 . Auaritia fodientium metalla 103 . Auaritia Xerxis, Alexandri, Crassi

est immortalis, quia per se mouetur in circulum, quia stat per substantiam, quia hęret diuinis, quia materię dominatur, quia est a materia libera 356 . Quia est indiuidua, quia esse suum habet in sua essentia, quia esee proprium habet et nunquam a sua forma discedit 357 . Quia sibi per se conuenit esse, quia per se refertur ad Deum, quia non componitur ex aliqua potentia, in qua possit resolui 358 . Quia non habet in se potentiam ad non esse,

Inter flumina prima magnitudine esse Nilum, secunda Histrum, proxima Rhodanum 57 . Flumina retanda, id est purganda 67 .
Audacia. Nunquam periculum sine periculo uincitur 104 .
Accusatus. Publius Scipio Affricanus, cum esset reus a Claudio Aselio, tribuno plebis, accusatus, neque barbam radi

Dionysius diceret "caput tibi quispiam tollet", aderat Xenocrates et suum ostendens "nullus", inquit, "id prius quam istud abscidet" 39 . Crantor, cum interrogatus esset, cuius rei gratia ita se Polemoni addixisset, respondit quia illo nunquam neque acutius neque grauius audisset loquentem 41 . Amicos, qualescunque sint, oportere seruari, ne uideamur uel malis usi uel deuitare bonos. Aristoteles rogatus,

aliquando fuisse puerum atque puellam, arborem, auem ac piscem 86 . Alcmeon animam immortalem dixit, moueri iugiter instar solis 87 . Heraclitus animarum et demonum plena esse omnia dixit. Item animę rationem nunquam reperiri posse 89 . Parmenides ait animam ac mentem idem esse 91 . Idem dicit Democritus 92 . Protagoras dicebat nihil esse animam citra sensus

non soluto ęrealieno, sed exigendi iure sublato, utrum dederit beneficium 26 . Beneficium aliquod palam, aliquod secreto dandum. Exemplum Arcesilai in pauperem amicum. Alter statim obliuisci debet dati, alter accepti nunquam. Beneficium non solum dandum, sed nutriendum. Non omnia danda petenti 26 . Quomodo in accipiendis beneficiis nos gerere debeamus. Non ab omnibus accipiendum est. Non est beneficium, quod a nolente datur. Gręcinus Iulius pecuniam donatam ab

uoluptatem 60 . Nulla sine labore uirtus 62 . Quicquid optimum homini est, id extra humanam potentiam iacet, nec dari nec eripi potest. Virtutum comitatus 69 . Nunquam quamuis obscura uirtus latet, sed mittit sui signa 72 . Via uirtutis 75 . Non est fortior nequitia uirtute. Neminem bonum esse nisi sapientem 76 . Virtus in medio

syderis ratione disputando metu liberasset, liber VIII, cap. II.
Bonus. Licinius Fimbria iudex addictus Marco Lutatio de sponsione, quam is cum aduersario, qui uir bonus esset, fecerat, nunquam id iudicium pronunciatione sua finire uoluit, liber VII, caput II. Socrates expedita uia eos ad gloriam pertinere dicebat, qui id agerent, ut quales uideri uellent, tales essent, eodem. Ob Quinti Fabii affinitatem Manius Attilius Collatinus, Sorani oppidi proditor,

76 . Sors Domini 77 . Non homo 79 . Sanctus quid sit 81 . Magni 82 . Iesus de sanctis nunquam exit 83 . Oleum puritas 85 . Arbor bona uel mala. Oliua fructifera 90 . Capilli capitis numerati. Virtus animi 92 .

osculum dare mos fuit, ut scirent, an temetum olerent. Dote mulctauit mulierem, quę plus uini bibisset quam ualitudinis causa. Lucius Papirius imperator uotum uouit Ioui pocillum uini. Cato: "Non aliud", inquit, "uinum bibi quam remiges". Lucius Lucullus puer apud patrem nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus semel Gręcum uinum daretur. De uitanda ebrietate, caput XXII 147 . Saporum genera XIII 152 . Pulte, non pane longo tempore uixisse Romanos

equos et arma darent, iis se redimentes. Quintus Fabius Labeo inter Nolanos et Neapolitanos arbiter de finibus agri 67 . Idem naues Antiochi medias secuit. Marcus Antonius nunquam libellum scriptum dedit, ut, siquid causę obesset, dixisse negaret. Fabius Maximus ex suspecto fidelem, ex pigro promptum militem reddidit. Marcus Volusius sub habitu Isiaci latuit. Asinarii asinum pro se morti obtulit. Darius per hinnitum equi rex factus. Contraria

Alexander Clitum interemit 141 .
Cibi potusque parcitas. Darius aquam turbidam bibit et negauit se unquam bibisse iucundius 156 . Ptolomeus cibario pane pastus dixit nunquam se gratius comedisse. Socrates dixit obsonare se ambulando famem. Lacedemoniorum uictus simplicissimus ciborumque condimenta labor, sudor, cursus. Ex bestiis intelligi etiam quam paruo natura contenta sit. Persę ad panem nihil adiungunt pretęr nasturcium. Cum his

Bragmanes, Ęgyptiorum gymnosophystę polenta, oriza et pomis uiuunt. Sic comede, ut statim esurias et legere, orare ac psallere ualeas 129 . Displicent mihi maxime in teneris immoderata ieiunia. Quadragesima accuratius ieiunanda. Nunquam uinum redoleas. Ieiuna quantum ferre potes 132 . De cibis et ordine comedendi 155 . De sobrietate et ieiunio 156 . De ieiunio Moysi, Helię, Christi, Niniuitarum.

uirgultorum radices crudas, V sex uncias ordeaci panis et coctum modice olus absque oleo. Sentiens demum calligare oculos adiecit oleum XXV annis. Deinde XV annis pane abstinuit, sorbitiunculis ex farina et olere comminuto usus est. Cibo et potu uix V uncias appendentibus, nunquam ante solis occasum nec diebus festis nec in grauissima ualitudine soluit ieiunium 237 . Ieiunia moderata in Nepotiano 258 . Vnde habet ieiunorum auctoritatem quadragesima

78 . Esdras dolens peccatum populi panem non comedit et aquam non bibit 85. 90 . Triduo ieiunauerunt pro itinere redeuntes cum Esdra de Babylone 89 . Thobias captiuus in Niniue nunquam contaminatus est in escis gentilium. Idem, cum audisset unum ex filiis Israel in platea mortuum iacere, surrexit a conuiuio et sepeliuit eum 90 . Sara, filia Raguelis, cum uirum habere non posset, qui non statim, ut ingressus ad eam

98 . In eos qui corpus exercent animo neglecto 106 . Corpus carcer animę atque sepulcrum 108 . Donec corpus habemus animusque noster tanto malo erit admixtus, nunquam nos id quod desideramus uerum ad uotum consecuturos. Philosomatus, id est corporis amator 177 . Bene affectum corpus uirtute sua bonum animum non facit, sed contra bene

Quod Pithagoras fabam esitauerit contra multorum opinionem 30 . De moderando uictu puerorum 32 . Euripides inquit/nil mortalibus opus esse pręter duo illa, panem et aquam quę non nunquam satiant, cęterarum epularum apparatum luxuriam esse 48 . Sauromatas, qui ultra Boristenem fluuium colunt, cibum capere semper diebus tertiis, medio abstinere 51 . Apud extrema Indię gens hirtis

uitem uuas tris ferre: primam uoluptatis, secundam ebrietatis, tertiam moeroris 13 . Oleum uesanię pharmacum 14 . Socrates adeo parce ac temperate uixit, ut, cum Athenas lues sępe uastaret, ipse nunquam ęgrotauerit. Dicebat eum qui suauissime comederet, obsonio non egere 18 . Cum uocasset ad coenam diuites, et Xantippen modici apparatus puderet, "si frugi", inquit, "erunt, mensam non aspernabuntur, sin autem intemperantes, nulla nobis de

Item Melane flumen 127 . Lysus amnis, Echidorus amnis 128 . Onachum amnem exicauit 129 . Panis a Perdica coctus 132 . Pericles nunquam foris coenauit nisi semel 150 . Caninam carnem esitant Carthaginienses 182 . Artoxerxes sitibundus, cum lutulentam aquam bibisset, nunquam se suauius potum dixit 183 .

Perdica coctus 132 . Pericles nunquam foris coenauit nisi semel 150 . Caninam carnem esitant Carthaginienses 182 . Artoxerxes sitibundus, cum lutulentam aquam bibisset, nunquam se suauius potum dixit 183 . Cissusę fontis liquorem potu dulcissimum uineo colore 193 . Alexander solus bibere noluit tot aliis sitientibus. Aqua cupide hausta plurimos exanimauit

Iacob, ut pecora uarii coloris nascantur 352 .
Constantia. Qui confidit in Domino, non commouebitur 268 . Socratem falso aiunt nunquam fuisse neque tristem neque letum 277 . Ciuitas munita columna ferrea. Murus ęneus 334 . Sancti stare dicuntur 352 . Charitas in Deum. Ab austro portantes

Tantum Filius creditur incarnatus. Iesus saluator. Christus unctus. Christus uirtus Altissimi 3 . Personarum distinctio in una substantia 10 . Filius humanatus. Christus in carne omnia potuit quę uoluit et nunquam est mentitus. Contra impugnantes diuinitatem uel humanitatem Christi 11, 12 . Filius per omnia ęqualis Patri contra Arrium 13 . Personarum distinctio, et exemplum, quomodo Pater generat Filium sibi

es Christus Filius Dei VI. A me ipso non ueni, sed est uerus qui misit me, quem uos nescitis VII. Non ne Scriptura dicit, quia ex semine Dauid et de Bethlem castello, ubi erat Dauid, uenit Christus? Ministri interrogati, quare non adduxerunt eum, responderunt: Nunquam sic locutus est homo, sicut hic homo loquitur VII. Ego sum lux mundi. Solus non sum, sed ego et qui misit me, Pater. Si me sciretis, forsitan et Patrem meum sciretis. Interrogant Iesum: Tu quis es? Dicit eis: Principium qui et loquor uobis. Qui me misit, uerax est, et

natura nocere non potest 51 . Quid sit Deus, et iterum 88 . Fatum immutabile 95 . Non talis in cęlo Iuppiter, qualis in Capitolio 96 . Nunquam nos uerecundiores esse debere Aristoteles ait quam cum de diis agitur 110 . Diis solis et uirtus et beata uita contingit 42 . Communis omnium opinio deos esse et animos ęternos

Degener. Arcessilaus percunctanti, cur ex disciplinis aliis plerique ad sectam Epicuream transirent, ex Epicureis uero nullus se ad cęteras conferret, ait: "Quia ex uiris quidem galli fiunt, ex gallis uiri nunquam" 42 .
Deus. Dii geniti secundum Eudemum Rhodium 3 . Nec cogitationes latent deos 6 .

regno genitos liberos non parentum arbitrio tollunt aluntque, sed eorum quibus spectandi infantum habitum cura mandata est. Siquos segnes aut aliqua membrorum parte inutiles notauerunt, necari iubent 54 . Indis maritimis prominent ungues nunquam recisę, comę hirsutę et intonsę sunt 61 .
Diuitię. Aurei torques. Vestis auro distincta, tunicę gemmis adornatę 2 . Opes regias

121 . Chaldei, gens amara et uelox. Lupi 121 . Nabuchodonosor, potentia diaboli 122 . Totum in hamo leuauit 122 . Spiritus nunquam sine additamento, cum diabolus intelligitur 126 . Auis, uolatile, serpens 129. Ęthiopes tetri 130 . Equi nigri 130 . Victus diabolus

Creator in omnibus laudabilis 86 . Si Deus semper Dominus, an et creatura aliqua semper, cui dominaretut 88. 89 . Deus semper idem, nunquam aliter affectus. Infinitas 89 . Ira Dei 116 . Quomodo Deus dicitur descendere uel uidere. Quomodo Deus angelis loquitur. Trinitas 119 . De ęterna Dei et

BASILIVS MAGNVS Quęre alphabetum in fine eius operis. PLINIVS
Ęger. Ęgritudnis uaria exempla 82 . Exercitatio. Apelles nunquam tam occupatus, ut non lineam duceret 330 . STRABO
Ętas. Res iuuenum, consulta uirum, crepitus seniorum 259 . Ęger. Ęgrotos

Enigma. Homo non homo, uidens non uidens, percussit non percussit, lapide non lapide, auem non auem, sub arbore non arbore 1. Eunucus luscus percussit uespertilionem sub sambuco 209 . Emptio et uenditio. Nunquam uenditor rei uenalis duo precia dicat nec quicquam dolo faciat. odiles de his cognoscant. Lex nequis inter eos caupo mercator ue sit 315 . Heretici. Qui deos esse uel curare humana negant 310 . Lex in

Enygma Homero propositum a piscatoribus: Quod, inquiunt, cępimus, dimisimus, quod non cępimus, habemus. Hoc ille soluere non ualens prę dolore periit 140 . Emptio, uenditio. Pomponius Atticus ad hastam publicam nunquam accessit. Nullius rei neque pręs neque manceps factus fuit 131 . Exemplum. Alexander ad Achillis statuam 42 . Esmenias 94 .

propheta redarguit Asam eo quod habuerit fiduciam in rege Sirię et non tantum in Domino etc. 77 . Esdras erubuit a rege petere auxilium, ne ille impotentiam imputaret Deo Israel 84 . Thobias nunquam adorauit uitulos Hieroboam, sed pergebat adorare Deum in Hierusalem. Thobias docet fide constanti promereri uitam 90 . Beatus qui credit in Christum. Psalmus XL 111 . Mori pręoptat quam

sunt tres gradus fidelium: incipientium, proficientium, perfectorum 195 . Porticus, Sanctum, Sanctum sanctorum, id est unus Deus, Christus incarnatus, Sancta Trinitas una substantia 196 . Regnum fidelium nunquam dissipandum, sed comminuens reliqua 197 . Daniel exiuit illesus de lacu leonum, quia credidit Deo suo 198 . In tempore illo saluabitur populus tuus omnis qui inuentus fuerit scriptus in libro

Volens ligatus a III milibus uirorum; ligatus autem occurrens Philisteis fractis uinculis percussit mille ex eis maxilla asini. De Gaza euasit uulsis foribus ciuitatis. Iterum ligatus rupit funes neruiceos. Tertio funes qui nunquam fuerant in usu alicuius operis. Quarto extraxit clauum de terra cui fuerat alligatus per VII capillos. Postremo, quia nazareus erat, raso capite captus est. Hinc ergo alligatus columnis quibus innitebatur domus, his concussis atque auulsis et se ipsum et

etc. Sub alia specie corpus suum et sanguinem sumendum dedit, ut fides haberet meritum.Fides enim de his est quę non uidentur XXVI.Fides sine operibus. Non omnis qui dicit mihi: Domine, Domine etc., sed qui facit uoluntatem Patris mei. Dicam eis: Nunquam noui uos; discedite a me omnes qui operamini iniquitatem. Qui audit et facit, assimilabitur ędificanti supra petram, qui non facit, supra harenam VII. Ficulneam tantum folia habentem maledixit Dominus, et arefacta est. Auferetur a uobis regnum Dei, et

Beata uita diuina est 35 . Contra eos qui dicunt: ad uirtutem opus est bonis externis, ut efficiant beatum 42 . Quid est uita beata 42 . Nunquam credideris felicem quenquam ex felicitate suspensum 48 . Vita beata 60 . Tunc habebis tuum, cum intelliges infelicissimos esse felices 63 . Fides. Alexander plus amico

ultra scriptum esse ostenderet: Bono, inquit, este animo, uiri, terram intueor 57 . QVINTVS CVRTIVS
Fortuna. Nunquam diu eodem uestigio stare fortunam 11 . Fatum ineuitabile 12 . Humana negocia multo ante destinata non posse mutari 26 . Arbores magnas diu crescere, una hora

Roxane uirgo quam Alexander duxit uxorem eius forma captus 47 . Porus rex humanę magnitudinis propemodum excesserat formam 53 .
Fama. Nunquam ad liquidum fama perducitur. Omnia illa tradente maiora sunt uero 55 . POLIBIVS
Fortunę uarietatem ostendit. Marcus Attilius

sit, ut autem prudentia et ueritas et optimus animi habitus in te sit, neque cogitas neque curas 170. Quę obseruanda in laudationibus 186. Viuentes laudare tutum non est 269. Gula. Ventri dediti et inertię asini corpus post mortem sortiuntur 179. Gulosi nunquam emergunt, semper proni in uitia oberrant 232. Sapores in lingua 259. Nec in agris nec in urbibus, quas Spartiatę gubernant, compotationes uidebis. Ebrietas cauenda 269. Vini usus magis concitat animi perturbationes 270. Vinum facit audaciam, ebrietas

Si tu, inquit, meam edacitatem ferre non uales, quid socios quotidie tolerare arbitraris? 64. Chrysippus in potatione tantum crura agitans, ita ut ancilla diceret Chrysippi sola inebriari crura. Mero hausto suffocatur 79. Pythagoras ebrietatem perniciem uocat 81. Nunquam deprehensus est siue saturitati siue Venereis rebus siue ebrietati operam dare. Dixit fugiendam carnis superfluam pinguedinem 82. Empedocles, a quo inuitatus fuerat, cum ille in conuiuio iussisset aut merum omnes biberent aut in caput effundi paterentur, ipsum interemit ob

mala. Obtrectatio siue zelotipia est ęgritudo ex eo quod alter quoque potiatur eo quod ipse concupieris. Emulationem et obtrectationem laudant Peripathetici 135. Quid sit emulari et quid obtrectare 137. Iracundia est ulciscendi libido 118. Sapiens nunquam irascitur 119. Ira est libido puniendi eius qui uideatur lęsisse iniuria 132. Excandescentia est ira nascens et modo desistens. Odium est ira inueterata. Iracundia differt ab ira 133. Iracundiam laudant Peripatetici 135. Eorum

inuidia 272. Maria, soror Aaron, lepra percussa ob inuidiam 283. Ira. Qui odit fratrem suum homicida est 127. Vindicta Dei eo grauior quo taridor. Contentiones fuge 160. Odium et iracundia molestat primum auctorem 178. Nunquam in iram exardescat animus 179. Architas Tarentinus ad uillicum: Iam te uerberibus enecassem, inquit, nisi iratus essem 195. Ira iustitiam Dei non operatur 231. Magna est ira, quando peccantibus non irascitur Deus 235. Odit Deus, dum offenditur; irascitur,

gauisus est; mox spreuit illum et remisit ad Pilatum XXIII. Iustitia. Prout uultis ut faciant uobis homines, et uos facite illis similiter VI. Quid autem et a uobis ipsis non iudicatis quod iustum est. Origenes: Nisi autem esset nobis natura insitum id quod iustum est iudicare, nunquam Saluator hoc diceret XII. Inimicus. Diligite inimicos odientes, maledicentes, calumniantes VI. Dominus persequentium se uulnera sanat. Malcho auriculam restituit et Petrum de percussione increpat XXII. Dominus orat pro crucifixoribus suis: Pater, dimitte illis: non enim

frangeretur nec sępius liceret nocere quam semel 87. Quos accepta iniuria illustriores fecit 31. Iniurię obliuisci debemus, officii meminisse 32. Miserius est / nocere quam lędi 47. Nocens habuit aliquando latendi fortunam, nunquam fiduciam 52. Imprudens. Turpissimam aiebat Fanius imperatori excusationem esse: non putaui; ego turpissimam homini puto 52. Gręcus poeta ait: Aliquando et insanire iucundum est 75. Citius uenit periculum, cum contemnitur 85. Male secum agit ęger,

Quicunque non expiatur, migrabit ad inferos; eum iacere in luto, qui purgatus, cum diis habitare 177. / Damnatorum animę 179. Damnatę animę consortium omnes declinant 184. Quorum scelus insanabile, hi mersi in Tartarum nunquam egrediuntur 185. Damnatorum poena. Centum errant annos etc. 234. Poena decupla animę iniuriantis 239. Poena tyranni 240. Animarum poenę ac pręmia 313. Scelerum post mortem supplicia 322. Necesse est animam, quę perpetrarit

nihil ad nos 19. Conuitia in Aristotelle 46. Diogenes grammaticos admirabatur, quod cum Vlixis mala requirerent, sua ignorarent 56. Exprobrante sibi, quod aliquando pecuniam falso signasset: Tempus, inquit, fuit, cum talis eram, qualis tu modo. Qualis autem ego modo sum, nunquam tu eris 58. Prandenti in platea qui circumstabant iugiter dicebant: Canis, canis. Vos, inquit, canes estis qui prandenti circumstetistis 59. Gladium acutum deuitandum, id est cauendam infamiam 82. Hypocrita. Heraclides dicitur a iuuentute

Ingratus Sylla inMarium 151. Iniustitia Appii de Virginia 144. Inimicus. Darius ictum cunctatus, ne pro hoste amicum interimeret 100. Marcellus Bantium ex inimico amicum fecit, non puniendo, sed beneficiis afficiendo 280. Hannibal iurauit nunquam se amicum fore populo Romano 311. Gracchus de Scipione uera loquitur, licet inimicus 318. Ignauus. Semiramidis elephanti simulati 5. Qui orta seditione nullius partis esset, ab honoris petitione exclusus erat apud Athenienses 86. Terram et aquam

matura fons est. Testamentum falsum 153. Hereditas honesta 154. Impatientia. Themistocles, Coriolanus 12. Aiax 99. Ignauus. Salinatori respondit Maximus recepta Tarento: Nisi tu amisisses, ego nunquam recępissem 31. Cyrsilus lapidibus obrutus, cum suaderet Atheniensibus, ut se Xerxi dederent 147. Iustitia 74,75, 76. Iustitię genera duo 77. Iustum uoluntarium 78. Nihil agendum de quo dubitatur, ęquum an iniquum sit 78.

274. Torrens sine additamento non ponitur in bonam partem 290. Quis pro difficili, non pro impossibili ponitur 295. Vnam pro unum, foemininum pro neutro ponunt Hebrei 300. Rarus est qui ueram Scripturę inueniat solutionem 300. Passer nunquam in malam partem 307. Diapsalma. Sela. Semper 321. Mons multa figurat 347. Psalmi in quinque libros diuisi 352. Gloria Scripturę intus in sensu, non foris in littera 356. Psalmus. Canticum 357. Psalterium et cithara quid signant 363.

235. Idem liber XXIIII, caput 1237. Artemisiam et elisphacum alligatas qui habet uiator, negatur lassitudinem sentire 261. Proserpinaca recreat defessos, si subiiciatur linguę 268. Non lassescere qui neruos ex alis et cruribus gruis habeant 295. Apelles nunquam tam occupatus, ut non lineam duceret 330. Negociorum acerui a contemplatione operum et pictarum imaginum abducunt 337. Gens Caucorum in septentrione uastis locis degit, pisces uenatur, aquas bibit, in tumulis habitat propter maris accessus 154. Pyramides factitarunt

modum in Paula 272. Lectio fidelis: Psalmi, Prouerbia, Ecclesiastes, Iob, Euangelia, Acta apostolorum, Epistolę, Prophetę, Pentateuchos, Reges, Paralipomena, Hesdras, Ester, Canticum canticorum, opuscula Cypriani, Athanasii epistolę, Hilarii libri. Caue Apochrypha 129. Nunquam de manu tua sacra lectio deponatur 131. De lectionibus ad mensam 156. Hyeronymus flagellatus, quia libentius gentilium legebat libros quam catholicorum 166. Animus sacrę lectionis amore ocupandus 171. Lectioni et Scripturis ediscendis horam statue 172.

tractatus lege 192. In diuinis lectionibus et orationibus esto assiduus 194. Ardor diuinarum Scripturarum in Marcella 199. De assiduitate legendi et orandi 203. Scripturarum lectionem commendat 212. Nunquam de manu et oculis tuis recedat liber 214. Crebrius lege etc. 227. Lectio librorum gentilium qualiter habenda 228. Statuendum quanto tempore legas. Labor. Qui bis in die lapidem grauem portabit humeris per IIII miliaria annis VIII 150.

In adulterio deprehensam uir interemit 137. Flaminius proconsul in conuiuio unum ex damnatis occidit, exoratus a meretrice 138. Impudici signa 17. Stupra et adulteria impunita 47. Labor. Stoici nunquam ociosi 63. Necesse est ut opprimant onera, quę ferente maiora sunt 73. Omnis labor aliquo referatur 74. Inuicti laboribus Vlixes et Hercules 75. Liuius Drusus pertesus uitam inquietam dixisse fertur uni sibi ne puero quidem unquam ferias contigisse 79.

uersari 267. Sępius detrimentum et dolorem homini affert uoluptas, hebetudinem in animo et obliuionem, insipientiam et petulantiam pariens 331. Vitam illam, quam beatam uocant, Italicarum Siracusanarumque mensarum plenam, nullo modo probaui bisque in die saturum fieri et nocte nunquam iacere solum etc. talis nunquam prudens euadet 332. Voluptas corporis non implet animum 410. Libido. Venereę uoluptates ingentissime omnium existimantur, nullius intelligentię compotes 37. Nulla uoluptas neque

et dolorem homini affert uoluptas, hebetudinem in animo et obliuionem, insipientiam et petulantiam pariens 331. Vitam illam, quam beatam uocant, Italicarum Siracusanarumque mensarum plenam, nullo modo probaui bisque in die saturum fieri et nocte nunquam iacere solum etc. talis nunquam prudens euadet 332. Voluptas corporis non implet animum 410. Libido. Venereę uoluptates ingentissime omnium existimantur, nullius intelligentię compotes 37. Nulla uoluptas neque uehementior neque furiosior 201. Vnde sperma?

et aliis XVIII. Mulcta. Qui cognouit et non fecit uapulabit multis. Qui non cognouit, uapulabit paucis XII. Mors. Qui puellam defunctam fiebant, exclusi sunt, ne suscitari eamuiderent. Idigni enim sunt uidere resurrectionis gloriam, qui sic lugent mortuos quasi nunquam resurrecturos VIII. Mors triplex, id est naturę et culpę et in qua morimur peccato, uiuimus Deo IX. Pater, in manus tuas commendo spiritummeum. Et hęc dicens expirauit XXIII. Magister. Pręibis ante faciem Domini parare uias eius ad dandam scientiam etc. I.

per opera bona. Mulier in silentio discat cum omni subiectione. Docere autem mulieri non permitto etc. II. Mulieres similiter pudicas, non detrahentes etc. III. II: Mulierculas oneratas peccatis, quę ducuntur uariis desideriis, semper discentes et nunquam ad scientiam ueritatis peruenientes III. Magus. ACTVVM: Simon magus dementabat Samaritanos. Deinde illis a Philippo baptizatis et ipse baptizatus est VIII. APOCALYPSIS: Veneficis pars in stagno ardeoti .XXI. Mandata.

se ait apud inferos eos cruciari qui suis uxorìbus congredi nollent 82 . Theana, Pythagorę mater, rogata , quando mulier a uiro munda sit, dixisse fertur: a suo quidem continuo, ab alienis uero nunquam 83 . Apud Persas filiabus misceri legitimum est, quod Gręcis nefarium existimatur. Idem uxores habent communes 96 . Mulieri non congressurum sapientem quam leges interdicant

Militaris uirtus. Qui in pręlio occubuissent, Solon pręmiis illustrandos pręcepit filiosque illorum publice alendos atque erudiendos 8 . Architam Pythagoricum, cum exercitui pręesset, nunquam fuisse superatum 86 . Zeno Eleates a Nearco tyranno comprehensus, cum de consciis interrogaretur, omnes illius amicos nominauit, ad aurem autem se ei loqui uelle ostendens mordicum

numerus octonarius. Numerus duodenarius 235. Numeri lineares, plani, solidi, oblongi. Numerus quaternarius 244. Quinarius 246. Numeri XII 288. Arithmetica 323. Numeri in se incorporei sunt 324, 327. Siquis ab hominum natura numerum auferat, nunquam prudentes nos fore 325. Duodecim 353. Necessitas dea. Parcę Necessitatis filię 240. Nominum uirtus 107. Cratylus de recta nominum ratione 109. Cratylus Astyanax, id est rex urbis. Hector, id est possessor. Mnesitheus, id est Dei

Nobilitas in ignobilitatem uertitur ob peccatum 45. Nautę, uectores, remiges, proretę 74. Natura. In eos qui diuersas asserunt esse naturas in hominibus 125. Iterum. Idem in dictione hereticus 221,224. Numerus XV nunquam in bonam partem 39. IX 66. 1, X, XII 77. XXVII 79. XII 82. VII 96. VI, V, VIII, II 98. X, V, VIII, LX, XXX, C 99. VIII, I, XXV, XVI, IIII, C cubiti 101. XX, XI, I, VI, X, VII, XL, IIII, XXXIII, LXVI 102 .

barbarissimos 65. Demetrii statuę CCC conflatę 159. Albani honori habent senectutem 199. Senectus, nisi prudentia affuerit, contemptui est 271. VALERIVS MAXIMVS Oratio. Dixisse aliquando penituit, tacuisse nunquam 65. Ocio utilius negocium 64. EMILIVS PROBVS Orationis ubertate et eloquentia aduersarii uictus est exilioque mulctatus 8. Hipponicus Gręcię eloquentissimus 13. Thebanorum disertissimus 32.

et seruat ea, ille est qui diligit me etc. XIIII. Si pręcepta seruaui et maneo in eius dilectione. Vos amici mei estis, si feceritis quę ego pręcipio uobis. Iam non dicam uos seruos etc.XV. Oratio. Nunquam sic locutus est homo, ut hic loquitur VII. Honor. Iesus, cum cognouisset, quia uenturi essent, ut raperent eum et facerent eum regem, fugit iterum in monte ipse solus, erudiens nos mundanas contemnere dignitates VI. Iesus de cruce matrem discipulo

VITĘ PLVTARCHI Oratio. Leonidas rex intempestiue quodam de rebus non inutilibus uerba faciente: Hospes, inquit, non oportune eo quod oportet uteris 13. Lacedemonii uerbis superuacaneis nunquam usi, sed quę notatu digna 13. Alcybiadi balbuties linguę decori erat 28. Malebat eloquentia quam aliis rebus pręstare 29. Pheacus optimus in loquendo, debilis in dicendo 30. Trasibulus magnitudine uocis inter Athenienses nobilitatus 33.

133. EVSEBIVS DE PRĘPARATIONE EVANGELICA Oratio. Linguarum diuisio 59. Obedientia rerum insensibilium 44. Homo quid et qualis 44. Homo rationalis 46. Homo nunquam idem 72. Hominis dignitas 76. Prima hominum uita 80. Proximi omnes homines. Homo, mater, hyle 88. Odores quare 57. AVGVSTINVS DE CIVITATE DEI Oratio. De diuersitate

63. Gladius sermo 91. Cibus lactis uel solidus 141. Furatus linguam auream 154. Machera Petrina uerbum Dei 173. Delbora, id est apis mellita componens eloquia 178. Ocium suadet pharao a bonis operibus 31. Sapiens nunquam ociosus 113. Arida 140. Honor. Inter adorare et colere 41. Princeps ne sit superbus 47. Principes oleum offerunt et incensum 51. Nequis ambiat honores 130. Obedientia Loth. Vxor eius inobediens

Pudicicia. Sulpicia, Paterculi filia, uxor Fuluii Flacci, Sybillinos libros dedicauit pudicissima iudicata 80 . Claudia induxit Romam deum Matrem. Elephanti pudore nunquam nisi in abdito coeunt nec adulteria nouere nullaque propter foeminas inter se pręlia ut cęteris animalibus 86 . Nihil rarius uisum quam ursa pariens 92 . Equum detracto oculorum operimento et

De uirgine Demetriade et Agnete martyre 170 . Virgines rosis comparantur, parentes earum spinis 171 . Virgo sancta corpore et spiritu 177 . Asella uirgo nunquam uiri nouit alloquium 185 . Laudat coniugatam, quę continentiam uouerat 189 . De uiduitate seruanda 190 . Anna, filia Phanuelis, Sareptana, Iudit, Delbora, Noemi. Vidua

219 . Hilarion libidinis tentamenta ieiuniis uicit 237 . Malchus monachus captiuam sibi inuito in uxorem traditam pro sorore habuit etc. 242 . Paula post mortem mariti nunquam cum uiro comedit 272 . Susanna infamiam mortemque pati maluit quam corruptoribus consentire. Diuinitus liberatur 278 . Beatum Hieronymum fuisse uirginem Eusebius attestatur

hortatur 278 . Penitentibus datur uenia 279 . Impenitentes tantum lugendi 280 . Penitens, impenitens 281 . Nunquam est sera penitentia 282 . Leuitę lapso et ab ecclesia eiecto posse per penitenti am subueniri. Oleum accenditur in templo Dei, quod de amaritudine exprimitur oliuarum, et pascha cum amaritudinibus comedi iubetur

quidem stultitia est. His autem qui salui fiunt, id est nobis, Dei uirtus est. Nos autem prędicamus Christum crucifixum, Iudeis quidem scandalum, gentibus autem stultitiam, ipsis autem uocatis Iudeis atque Gręcis Christum, Dei uirtutem et Dei sapientiam I. Si cognouissent, nunquam Dominum glorię crucifixissent II. Pasca nostrum immolatus est Christus V. Christus mortuus est pro peccatis nostris; sepultus est, resurrexit, apparuit. Nouissime autem omnium tanquam abortiuo uisus est et mihi etc. Christus resurrexit

se 143 . Non puto pauperem, cui, quantulumcunque superest, sat est. Laudat paupertatem . Magnę diuitię sunt lege naturę composita paupertas 2 . Pauper tutus. Epicurus inquit: Si ad naturam uiues, nunquam eris pauper; si ad opiniones, nunquam eris diues 6 . Quomodo paupertas expediat ad philosophiam tendenti. Paupertatem suadet 7 . Paupertas ostendit amicum 8 .

Non puto pauperem, cui, quantulumcunque superest, sat est. Laudat paupertatem . Magnę diuitię sunt lege naturę composita paupertas 2 . Pauper tutus. Epicurus inquit: Si ad naturam uiues, nunquam eris pauper; si ad opiniones, nunquam eris diues 6 . Quomodo paupertas expediat ad philosophiam tendenti. Paupertatem suadet 7 . Paupertas ostendit amicum 8 . Diuitię sunt ad legem naturę composita

Quod uult habet, qui uelle quod satis est potest 53 . Verę diuitię sunt paruo esse contentum 55 . Quantulumcunque est satis erit, si quicquid deerit, id a nobis petierimus. Pauper expers periculorum. Nunquam parum est, quod satis est; nunquam satis est, quod multum est 59 . Fabricius aurum oblatum recusauit, hostem a ueneno tutatus est, ut esset quem armis uinceret 60 . Multa quam superuacua essent, non

satis est potest 53 . Verę diuitię sunt paruo esse contentum 55 . Quantulumcunque est satis erit, si quicquid deerit, id a nobis petierimus. Pauper expers periculorum. Nunquam parum est, quod satis est; nunquam satis est, quod multum est 59 . Fabricius aurum oblatum recusauit, hostem a ueneno tutatus est, ut esset quem armis uinceret 60 . Multa quam superuacua essent, non intelleximus, nisi cum deesse

Auditionem philosophorum lectionemque ad propositum beate uite trahendam 54 . Sophismata, Latinę cauillationes, philosophum pręstare non possunt 55 . Philosophia pręstabit, ut te nunquam peniteat tui 57 .
Pictor. Parrhasius Olynthium senem torsit Prometheum expicturus 19 .

Poeta. Herculi et Musis ara communis 79 .
Patria. Qui in Cassopea bouem abigunt, a uiginibus comitantibus ad ipsos usque fines continenter audiunt: Nunquam redeatis in patriam terram 84 . AVLVS GELIVS
Prouerbium. Mala ad se trahens ut cecias nubes 16 .

ait prętorem decere non solum manus, sed etiam oculos continentes habere 51 . Scipionis continentia erga captiuam 75 . Manlium Cato senatu mouit, quod pręsente filia osculatus esset uxorem, affirmans se nunquam a sua, nisi cum aliquando tonaret, complexum 93 . Cornelia uiduitatem colere quam Ptolomeo regi nubere maluit 113 . Veronica et Monima, uxores Mithridatis pudicissinę 7 .

Poeta. Terentius Varro iam centenarius libros scriptitauit. Lucius Drusus iam senex et cęcus ius ciuile interpretatus est. Crassus in Asiam consul missus Gręcam linguam didicit. Roscius nunquam in scenam prodiit, nisi ante domi meditatus. Demosthenis industria mira; Pythagorę, Platonis, Democriti et aliorum philosophorum. Liber VIII, caput VII. CICERONIS OPVSCVLA

delicto morte mulctari in Taprobane 67 .
Risus. Risisse eodem die, quo genitus esset, unum accepimus hominem Zoroastrem 77 . Crassus in Parthis interemptus nunquam risit 78 . Mortem cum risu traiecta pręcordia attulerunt 125 . Intemperantia, risus iocique constare lienis magnitudine. Gelotophylida herba, si bibatur, ridendi finem non fieri

113 . Si uis ad uitam ingredi, serua etc. 123 . Oportes per multas tribulationes introire in regnum cęlorum 124 . Anna, postquam obtulit Deo filium, in tabernaculo nunquam postea recępit 129 . Clericorum institutio 130 . Clericis ius hęreditatis interdicitur 131 . De clericis quibus exemplo esse debet episcopus

optimum est relinquunt. Contra tyrannus efficit. Tyrannus libidine perditus, temulentus, furiosus, immanis 229 . Tyrannici animi perturbationes et uiolenta rapacitas. Libertatem et amiciciam ueram natura tyrannica nunquam gustat. Tyrannus miserrimus est, quia iniquissimus, et seruus quia rationem subdit appetitui, et dum timetur, timet 230 . Tyrannus procul a uera uoluptate erit; rex illi proximus. Quot gradibus uitę dulcedine superat rex

autem tyrannorum necessitati permixtas esse non ignoramus. Hac mente circa patriam uir prudens esse debet, ut ita reprehendat ciuitatis errores, si neque frustra sit reprehensurus neque ob reprehensionis studium periturus. Vim autem patrię per reipublicę mutationem afferet nunquam, quando absque expulsione et cęde ciuium emendari non possit. Dionysio nemo fidus. Darius nec fratribus fidens 333 . Si philosophia una cum potentia uere in idem quasi domicilium [homines 2 ] concurrisset, per omnes homines,

Risus. Deprehensus Myson ridere in solitudine et rogatus, cur nemine pręsente rideret: Ob hoc ipsum rideo, inquit 14 . Plato iuuenis adeo uerecundus, ut nunquam ridere nisi modice deprehensus sit 31 . Nimio risum aiunt Chrysippum expirasse 79 . Pythagpras abstinebat et facetiis et iocis. Risui, inquit, et tristitię non dandas manus

Risum non lętitię, sed desperationis in Hannibale 304 . Risus Sardonicus 339 . Heliogabalus incomposite ridens 439 . Philippus imperator nunquam risisse dicitur 444 . VALERIVS MAXIMVS
Religio. De religione, liber I, caput II.

tamen inconstanter 146 . Sapiens semper beatus 148 . Sapientem a perturbatione semper uacare et semper in pace esse 149 . Sapiens semper contentus, stultus nunquam 150 . Vir pręstans optimis artibus 152 . Triplex animi foetus. Contineri prudentia utilitatem ciuium 153 . Indorum sapientes nudi ętatem agunt. Sapiens dabit se in

est. Cato Censorinus iam senex Gręcas litteras didicit. Nestor pene decrepitus ab Homero in eloquentia laudatur. De uanitate scientię mundialis 150 . Cani hominis prudentia eius 211 . Sapiens nunquam solus est 228 . Sapientię sęculari amputanda superflua 265 . Sapiens sicut sol permanet, stultus autem sicut luna mutatur. Prouerbium. Salustius 289 .

perge quo nescis 215 . De solitudine capitulum 223 . De laudibus et utilitate heremi. De periculo uitę solitarię 224 . De periculo habitandi in urbibus. Hilarion nunquam in urbibus mansit 240 . Scribit ad anachoritas exponens desiderium suum habitandi cum illis. Eorum precibus petit iuuari 245 . Superbus. Quomodo sit castigandus contumax et inobediens

a sapiente liberatur. Melior sapientia quam arma. Cor sapientis 134 . Cani autem sunt sensus hominis, et ętas senectutis uita immaculata 137 . Melior est sapienti a quam uires. Clara est quę nunquam macrescit sapientia etc. Studium sapientię ducit ad regnum perpetuum etc. Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum. Optaui, et datus est mihi sensus. Et inuocaui, et uenit in me spiritus sapientię. Et pręposui illam regni

auersus a turba et seclusus a consortio uulgi VIIII. Sepultura. Dominus in alieno monumento sepelitur nec tamen composito ad superbiam diuitum, sed simplici ad modestiam pauperum; nec sericis, sed syndone inuoluitur XXVII. Superbus. Et tu, Capharnaum, nunquam usque in cęlum exaltaberis; usque in infernum descendes XI. Amant primos recubitus in cenis et primas cathedras in synagogis, et salutationes in foro, et uocari ab hominibus rabbi. Qui se exaltauerit, humiliabitur XXIII.

Simplex 75 .
Superbia. Cęsar pepercit uitę Pompei Poeni; gratias agenti porrexit ad osculandum sinistrum pedem 26 . Nunquam solido stetit superba felicitas et ingentium imperiorum magna fastigia obliuione fragilitatis humanę collapsa sunt 112 . Superbia diuitis erga pauperem uetantis, ne se sequatur 143 . Iactabundus,

Sapiens non uiuet solitarius secundum Stoicos. Est enim socialis per naturam 73 . Chrysippus, cum sibi probro daretur, cur apud Aristonem cum plurimis non se exerceret: Equidem inquit, si inter plurimos intenderem, nunquam philosopharer 79 . Heraclitus odio hominum percitus exiit uitamque in montibus ducebat olera comedens 89 . Pyrrrho aliquando secum loqui deprehensus, cum interrogaretur, cur id faceret:

Absiste, inquit, istud quęrere. Nam si huius consilii mei interiorem tunicam consciam esse sensero, continuo eam cremari iubebo, liber VII, caput IIII. Silentium. Xenocrates, cur taceret interrogatus: Quia dixisse me, inquit, aliquando penituit, tacuisse nunquam, liber VII, caput II. Somnus. De somniis, liber I, caput V. Fratres Celii parricidii rei acti. Tito Celio iuxta illos in cubiculo mortuo reperto, quia dormientes tunc inuenti sunt, absoluuntur, liber VIII, caput I. Pindarus super gremium pueri capite posito

II. Somnus. De somniis, liber I, caput V. Fratres Celii parricidii rei acti. Tito Celio iuxta illos in cubiculo mortuo reperto, quia dormientes tunc inuenti sunt, absoluuntur, liber VIII, caput I. Pindarus super gremium pueri capite posito sic obdormiuit, ut nunquam postea excitatus sit, liber IX, caput XII. Senex. De senectute, liber VIII, caput XIII. Senectutem reuerebantur iuuenes ducendi et reducendi officio, liber II, caput 1 . Sol. Sulpicius territum subito lunę defectu

quo non dicuntur XIIII. Timor. Timore exterriti in transfiguratione Domini. Turbę uiso Iesu stupefactę timuerunt. Discipuli non timuerunt, quia non est timor in charitate. Timor est seruorum, stupescere stultorum est IX. Petrus dicit se nunquam negaturum Dominum, et omnes dicunt similiter. Mox timore perculsi ii relicto illo fugiunt, Petrus negat se eum nosse XIIII. Mulieres exeuntes de monumento fugerunt. Inuaserat enim eas tremor et pauor XVI. Tentatio. Paralitico turba obstat, ne intrare possit

termini 88 . Terra pars est mundi et materia 93 . Terrę orbis pilę similis 102 . De terręmotu 104, 105, 106 . Ęgyptum nunquam tremuisse 107 .
Testis. Seruus furti tortus Catonem conscium dixit. Vtrum plus tormentis creditis an Catoni? 18 .
Tentatio.

demonum 143 . Tentationibus anima proficit 144 . Virtus imperfecta sine tentatione 144 . Comparatio 144 . Tentationes nunquam desunt 145 . Iesus Christus tentatus 148 . Gabaonitę secuti Iesum pugnam patiuntur ab iis qui prius amici erant 159 . Contra uitia

De uestibus capitulum 229 . Hilarionis uestimenta: saccus, ependites pelliceus, sagum rusticum 236 . Superfluum esse dixit mundicias in cilicio quęrere. Saccum, quo semel indutus fuerat, nunquam lauans 237 . Humilitas uirtutum fundamentum et custos 58 . Humiles, nouissimi, extremi idem. Ante omnia humilitatem dilige 135 . Ne te pręponas ignobilioribus

Vsu uitiorum obduratus incorrigibilis 55 .
Vindicta 2 . Frequens uindicta paucorum odium reprimit, omnium iritat 86 . Nunquam scelus scelere uindicandum est. Non multum supra eum eminet quis, cui se irascendo exęquat 86 . Ridiculum est odio nocentis innocentiam perdere 87 .

non totam noctem dormiat: dominus excitetur ante seruos, domina ante ancillas. Somnus enim multus nec corporibus nec animis nec rebus gerendis natura conducit 297 . Olympiadorus Platonicus scribit Aristotelem uidisse hominem qui dormiret nunquam soloque aere radiis solis exposito uiueret 428 . Visus quomodo efficitur. Cuius rei gratia oculi 256 . Vsus. Habitum diuturna consuetudine roboratum momento labefactare non naturę corporalis

abducit 70 . Ventus. Cur uentus cecias solus nubes ad se ducere possit. Cur aquilones anniuersarii fiant, austri non fiant. Cur auster post pruinam spirare soleat. Cur procellę imbre superueniente citius cessant. Cur dici solet: Tertia lux nunquam nocturno aquilone laborat. Cur aquilo crebrius quam auster spirat 62 . Cur auster canicula oriente moueatur. Qua de causa Orionis exortu dies maxime uarietur. Aquilo. Auster. Cur auster non incipiens, sed desinens imbrem

Marcellus captis Syracusis illachrymasse dicitur 287 . Marcellus in Albano triumphat 290 . Fabius confitetur se Liuii opera Tarentum recuperasse: nam si ille non amisisset, ipse nunquam recuperasset 294 . Scipionis triumphus 304 . Triumphus Asiatici Scipionis 316 . Gracchus trecentas Celtiberorum urbes euertit 322 .

Xenophanis mendacium uestis prodidit 281 . Germanis tegimen sagum fibula aut spina consertum 347 . Mirificus purpurę apparatus 448 . Aurelianus oloserica ueste nunquam usus 448 . Vsus. Mithridates usu ueneni effecit, ne sibi uenena nocerent 350 . Vindicta. Hermotimus eunuchus Poenum mangonem, a quo puer fuerat exectus, coegit quattuor liberos testibus priuare et ipsum

Reuelatio 50 . Prophetę dicti uidentes 60 . Reuelatio ad prophetas 65 . In pseudoprophetas 100 . Diuinatio nunquam in bonam partem accipitur 101 . Vnde obscuri sunt prophetę 114, 118 . Prophetiam intrinsecus fieri 123 . Prop hetę gestis uaticinati 172 .

68 . Ventus in Scripturis tripliciter ponitur: aut in tentationum magnitudinem, aut in peruersitatem doctrinę, aut simpliciter uentus, quo nubila congregantur et aer in nubes cogitur 321 . Venator nunquam in bonam partem 105 . Venationes regię in Babylone. Omnis generis bestias murorum eius tantum ambitu coerceri 219 . Visus acutissimi aquila 83 . Vidua. Honora

ardor
2.4.39  Lustret inocciduus, dignam mihi caelite uocem
2.4.40  Suffice maioresque oculos mortalibus ut tot
2.4.41  Admiranda satis nunquam miracula fas sit
2.4.42  Cernere et effari atque aliquo deprendere sensu:
2.4.43  Humano neque enim capiendus et impare uisu.

2.4.84  Introrsum, quae se metiri debet ad unguem,
2.4.85  Quo minus exemplar primamque ignoret amusim,
2.4.86  Cuius et instar habet; sed nunquam immunis et expers
2.4.87  Cognitionis amor, nec amantem fallit amatum:
2.4.88  Ignotum neque enim penitus quod amabile cuiquam est.

2.7.2  Quae te paulatim uictrix lasciuia totum
2.7.3  Vindicat? Vsque adeone tuam patiere iuuentam
2.7.4  Imbelli torpere sono? Languescere nunquam
2.7.5  Cessabis monstris muliebribus? Vsque perennis
2.7.6  Desidiae reus esse uelis? Quin protinus omnes
2.7.7  Pruritus ualuisse

Deum uel inuenire
3.28.2.12  Quaesitum tot inanibus figuris,
3.28.2.13  Si non quaerit amor, tenet fouetque,
3.28.2.14  Qui nunquam nisi amando possidetur?
3.28.2.15  Nam diuellitur arctubus caducis
3.28.2.16  Et sese abdicat alteri dicatus

4.3.67  Vesano neque enim dantur fomenta dolori,
4.3.68   Vulneris unde fuit fons et origo mei:
4.3.69  Immo recrudescit nunquam coitura cicatrix
4.3.70   Plagaque uisceribus gliscit hyulca meis.
4.3.71  Ipsa tamen nostro mitescere sanguine nescis,

4.18.27  Et bilem et stomachum et nostri tibi taedia fecit
4.18.28   Qui sese nimium noster abusus amor.
4.18.29   Nam tibi quod nunquam praesentia nostra negata est,
4.18.30   Torpuit emerita mente remissa fides,
4.18.31  Inque tuos sensus obrepit triste ueternum

mixtam Venerem putes: proteruit
4.24.2.41  Haec ultro speculas palam per omnes
4.24.2.42  Et lasciuior ore liberali
4.24.2.43  Nunquam temperat illices ocellos.
4.24.2.44  Quorum tu facibus, Mari, gemellis
4.24.2.45  Flagras usque adeo nec inuidendum

amabile corpus:
6.18.14   Hac etiam Virtus dote placere solet.
6.18.15  Caesaris unguento est nec miles segnior et te
6.18.16   Exarmat nunquam luxus, Hyache, tuus; 18,15-16 vv. in margine scripti, hic potius quam in fine carminis ponendi
6.18.17  Pythagoram laudo, uerum, puto, clarior ille

caligine sensus,
6.23.84   Nec nisi praestantes qualibet arte uiros.
6.23.85  Tu sospes foelixque diu qui uiuere dignus,
6.23.86   Qui nunquam debes, o Mariane, mori,
6.23.87   Alterius moneo caueas noua monstra furoris,
6.23.88   Ingenium cuius bilis adusta quatit,

tu spacium, Francisse, negasti:
7.28.2   Dat nobis gratas saeua procella moras.
7.28.3  Vt tua Rhacusam doceat facundia, uellem
7.28.4   Nunquam impacati poneret ira maris,
7.28.5  Sed tibi deberet cuperem prouincia nostra, haec
7.28.6   Gratia nubiferis ne sit habenda nothis.

Auratam et faciem dulci candore nitentem,
1.84  Vix roseas agnosco genas. Heu, quis tibi uultus
1.85   Foedauit, meus ille fuit crudelior hostis.
1.86  Hei mihi, rapte puer, nunquam te has ire sub per umbras
1.87  Crediderim nec posse mori florentibus annis!
1.88  Immo equidem rebar niueis te ad sidera cycnis
1.89  Sublatum

rapit impetus undas?
2.80  Quis deus humanis indutus carnibus? Istud
2.81  Quidue petit ferrum, quid stipite robur obusto?
2.82  Quo ruis? Huc supero defunctae lumine gentes
2.83  Conueniunt manesque uehit mea cymba sepultos
2.84  Corporeis nunquam membris assueta grauari.
2.85  Sed si Persephones rutilantis uirga metalli
2.86  Est tibi, tum nostra poteris trannare carina
2.87  Sospes et ad dominam Ditis sua munera ferre.
2.88  Orphea nam memini, quem candida Calliopea

erat? quam ad te litteratum et grauem uirum: itidemque festiui rate sermonis ob iugem pene aegrotationem saepius egentem. cui si forte placuerit tum delectationem poterit affere: cum agnoueris te nugatorum cum dispendio urbis fautoribus nunquam consensisse: tum accerrimum ex crebra tua podagra cruciatum murmure haud ingrato lenire. Non enim litterarum studia (ut expertus ipse es) corporis segnius quam animi dolorem mitigant: cum rationi et menti ab utroque pariter

mutato rebus necessariis domus paratis ad cultum quoque atque ornatum supelectilem hinc inde accomodando ellegantiorem uitam ducere lautiusque nullo sumptui parcendo amicos ad se uenientes accipere ac extra domum urbemque inuitatus. non nunquam etiam ultro se offerens amicorum caenis interesse: ita ut quod prius maxime uidebatur horere si cui notus fieret: ne uenenum cibi calabrorum ducis opera misceatur: uisue aliqua inferatur timere simulans: tum magnopere gaudere suas

erant nomina quaesisset: quiue eum instruere quicquam sciret haud inueniens assensus est. simulque ut profecti erant rediere. His itaque litteris imperatoris ueluti re ingenti cum quid eis contineretur inuestigare nunquam potuisset permoti fouere spem pecuniae quamuis allatae non esset haud desiere: irasci quoque amicis qui iam eos palam deceptos esse contenderent.donec nauis cum nostris ac florentinis mercatoribus nonnullis ex piceno rediit: qui

25 Symon Selymbrius Vitum Ruschium laudat
Christe faue: Viti Ruschi nam dicere laudes
Aggredior: nunquam ille tuis discessit ab aris,
Sacrorumque modum uix pubescentibus annis
Hausit, et attonso sese tibi crine dicauit.
5   Iamque ministerio uirtus matura uideri
Tunc potuit, uiridis

Temperie, neque in hanc partem, neque flectis in illam,
Sed recto medium metiris tramite callem.
Non mite ingenium nimia indulgentia mollit,
50   Non tibi iustitiam rigor asperat; et tua nunquam
Proxima uicini uitii contagia traxit
Aequato sese librans examine uirtus.
Quid referam proauos et stemmata longa tuorum
Antiquamque domum, cuius se iactat et ipse

foderunt manus meas et pedes meos: dinumerauerunt omnia ossa mea. Dauid ps. XXI [i.e. 21 (22): 17--18] Si quantum pietas aput me potuit, hodierno die tantum prudentia ualuisset, Beatissime pater; nunquam profecto commisissem ut mihi hoc orandi munus esset nunc in celeberrimo totius orbis loco subeundum, presertim cum plane intelligam me nec tali doctrina esse institutum ut possim, nec tanto preditum ingenio ut audeam in hac clarissima luce sine magna sollicitudine et metu uersari; sed

amplectendam esse contenderet, si denique nullo ipse incommodo affectus alios ad dolorem, penas, mortemque contemnendam hortaretur, nemo illum (ut arbitror, immo ut certe scio) non modo sequi, sed ne audire quidem uoluisset; est nanque portento simile ea uelle ceteris persuadere que tuipse nunquam attigisses. Sed poterat, ut superius est obiectum, etiam in celo residens omnis homines solo nutu ad ueram immortalitatis notitiam perducere. Atqui nonne idipsum fecit, nonne et nutu et uoluntate perduxit, cum filium unigenitum ad eos hac potissimum

fecerat uiliorem, tanto sublimius inter sanctos et electos postmodum fuit exaltata. Constantis uero animi haud obscurum argumentum fuit, quod, cum a patre, ut in Pannoniam rediret, missis nunciis plurimum solicitaretur, nunquam acquieuit malens alienigenarum opprimi iniuriis quam suorum illectationibus blandimentisue deliniri. Denique orasse Dominum dicitur, ut contemptis omnibus, liberorum etiam, quos propinquis commendarat, abiecta cura ei

Neque enim immerito Cratonem philosophum, dum Ephesi contemnendarum opum ederet spectaculum, gemmas immodicę ęstimationis contundentem a Ioanne apostolo reprehensum ferunt. Nam si pietati magis quam glorię studuisset, nunquam profecto illas contriuisset, sed potius uenditarum precio indigentibus succurrisset. Quam quidem sententiam et ipse postea est secutus. Lapillis quippe ab apostolo pristinę integritati restitutis miraculo ad fidem

auxilium. Ecce autem eandem uiam quidam regulus ingrediens, ubi causam morę earum intellexit, suos illis equos largitus est. Brigida ergo tantę pietatis fuit, ut necessitati proximorum suam posthaberet, tantę spei, ut nunquam se a Domino deseri timeret. Sic lampadi infundens oleum, id est, uirginitatis decus misericordię operibus exornans admissa est ad Sponsi nuptias cęlestis celebritatis, ineffabili gaudio semper fruitura.

a Domino impetraret? Nonne et pro Drusiana egenorum Ephesi turba Ioanni apostolo occurrens, ut, quam illi tunc efferebant, ipse protinus suscitaret, obtinuerunt, dum uestes ab ea receptas ostentant, dum illa incolumi se nunquam famem timuisse affirmant? Mulier igitur ad uocem apostoli a morte ueluti a somno exurgens, illum suscepit hospitio solitaque subsidia pauperculis misit, nunquam pietatis deserens officium, ob quam et ad

ab ea receptas ostentant, dum illa incolumi se nunquam famem timuisse affirmant? Mulier igitur ad uocem apostoli a morte ueluti a somno exurgens, illum suscepit hospitio solitaque subsidia pauperculis misit, nunquam pietatis deserens officium, ob quam et ad hanc uitam redire illi licuit et proficisci ad ęternam. O pręgrandis elemosinę uirtus! Diuites sanctificat, pauperes beat, peccatores iustificat, iustos glorificat,

reliqua id genus exercentem paulo ante tot clientium patronum, tot seruorum dominum, tot militum ductorem, quot conuenire potuit principi uiro, Cęsaris genero, Romani exercitus pręfecto, sępe uictoria potito, nunquam uicto. Tantam status mutationem nequisset efficere fortuna, quantam ille sua sponte suscepit, haud ignarus multo maiorem certioremque felicitatem esse seruire Christo quam dominari mundo. Quoniam, ut Esaias inquit: A

Petri Telonarii fuit, qui distractis pro amore Christi facultatibus a Byzantio Hierosolymam petiit seruumque se uenalitium fecit. Et cum in aliena domo a conseruis maledictis uerberibusque afficeretur, gaudebat in contumeliis, nunquam de iniuria sibi illata conquestus, intantum ut de medio calumniatorum suorum nusquam discesserit, nisi cum Byzantii hospitis indicio cognitum honorare coepissent. Denique tunc profugit, cum coleretur ut liber, non cum

et eis aliquo de industria emissis ipsarum interim munus usurpabat uasa lauando, coquinam parando, pauimenta uerrendo, utensilia suis disponendo locis. Cęteraque diligentius exequendo ancillis etiam se magis infimam fecerat. Nunquam tanta mulier and tantam humilitatem descendisset, nisi prius ardentissimę charitatis feruore medullitus incaluisset. Nihil quippe tam paruum aut tam uile est, ut id se ducat indignum, qui perfecte diligit.

curauit. Et cum pro tali beneficio ingentia sibi offerrentur dona, nihil accepit, se Christi paupertatem pręferre diuitiis dicens et pro eius amore ea, quę cum seculo transeunt, contemnendo ad illas, ubi ipse est, nunquam deficientes delicias anhelare, quę quidem uitę huius incommodis, non opibus comparantur. Et certe fieri non potuit, ut, quę seipsam abnegauerat, ita ut etiam inter uiros uiuens mulierem se nesciret, quicquam pręter

et effusis desuper ramorum umbraculis palma solis defendebat ardores, captus amoenitate loci, ubi latere concupierat, habitare coepit; intantum, ut, cum centum et tredecim uixisset annos, nusquam inde decesserit, hominem nunquam uiderit, pręterquam die uitę supremo Antonium, a quo et humatus fuit. Palmę primo fructibus nutritus est, deinde per annos sexaginta dimidiati panis fragmentum singulis diebus comedit coruo alite homini ministrante.

per littus euntibus Aegyptum ad leuam flectitur, ingressus est. Sacco tantum membra coopertus et pelliceum habens ependyten, quem beatus Antonius proficiscenti dederat, sagumque rusticum uasta et terribili eremo fruebatur, nunquam in eodem loco manens, ne latronum pateret iniurię. Sed et demonum ibi multas uariasque terrificationes constanter tolerauit, multas eorundem euasit insidias. A sexto decimo usque ad uicesimum suę ętatis annum ęstus et

et secutus propositum, Deo in solitudine seruiendo. Rarissimum est, quod de Ioanne quodam relatum legimus. Dicitur enim, cum primum ad eremum secessisset, tribus continuis annis sub cuiusdam saxi rupe stans semper orasse, nunquam resedisse, tantum somni cepisse, quantum rectus capere potuit; cibum quoque non alium gustasse quam Dominicis duntaxat diebus eucharistię sacramentum a sacerdote sibi delatum. Denique de pedibus, quod tandiu immobiles

qui facile superatur a somno. Propterea quidem Martinus, Turonensis episcopus (sicuti de illo Eusebius ad Seuerum scribens testatus est), substrato humi cilicio cubans frangebat somni mollitiem lectuli rigore. Itaque nunquam tam alte consopitus est, ut sentire non posset furem illum, qui perfosso pariete pedetentim ingrediens expilat stertentium domos. Diabolus enim semper uigilat, ut eos, qui non uigilant, perimat et mactet.

docuit prędicando multosque, qui peccatorum oppressi ueterno in morte dormiebant, excitauit in salutem. Dederat enim Dominus uerbum euangelizanti, dederat uoci illius uocem uirtutis. Nisi somni semper parcissimus fuisset, nunquam tantum in Dei seruitio profecisset. Proponamus et foeminis, quę sequantur, exempla, quibus attendentes somnolentię grauedinem possint discutere. Paula illa Romana, quę summam generis

nisi fuerit uirgo. Virginitas autem ipsa in tantis quidem uersatur periculis, ut, nequando corrumpatur, custodiri a uigilantibus raro possit, * corr. ex potest a somnolentis nunquam. Vos igitur, siue uirgines, siue uiduę, quęcunque estis, quibus castitatis et sanctimonię amor inest quęque integritatem mentis ac corporis obseruare proponitis, iam suscipite tale uigilandi studium, si talem a

tentationem! Stantem atque orantem et Ioannem abbatem in superioris Thebaidis eremo, sub quodam * corr. ex quadam cauę rupis fornice, annos treis perseuerasse legimus, nunquam procubuisse, ne minus orare, quam uellet, cogeretur, quoniam cubanti citius obreperet somnus. Quietis mollitiem standi frangebat labor, standi laborem leuabat auiditas deprecandi. Miraculum auxit toto eo tempore nihil

audito Euangelio mox ab ecclesia delabi solitum, curauit continere. Et ipse enim intermissa celebratione sequi egredientes coepit, dicens, ubi oues, ibi et pastorem adesse oportere. Hoc modo redargutis pudorem iniecit, ita ut nunquam postea prius ab altari discederent quam sacerdos peracto sacrificio benedictionem daret. Assiduus autem deprecandi labor etiam Bonifacium episcopum ad cęlum, immo supra cęlum, ad Dei usque conspectum exaltauit,

quoque Popiliensis et Mercurialis Liuiensis, ambo episcopi, draconem ęque pecori atque hominibus infestum stolis suis, non repugnantem, sed quasi mansuefactum ligauerunt ac post se trahentes in puteum altitudinis immensę, nunquam inde exiturum, deiecere. Litterę ibidem in lapide incisę factum hoc indicant et adhuc extantes legentibus fidem faciunt. Seuerinus, in Pannonię finibus abbas, cum Phauianum, oppidum Danubio adiacens, fame

Corinthios scribens ait: Ter naufragium feci, nocte et die in profundo maris fui. Sed neque de illis nunc silendum, qui orando bonarum artium scientias, quibus operam nunquam impenderant, perceperunt. Hor, montis Nitryę abbas, litteras non didicerat, et oblato sibi libello, cum orasset, legere coepit. Neque minus doctrinę illi unius aut alterius horę oratio contulit quam aliis multorum

obsidione cinxerat, cum ille deum precatus portas aperiri, hostem admitti iussit. Ingressi, omnia extemplo euersuri putabantur. Recta pertransierunt, ac ueluti per solitudinem iter facientes, nihil prorsus hostiliter egere. Nunquam armata manus minus nocuit suis quam tunc isti alienis. Quid multa? Lupus lupis omnibus rapaciorem tyrannum non bellando, sed Deo supplicando a se repulit procul et spe predę frustratus est. Vana est ergo sententia

et inermis, et mulier interimeret, interempti caput abscinderet, abscissum secum in urbem ad suos referret. Iam seruitutis iugum Israhelitarum imminebat ceruicibus; omnes simul uno die una Iudit liberauit. Nunquam tantum facinus perpetrare potuisset, nisi prius perpetrandi facultatem a Domino precibus obtinuisset. Quid de Susanna dicam? Quę iudicum sententia morti iam addicta exclamauit ad Dominum, et Dominus exaudiuit uocem

pertinaci fatigatione conficientibus. Agnouit in uerbis dolos et, sicut coeperat, orando perseuerauit atque etiam ad perferendos pro Christo labores magis exarsit. Sciebat enim inimici consilia semper eo spectare, ut fallant, nunquam, ut doceant, scriptumque esse: Ne desyderes de cibis eius, in quo est panis mendacii. Rursum tamen humani generis perpetui hostes, quoniam fraudulenta inductione nihil profecerant,

Dum enim ipsum Dei uerbum (quod tunc manibus contrectabat) intentius consyderat, sanctorum uerborum percipere meruit anagogen latentemque sub littera sensum. Plurimorum annorum studium ad tantum diuinę eruditionis profectum nunquam illum extulisset, ad quantum die una Christi perduxit contemplatio. Augustinus, Hipponensis episcopus, philosophię Christianę assertor egregius, dum Sanctę Trinitatis mysterium solus in cubiculo sedens

si non eodem die semper ad terras relatam dicerent. Tantillum temporis in illis ęternitatis locis morabatur, quantum competere poterat mortali. Interim ergo, etiam corpori proxima, illi inherebat, quem mente atque animo nunquam dimittebat. Adeo assidua Dei meditatio prius carnem ipsius cęlo dignam fecerat quam terrena labe liberam. Et, si tantum fuit Marię in deserto contemplantis fructus, quanta est nunc in paradiso cum Christo regnantis

utens, quorum in Deum pietatem lectitando consyderabat, consyderando emulabatur, emulando ęquabat. Cęcilia Romana, patritii quidem generis uirgo, sed fidei claritate superans genus, dicitur Euangelicum codicem nunquam a se dimisisse et, si quo illi eundum esset, in sinu repositum secum tulisse, colloquiis eius in Scripturis assidue fruens, quem gestabat in pręcordiis. Sic castitatem conseruauit, sic ad martyrii palmam peruenit

animarum suarum saluti, non inani glorię comparandę operam impendisse, cum iam pro cantu personatus fletus et pro cythara dentium stridor, cum iam pro iocis et lusibus et risu prement tenebrę, torrebit ignis, rodet uermis, nunquam conquiescent dira atque horrenda supplicia. Hic fructus, hęc merces operis eorum erit, qui poesim pręponunt Euangelio, id est, Barrabam Christo. Non me quidem fugit quosdam sanctorum multa etiam uersibus lusisse, sed

uicti sunt. Quam enim religionem diis suis obsequendo delere nitebantur, eandem contempta inanium deorum cultura ultro susceperunt. Neque illis rubori fuit fidem Christi palam profiteri, quam palam oppugnantes expugnare nunquam potuerunt. Reliquum est, ut tanto triumpho lęti ac gestientes concinamus: Omnes dii gentium demonia, Dominus autem cęlos fecit.

proposuit conditionem, ut, nisi librum illum die crastino ipse Hieronymus ostento manifesto reprobasset, tum se poenam capitalem subiturum. Sin econtra, idem supplicii pro mendacio Sabinianus referret. Qui cum tale miraculum nunquam euenturum timeret, sed magis speraret Syluani exitio suam sententiam firmam fore, accepit conditionem. Dies pręstituta uenit. Ad ecclesiam frequentes conueniunt. Signum nullum apparet. Syluanus ex pacto ad supplicium

hortante ad montem rediit, sanctitatis meritum, quod peccando amiserat, poenitendo recuperauit. Sic perdita ouis boni pastoris humeris reportata lupi fauces effugit et electo tandem Dominico gregi meruit computari. Nunquam in Deo uana spes poenitentis fuit. Pelagia Antiochena, cum et diuitiis et corporis facie multum emineret, luxurię ac libidini dedita usque adeo frontem fregerat, ut gloriaretur nullam se neque ornatiorem neque

electus sit, non tam meritum quam mysterium fuisse constat. Perfectę charitatis cultum et in pueris illis in Babylonem abductis uiguisse quis negauerit, quando captiuitatis necessitatem, in qua erant, superare potuerunt, nunquam religionis suę obseruationem deserentes. Leguminibus et frigida aqua nutriri quam dapibus regiis, ne cibo Lege uetito incestarentur, maluere. Statuamque auream adorare iussi, mori pręoptarunt quam fidem pręuaricari.

inflatur; non est ambitiosa, non quęrit, quę sua sunt, non irritatur, non cogitat malum; non gaudet super iniquitate, congaudet autem ueritati; omnia suffert, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. Charitas nunquam excidit, siue prophetię euacuabuntur, siue linguę cessabunt, siue scientia destruetur. Ex parte enim cognoscimus et ex parte prophetamus. Cum autem uenerit, quod perfectum est, euacuabitur, quod ex parte

delinita nullis eiusdem germanę compellationibus auelli potuit, ut ab eo parumper secedens ipsam in ministrando iuuare uellet. Ideoque optimam partem elegisse dicitur, quę non auferetur ab ea. Charitas enim nunquam excidit. Sed ut alia omittam, quis digne explicare, nedum laudare queat, iam sepulto Domino animi eius solicitudinem assiduumque angorem? Comparauit aromata, ante lucem ad monumentum uenit et non inuento corpore

quęsitam inuenit, inuentam conuertit, conuersam secum reduxit et tanto labore recuperatam diligentius custodiuit, ita ut illa salutem, de cuius spe deciderat, poenitendo acquisierit. Quod si ipse delinquentem neglexisset, nunquam fortasse illa a delictis resipuisset. Sed nescit torpere charitas, quousque subleuet corruentem. Paulinus, Nolę urbis episcopus (sicuti alio loco de ipso diximus) uiduę cuiusdam filium, in

id est, bonis omnibus affluentem perducere tanto labore tantoque uitę periculo moliebatur, sępe murmuratione lacessitus est, sępe furore impetitus et ad tabernaculum fugere coactus. Et tamen tali ac tanta ingratitudine nunquam, sic commotus est, ut benefacere cessaret. Prostratus pro illis orauit, Deum placauit, manna de cęlo, aquam de petra, dum deserta peragrant, ad esum potumque eis impetrauit, legem digito Dei scriptam dedit, de inimicis

nomine censeri merebitur, qui in diligendis inimicis Christum imitari contempserit? Omnibus mandatum est benefacere omnibus, si fieri potest, sin minus, bene optare; ita tamen, ut homo semper ametur, malignitas hominis nunquam. Omnis enim malignitas diaboli seruitus est, homo autem Dei opus est, et quidem ad imaginem et similitudinem autoris sui factum. Caput IV / DE

circumferrent. Sic in omnem terram exiuit sonus eorum et in fines orbis terrę uerba eorum. Sic habitantibus in regione umbrę mortis lux orta est eis. Merito igitur illi sedebunt super thronos cum Christo iudicantes, qui nunquam conquierunt Christum annunciantes. Inter apostolicos autem uiros Ambrosius episcopus eruditione, ingenio ac diligentia Dei uerbum prędicando ita pręstitit, ut facile persuasum sit non commentum fuisse, quod de illo

intellexerint, et quod iusserit, obediendo peregerint? Antonius Hispanus, huius ordinis uir sanctitate percelebris, cum apud Forum Iulii moram traheret, prędicare uerbum Dei iussus imperitiam excusabat, nunquam antea eiusmodi declamationibus usus. Veruntamen iussioni maiorum obtemperans talem fecit sermonem, qualis exercitatissimo tribui potuisset. Exinde prędicationibus operam dare coepit. Cumque aliquando de cruce Domini

quidem se debere illi significans, a quo ministrante sacratissimum Christi corpus acciperet quam illi, quem iam cum Christo regnare nosset. Quanta autem res esset sacerdotium, in eo ostendit, quod se indignum illo iudicans nunquam promoueri passus sit soloque diaconatus officio contentus, quoad uixit, fuit. Cogitent nunc sacerdotes, qualis eos decet perfectio, si Franciscus non sufficere credidit. Ioannes primus, qui Hormisdę, in summo

imperantem suppliciter adiens placauit, ita ut ille et pecuniam remitteret et obsides restitueret et ipsum, ubi multo honore affecisset, discedentem deduci iuberet. Sicque pastor bonus in tanta ouium suarum trepidatione nunquam conquieuit, donec securas redderet, factus eis uix speratę pacis impetrator simul et nuncius. Iuo quoque presbyter, cum multis miraculis tum imprimis pietatis operibus clarus, dolens quendam cum matre non leui odio

non poterat. Assidua quippe cura in reconciliandis aliorum animis indignationibusque leniendis urbanum hominem dignum fecit, qui sanctis eremi cultoribus esset ęquandus. Non immerito igitur Agathon abbas gloriatus est se nunquam cepisse somnum, nisi prius et suam aduersum alios et aliorum aduersum se indignationem placando sopiret, implens illud breue quidem, sed multę perfectionis pręceptum: Diuerte a malo et fac bonum, inquire pacem et

monasterii in Scythi positi abbas, cum ad Pesium anachoretam uisendum uenisset et ab eo quęreret, quantum in solitudine per annos quadraginta, quibus in ea permanserat, profecisset, isque referret, quod sol omnia collustrans nunquam se conspexerit manducantem: Nec me iratum, respondit, haud minoris meriti existimas non irasci quam corpus quotidianis tenuare ieiuniis inediaque atterere. Pastor, de Scythi abbas, interrogatus super

benefacite iis qui oderunt uos, et orate pro persequentibus uos! Cuius quidem pręcepti Beonem, * corr. ex Benonem deserti Thebaidis abbatem, non immemorem fuisse constat, cum nunquam uisus sit iratus. Qui nemini iracitur, nonne semper in pace uersatur? Profecto, tametsi persecutiones sustinet, fatigantur persecutores odii stimulis agitati; ille omnia ęquanimiter ferens, in spe pręmii

operamini iniquitatem! Modicum fermentum totam massam corrumpit. Nihil tam perniciosum est quam societas hominum perditorum. His itaque caute sapienterque repudiatis ad illos conuerti, illis inherere, ab illorum latere nunquam, si fieri potent, discedere nos decet, quorum uox, gestus, incessus, habitus, norma uirtutum est. Cum uiro sancto assiduus esto, quemcunque cognoueris obseruantem timorem Dei. Quia scilicet nihil ęque proficit ad bene

ut Christum sequeretur. Iacobus Iustus, frater Domini ob formę similitudinem appellatus et, ut Egesippus ait, ab utero matris suę Sanctus, non laneum, sed lineum habuit amiculum. Ad hęc, quod ad corporis cultum pertinet, nunquam attonsus est nec oleo unctus nec balneo usus. Sic indutus etiam apud Iudeos in tanta ueneratione fuit, ut soli permissum sit Sancta sanctorum intrare et Deo laudis sacrificium pro populo offerre.

Moreto , Aquitanię monte, uitam solitariam duxit, tametsi rudis modicusque amictus fuerit, hoc tamen admirationem auget, quod sub eodem et ęstiuos calores et brumę frigus pertulerit, nunquam quicquam panni sibi uel addens uel demens. Vtranque profecto diuersorum temporum molestiam leuare posset solertia, nisi utranque tolerare mallet in Deum charitas. Apollonius aput Thebaidem * corr. ex

contexit. Nec erubuit nudus incedere, dum nuditatem miseratur alienam. Timotheo quoque in Aegypti solitudine degenti ea duntaxat corporis pars non fuisse nuda perhibetur, quam barba comaque nunquam tonsę contexerant. Et hunc Pafnutius inter bestias incedentem cum uidisset, syluestre magis quam humanum animal ratus expauit. Mox, cum loquentem attendisset, agnouit Dei seruum simulque didicit satis indutum esse, qui

cum nudi etiam ab angelis honorentur? Hilarionem abbatem accepimus nihil aliud, quo corpus suum operiret, habuisse pręter saccum ac pelliceum ependiten rusticumque sagum, capillum semel in anno Paschę die totondisse, nunquam lauisse, quod superuacaneum esse diceret munditias in cilicio quęrere, neque tunicam alteram sumpsisse, nisi cum prior penitus discissa esset. Diuo quoque Hieronymo saccea tunica erat. Hanc Eusebius discipulus eo

patris aula, cum amisso marito ab eo in Pannoniam accersiretur, sericis auroque renitere atque omnibus uenerationi esse. Christo enim placere uolebat, non mundo. Toram, Deo dicatam uirginem in monasterio Thebaidis, memorant nunquam noua tunica aut nouo melote aut nouis calceis usam; semper alias sororibus recentia cessisse et ab iisdem sibi sumpsisse uetustiora tritioraque, ut, quanto cęteras forma pręstabat (erat enim omnium pulcherrima) tanto

temporis impertierit cibo, somno, precationi; ita nullam horam illi pręterisse immunem expertemque laboris, nisi quam edendi dormiendique necessitas interpellarit. Sed in his omnibus ita eum se gessisse credimus, ut mentem nunquam non Deo intentam habuerit, illudque, quod aliis pręceperat, prior ipse impleuerit: Sine intermissione orate! Sic ergo nobis opus aliquod faciendum erit, ut, dum manus artificio occupatur, animus ipse interim

modicum habens, die uno humum prosciderit, semen sparserit, messem secuerit. Quo miraculo et hominis necessitati consultum est et palam factum, quam istud exercitii genus Deo esset gratum. Nisi enim illi perplacuisset, nunquam tam pręcoqua fruge, tam repentino prouentu laborantis curam compensasset. Hinc illud est in Ecclesiastico dictum: Non oderis laboriosa opera et rusticationem ab Altissimo creatam!

omne pauperibus dilargiebatur, elemosinas de propriis laboribus impendens, comperta ratione, qua et minime ociosus et maxime pius esset, utque dignus appareret, cuius exemplo cęteri uiuerent, miraculis nobilitatus est. Nunquam autem magis patet uanis cogitationibus mens nostra, quam cum ocio corpus ipsum indulget. Et hoc quidem Antonii exemplo probare possumus. Qui quondam solitudinis tedio affectus, cum dubius animi ęstuaret, clamare

ex Gallicię monte multa se abstinentia fatigaret, non minus manuum operatione exercebatur. Inde illi suppetere potuerunt longinquę peregrinationis impensę Romam Hierosolymamque ititanti. Et quoniam nunquam neque ieiunii angustiis neque manuum neque pedum inquietudine defatigatus est, sempiternę quietis indicibili bono perfrui meruit, martyrum coronam adeptus, non quod martyrium passus esset, sed quod pares martyrio pro

subtegmina in alueolis fusi uertantur aliarumque neta aut in globum collige aut texenda compone; quę texta sunt, respice, quę errata, reprehende, quę facienda, constitue. Si tantis operum uarietatibus fueris occupata, nunquam dies tibi longi erunt, sed quanuis ęstivis tendantur solibus, breues uidebuntur, in quibus aliquid operis prętermissum non est. Hęc obseruans et teipsam saluabis et alias erisque magistra sanctę conuersationis

uinxerat. Et cum diu angustiam hanc libenter pertulisset, Benedicto abbate id demum resciente iubenteque, ne committeret, ut catena ferrea potius quam catena Christi ibi illum fixum teneret, statim quidem nodos dissoluit, sed nunquam inde longius discessit quam discedere uinctus poterat. Durum profecto et difficile fuit hominem ueluti rabidum canem ferreis uinculis constrictum permanere, sed multo difficilius compede soluto longius abeundi

perpetuo seruauit. Eadmundus, Cantuariensis archiepiscopus, ipse quoque uirginitatis coronam adeptus est: lasciuiam carnis domans ieiuniis. Feria sexta sicco pane tantum et aqua frigida semper est usus. Nunquam illi curę fuit, ut pasceret corpus, sed ut sustentaret. Propterea quidem cibauit illum Dominus pane uitę et intellectus, et aqua sapientię salutaris potauit illum. Fuit enim doctor egregius, disciplinis diuinis

omnia ab Ecclesia indicta ieiunia sola panis et aquę refectione obseruare solitum legimus, ut plus aliquid faceret, quam quod pręceptum fuerat, et alimenti tenuitas obedientię cumulus esset, alias etiam abstemium fuisse et nunquam uel modico uino usum. De Antonio quoque, Aegyptio abbate, memorię proditum est, quod semel in die hora uespertina, panem cum sale comederit et aquam frigidam biberit, et cum perseuerantius

cibo reliquum tempus perduraret. Itaque, quod ad animę salutem sumptum erat, illius uirtute etiam caro sustentabatur. Ioannes quoque abbas in Thebaidis eremo, quem sub rupe quadam manentem toto triennio nunquam sedisse diximus, ipsam sacrosanctam communionem Dominicis diebus a sacerdote sibi delatam sumens, nihil aliud gustabat. Hoc illi et sacramentum et uictus fuit. Apelles item Aegyptius, faber ferrarius, ut Christo

illum, qui de cęlo descendit. Quem qui digne manducauerit, non esuriet in ęternum. Pesium * corr. ex Epesium anachoretam annos quadraginta, quos in Scythiotica eremo peregit, sol non uidit manducantem. Nunquam enim ante uesperum quicquam gustauit. Diuus Hieronymus testatur etiam Hilarionem abbatem nunquam ante solis occasum, nec festis diebus nec in grauissima ualitudine, soluisse ieiunium, cum

corr. ex Epesium anachoretam annos quadraginta, quos in Scythiotica eremo peregit, sol non uidit manducantem. Nunquam enim ante uesperum quicquam gustauit. Diuus Hieronymus testatur etiam Hilarionem abbatem nunquam ante solis occasum, nec festis diebus nec in grauissima ualitudine, soluisse ieiunium, cum tamen duro admodum parcissimoque uictu usum dicat — herbarum syluestrium ordeaceique panis et non coctę, sed aqua frigida

emula exprobratam Domino miserante foecunditate compensat moeroreque in gaudium uerso concinit dicens: Exultauit cor meum in Domino, et exaltatum est cornu meum in Domino meo. Vinum et quod inebriare potent, nunquam bibit, et bibentibus uinum hilarior efficitur, dum prolis generositate lętatur. Sarra, Raguelis filia, septem iam maritis, antequam ab eis tangeretur, uiduata, octauum Tobiam triduano ieiunio seruauit incolumem.

merentur a Domino audire: Non deficiet uir de stirpe Ionadab, filii Rechab, stans in conspectu meo cunctis diebus . Tobię in comedendo laudatur continentia, quod in Niniue urbe captiuus et iugo seruitutis pressus nunquam, ut gentilium escis inquinaretur, animum induxerit rituque eorum spreto atque despecto semper legitima Dei sui seruarit. Daniel, Ananias, Missahel, Azarias, et ipsi Babylone captiui, contempta regis

olei parum addidisse usque ad tertium et sexagesimum uitę annum. Inde usque ad octogesimum pane abstinuisse, sed sorbitiunculis usum de farina et holere comminuto factis, potu ciboque uix uncias sex appendentibus. Cęterum nunquam ante solis occasum quicquam gustasse, et neque diebus festiuis neque in grauissima febre soluisse ieiunium. Hospitius ille, qui Longobardorum in Italiam aduentum longe ante prędixit, pane et

Quoniam aliter quidem pugiles et gladiatores alendi sunt, aliter serui Christi. Pręterea, non minor Iudit uiduę quam Annę Helcanę uxoris, sanctitas in Scripturis prędicatur. Anna tamen uinum et quod inebriare potest, nunquam se bibisse dixit. Et si coniugalis pudicicia minus tutam se putauit, si uinum gustasset, quomodo uidualis castitas eodem gustu corrumpi non formidaret, cum hęc illa interior sit difficiliusque seruetur?

post eius ad cęlos ascensum carnem nullam comedit, a lacticiniis quoque et uino abhorruit, quotidianum seruans ieiunium, donec rursum suauissima hospitis et domini sui pręsentia satiari sibi liceret, iam nunquam ab ipso recessurę. Magdalenam uero, sororem eius, in deserto diuinis magis quam humanis alimentis fuisse sustentatam accepimus, dum partem illam optimam possidere nititur quam elegerat et quę non auferetur ab

prior Christus, ineptam interrogationem silentio diluere iussus, triennio tacuit. Post hęc cum multa illi absurda et superuacua experiundę tantum obedientię imperarentur, ueluti necessaria perficere nunquam distulit, sicuti aquam haurire et haustam effundere, uestes dissuere et easdem dissutas iterum consuere, et alia huiusmodi, quę ille, non quod friuola futiliaque essent, sed quod iussa, perpendens, libenter exequebatur

mortem incurrit, dum obedire negligit. Iccirco quidem Ioannes abbas in Scythi, quem sol iratum non uidit, ex hac uita ad meliorem migraturus, pręcipuum discipulis suis documentum relinquere uolens nunquam quicquam se ex sententia sua egisse dixit, sed seniorum, nunquam aliquid docuisse, quod prior ipse non fecisset. Hoc erat proprię renunciare uoluntati et in docendo nihil pręsumere. In hoc ille summam pene uirtutum

Iccirco quidem Ioannes abbas in Scythi, quem sol iratum non uidit, ex hac uita ad meliorem migraturus, pręcipuum discipulis suis documentum relinquere uolens nunquam quicquam se ex sententia sua egisse dixit, sed seniorum, nunquam aliquid docuisse, quod prior ipse non fecisset. Hoc erat proprię renunciare uoluntati et in docendo nihil pręsumere. In hoc ille summam pene uirtutum putauit, qui, dum decederet, fratres suos plura monere necessarium

experiundi causa abbas pręcepit, ut palum aridum in terra defixum aqua, quę duo milia passuum a monasterio distabat, bis per diem aduecta totidem uicibus irrigaret. Cumque uidisset neque labore illum defatigari neque ligni nunquam ad uiriditatem redituri desperatione commoueri, post annum in tali opere consumptum interrogat, an lignum illud iam radices egisset; et se nescire respondentem, euerso ligno, ut ab irrigatione

sicut nudis pedibus adhuc et cilicio tantum indutus erat, abiit, et hoc quidem brumę tempore, ut multi mirarentur, quomodo algore contractus non expirasset. Mane semiuiuum reduxerunt, et abbas ueniam petiit, affirmans nunquam se putasse hoc monachorum aliquem facturum, nedum episcopum, ideoque ioco magis quam serio uerbum protulisse. Hac tamen obedientię subiectione Lambertus meruit et in episcopatus sui sedem restitui et tandem martyrio

utroque acerbiora gehennę supplicia est consecutus. Post prophetas fidissimi ueri assertores extitere apostoli martyresque et reliqui, qui eos imitati aut docendo aut reprehendendo, aut prędicando nunquam quicquam locuti sunt uel metu uel odio uel gratia. Contempserunt potentum minas, deriserunt tyrannorum supplicia, mortem ipsam subire non recusarunt, dum pro ueritate starent, soli illi semper placere studentes, qui

dum pro ueritate starent, soli illi semper placere studentes, qui ait: Ego sum uia, ueritas et uita. Hinc quidem multos leuissimi etiam mendacii culpam sedulo cauisse accepimus. Theonas abbas in eremo Scythi nunquam mentitus dicitur, cum tamen tribus milibus monachorum pręfuisset. Mirum est inter tantam multitudinem non fuisse lingua lapsum. Hoc idem et Beonem abbatem in uita pręstitisse tradunt. Ac semper quidem

recipi meruit, Salmoni, uni ex principibus, iuncta. Nisi hoc mendacio hospites suos texisset, una cum reliquis interisset, et nisi seruandę pietatis causa illi mentiri licuisset, ad tam pręclarum coniugium infamis mulier nunquam peruenisset, ut inter illas censeretur, de quibus per successionis lineam nasci uoluit Dei filius Iesus Christus. Mendacium Gabaonitis attulit salutem, sed abstulit libertatem. Dederat illis Iosue in castris Galgalę

Caput V / DE MANSVETVDINE ANIMI Nunc de his dicemus, qui auersis ab omni asperitate animis mites mansuetique uixerunt, affectum ita moderantes, ut uel nunquam in alterum commoti sint uel adeo temperate, ut non deliquerint. Obseruarunt enim pręceptum illud: Irascimini, et nolite peccare! Mansueti igitur iracundique exempla primi ab homine

superbum, maiorum uoluntati suam pręponere, cum Dominus dicat: Obedientiam uolo, et non sacrificium. Profecto, qui obedire negligit, subiici dedignatur; et qui subiici dedignatur, superbit; et qui superbit, nunquam proficiet. Igitur ipsum quoque oris silentium semper mentis humilitate niti debet, ut obseruatori suo prodesse possit. Quin autem ipsam taciturnitatem perutilem esse ambigit, si pręter iam dicta sanctorum exempla

uixit. Quid magis mirer, nescio, tres pueros illos in Babylonica fornace inter flammas uinculis constrictor ardere nequiuisse an istos uigente iuuenta nuptiali thoro iunctos nuptiale opus, cum tandiu simul uixissent, exercere nunquam uoluisse. Magnum utrunque miraculum, sed multo maius mentem castam habere quam illęsum corpus. Hoc idem in Iuliano, Antiocheno martyre, et Basilissa uirgine mirari licet, qui nuptiis inter se celebratis, cum

periculo proximior, ita magic continendus. Propterea quidem Ioannes anachoreta in quadam Aegypti pręrupte rupis spelunca obtruso * corr. ex obstruso aditu degens, cum foeminis nunquam est locutus, raro cum uiris, ad se tamen intrare permisit neminem. Tribuno roganti, uti se coniugi suę conspiciendum sustineret, non est assensus, sed in quiete se illi appariturum promisit, quod eam pio desyderio

Tribuno roganti, uti se coniugi suę conspiciendum sustineret, non est assensus, sed in quiete se illi appariturum promisit, quod eam pio desyderio affici sciret. Proxima igitur nocte mulier somnians ipsum uidit, quem uigilans nunquam uiderat. Et quod uiderit, formam habitumque corporis et cuncta uultus lineamenta recte uereque referendo fidem fecit. Quantę, quęso, perfectionis uir iste fuit, qui imaginem sui dormienti foeminę spectandam mittere

per humum ducto circumscribens, immundis spiritibus, ne signum illud transgrederentur, pręcepit. Et ille deinceps eiuscemodi molestia liber fuit. Nos quoque, si discipuli eius fuerimus, qui in digito Dei eiiciebat demonia, nunquam casti propositi locum deseremus. Medericus quoque, Heduensis abbas, et ipse malarum tentationum uictor ac uirgo, monachum quendam assiduis incestę cogitationis oppugnationibus tantum non superatum, tunica sua

Et, ne ullus calumnię relinquatur locus, subiiciemus etiam illarum aliquot exempla, quę, ne legitimi quidem matrimonii nexibus implicari uoluerunt uel etiam implicatę (quod multo difficilius est) castitatis cultum nunquam deserere. Brigida uirgo inter Scotię puellas pulcherrima, cum a potentibus (et quidem Christianis) uiris in matrimonium peteretur et illa uirginitatem Domino uouisset, eundem orauit, ut aliquo corporis uitio ipsam

seruauit. Deinde eo defuncto iterum a patre inuita desponsatur Ecgfrido regi. Sed cum ipso quoque in uirginitate annos duodecim uixit. Postea uero eius permissu religioni se consecrauit et securiorem quidem in monasterio, sed nunquam domi castiorem uitam duxit. Haud dubium, quin castitatis merito tanta gratia illam donauerat Deus, ut etiam iis, quibus nubebatur, statim continentiam persuaderet. Rarissimum sane exemplum ac nescio, an a condito ęuo

quod foemina fuerit, ulli ante obitus sui diem cognitum fuit. Igitur non dormiendum uirgini, ubi periculum imminet sed uigilandum fugiendumque est, si sese integram cupit conseruare. Et nisi huiuscemodi incumbat necessitas nunquam uiris uirgo se credat: ubi diuersus sexus est, diuersarum cogitationum pugnas incidere necesse est. Iccirco beatus Martinus episcopus, cum uirginem quandam uitę sanctitate percelebrem inuisere uellet et illa aditu

pugnas incidere necesse est. Iccirco beatus Martinus episcopus, cum uirginem quandam uitę sanctitate percelebrem inuisere uellet et illa aditu negato ei excusando dixisset: Mi pater sancte, ora pro me, quia a uiro nunquam sum uisitata — gratias egisse Deo fertur, quod illa talibus imbuta moribus castam custodiret uoluntatem, et benedicens eam abiisse lętus. Lubrica siquidem res castitas est: nisi summa circumspectione fulciatur,

Itaque in uiduitate ieiuniis et precationibus uacans Deo seruiuit. Seruisset autem homini, si iterum nupsisset. Paulam Romanam a Hieronymo proditum legimus post mariti mortem non solum nubere noluisse, sed etiam cum uiris nunquam comedisse. Casta mulier uix se uiduam esse putauit, si cui non sui sexus hominum uel ipsa tantum conuiuendi familiaritate iungeretur. Sic itaque uiduitatem sancte pureque custodiuit, ut in monasterio sacris uirginibus

faciem lacerasset. Quanta autem sanctitate profecerit, hinc nose licet, quod nullum fere uirtutis genus in hoc opere eius exemplo uacuum sit. Profecto, nisi perpetuam castitatem tam ardenter adamasset, ad tantam profectionem nunquam peruenisset. Galla, Symmachi consulis filia (ut Gregorius refert), Gothis Italiam uastantibus uiduata uiro, cum quo annum tantum uixerat, nulli postea nubere uoluit, licet et ętate integra esset et non illiberali

metuens, rebus occulte nauigio impositis, cum filia in Aegyptum nauigauit. Et in Thebaidem perueniens, filiam monasterio tradidit, quę secum tulerat, pauperibus erogauit piisque ipsa operibus incumbent castitatis propositum nunquam dereliquit. Cumque abbatissa, cui filiam commendauerat, in quiete uidisset Antigonum in paradiso fulgentem a Domino exorasse ut coniugem suam de terris euocatam sibi iam sociam faceret, die, qua prędictum fuerat, lęta

sibi iam sociam faceret, die, qua prędictum fuerat, lęta decessit. Tanta ergo accepit bona, quia et cum uiro caste se habuerat et sine uiro uiduitatem constanter seruauerat, quanta imperator iterum nubenti dare nunquam potuisset. Salaberga post quinque filios ex Alduino marito, Dagoberti, Gallię regis, duce genitos ab eodem impetrauit, ut deinceps in castitate Deo seruiret. Itaque constructo apud Lugdunum amplo monasterio

Frequentius ora, uentri minimum indulge. Hoc demonium non eiicitur, nisi per orationem et ieiunium. Somnolentiam caue et uigilils operam da. Qui uigilat, non sinit perfodi domum suam. Fac aliquid operis, ut nunquam te diabolus inueniat ociosum. Sexum diuersum, quantum potes, fuge, quantum licet, obliuiscere: fugientem deserit concupiscentia, obliuiscentem dimittit foeda titillatio. Semper tamen totam uincendi spem in Deo colloca.

usque adeo doluit, ut relicta ecclesia nauim conscendens clam effugeret. Forte sanctuarii claues secum tulerat, quibus de manu in mare lapsis existimauit eo indicio se prorsus episcopatu indignum atque inde iam proposuit nunquam se in sedem suam reuersurum, nisi inuentas quis ad se retulisset. Transmisso mari, ueste seculari indutus, cuidam principi uiro operam seruilem locauit holitor eius factus. Septennio sic peracto a clericis inuentus et

idem impetrata uenia et clauibus regni acceptis et summi pontificatus officio sibi delato, post Domini ad cęlos ascensum uix ullo die a lachrymis temperasse dicitur atque ad eas identidem siccandas lineum linteolum de manibus nunquam dimisisse. Arsenium abbatem ob frequentes lachrymas fluxis ciliis, turgidulis ocellis suffusisque rubore genis fuisse ferunt. Vincentium quoque prędicatorem ad lachrymas promptissimum extitisse legimus,

flendi causas, dum peccassent, habuerunt, cum etiam Do‑ minus noster Iesus Christus, Agnus immaculatus, qui peccatum non fecit nec dolus inuentus est in ore eius, lachrymas interdum fudisse dicatur, risisse nunquam? Fleuit Hierosolymam uallo inimicorum circumdandam, funditus dirruendam, id est, animam uitiorum septam multitudine, diaboli predam futuram. Fleuit in monumento foetentem Lazarum, hoc est, peccatorem longa delinquendi

Iudę proditoris immoderatam ex delicto tristitiam, ne prę nimio dolore citius ad laqueum quam ad petendam ueniam curramus. Is enim, quem commissi poenitet, moerore quidem se afficere debet, quia peccauit, sed a spe uenię nunquam decidere, quia clementissimus est, cui peccauit. Quem igitur in poenitendo sequi nobis expediet? Sequamur sanctos, quorum exempla proposuimus. Imitemur prodigum filium, ut, cum quo in regionem secessimus uitiorum, bona

tangamus poenitentię ac fidei manu Domini fimbriam, et remedii uirtutem sentiemus. Quod si uel undecima hora patrifamilias operam locabimus, forsan ab eo non minus lucri, quam qui primo mane laborare coeperunt, referemus. Nunquam sera poenitudo est, donec poenitendi tempus superest. Sed quia, donec superfuturum sit, nescimus, cur illam hodie agere cunctamur cras forsitan iudicandi? Nulla profecto res est, quę maiore cum periculo differtur,

legem tuam. Et: Laboraui in gemitu meo, lauabo per singulas noctes lectum meum, lachrymis meis stratum meum rigabo. Certe, si iugiter consyderauerimus, quanto et quali Domino peccauimus, etiam post ueniam nunquam deerit nobis flendi materia, donec ille tandem benignitate lachrymas nostras penitus absterget, qua et peccatum remisit. Ezechias quoque (cuius poenitudo et innumeram hostium multitudinem strauit et longiora uitę

Apollo abbas, iuuenem uultu demissum cernens, cum tristitię causam didicisset, blanditer consolatus est, docens non esse malum foeda cogitatione impugnari, sed uinci; nam se quoque idem sępe passum, Deo tamen adiuuante nunquam succubuisse. Deinde senem iam relicto, in quo ętatem egerat, tugurio uagum profugumque ad se aduocans, ut rediret, admonuit, et iam suam expertus imbecillitatem alienę misereri disceret, non irasci. Post hęc pro

peccatum confitetur et cum poenitentię moerore ueniam exposcit. Vixdum uerba finierat, et flamma de sinu eius, in quo paximacia recondere solitus erat, promicans, intolerabili foetore cęllam, in qua erant, repleuit. Ille nunquam postea tali edendi auiditate se pulsatum sensit. Vincebatur, quandiu occultum tenuit facinus. Porro, ubi confessus est, ita uictor euasit, ut ad eandem pugnam redire ultra necesse non fuerit. Illam quippe diaboli

carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis uitam in uobis. Et: Nemo uenit ad Patrem nisi per me. Igitur, cum tam fructuosum sit, ardenter accedamus; cum tam necessarium, nunquam negligamus. Cumque ipse, qui et conuiuium et inuitator est, uocet nos atque hortetur, solerter obsequamur. Scit enim quo indigeamus et quid expediat nobis. Venite — inquit — et comedite panem meum et

presbyterum iussit. Is uero, qui missus fuerat, uię ignarus, ab angelo ad presbyterum usque perductus est, ut iam angelos ei quamprimum suffragari scias, qui Domino communicari expetierit. Cui Bauon ipse communicatus, nunquam postea ab eo discessit, et nunquam discedet, receptus in paradisum. Ambrosius item, Mediolanensis Ecclesię antistes, doctrina simul et sanctitate insignis, cum e uita decederet et communicari Domino exoptaret, sed

qui missus fuerat, uię ignarus, ab angelo ad presbyterum usque perductus est, ut iam angelos ei quamprimum suffragari scias, qui Domino communicari expetierit. Cui Bauon ipse communicatus, nunquam postea ab eo discessit, et nunquam discedet, receptus in paradisum. Ambrosius item, Mediolanensis Ecclesię antistes, doctrina simul et sanctitate insignis, cum e uita decederet et communicari Domino exoptaret, sed fari iam non

lęta petiit, cum eum, pro cuius amore supplicia contempserat, sibi iunxit itineris ducem. Si ergo sanctis hominibus tantę curę fuit ad hanc sacrosanctam communionem etiam corpora accedere, a qua spiritu et uoluntate nunquam discedebant, quanto magis nos, qui peccatores sumus, idem oporteat facere? His enim magis opus remedio est, qui grauius ęgrotant. Hoc autem remedio a peccati morbo conualescimus, ab inquinamentis mundamur, ab errore in

Vitalis delatoribus ita fidem adhibuit, ut sanctum uirum ne in lustris quidem impudice uersari crederet. Tutius nanque consilium, ęquior deliberatio, certius iudicium- semper bene pręsumere de iis, quos nunquam in crimine nouimus deprehensos. Idem sanctus Ioannes episcopus illos etiam, qui publice peccauerant, absentes carpi taxarique prohibuit: fieri enim posse, ut peccatum poenitendo diluissent, et iniquum esse id a

abbas, miraculo se expediuit. Cum enim rogatus rustici cuiusdam domum adiisset, uxori eius diu infoecundę ac sterili sobolem oratione a Domino impetrauit. Vicini uero tumescente uentre mulierem cernentes, quam olim de marito nunquam grauidam factam nouerant, de abbate concepisse putauerunt. Postquam ergo peperit, Daniel omnibus ad spectaculum conuocatis infantulum per Deum obsecrat, ut, quis pater eius esset, palam diceret. Et statim ab osculo

neque unici filii iugibus pene lachrymis moueri poterat, ut uultu saltem tristitiam pręferret. Quin potius gaudebat eum quoque, quem genuerat, quotidianis castigationibus ad patientiam erudiri. Itaque nunquam, cur sic dure attereretur, quęsiuit, nunquam ad flentem respexit. Nesciebat se eius patrem, quem dedicauerat Deo. Ad hęc etiam, ut alibi diximus, in proximum flumen illum proiicere iussus, prompte uoluit obedire,

moueri poterat, ut uultu saltem tristitiam pręferret. Quin potius gaudebat eum quoque, quem genuerat, quotidianis castigationibus ad patientiam erudiri. Itaque nunquam, cur sic dure attereretur, quęsiuit, nunquam ad flentem respexit. Nesciebat se eius patrem, quem dedicauerat Deo. Ad hęc etiam, ut alibi diximus, in proximum flumen illum proiicere iussus, prompte uoluit obedire, nihil non faciendum ratus, quod ab abbate esset

accidit mali. Etenim nihil omnino malum esse arbitrabatur pręter peccatum. Itaque illi, qui damnum intulerat, indoluit, non sibi, qui passus fuerat; cum pręsertim nihil aliud ad uictum ei superesset, nisi quod a Domino nunquam se desertum iri confideret. Medardus, presbyter Torniaci, Gallię oppidi, uineę suę uastatorem uuas collectas exportare frustra conatum, cum deprehendisset, absoluit dimisitque illęsum. Alium mella

casibus in uita multum conflictatus et semper superior, ita ut non immerito post beatum Iob alterum patientię dicatur exemplar, amissis fortunis, seruis, uxore, liberis Christum suum (cuius fidem miraculo edoctus acceperat) nunquam dimisit. Qua animi constantia meruit post annos aliquot dure miserabiliterque peractos recuperare, quę amiserat, uxorem scilicet olim a pyratis auectam, duos filios, alterum a leone, alterum a lupo raptos; utrunque

aliquis hunc ipsum Miphiboset, eo quod claudus erat, a Siba seruo contemptum ludibrioque habitum, quippe qui ipso relicto fugiens falsa ad regem delatione possessionum eius partem intercepit. Respondebimus multos etiam, qui nunquam claudicauerant, dolis atque perfidia seruorum deperisse. Itaque neque isti sua pedum imbecillitas detrimento fuit, sed nequitia serui; quem fugientem fortasse peremisset, si consequi potuisset. Innocentior fuit, quia

quoque dignitate effulsit, multis denique miraculorum signis nobilitatus fuit. Itaque tantum illi aliquando ęgrotasse profuit, quantum, si semper sanus perseueraret, fortasse nocuisset. Ipse etiam nunquam satis laudatus Franciscus non ante coepit esse perfectus quam grauissimam corporis ualitudinem incurrisset. Vigesimo ętatis suę anno infirmatus didicit terrena contemnere, quę sanus dilexerat. Aeger soli Deo

cum illi post multos cruciatus mamillam a pectore auulsisset tyrannus, quoniam fidem non poterat, et Petrus apostolus eam curaturus in carcere apparuisset, chyrurgum aliquem ad se uenisse rata detrectabat medicinam, dicens nunquam se pharmaca corpori admisisse, sed illius medici opera semper usam, qui solo uerbo omnem infirmitatem curaret; hunc autem esse Dominum Iesum. Tunc Petrus apostolum se eius esse et ab eodem ad illam missum indicans

gesserimus, omnis aduersa corporis ualitudo tolerabilis erit. Quod quidem etiam Elizabeth de Sconaugia, Deo dicatę uirginis, probatur exemplo. Quę (ut Sigebertus scribit) toto corpore hulceribus contabefacto iacens, nunquam ob hoc aliquam animi tristitiam uultu prętulit, multas interim futurorum reuelationes accepit acceptasque prodidit, ut facile dixerim et ideo sanctam fuisse, quia patiens erat, et ideo patientem, quia sancta.

Hierosolymis a Iudeis lapidatum et Romano ritu securi percussum; Barnabam, gentium apostolum Salamine a Iudeis comprehensum atque igni consumptum. Profecto nisi summa et pręclara esset martyrii gloria, nunquam Christus apostolos suos (quos pręter omnes dilexerat) tanta ac talia pati permisisset. Sed beati — inquit — qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Beati

non quia foeminę fortes essent, sed quod ignaui uiri; proindeque seipsum tam egregię fortitudinis prębuit exemplum. Christophorus magnus corpore, sed maior fide, Christum in armo tulerat et eundem in corde gerens nunquam dimisit. In oppido Ammonytarum Lycia, cum militum cohors, ut ipsum comprehenderet missa, manum illi iniicere timerent, ultro se illis uinciendum prębuit et eosdem, a quibus uinctus ducebatur, a uinculis erroris

manibus pedibusque diuaricatis, prono distentoque funiceis uinculis corpore a solo subleuatur et eiusdem ignis flamma uentrem et ilia lambente cruciatur. Postremo gladio perimitur. Et tamen tot talibusque afflictus tormentis nunquam se Christianum negauit neque idola demonia esse timuit confiteri, omni cruciatu fortior, omnibus tortoribus audacior, cęsarem ipsum contemnens, dum amplexatur Christum. Eustachium cum uxore et liberis Hadrianus

Nos insensati uitam illorum existimabamus insaniam, et finem illorum sine honore. Ecce quomodo computati sunt inter filios Dei, et inter sanctos sors illorum est. O exoptanda tormenta, desyderabiles poenę, nunquam satis concupita nex, per quorum patientiam ad tantam peruenitur felicitatem! Caput VII / DE RATIONE RESISTENDI DIABOLO

Ad superandum hoc diabolicę machinationis genus multum profecto adiuuat oratio sanctorum. Sub Bernardo abbate quidam nobili familia ortus, cum se monachum fecisset, in tantum mentis tedium lapsus est, ut palam diceret nunquam se hilari sedatoque animo futurum. Frustra illum fratres, ut in Domino consolaretur et spe pręmii cęlestis moestitiam deponeret, hortabantur. Frustra hoc ipsum abbas admonendo exaggerabat. At uero, ubi

repugnandi augeatur audacia, feminarum quoque de illius conflictu uictoriam breuiter enarremus. Sarra, in partibus Thebaidis abbatissa, cum cogitationes eius ad libidinem incitare soleret diabolicę malignitatis suggestio, nunquam, ut recederet tentatio, orauerat, sed ut et illa assidue oppugnaret et ipsa semper uinceret. In hoc carnalis lasciuię bello per annos tredecim fortiter contendit. Sed tandem aliquanto acrius impugnata, quam sustinere

omnia tentamenta remedii memor, crucem designauit, et diaboli laqueus dissipatus est. Tantumque in eam profecit malignus, ut, quo eam magis tentauerit, eo plus sibi confusionis comparauit, toties uictus, nunquam uictor. Igitur, quę semel corruerat, ita se errexit, ut nullo deinde aduersarii conatu euerti unquam potuerit. Ob quod quantum receperit mercedis, inde coniectari licet, quod, qua die uita decesserat, in uisu abbati

octoginta, Iacob centum quadraginta septem, omnes tam Deo chari gratique, ut eorum Deus dici uoluerit: Deus Abraham, Deus Isaac, Deus Iacob. Certe, nisi ab ineunte ętate adusque uitę exitum iustitiam pietatemque coluissent, nunquam ad tantę dignationis culmen peruenissent. At nobis iisdem in uirtutibus perseuerandi facultas tanto quidem datur maior, quanto uita breuior et sic repente deficimus. Iacob, ut de illo adhuc

non desinit, dum dies quadraginta neque comedit neque bibit, dum in tentationibus perdurat, dum in oratione pernoctat, dum suos usque in finem diligit, dum denique persecutiones usque ad ignominiam crucis ęquanimiter tolerat, nunquam ab exercitatione uirtutum quietus, ut ab ea nunquam quiescendum esse doceret, dicens: Non, qui inceperit, sed qui perseuerauerit usque in finem, saluus erit. Ioannes Baptista,

bibit, dum in tentationibus perdurat, dum in oratione pernoctat, dum suos usque in finem diligit, dum denique persecutiones usque ad ignominiam crucis ęquanimiter tolerat, nunquam ab exercitatione uirtutum quietus, ut ab ea nunquam quiescendum esse doceret, dicens: Non, qui inceperit, sed qui perseuerauerit usque in finem, saluus erit. Ioannes Baptista, eius pręcursor, quia perseuerauerat in abstinentię

esse doceret, dicens: Non, qui inceperit, sed qui perseuerauerit usque in finem, saluus erit. Ioannes Baptista, eius pręcursor, quia perseuerauerat in abstinentię proposito, nunquam opiparos cibos uentri suo indulgens, nunquam uinum aut siceram bibens, nunquam mollibus indutus, assidue in deserto baptismum prędicans, iugiter turbas ad se confluentes docens. Iccirco ipsius Domini testimonio plus

sed qui perseuerauerit usque in finem, saluus erit. Ioannes Baptista, eius pręcursor, quia perseuerauerat in abstinentię proposito, nunquam opiparos cibos uentri suo indulgens, nunquam uinum aut siceram bibens, nunquam mollibus indutus, assidue in deserto baptismum prędicans, iugiter turbas ad se confluentes docens. Iccirco ipsius Domini testimonio plus quam propheta dicitur et nulli inter natos

usque in finem, saluus erit. Ioannes Baptista, eius pręcursor, quia perseuerauerat in abstinentię proposito, nunquam opiparos cibos uentri suo indulgens, nunquam uinum aut siceram bibens, nunquam mollibus indutus, assidue in deserto baptismum prędicans, iugiter turbas ad se confluentes docens. Iccirco ipsius Domini testimonio plus quam propheta dicitur et nulli inter natos mulierum posthabendus censetur.

Negociari uolentibus commodat talentum, solicite lucrantes beat, ignauiter torpentes damnat. Itaque summopere enitendum est, ut semper aliquem quęstum faciamus in iis, quę nobis a Deo credita sunt, et nunquam ocio nos corrumpendos tradamus. Qui super pauca fidelis fuerit, super multa constituetur et intrabit in gaudium Domini sui cęlestique beatitudine perpetuo perfruetur. Illi quidem fideles serui sunt, qui in seruitio

est, meruit ab angelis in cęlum ferri, teste Antonio, qui hoc oculis suis conspexisse affirmabat. Cuius quidem mercedis magnitudinem quisquis crebro secum cogitauerit, nullo unquam spiritalis uitę labore grauari poterit, nunquam lassitudinis tedia sentiet, tantorum spe pręmiorum sustentatus. Antonius quoque, cum primum et ipse solitudinem inhabitare decreuisset, ne uerberibus quidem demonum absterreri potuit, quin, quod

digna, Ioannis abbatis et Pesii eremitę. Hunc (sicut a Cassiano relatum est) quadraginta annis, quos in solitudine exegerat, comedentem sol non uidit; quod occaso duntaxat sole ieiunium soluere consueuisset. Illum uero nunquam uidit iratum, eo quod nunquam omnino in iram concitatus esset, licet magno fratrum numero pręsideret. Quęret aliquis, quomodo sontes castigarit, si nunquam iratus sit. Neque enim fieri potest, ut in tanta multitudine

Pesii eremitę. Hunc (sicut a Cassiano relatum est) quadraginta annis, quos in solitudine exegerat, comedentem sol non uidit; quod occaso duntaxat sole ieiunium soluere consueuisset. Illum uero nunquam uidit iratum, eo quod nunquam omnino in iram concitatus esset, licet magno fratrum numero pręsideret. Quęret aliquis, quomodo sontes castigarit, si nunquam iratus sit. Neque enim fieri potest, ut in tanta multitudine aliquis non peccarit. Huic

quod occaso duntaxat sole ieiunium soluere consueuisset. Illum uero nunquam uidit iratum, eo quod nunquam omnino in iram concitatus esset, licet magno fratrum numero pręsideret. Quęret aliquis, quomodo sontes castigarit, si nunquam iratus sit. Neque enim fieri potest, ut in tanta multitudine aliquis non peccarit. Huic respondebimus, quod ne delinquentes quidem irascendo castigandi sunt, sed miserendo. Irę proprium nocere est, castigationis

punire conuenit, ut iuuet, non irasci, ne noceat. Quod autem et ille iuuetur, qui punitur, hinc patet, quia impunitus plus deliquisset. Et ubi plus delicti est, ibi poenę grauioris exactio est. Hoc quidem modo Ioannem hunc nunquam fuisse iratum crediderim. Alioquin, si peccantem fratrem nunquam corripuisset, si nullo poenę genere affecisset, irato nocentior esset. Malum enim, quod, quantum in ipso est, pręcidere debet, crescere licentia

ille iuuetur, qui punitur, hinc patet, quia impunitus plus deliquisset. Et ubi plus delicti est, ibi poenę grauioris exactio est. Hoc quidem modo Ioannem hunc nunquam fuisse iratum crediderim. Alioquin, si peccantem fratrem nunquam corripuisset, si nullo poenę genere affecisset, irato nocentior esset. Malum enim, quod, quantum in ipso est, pręcidere debet, crescere licentia sineret. Itaque, ut eodem, unde digressus sum, reuertar: semper eandem

lenitudinem seruasse, non omissa delinquentium animaduersione, magnum atque magnificum fuit. De Elpidio quoque abbate memorię proditum est, quod per quinque et uiginti annos nunquam se ad Occidentem uerterit, semper fere orans et illum, cui nomen Oriens, iugiter contemplans. Non putauit nefas esse retro aspicere, sed sibiipsi uoluit imperare, ut, cum corporis appetitum ab iis etiam, quę licita

solet: Varium et mutabile semper foemina. Anna, Phanuelis filia (ut Lucas tradit) annos septem uixerat cum uiro. Quo defuncto ad quartum usque et octogesimum ętatis suę annum uidua permansit, semper castitatem seruans, nunquam de templo discedens, nocte ac die ieiuniis obsecrationibusque intenta. Hac perpetua pii propositi obseruatione digna euasit, quę Spiritu Sancto afflaretur et multa prophetaret, immo, quę illum, quem prophetę uenturum

oculos mira amoenitate detinere solebat, cum tantam in eo cernendo iocunditatem esse audisset, sibiipsi imperauit, nequando illum aspiceret, ne quam ex eo caperet uoluptatem. Itaque annos sexaginta, quibus ibi uixit, nunquam fenestram adiit, nunquam tam prope fluentem fluuium uidit, ut potius flumen illud uidere digna esset, cuius impetus lętificat ciuitatem Dei. Et quoniam in cauendis terrenarum rerum oblectatiunculis perseuerauerat,

detinere solebat, cum tantam in eo cernendo iocunditatem esse audisset, sibiipsi imperauit, nequando illum aspiceret, ne quam ex eo caperet uoluptatem. Itaque annos sexaginta, quibus ibi uixit, nunquam fenestram adiit, nunquam tam prope fluentem fluuium uidit, ut potius flumen illud uidere digna esset, cuius impetus lętificat ciuitatem Dei. Et quoniam in cauendis terrenarum rerum oblectatiunculis perseuerauerat, cęlestium felicitatem

Cui sane argumento Iob sententia astipulatur dicentis: Homo natus de muliere, breui uiuens tempore, repletur multis miseriis. Qui quasi flos egreditur et conteritur, et fugit uelut umbra, et nunquam in eodem statu permanet. Hoc idem uidit et Iesus ille in Veteri Testamento, Syrachi filius, qui in Ecclesiastico suo admonendo nos ita ait: Memor esto, quoniam mors non

intermitteret, Ioannes Elemosinarius, patriarcha Alexandrinus, dum sibi ędificaretur sepulchrum, imperfectum relinqui iussit. Porro ministris suis iniunxit, ne ulla die pręterirent se de illo perficiendo interpellare. Itaque nunquam ab eo mortis memoria recedente sic uitam instituit, ut morte multo beatior factus sit quam si semper hic uiueret et omnibus afflueret uitę huius uoluptatibus omnibusque deliciis. Terrena enim cęlestibus conferri non

per uisum cuiusdam presbyteri accepit se natalitio Petri et Pauli apostolorum die de terris migraturum. Et anno tandem septimo, die, quo prędictum fuerat, cum missale sacrificium peregisset, mortuus est atque inde uiuere nunquam moriturus coepit. Nosse autem mortis tempus meruit, quia omni tempore mori paratus fuit, quotidie et Deo sacram offerens hostiam et multam pauperibus elemosinam. Paulini etiam, Nolani episcopi, ut uita, ita uitę

uolantem quidam conspexere, ut eo uisu et puritas uirginitatis et meritum patesceret sanctitatis. Donatum, presbyterum apud Aureliam, Galliarum urbem, ferunt, cum dies dormitionis eius instaret, nunquam preces intermisisse, donec animam exhalaret. Deprecatio enim misericordiam impetrat gratiamque conciliat, ut uitę huius finis uitę initium sit, quę fine caret. Iuonem quoque presbyterum tradunt diem, qua mortem

dum infimam Hierusalem capere nititur, possedit supernam. Sic denique magnanimus caduca contemnens, ad illa, quę ęterna sunt, perpetuo fruenda conscendit. Iam, sicut uiri a uiris, ita foeminę a foeminis discant, ut uitę nunquam moriturę pręmia et ipse consequi possint. Maria Magdalena, Domini Iesu apostola, cum diem dormitionis suę iam proximum pręsciuisset, nolens quidem absque eucharistię sacramento decedere, a

Amatę, in Thebaidis monasterio abbatissę, Colonatus martyr apparuisse dicitur et, ut proximo Dominico die ad ecclesiam suam ueniret, eam inuitasse. Ipsa igitur, quę iam per annos quadraginta limen monasterii transgressa nunquam fuerat, tunc primum, ut martyri morem gereret, exiit et coenulam, quam secum tulerat, in ecclesia eius peregit. Inde reuersa, sororibus propediem ex hac uita se migraturam prędixit. Ac post biduum nulla corporis

propediem ex hac uita se migraturam prędixit. Ac post biduum nulla corporis infirmitate lacessita, ubi se ueluti sepeliendam composuisset, expirauit. O omni melle dulcior coena mannaque suauior, cui cęlestis conuiuii nunquam defuturę dapes tam feliciter successere! Salaberga quoque, apud Lugdunum abbatissa, cum diem clausura esset extremum, iocundissima uisione, ne mortem timeret, roboratur. Vidit enim se ad locum

salietur. Quasi diceret: Sicuti caro salitur, ut corruptibili humore exiccato dierum multorum usui apta sit, ita, qui purgatorio igne salitus fuerit, aptus erit usui uitę ęternę. Nisi enim ad purum excocti fuerimus, nunquam summę illi puritati, Deo, iungi adherereque poterimus. Neque enim apostolis ipsis licuit partem habere cum Iesu, nisi pedes lauari sibi permisissent. Et qui mundus est — inquit — non indiget, nisi ut

contremiscent, sed tamen manibus in cęlum sublatis gloriam Deo dabunt. Neque spes eos destituet futuri regni, quam semper habuerunt, quam inter tot sęuientes persecutionum procellas integram inuiolatamque seruauerunt, nunquam a fide desciscentes, ut usque in finem perseuerando salui fierent. Timebunt quidem horrendum Iudicii diem iam instare cernentes. Sed memoriam repetent Dominum sibi in Euangelio dixisse: His autem

qui tanto periculo se expositos agnoscunt et tamen, tanquam nullum sit, negligunt! Comedant, bibant, quantum possunt, gulę uentrique indulgeant, nubant, nubantur aut etiam, ut faciunt, illicitis libidinibus incumbant! Nunquam tantum haurire poterunt uoluptatis, ut non pro eo omnes mundi labores, omnes miserias in uita pertulisse mallent, cum ad eas peruenerint miserias, quarum finis nullus est. Et, si tam nequiter uiuant, tempus, quo

pręsumpserit, nonne audiet: Amice, quomodo huc intrasti non habens uestem nuptialem? Nonne ligatis manibus et pedibus proiicietur in tenebras exteriores? Ibi erit fletus et stridor dentium. Ibi erit ignis, qui nunquam extinguetur, uermis, qui nunquam morietur. Illi autem, qui uestem hanc uel, sicuti accepit, ita et custodierit impollutam uel postea maculatam poenitentię lachrymis eluere et, antequam dies iste incertus ueniat,

Amice, quomodo huc intrasti non habens uestem nuptialem? Nonne ligatis manibus et pedibus proiicietur in tenebras exteriores? Ibi erit fletus et stridor dentium. Ibi erit ignis, qui nunquam extinguetur, uermis, qui nunquam morietur. Illi autem, qui uestem hanc uel, sicuti accepit, ita et custodierit impollutam uel postea maculatam poenitentię lachrymis eluere et, antequam dies iste incertus ueniat, mundam puramque reddere curauerit,

est cęlo — nam et illud plicabitur ut liber. Adueniet, adueniet dies Domini ut fur et tanquam laqueus implicabit omnes, qui sedent super terram, hoc est, qui terrenarum rerum curis inherent, ut ad contemplanda cęlestia nunquam inde diuertant. Hi humanitatem omnem penitus exuentes et pecudum amplexi naturam, quocunque appetitus fert, eo uadunt, non quo ratio suadet. Facti sunt sicut equus et mulus, in quibus non est intellectus. Cum bestiis et

sterilescentes glebas et effoeta arua incensis culmis pristinę foecunditati restituit; meo cauterio morbos curauit, meis cineribus ad candificandos poliendosque pannos usus est. Et cum tot ex me commoda colligeret, nunquam animum induxit, ut tibi obtemperando gratiam referret.« Post hęc arguet illum et aere et igne excelsius CAELUM et dicet: »Me etiam, ęterne Deus, ut hunc iuuarem, desuper extendisti. Solem ei lucere feci per

limphatico pauore acti, huc illuc ueluti amentes discurrent. Ora pallor, corda dolor, mentem stupor, membra tremor langorque occupabunt atque interea incessabilis immugiet gemitus, personabit planctus, obstrepet eiulantium nunquam moestior auditus clamor. Et, ut Ioannes ait: Quęrent mortem, et non inuenient eam; et desyderabunt mori, et fugiet mors ab eis. Quod si populus Israhel, qui ad montem Synai, ut pręcepta Dei audiret,

nos concupiscentię nostrę, delicię molles, lauta conuiuia, obscoenę libidines, auarę opes, blandi sopores, ignaua ocia, ioci, risus, luxus, luxuria, uoluptas? Illa ocyssime desiere, et successit nunquam desitura calamitas. Felices nobis uidebamur, et heu quam repente in quantam collapsi sumus miseriam! Cur concepti fuimus? Aut cur conceptos non est aborsa mater? Vel cur non statim natos aboleuit mors, uel adultos

O, si mors in igne illo esset, ad quem compellimur, quam libenter in eum irrueremus, ut sic consumptis fugere supplicia ęterna liceret! Sed hoc omnino supra quam cogitari potest grauius est, quod semper ardere cogemur et nunquam dabitur mori. Semper uiuemus, ut semper tormenta patiamur. O, quam breui labore quam magnam potuimus adipisci beatitudinem! Et ecce, pro quam modica delectatione momentaneisque deliciis in quam immensas incidimus

promissa sunt. Hęc accepistis, quia illa obsequenter soliciteque implestis. Credidistis in Deum; nunc perpetuo eius conspectu gaudete. Timuistis eum; nunc in illo exultate. Dies festos ei sanctificastis; nunc festiuitate nunquam finienda fruimini. Parentes prępositosque uestros digno honore prosecuti estis; nunc a cęlesti Patre honorem accipite angelorum, et in mansionibus, a quibus Lucifer cum satellitibus suis ob superbiam lapsi sunt, uos

et per Ezechielem dictum est: Descenderunt incircumcisi ad terram ultimam, hoc est, in uiscera terrę, ne scilicet cęlum, solem lunamque et reliqua sydera uidere possint, qui, dum uiuerent, cęlestium contemplationi nunquam uacauerunt. Ideo et in tenebras mitti dicuntur, quoniam illic nulla dies est, nulla omnino lux, nisi quam fecerint flammę illę inextinguibiles, quę sic fulgent, ut etiam fulgore ipso torqueant et excrucient. Cum enim

desolabitur in secula seculorum. Quomodo desolabitur in secula seculorum, si res, quę desolantur, minui et deficere soleant et ad nihilum redigi? Alia ergo conditio infernalis foueę erit, quę et ardendo desolabitur et nunquam ardere desinet perpetuęque combustioni perpetuo sufficiet. Nec ignis extingui nec ipsa consumi poterit. Et non erit — inquit — transiens per eam; quia fortasse ignei torrentes illi uel ubique

transitum denegabunt uel aliter: Non erit transitus, ita ut inde exire possit, dicente propheta: Congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum, et claudentur ibi in carcere. Carcer ergo nunquam aperiendus homines demonesque pariter continebit inclusos, obstructo omni exitu portis ęreis uectibusque ferreis ac seris sempiternis. Hinc igitur idem propheta ait: Et possidebunt eam onocrotalus et ericius, et

sed longe quam noster grauius exurens, ut, qui in illo torquentur, uehementiorem morte dolorem sentiant et mori non possint. In quo picis et sulphuris assidue bullientis intolerabilis foetor fumique omni nausea grauius olentis nunquam desinens exalatio. In quo etiam omnia perturbans procellarum spiritus, iuxta illud: Ignis, sulphur et spiritus procellarum pars calicis eorum. Spiritus tamen, non qui ardores ignis refrigeret, sed magis

in peccando conterat, homicidium tamen poena interdum longiore punitur, inconsulta uero loquacitas ne breui quidem coercetur. Deinde, tametsi ad delinquendum non multum temporis pręscriptum sit, animus tamen illius, quem nunquam delictorum poenitet, qui nunquam male agere cessat, tendit in infinitum. Et, ut Gregorius inquit, uellent iniqui semper uiuere, ut semper possint peccare. Ideo iuste quidem flagello plectuntur sempiterno. Pręterea, ut

tamen poena interdum longiore punitur, inconsulta uero loquacitas ne breui quidem coercetur. Deinde, tametsi ad delinquendum non multum temporis pręscriptum sit, animus tamen illius, quem nunquam delictorum poenitet, qui nunquam male agere cessat, tendit in infinitum. Et, ut Gregorius inquit, uellent iniqui semper uiuere, ut semper possint peccare. Ideo iuste quidem flagello plectuntur sempiterno. Pręterea, ut appareat, qualis quantusque sit,

non ignorauit. Sciuit etiam, quod, si breui tempore uirtutis opera exercere studuisset, ęterna remuneratione se fuisse potiturum. Et tamen uirtute contempta uitium sequi maluit. Quis ei, quęso, fraudi fuit? Quis eum in illam nunquam satiabilem carnificinam pręcipitauit nisi suamet peruersa in eligendo mala uoluntas? Ad aquam ineffabilis dulcoris manum extendere poterat, et prunis potius ardentibus eam immersit. Talibus per prophetam dicitur:

unde conquiescant, nedum unde gaudeant. Quis enim illic miserebitur, ubi omnes miseri sunt? Quis consolabitur, ubi omnes lugere non cessant? Quando dabitur uel modica tormentorum intermissio uel ullum leuamen, ubi urens ignis nunquam extinguitur, rodens uermis nunquam moritur, uexantia demonia nullo labore defatigantur, nulla crudelitate satiantur? Quis postremo malorum sperari terminus poterit, ubi diuini iudicii irreuocabilis maledictio in

Quis enim illic miserebitur, ubi omnes miseri sunt? Quis consolabitur, ubi omnes lugere non cessant? Quando dabitur uel modica tormentorum intermissio uel ullum leuamen, ubi urens ignis nunquam extinguitur, rodens uermis nunquam moritur, uexantia demonia nullo labore defatigantur, nulla crudelitate satiantur? Quis postremo malorum sperari terminus poterit, ubi diuini iudicii irreuocabilis maledictio in ęternum perseuerabit? Deinde, uitę huius

tribulationumque causa hęc fere est, ut aut iustus per patientiam coronetur aut peccator per timorem corrigatur. Sed causa gehennę ignis alia non est, quam ut obstinatus, quem nunquam flagitii poenituit, nunquam careat tormento. Hic ira, illic pietas Dei est. Nonne ergo satis patet grauiorem esse animaduersionem Dei irascentis quam castigationem diligentis? Verberat aliquis filium, sed ut a uitiis

fere est, ut aut iustus per patientiam coronetur aut peccator per timorem corrigatur. Sed causa gehennę ignis alia non est, quam ut obstinatus, quem nunquam flagitii poenituit, nunquam careat tormento. Hic ira, illic pietas Dei est. Nonne ergo satis patet grauiorem esse animaduersionem Dei irascentis quam castigationem diligentis? Verberat aliquis filium, sed ut a uitiis deterreat; uerberat hostem,

supremum accessisset, expauefactus fratres conuocat, hypocrisim, quam diu cęlauerat, prodit. »Et nunc uidete — inquit — quo me perduxit diu mentita sanctitas! Ieiuniis me identidem affligi fingebam, sed occulte comedens nunquam ieiunabam. Nunc inimico traditus sum. Ecce me terribilis serpens tortuosi corporis uoluminibus implicatum tenet, ecce in os meum, quod clandestinis dapibus replebatur, caput indidit suum et lethifero morsu sanguinem

oculi pręstringerentur nec in eum intueri possent, cum tamen ille corpore corruptioni obnoxio ac mortali adhuc in terra degeret, quanto lucidiores facies eorum erunt, quorum corpus immortalitatem induet et incorruptionem, qui nunquam a Deo separabuntur, qui non terram hanc, sed terram uiuentium, id est, cęlestem patriam semper inhabitabunt, iam ciues facti sanctorum et domestici Dei et cohęredes Christi! Fulgebunt ergo iusti —

sanctis communicari ipse Filius ad Patrem loquens confitetur, cum ait: Claritatem, quam tu dedisti mihi, dedi eis; non quod aliquando ipse claritatem non habuerit, sed quod a Patre eam etiam acceperit, qua nunquam caruit. Veruntamen pro meritorum mensura claritas ista singulis impertietur: ut quisque plus lucis capax fuerit, ita plus accipiet. Et sicut cęteris beatitudinis dotibus alii alios antecellent, ita et hac splendoris

ornatiora generosioraque ac meliora sint. Ita maiorem quoque mundum se habere crede, ut, quantum cęlum distat a terra, tantum quoque et cęlorum regnum a regnis terrę rerum omnium copia atque magnificentia distare nunquam dubites. Quin potius cum Baruch propheta attonitus exclama: O, Israhel, quam magna est domus Dei et ingens locus possessionis eius! Magnus est et non habet finem, excelsus et immensus. Vel illud cum

sono, cum mortis expertes sunt, cum nihil terrenum sapiunt, sed tantum spiritalem diuinamque sapientiam mente concipiunt incorruptibili. O, quantum oblectamentum erit eorum iam consuetudine familiariter uti, quos, tametsi nunquam uiderimus, memoriam tamen ipsorum festis, cerimoniis rituque solenni celebramus. Quid pręterea de societate angelorum dicam? Vnum quandoque sub hominis figura conspexisse magni miraculi loco habetur. Sed quid

scit eum. Nos autem cognoscemus eum, et apud nos manebit, et in nobis erit. I nunc, insane seculi amator, dilata tibi honorum philacteria, magnifica iactantię tuę fimbrias, cumula opes, posside regna, impera terrarum orbi! Nunquam tam magnus eris, ut te conferre possis cum Christi amatore, qui accipit, quod mundus non potest accipere, et uidet et scit, quę tu neque uidere neque scire potes. Tu cum pompis et deliciis mox deficies, ille cum suis

pandentur, ut, quod nunc fide tenent, tunc, sicuti est, uidendo intelligendoque agnoscant. Audient arcana illa uerba, quę non licet homini loqui. Denique, quod oratorum princeps Demosthenes aut par illi in dicendo Tullius nunquam eloqui potuissent, quod gentilis philosophię antistes Plato aut ipso argutior Aristoteles nunquam inuestigare ualuissent, hoc minimus inter cęlestis patrię ciues deprehendet, intelliget, tenebit, possidebit, dicente

arcana illa uerba, quę non licet homini loqui. Denique, quod oratorum princeps Demosthenes aut par illi in dicendo Tullius nunquam eloqui potuissent, quod gentilis philosophię antistes Plato aut ipso argutior Aristoteles nunquam inuestigare ualuissent, hoc minimus inter cęlestis patrię ciues deprehendet, intelliget, tenebit, possidebit, dicente Domino per prophetam: Dabo tibi thesauros absconditos, et arcana secretorum, ut scias, quia

gloriam eius uidebant, sed tantum quoddam glorię simulacrum. Et tamen, ubi ipsum sic coruscantem uiderunt, ibi cum ipso quamprimum permanere exoptarunt. Moysen et Heliam circa eum stare conspiciunt et ecce, quos nunquam antea uiderant, diuino fulgore mentem illuminante agnoscunt. Exclamat Petrui: Domine, si uis, faciam hic tria tabernacula: tibi unum, Moysi unum et Helię unum. Cur quartum sibi fieri non

et Ezechielem et Danielem prophetas uidit, uisos cognouit, cognitos salutauit et, dum reuerentię illis, quos nemo alius cernebat, cum multi adessent, officium exibet, mortem oppetiit. Si hic corpore adhuc grauatus eos, quos nunquam uiderat, statim cognouit, quanto clarior certiorque erit notitia eorum, qui uel modo sarcina carnis deposita ad cęlum euolant uel postea cum eadem carne beatificata illuc ascensuri sunt!

1.143  Quid loquor infelix? Nil prosunt uerba dolori:
1.144  Mors o uenias misero nil metuenda mihi.
1.145  Hanc ego Tarpeiam nunquam confringere sperem,
1.146  Exclusit quae nos ad mala tanta foras.
1.147  Quo latites, Circe? Quo nos, Medeides herbae,

37. Spalaeti discessum magnifici uiri Iacobi Raynerii, iusti praetoris sui, lugentis consolatio
37.1  Fama Salonaei nunquam reticenda palati,
37.2  Regia littorei deliciosa soli,
37.3  Dalmaticas inter celeberrima gloria sedes,

39.37  Vera sed ex animo uerum testantia amorem
39.38  Promere, dulciloquo mutua scripta sono.
39.39  Tanta suo nunquam concepit pectore Bacchus
39.40  Gaudia Gangeticis cum traheretur equis.
39.41  Tanta nec, Hectoreae caderent cum moenia

44.11  Haec quid sunt? Minima mutantur hora.
44.12  Laudantur: subito minora fiunt.
44.13  Stant nunquam ueluti forent loquta locuta.
44.14  At tu nobilium iuuenculorum

45.9  Lucidum nomen, decus atque uirtus
45.10  Si quibus clari patribus senatus
45.11  Fulxerit, nunquam tacitura Lethe
45.12  Hunc superabit.
45.13  Sed faces tamquam rutilantis astri

53.51  O utinam pax ista foret! Maiora sed intus
53.52  Bella tument, odiis heu maledicta nouis.
53.53  Qualia Romulei nunquam uidere nepotes;
53.54  Aetas non uidit qualia nulla prior.
53.55  Natus it in patrem, saeuissima filia matri est;

vivet aevo perpetuo; totus erit immortalis ita ut iam nullo modo mori: neque, sit hic praecesserint merita, quicquam sinistri pati possit et in corpore tam dilecto constitutus videbit regem suum in decore suo, oculo quidem mentis divinitatem, carneo autem Christi humanitatem intuebitur. Nunquam senio, nunquam morbo, nunquam afficietur vel parvulo dolore. Fugiet mors, abstergeatur lacrimae, non erit luctus. Priora enim haec et huiusce miserabilis vitae conditiones, posteriora sunt gaudia exultationes tripudia. Tunc laetabimur, tunc exultabimus, tunc iocundabimur,

totus erit immortalis ita ut iam nullo modo mori: neque, sit hic praecesserint merita, quicquam sinistri pati possit et in corpore tam dilecto constitutus videbit regem suum in decore suo, oculo quidem mentis divinitatem, carneo autem Christi humanitatem intuebitur. Nunquam senio, nunquam morbo, nunquam afficietur vel parvulo dolore. Fugiet mors, abstergeatur lacrimae, non erit luctus. Priora enim haec et huiusce miserabilis vitae conditiones, posteriora sunt gaudia exultationes tripudia. Tunc laetabimur, tunc exultabimus, tunc iocundabimur, si nostra

immortalis ita ut iam nullo modo mori: neque, sit hic praecesserint merita, quicquam sinistri pati possit et in corpore tam dilecto constitutus videbit regem suum in decore suo, oculo quidem mentis divinitatem, carneo autem Christi humanitatem intuebitur. Nunquam senio, nunquam morbo, nunquam afficietur vel parvulo dolore. Fugiet mors, abstergeatur lacrimae, non erit luctus. Priora enim haec et huiusce miserabilis vitae conditiones, posteriora sunt gaudia exultationes tripudia. Tunc laetabimur, tunc exultabimus, tunc iocundabimur, si nostra crimina hic primum

mori ut etiam desinerent vivere et non vivunt semper ne moriantur semper. Placuit igitur auctori nostro deo nos exuere morte ut etiam non viveremus, et deinde vitam solam nobis reddere absque morte ut solum viveremus et non moreremur, ut semper proficeremus, aut certo eodem in statu permaneremus, nunquam autem deficeremus, nunquam minueremur. Ecce partes extinctum atque inane corpus huiusce nostri generosi civis, viri egregii ac nostrae urbis patris conscripti, Iunii Georgei: universi maesto animo aspicimus graviterque non suis sed nostris angimur incommodis; si quid

et non vivunt semper ne moriantur semper. Placuit igitur auctori nostro deo nos exuere morte ut etiam non viveremus, et deinde vitam solam nobis reddere absque morte ut solum viveremus et non moreremur, ut semper proficeremus, aut certo eodem in statu permaneremus, nunquam autem deficeremus, nunquam minueremur. Ecce partes extinctum atque inane corpus huiusce nostri generosi civis, viri egregii ac nostrae urbis patris conscripti, Iunii Georgei: universi maesto animo aspicimus graviterque non suis sed nostris angimur incommodis; si quid enim accidit, nobis

quantumcunque vile et abictis, benignum atque affabilem se se praebuit atque urbanum, adeoque omnis invidia tanquam a divino viro relegata fuit ut, quum difficilimum sit poetam non invidere poetae et architectum architecto et negotiatorem negotiatori et mendico mendicum, is nunquam de alicuius felicitate doluisse, nunquam de iactura aut calamitate exhilaratus fuisse ab ullo visus est ipsis. Itaque praeclare facta (ut confirmare possum) ab universis hodie passim laudentur. Haec ergo (ut redeam unde digressus sum), quae nunc in terram reverti ossa intuemini,

benignum atque affabilem se se praebuit atque urbanum, adeoque omnis invidia tanquam a divino viro relegata fuit ut, quum difficilimum sit poetam non invidere poetae et architectum architecto et negotiatorem negotiatori et mendico mendicum, is nunquam de alicuius felicitate doluisse, nunquam de iactura aut calamitate exhilaratus fuisse ab ullo visus est ipsis. Itaque praeclare facta (ut confirmare possum) ab universis hodie passim laudentur. Haec ergo (ut redeam unde digressus sum), quae nunc in terram reverti ossa intuemini, splendida subtilia impassibilia agilia pro

vel forsan et meliores, relinquerint heredes. Tibi enim dico qui me patris loco accepisti, qui aetate adhuc tenellus, moribus autem gravis: patrium fatum quid, paternum obitum cur tanto luctu prosequeris? quem in patria sua quicquid fas est homini optare adeptum nosti: qui magistratum petiit nunquam, saepius tamen et iudex et consul factus est, qui florentissimo quoque atque ob divi Blasii, patroni nostri, venerationem celebratissimo tempore dictator praecelsus huiusce nostrae civitatis exstitit, cuius vita, fortuna atque gloria talis fuerit ut nihil posset accedere. Quid igitur eum

2.44  Curauit nulla uulnus amoris ope.
2.45   Quem Venus implicitum retinet durisque reuinctum
2.46  Nexibus, hinc nemo liber abire potest.
2.47  Tristia deposuit nunquam suspiria, sed sic
2.48  Solicitus curis semper amator erit. Finis. De uero amore elegia tertia

precipuo patefacta extant. Scio te amare hunc Senatum peritum hosque patritios uiros qui Platonis documento ita R. P. adminstrant ita curis exterioribus uacant ut tamen philosophari nullatenus desinant. Mihi profecto ea ipsa res et gaudium et admirationem pariter ingerit. Adeo ut nunquam me fortunatiorem aut beatiorem autumem quam qum horum grauissimorum senum acutissimorumque iuuenum me quoque a philosophandum mira diligentia compelli quodammodo et quasi cogi intueor. Nihil enim post Italię atque meas calamitates mihi muneris relictum uideo quam quod in urbe quietissima

acutissimorumque iuuenum me quoque a philosophandum mira diligentia compelli quodammodo et quasi cogi intueor. Nihil enim post Italię atque meas calamitates mihi muneris relictum uideo quam quod in urbe quietissima uacua mente et Affricano illo ocio, solus et ociosus uiuam. Sed audeo dicere me nunquam minus solum, minusque ociosum uixisse. Neque mihi cure est cetera amississe bona, quom omnibus illis longe incomparabilius sim adeptus bonum. Dedi itaque fratri Antonio Saxolino nostro communi amico et meo peracuto discipulo ad te has nostras uigilias et Epidaurinas lucubrationes: quo tu

uiribus ingenii nostri ac illustrata oratione pene rudi quoque populo probabilia dedimus. Hęc itaque quę nuper in uestra urbe: uestrisque, ut ita dixerim, auspiciis elucubrauimus: uestro etiam perpetuo honori tribuimus. Neque id sane iniuria prouocastis quippe animum meum beneficiis innumeris. Nunquam enim me illius humanitatis capiet obliuio: qua me profecto non in parua totius Italię atque propria calamitate constitutum ut filium complexi estis: benigneque susceptum hospicio: liberaliter, ac munifice tractastis: atque quom filii locum apud uos dumtaxat expetiisse, patris ac

meum, ne suprimerem. Ego mihi in studiis eloquentiae tantum non uendico, quantum tu tribuis. Et difficile est atque arduum de alienis scriptis iudicare. Qui enim uirtutes ignorat, aut uitia, quae in hac dicendi ratione sunt, recte nunquam neque probauerit, quod probandum neque improbauerit quod improbandum est. Quod nescit quid sit, ubi sit, quod uel uirtutem contineat, uel uitium admittat, quid inuentionem commendet, quod elocutionem illustret, uel contra. Vetus

sanctis quaerit coelestia rebus,
6  Aequat et ingenio uiuaci sydera coeli,
7  Impia quo clarum nomen Libitina sacrauit
8  Huic uati nunquam morituro carmine tali,
9  Quare abeat Sardus cantor, delator et ille
10  Gorgoneo semper cui uiscera felle tumescunt.

P. THOMAE NIGRI DE PROPRIETATE ET LAUDIBUS LAURI AC INSIGNIS LAURETANORUM.
1  Laurus olet, redolentque rosae, Leonardus utrumque;
2  Nam superat cunctas nardus odore rosas.
3  Nunquam tacta polo Laurus nec fulminis ictu,
4  Iupiter, aut telis est iaculata tuis.
5  Semper, Laure, uires, uiridi nec in arbore desunt
6  Grata rosis croceus ceruleusque color.
7  Caesar fronde tua

sed quousque quęso? Non ultra certe, nisi quoad uixerunt, quod perbreue fuit. Cita mors dissidium attulit ad inferna descendentibus, ubi nullus amor, sed sempiternus horror habitat. At uero in Christo credentium pia charitas etiam post uitę huius exitum continenter perseuerat, nunquam desinit, nunquam finitur. Tunc maxime amare incipimus, cum ex hoc terrarum orbe, in quo peregrini sumus et aduenę, ad cęlestem patriam transmigramus. Spes, fides, charitas, tria hęc, maior autem horum est charitas. Quoniam illę duę cessabunt, cum scilicet, quod speratum

quęso? Non ultra certe, nisi quoad uixerunt, quod perbreue fuit. Cita mors dissidium attulit ad inferna descendentibus, ubi nullus amor, sed sempiternus horror habitat. At uero in Christo credentium pia charitas etiam post uitę huius exitum continenter perseuerat, nunquam desinit, nunquam finitur. Tunc maxime amare incipimus, cum ex hoc terrarum orbe, in quo peregrini sumus et aduenę, ad cęlestem patriam transmigramus. Spes, fides, charitas, tria hęc, maior autem horum est charitas. Quoniam illę duę cessabunt, cum scilicet, quod speratum est, possidebitur

qualecunque id esset, sine dedicatione ediderunt, causam opinor esse livorem ac vitiligationem, amplum sane malum, et quod ne divinis quidem ingeniis pepercit: hinc Zoilus ille Homericus, hinc notissimum adagium arbor suspendio eligenda , cuius mali hoc unum remedium non illa solum nunquam satis laudata antiquitas, sed nostra etiam tempora antiquitatis pertinaciter aemula esse censuerunt. Emissurus itaque epithalamium in nuptias invictissimi ac felicissimi Pannoniarum ac Boemiae regis Vladislai et serenissimae reginae Annae Candaliae multum diuque dubitavi, cuius

64.2. Sine ulla querela: rara res profecto et omnium laude celebranda, cum uxore XXII uixisse annos et nullam inter se querelę causam habuisse. Felix ille maritus qui uel talem nactus fuerit ut minus domi quam foris litiget, nedum qui nunquam conqueratur. 65. Cf. CIL XI 782* FAVENTIAE P. F. A.

AQVILEGIAE DOMVM AETERNAM IVLIA AGAPE POSVIT OBSEQVENTI MARITO. 83.1. Sepulturam putauit domum esse ęternam mulier infidelis, rata eos qui sepeliuntur nunquam inde exituros. Nobis uero, qui credimus futuram corporum resurrectionem, non est domus ęterna sepulchrum, sed temporalis. Piis enim et fidelibus nulla alia ęterna habitatio est pręter cęleste regnum, nulla impiis pręter infernum. Ibunt hi (sicut in

ipsa pondere oppressa respirare non possit, et superponere uolentes poenę denunciatione deterrere uoluit. Alium corpus, inquit: nos dicimus aliud. Denarii nota est 𐆖. 91.2. Dent fisco, inquit, denarium trecenta milia. Vbi nunc est fiscus iste? Nunquam profecto: pertranseunt omnia, multi nunc ibidem sepeliuntur et poenam soluit nemo. 92. A 81/3, ubi Polę ad. S. Germanum;

et apud Garamantas nullam certam fuisse uxorem, Cf. Mela 1,45 sed filios cum matribus, filias cum patribus coire consuesse, Romanos tamen talibus ac tam foedis coniugiis nunquam fuisse usos. (Neruę lex) Nam si Nerua imperator fratris sororisue filiam haberi uxorem lege prohibuerit, Cf. Rep II, 288 (excerptum ex M. A. Sabellici

IV.5. Sed ne plura intempestiue replicem, tibi pręsertim, qui cuncta quidem et sępe uidisti, et adhuc inspicere (in tantum te delectat antiquitas) non satiaris, uide tandem quanta rerum humanarum mutatio sit, quanta uolumina, uel ludibria potius, nunquam simpliciter indulgentis fortunę. Cf. Curt. 4,14,19 Nihil usquam firmum habetur in terra, nihil stabile, nihil in eodem statu permanens, non urbes, non imperia. Extra terram igitur, extra anni

capitulo, ubi vidi rem desperatam, nemo erat, quem adirem, qui pro me domino supplicaret, praeter magnificum dominum Balthasarem de Batthyan; 5 veni igitur ad eum, et Vestram Dominationem etiam deprecor, patronus sit mihi apud epi episcopum Zagrabiensem. Iuro nunquam me negaturum hanc pecuniam, si apud me fuisset, quin potius adhuc in Italia cum ea studerem, siquidem voluntas episcopi Zagrabiensis ea fuit. Si quid Dominatio Vestra in me concepit odii ex litteris illius boni viri, illud deponat, nil in Vestram Dominationem commisi. Prodibit semel

recuperandi 8 spem ponere deberet, multaque in hanc sententiam magna cum laude Vestrae Maiestatis dixit, praeter alias virtutes domesticas, summam eius in re militari peritiam, incredibilem felicitatem miris laudibus extollens. Sed haec et eiusmodi non sunt iam in auribus meis nova, qui nunquam possum ad eius Sanctitatem accedere, quin semper de Maiestate Vestra honorificentissimam faciat mentionem. [3.] Si quid id est, in quo Maiestati Vestrae inservire possum, id tam libenter ac prompto animo faciam, ut certe nihil libentius, scio me eodem tempore, quo Maiestati Vestrae

et mihi Premisliensis est assignatus imperio principis ac procerum omnium. Quid reliquum futurum sit, ubi pontifex et vos istic ita rem, ut coepistis, tractaveritis, non libet augurari. [4.] Scribitur etiam nobis, quod de meis istic sacerdotiis nescio quid cudatur, sine quibus ego nunquam episcopatum hunc recipiam, 6 et proinde rogo et obsecro Vestram Dominationem, ut me quamprimum certiorem reddere dignetur, quid monstri istic alatur, et in hoc saltem mihi opituletur, si in alio non libet, ut in hac re, quomodocunque successerit, diutius non pendeam. De reliquis

res habuisset, abunde perscripsi. Nunc autem et auctoritate reverendissimi domini cardinalis de Medices, 5 protectoris regni Hungariae, qui se, antequam conclave 6 ingrederetur, huic negotio [...]luerat, et mea maxima diligentia ac labore, ad hunc finem tandem [...] ad quam me nunquam sperassem, deducturum. Conventio igitur inter me et plebani pridem mortui executores ita facta est, ut ipsi litem Dominationi Vestrae Reverendissimae amplius ne faciant sub poena dupli eius summae, quam Dominationem Vestram

atque incredibilem diligentiam. [2.] Negotia etiam nostra, quem in modum se habeant, Dominatio Vestra Reveren dissima non ignorat. Ego nescio quid scribere, praesertim cum scribere veritatem aut etiam dicere sit periculosum. Isti etiam principes vestri immortalibus odiis inter se et armis nunquam intermorituris concertantes adiuvant multum hostem ad nos opprimendos. Quid rebus sic stantibus in ver futurum sit, futurum de nobis, Deus novit. Ego magnitudinem periculorum considerans nihil boni possum sperare. Nisi Deus et Beata Virgo Sanctissimum Dominum Nostrum 5 adiuverit

seeing the failure in Christian cooperation, signed peace with the Turks on 15 November 1525. Brodarics, in his first letter addressed to Piotr Tomicki and Andrzej Krzycki (6 September 1526), still expresses regret over the fact that Hungarians did not follow the Polish example (“O nos nunquam minus prudentes, quam tunc, cum consilia pacis cum Turco Vestris Dominationibus non suadentibus solum, sed hortantibus ac rogantibus etiam, non suscepimus.” See the letter by Brodarics on 6 September 1526.) 11  Nándorfehérvár (today: Beograd, Serbia) was occupied by the Turks on 29

[4.] Illud negotium 7 quo in statu sit, Vestra Sanctitas ex litteris domini baronis 8 intelliget. Ego, quicquid sequatur, video, quantum Vestrae Sanctitati ob eius tantam in me benignitatem, et in re mea curam ac studium favoremque debeam. Cuius quidem mei debiti nunquam ero immemor. De comite Christophoro, 9 de regiae maiestatis peregrinatione, 10 de principum 9   post maiestatem: nondum del. 11  Regarding this see the letter by Louis II to the Pope on 30 September 1525. Compare: Theiner

7.3.33  Inde supercilio laeui Vodouallia montis
7.3.34  Tam puro de fonte cadit, rotat utraque plures
7.3.35  Vnda molas, fruges operosaque machina frangit,
7.3.36  Totque rotae celeres uersantur, aquatile nunquam
7.3.37  Interspirat opus, magnis furit aestibus unda
7.3.38  Et mola dat strepitus, uersatilis orbita, magnos.
7.3.39  Hinc sese expediunt ambo fluuiique uoluti
7.3.40  Per medios spatiantur agros

imbre perfusos, ut incredulis fidem facerem ex dolore. Nec uero sopor ille inanis fuit, aut uana somnia quibus sępe deludimur. Testis est tribunal ante quod iacui, iudicium quod timui – ita mihi nunquam contingat incidere in talem quęstionem! – liuentes habuisse me scapulas, plagas sensisse post somnium, et tanto dehinc studio diuina legisse, quanto mortalia non ante legeram.

ętate. Quod autem hoc ita sibi contigerit, libro in epistolam Pauli ad Galathas III. cum Paula et Eustochio loquens ait: Nostis et ipsę quod plus XV anni sunt, ex quo in manus meas nunquam Tullius, nunquam Maro, nunquam gentilium litterarum quilibet autor ascendit. Et siquid forte inde dum loquimur obrepit, quasi antiqui per nebulam somnij recordamur . Cum ergo omne studium ad

autem hoc ita sibi contigerit, libro in epistolam Pauli ad Galathas III. cum Paula et Eustochio loquens ait: Nostis et ipsę quod plus XV anni sunt, ex quo in manus meas nunquam Tullius, nunquam Maro, nunquam gentilium litterarum quilibet autor ascendit. Et siquid forte inde dum loquimur obrepit, quasi antiqui per nebulam somnij recordamur . Cum ergo omne studium ad diuina

sibi contigerit, libro in epistolam Pauli ad Galathas III. cum Paula et Eustochio loquens ait: Nostis et ipsę quod plus XV anni sunt, ex quo in manus meas nunquam Tullius, nunquam Maro, nunquam gentilium litterarum quilibet autor ascendit. Et siquid forte inde dum loquimur obrepit, quasi antiqui per nebulam somnij recordamur . Cum ergo omne studium ad diuina contulisset,

cum epistolam illam legimus, quę Augustini ad Cyrillum episcopum esse creditur. In ea quidem ab ipso Eusebio Cremonensi sibi de Hieronymo significatum scribit, quod postquam in solitudinem secessisset, uinum nunquam gustarit, carnem nullam comederit, nec coctum aliquid in cibum sumpserit, nisi bis in uita ęgritudine compulsus, quod pręterea nudum corpus cilicino sacco texerit, ut carnis mollitiem uestis quoque

seruiret et feras bestias obsequium prębere, et homines uitę alimenta impendere. Hieronymus tandem assiduis diutinisque laboribus, legendo, scribendo, ieiunando, deprecando fatigatus, nunquam conquiescens nisi cum somnum caperet, et iam longa ętate fractus non poterat de stratu suo sese erigere, nisi fune manu appręhenso, qui de tigno pendulus iacenti imminebat. Et tamen iam decrepitus senex,

ętate fractus non poterat de stratu suo sese erigere, nisi fune manu appręhenso, qui de tigno pendulus iacenti imminebat. Et tamen iam decrepitus senex, quoquo modo poterat, suo erga discipulos officio fungi nunquam cessauit. Cum enim effoeto corpore consumptisque uiribus tremebundus pedibus incędere non satis ualeret, sensuum tamen uigore in finem usque integro atque inoffenso fuit. Sed cum iam tempus esset, ut, qui

hortari illos non destitit: Deum timeant, humilitatem seruent, paupertatem colant; maioribus obediant, prępositos honorent; ipsi autem prępositi delinquentes corripiant, et illi qui deliquerint penitentiam agant; nunquam de Dei misericordia diffidant, pro Christi nomine (si ita casus feret) mori ne timeant; honestis pijsque laboribus exerceantur, gulę, uentri, ocio ne indulgeant; ieiunent, orent, uigilent; fidem operibus

gulę, uentri, ocio ne indulgeant; ieiunent, orent, uigilent; fidem operibus probent; laudati ne se efferant, contempti ne indignentur, cęteris omnibus documento sint; misericordiam custodiant, iustitiam nunquam deserant, sed semper proficere nitantur; diabolo resistant, amicos inimicosque diligant, contra omnia aduersa patientię uirtute se arment; ueritatem colant, mendacium fugiant, uerbis ociosis abstineant; de

contigisset nosse cupidus, cum beatum Hieronymum pręcaretur, uidit iuuenem igneis cathenis terribiliter colligatum, qui propterea poenam illam se pati dixit quod de aleę crimine, cuius lusu libenter utebatur, nunquam neque penitere neque confiteri sibi curę fuerit; abhorreant ab hac culpa qui tale euadere cupiunt supplicium et ipsum, qui hoc ad aliorum correctionem reuelare dignatus est, obsecrent, ne tale aliquid

ter publice gratias egerit Despotus. Secunda legatio illius ut minus laboriosa, sed magis honorifica. Nam Vladislaus Rex posthumus, Despoto gratificaturus; cum cuperet amicos illius Equites facere, hunc imprimis in gratiam Despoti torquibus aureis donavit; quem honorem nunquam Domi obtentare voluit; ^ A keziratban rendkiviil megrougalt a szoveg; i» indde all, mi teljesen erthotetlen A javitast en eszkozoltem " U. 0. for»iHla nyilvanval(')an hibas. ' U. 0. tevesen:

merito gloriari possit. Haec foris, domi vero duplicem legationem nec magis Ungaricam quam Turcicham gessit. Priorem aeque splendide magnifice administravit atque constanter. Nam cum Rex Mathias a nostris civibus Ulatci ducis demortui depositum peteret ausus et dicere: quod tu nunquam optime Rex faceres nobis faciendum suades. Nam tu quicquid polliceris omnibus exhibes et fidem vel hostibus servas; quam minore periculo posses praevaricari; qui non modo tua conservare par es; sed etiam aliena obtinere difficilius velles quam posses: nobis vero quibus nihil

tota civitas; quod natura, quod usus, quod juris et aequi cognitio, quod recta ratio suaserunt, illum semper et fecisse et dixisse neque gratiae, aut simultati, aut privato commodo quam justo et aequo illum tribuisse: aut potius voluisse tribuere: imprudenter enim laudantis esset dicere nunquam illum titubasse; nunquam exorbitasse, ausim tamen affirmare quandocunque placuerit, opinione non voluptate lapsum fuisse, cujus rei cum clara et constans fama sit, et adhuc recens recordatio, illorum qui vivunt; me nihil falsi dicere, nihil veri silere, nihil in gratiam facere non

quod usus, quod juris et aequi cognitio, quod recta ratio suaserunt, illum semper et fecisse et dixisse neque gratiae, aut simultati, aut privato commodo quam justo et aequo illum tribuisse: aut potius voluisse tribuere: imprudenter enim laudantis esset dicere nunquam illum titubasse; nunquam exorbitasse, ausim tamen affirmare quandocunque placuerit, opinione non voluptate lapsum fuisse, cujus rei cum clara et constans fama sit, et adhuc recens recordatio, illorum qui vivunt; me nihil falsi dicere, nihil veri silere, nihil in gratiam facere non modo senatus, sed etiam tota

variis percepit eventis, hinc illius continentia parsimonia, frugalitas modestia, sobrietas clementia, liberalitas circumspectio, providentia docilitas, nec vulgaris memoria; sed qualis in Cynea aut Simonide; aut Temisthocle; aut Mitridate, sive in Seneca laudatur: sic ille, quae nunquam aut vidit aut audivit, aut legit memoriter tenebat; nihilque facilius quam injurias de more Julii Caesaris obliviscebatur: hinc illum conscia tot gestarum rerum recordatione et ^ A keziratban: pro, eithetetlen.

illustribus viris effoeto corpore senuit; siquidem tot imperatores, tot Reges, tot ' A keziratban: quodam. - U. 0. hystorias. excellentes in omni doctrina et sanctitate viros; et quorum memoria nunquam interitura est, genuit. Quis Claudium ex Dalmatarum; quis Diocletianum, quis Aurelianum, Maximum, Probum, Constantinum et ex Triballis Justinum Romanos Duces, et imperatores Maximos Illuriciano sanguine procreatos non meminit? Quis Orpheum? Quis Zalmoxidem? quis Anacharsim? quis

esse; nam nostri Majores in Epidauro Joannem Episcopum habuerunt; et ab inde profugi Christianis manibus huius Civitatis fundamenta jecerunt. Semper enim ab incunabulis Ragusa Christum professa, nec ullo vicinarum gentium contaminata est contagio: quibus expurgandis sacrae fidei lavacro nunquam desiit esse studiosa. Nam et feras gentes tanquam mater officio pietatis amplectitur et in gremio suo salutaribus aquis renascentes coelo donat: quare divinitus protegitur, et avitam libertatem perpetua serie conservat, et cum Athenae Lacedaemon Thebae et reliqua Graecia

Generi tandem. Nullus perversa susurret
f3.14  Hoc opus inspiciens, si caruisse licet
f3.15  Invidia, quae tristis summa cacumina clarae 15
f3.16  Virtutis petiit Tartara tetra colens;
f3.17  Nam nunquam moritur vita senescente caduca
f3.18  Livor edax, semper conscia corda premens.
f3.19  Quare pergratum, noster Deus, accipe munus,
f3.20  Sperge nec, exiguum sit licet; inde vale. 20

gramine cingens,
1.33  Addidit et gravibus tandem genus omne Ferarum
1.34  Per proprias species distinctum: conditor ingens
1.35  Quae quom Coelicolum despectans Juppiter axe 35
1.36  Vidisset, nunquam peregrinis notus in oris,
1.37  Omnia quo constant mirantia cuncta creantem
1.38  Numina prima Deum, firmatum et sidere Coelum,
1.39  Quod velox lustris omni sine labe peractis
1.40  

Coelum, Terras, qui sidera torquet
1.47  Ordine cuncta movens aeterno, immobilis extat
1.48   Solus deus est eternus. Solus, et hic seros semper mansurus in annos,
1.49  Qui nunquam potuit peregrinis sternier astris;
1.50  Atque illi, quo ambo exardescunt unica virtus 50
1.51   Spiritus sanctus. Spiritui Sacro; quos omnes nulla senilis

premit, qui fortia vincunt
1.53  Saecula; nec miror, sunt soli cuncta regentes,
1.54  Quos stupet, et flexis genibus Gens omnis adorat.
1.55  Nate, meae vires, dulcis solatia vitae 55
1.56  Spiritus, aeterno nunquam spoliande furore,
1.57  Quo nullum exilium longinquas traxit ad oras
1.58  Sedibus aethereis nos; nunc mea verba reconde
1.59  Pectore, Nate, tuo; nostrae praecordia vitae
1.60  Accipite, o Mundi spes,

poteris praenoscere tandem 200
1.201  Solus: in hoc vetito nolo sit cura salutis
1.202  Ulla tibi. His dictis jussit, placidissimus heros
1.203  Pergeret, optatas visurus lumine sedes
1.204  Perpetuo, nunquam prius illis notus in oris.
1.205  Quo audito, Vir dixit: Divum aeterna potestas, 205
1.206   Adami creatio Omnipotens Genitor, nitidum quem Mundus adorat,

talia fatur:
2.65   Oratio Evae ad serpentem “Cur nostros, scelerate, lares sedesque beatas 65
2.66  Ingrederis? Prohibet te serpere numen Olympi
2.67  Coelicolum patriam. Nunquam fera frigidus anguis
2.68  Hic fuit; hinc fuge, teque aspectu subtrahe nostro.”
2.69  Inclinatque manum terram versus, rapit atque hic
2.70  Ingentem lapidem pulsura penatibus illis 70
2.71  

facias divini numinis haeres,
2.74   Suasio blanda serpentis Eva parens, generosa humanae stirpis origo!
2.75  Nobile cor nunquam venenato pectore curat 75
2.76  Pungere, nec virus foecundo rore ministrat
2.77  In socium fidum: me videnʼ clara virago
2.78  Qualis nunc sim, qui superum olim coelica proles
2.79  Prima fui, pauper

et gustat; nil dulcius ore virago
2.112  Cepisse unquam dixit, cui post perfidus ille
2.113  Subridens Pluto, aeterno cruciandus ab igne,
2.114   Oratio serpentis. Infert: “Nunquam falsa loquor, tibi vera fatemur”.
2.115  Luridus his dictis tenues discessit in auras. 115
2.116   Quo fragilis mulier descendens voce vocabat
2.117  Impudibunda virum

decepit fructu (flebile damnum!) 185
2.186   Infoelix femina. Infelix uxor, nullis laudanda triumphis.
2.187  O utinam nunquam novissent saecula nostra
2.188  Tam gelidum virus! Caput et sentina malorum,
2.189  O Deus, est mulier. Quare, nova gloria regum,
2.190   Mulier mala ditio.

scire, miselle:
2.219   Pulchra sententia. Nobilius nihil est, proprias quam noscere vires.
2.220  An tu credideras, nullis laudande triumphis 220
2.221  Tristis Adam, nunquam coelum sudore parari?
2.222  Ipse tibi referam, ignavum quae vulgus habere
2.223  Deberet, quod jam latuerunt sidera coeli
2.224  Tartara qui cupiunt nulla splendentia luce
2.225  Cernere, pauperiem

terras, qui sidera torquet
2.245  Vertice cuncta movens aeterno; immobilis extat 245
2.246  Solus et hic semper seros mansurus in annos,
2.247  Principium vitae cui non est, ultima fata
2.248  Quemque Deum nunquam peregrinis sternere rebus
2.249  Tam celsum potuerunt. Et tu, pessime, tantum
2.250  O crudelis Adam, contemnere numen Olympi 250
2.251  Audes? Crede mihi, tristes dabis, improbe, poenas”.
2.252  

conficit annos 325
2.326  Phoebus equis rapidis, tenuata revertitur orbe
2.327  Luna pererrato; transcurrit vita caduca
2.328  Velocior vento, nunquam reditura. Videte
2.329  Humani generis casum, qui regna piorum
2.330  Proh, superum coelique lares penetrare decore 330
2.331  Virtutum poterant primo; languentia torpent
2.332  Viscera criminibus,

3.45   Cui jussit subito Deus, ut de conjuge casta 45
3.46  Ad littus veniens repararet semine puro
3.47  Mundum, quod nunquam maculaverit ipse Cupido.
3.48   Reparatio humani generis. Jussa Dei complent; reptat generosa propago,
3.49  Ac si Cadmaeo generaret semine proles.
3.50  At gens

certissimus auctor
3.197   Christi baptismus. Antra petens primo, a gelido cum flumine vidit,
3.198  “Ecce Deus”, dixit, “Deus almi conditor orbis.
3.199  Hic aliud nunquam dicetur tantus ab illo,
3.200  Qui mare, qui caelum, terras, qui sidera torquet. 200
3.201  Hunc mersit fluvio Fidei monimenta reliquens,
3.202  Sedibus aethereis pulchra trepidante columba,

Incusantque dolos et callida uerba Micholę.
Rem referunt regi. Natam Saul inde uocatam Saul ad Micholam
Increpitans "Tantumne animi superesse, Michola.
2.485   (Quod nunquam rebar) potuit tibi," dixit "ut hostem
Per mea securum ludibria siueris ire?
Nec regem metuis, nec honoras stulta parentem." Michola respondet
Illa sub hęc lachrymis caute

Ense uiri pereo. Sin, cui sum iuncta, marito
Obsequor, infenso pater infert iurgia uultu.
Quumque animum premat hęc angustia, nescio quo me
Conuertam. Sed quis prohibet depromere uerum?
2.495   A me dimissum nunquam Dauida negabo.
Si mea non ueniam pietas, rex magne, meretur,
Foemineo saltem miserans ignosce fauori.
Ille minax stricto nuper mihi dixerat ense:
'Si me non tacita emittas secretaque serues

secutam
4.20   Obruit effusis laxati gurgitis undis.
Contulit hanc nostris patribus deus ipse salutem,
Non uis ulla uirum, non multę copia gentis.
Et dubitatis adhuc illius fidere uerbis,
Qui nunquam fallit, cuius ualet omnia uirtus?
4.25   En iterum responsa petam, quo certius istud,
Non mente ancipiti, quod diximus, accipiatis.
Indue sacrati niueum uelaminis ephot,
Vt rursum consulta petas rursumque

4.240   Blandius affatur: "Quid me, rex magne, benignam
Dans delatorum uerbis mendacibus aurem,
Persequeris censesque tuum tam credulus hostem?
Proptereaque meę laqueos intendere uitę,
Heu, nunquam cessas et aperto quęrere bello,
4.245   Me miserum ut perimas, cui dudum certa potestas
Te data perdendi fuerat, sed sanguine dextram
Hanc scelerare tuo et tantum committere crimen
Nec uolo nec uolui. satis

patrios concede penates,
Vel quocunque uelis, et nil iam denique triste,
5.210   Vim nullam metuas. Meme tibi semper amicum
Crede fore, ipse meam quando superesse salutem
Quam periisse magis cupias. Quod credere nunquam
Induci posset mea mens, nisi talibus esset
Edocta indiciis, fateor nil certius istis."
5.215   Sed nec adhuc Dauid se prorsus credidit illi
Raptaque restituens "Velut" inquit "sępe peperci

Ad loca nota pius Dauid cum plebe suorum
Cumque graui rediit circa pręcordia cura.
Certus enim fuerat regis non fidere uerbis,
5.225   Non dare sese illi, cuius metuenda potestas
Instabilisque fides et nunquam firma uoluntas, Comparatio
Qui uarius fallaxque foret similisque marinis
Ęquoribus, quę sępe die tranquilla sub uno
Et constrata silent, rursumque inflata tumescunt

His tunc auditis animo confusa Michola
8.285   Hiscere non ausa est, muto stetit ore. Sed ipsam Michol sterilitate damnatur
Mulctauit, mulctare solet qui iure procaces.
Nunquam foeta fuit posthac optataque uentris
Gaudia non uidit. Frustra complexibus usa
Sępe uiri sterilem iussa est consumere uitam.
8.290   At uero Dauid, dum nullo lęditur hoste
Et placidę peragit felicia tempora

Plebe uias, anteire uię quum signa iuberem,
Sed quoscunque locos, quęcunque petiuimus arua,
8.315   Tectus pellicei processi tegminis umbra
Tergoreoque sinu. Pręsentis adusque diei
Tempus ego nunquam sacram mihi condier ędem
Quęsiui, cedroue domum uel marmore structam.
Hoc quoque Dauidi referas, uolo, crastina quum lux
8.320   Aduehet alma diem: 'Pecudis pannosus ouilis
Pastor eras, quum te uolui

His ut susceptus conuiuia festa frequentem
Et satur in plumis iaceam et complexibus utar
Molliter uxoris? Per te, tibi iuro, tuamque,
Quam pręferre meę soleo, rex magne, salutem,
Hoc me facturum nunquam, nisi copia nostrę
9.250   Quum ueniet gentis, uicta certamine Rabba
Et tibi subiecta, si tunc mihi uita superstes
Fiet, ut hoc tanto possim gaudere triumpho."
Postquam rex uidit cunctos hac parte suasus

recedere secum Dauidis fuga
Vrbanum populum. "Cędamus sedibus istis,
O mihi fida manus, ne uiribus Absalonis
Oppressi effuso pereamus sanguine!" dixit.
10.445   "Externi nunquam timui certamina belli,
Et natum nunc ecce meum exhorrescere cogor.
Me petit infestus meus Absalon. Haud satis illi
Inquinasse fuit fraterno sanguine dextram,
Per mea festinat comprendere uiscera

in pręlia mitte.
Tu uero maneas Castrorum tutus in urbe,
Confugium uictis ut sis, uictoribus ampla
Virtutis merces. Donec tua uita manebit,
Stabunt incolumes spes omni tempore nostrę,
11.250  Nunquam lapsa cadet populi fiducia, Dauid,
Te saluo. Quanuis modo nos superauerit hostis,
Rursum collecta pugnabimus undique gente,
Inuictus dum uiuis eris." Rex talibus ergo
Assensit tandem dictis atque urbe resedit.

Vlla, reor, tanti est, ut non pietatis ob illam
12.20   Recordere tuę. Quando dimittere lęsus,
Non punire soles, quoties sua crimina fassus,
Te quibus offendit, doluit reus et sibi supplex
Ignosci petiit, nunquam non compos abiuit
Ipse sui uoti. Spes me quoque talis adegit
12.25   Sub tua iura meam penitus committere uitam,
Non minus esse ratus crimen diffidere de te
Tam miti domino, quam uerbo lędere regem

Hoc si fas iustumque putas, sit Siba peculi
Totius dominus, tantum mea mensque fidesque
12.75   Ne fiat suspecta tibi. Te semper amaui,
Te colui semper. Tibi me, dum uita superstes
Sustinet hos artus, nunquam seruire pigebit.
Deleri meruit Saulis genus omne nefandis
Illius in te odiis, at te miseratio menti,
12.80   Rex, innata tuę sic flexit, non modo ut esses
Offensę oblitus, sed me de Saule nepotem

Cum Dauide suo, fortuna utraque probato.
Instabilis quoniam diuersa uolumina sortis
Non semel expertus, tulit atri turbinis ictus
12.325  Forti animo, et lętis rerum successibus usus,
Elata nunquam processit fronte superbus.
Perdomito Seba tristis felicia fata
Expulit euentus. Pluuias dare denegat ęther,
Terra satas fruges. Pallentes carpere uultus Fames

12.380  Ancillis comitata suis noctesque diesque
Perstitit infelix pendentum sub cruce custos,
Ne forte exanimes rostris mordacibus artus
Dilanient corui. Donec deposta referri
Corpora uidisset, nunquam discessit ab illo
12.385  Moesta loco potuitue suos finire dolores.
Substrato recubans de uili stamine panno
Aspera saxa super, uentos tolerabat et imbres,
Ędibus usa prius regalibus usaque supra

Tu lux in tenebris, nostrorum cura laborum
13.20   Et tranquilla quies. Meritis maiora dedisti
Pręmia tu nostris nobis, tu crimina poena
Expurgare pius uoluisti nostra minore
Quam qua dignus eram. Tua me miseratio nunquam
Deseruit. Nunc, oro, meę miserere senectę!
13.25   Perpetua da pace fruar sedesque quietas
Huic animę concede, deus, da, dona salutis
Expectata diu capiam. Quum tempora sęcli

Vt uelut hi magnis connixi uiribus hostem
13.70   Corporis oppressum superantes, pręmia laudis
Indepti fuerint, sic nos certamina contra
Demonis atque dolos pugnemus, corda tegendo
Et fidei nunquam difracta casside sanctę
Et thorace spei semperque calentis amori.
13.75   Huc Dauid referens heroum facta suorum
Commemorat cantu sacroque ita digerit ore: Cathalogus fortium

secuti
Militię princeps dimisso rege Ioabus
Atque Abiatharus pura cum ueste sacerdos.
14.10   At uero fidei sanctę mentisque probatę
Inuenti, firmata quibus sententia mansit,
Ab Dauide suo nunquam discedere rege: Banaias, Sadoch
Ioiada natus Banaias atque Sadochus Nathanus
Flamen cumque illo uates Nathanus et ipsi,

benefacite his qui oderunt uos, et orate pro persequentibus et calumniantibus uos, ut sitis filii Patris uestri, qui in caelis est. Cum ergo incomparabiliter plus boni in hoc existat, ut simus filii Dei, quam mali in quauis hominum iniuria, diligamus inimicos. Nunquam illi tantum obesse nobis possunt, dum oderint, quantum prosunt, si diligantur. Pungunt quidem eorum iniuriae, sed repensum pro iniuria beneficium odorem aeternae remunerationis fragrat. Filii enim erimus Dei Patris, si inimicos dilexerimus. Inimicum autem diligere est ita

audire uolunt nec, quanta sibi promittantur, attendere terrenarumque rerum curis impliciti caelestia contemptui habent. Proinde relicto uitae pastore necesse est eos fame sitique perire, nihil in se habentes, quo recreentur, et cum interierint, ad inferna delabi, nunquam de ascensu cogitantes, in quo saluari potuissent. Dum ergo breuem modicumque laborem subire nolunt uoluptatibus dediti, poenas pati ingentes atque aeternas coguntur. Talis uitae exitus illos manet, qui mundum magis quam mundi dominum diligunt.

Parabola XI Duo reges erant contrariae penitus inter se naturae propositique diuersi. Alter seruos suos die una omnibus affluere faciebat deliciis, ita ut nihil ab eis desyderaretur, quod caro concupisceret. Reliquo uero uitae tempore omni prorsus uoluptate exutos nunquam conquiescere sinebat, semper infestans, semper ab eis poenas exigens, magis quam dici queat atroces. Alter econtrario per diem unum suos multum uexabat, sed deinceps per omnes reliquos bona cuncta illis ad uotum suppeditabat. Quis adeo imprudentis ingenii est,

in angustiis laboribusque uersari gaudet, ut postea uerae beatitudinis bonis felicitet sine fine. Quis ergo usque adeo rationis inops est, qui non potius eligat Deo seruire, ut pro breui labore felicitatis aeternae praemia capiat, quam diabolo ancillari, ut pro breuibus deliciis nunquam finienda subeat supplicia? Quid hac uita breuius? Quid aeternitate prolixius? Et tamen--- o, humanarum mentium caecitas!--- quam multi reperiuntur, qui sibi praeoptent breuem uoluptatem cum infinitis cruciatibus quam breuem laborem cum quiete sempiterna. Malunt hic

egit, quae proposuerat. Atque eodem ocio, quo talia tractabat, inutiliter consenuit. Neque peculium suum, ut promittere solebat, auxit, sed imminuit. Tales profecto et illi sunt, qui iuxta Euangelium relinquere omnia et Christo seruire saepe decernunt, nunquam incipiunt. Quicquid sibi in religione seruandum sit, ante ediscunt, et cum se ad eam rem satis expedierint, semper restat aliquid, quod excusent, quo se impediri dicant. Hoc autem fit, quia semiplenam habent charitatem. Quam si perfectam haberent, nihil

uirtutibus desudarint, non aequalia merita sint, nonne respondebit plus ei se debere, qui Deo patri obtulit in sacrificio cum uirtutibus libertatem, quam qui solas donauit uirtutes? Esto uterque seruet ea, quae religionis sunt, alter tamen ita se subiecit atque ligauit, ut nunquam sibi fas sit ab obedientiae, castitatis, paupertatis uoto resilire, alter uero, quanuis Deo non minus obsequens sit, nondum tamen pro Dei amore aliorum etiam imperio se subdidit. Sed in eo adhuc manet, ut, quanuis castitatem seruet, non tamen ita, ne connubio illam, si

autem, qui cum uictoriae laude rediere, triumphus datus et cum rege simul considendi et conuiuendi locus. Haec parabola nos omnes respicit. Quibus in hac uita assidue pugnandum est et, ut uincere ualeamus, nunquam conquiescendum. Qui semper fortes sunt, semper uincunt uirtutumque armis muniti nullum in se uitio locum relinquunt. Qui prostrati resurgunt, hi sunt quos peccati poenitet, et post lapsum cautiores facti malarum cupidinum laqueos diabolique insidias uitant

omnino non potest, nisi cum dolo aliquo seducti a proposito colendae uirtutis desciuerint. Tunc enim et ipsos callide sibi conciliatos mittit in interitum sempiternum. Demus igitur operam, si tuti esse uolumus, ut diabolo semper aduersarii simus, amici nunquam. DE QVINQVE SENSVVM PVGNA Parabola XX Erat metropolis nominatissima, Irenen uocabant, in qua cum summa animorum tranquillitate degebatur. Nihil discors, nihil turbulentum aderat. Sed in uia, quae ad eam

a patre, et cum illud, quod pollicitus fuerat, sedulo implesset, haeres factus bonis omnibus affluere coepit. Vsque adeo profuit ei mores uitamque correxisse. At uero alter magis arrogantis animi proteruitate obduratus, nec promissis allici nec minis potuit deterreri. Et quoniam nunquam ab inueteratae maliciae proposito discedere uoluit, patre post diuturnam patientiam in indignationem tandem concitato meritas tanta obstinatione poenas dedit, non modo ab eo exhaeredatus uerum etiam teterrimo carceri uinculisque aeternis traditus. Hanc

punit, sed, ut corrigantur, expectat. Si poenitentiam agimus, ueniam indulget et aeternae beatitudinis efficit participes. Obstinatos autem caelesti haereditate indignos iustus iudex in infernum deiicit cruciandos. Et cum hoc ita sit, quis tam sibiipsi infensus est, ut nunquam eum deliquisse poeniteat nec iam, quantum potest, maturet per uitae emendationem uitare supplicia, beatitudinem promereri? Nolo, inquit Dominus, mortem peccatoris, sed ut conuertatur et uiuat.

operibusque fructuosis se exercere, ut eo labore transferri ad ciuitatem mererentur. Si qui autem ignauiae dediti uoluptatem corporis quam laborem sequi maluissent, ad ulteriorem insulam, foedam, squalentem, feris rapacibus et mortiferis anguibus plenam deportarentur exilio nunquam finiendo. In insula ergo, in qua primitus positi fuerant, alii propositum sibi praemium affectantes relegationemque timentes nauiter operi incumbebant. Alii uero ociosam uitam actitantes iocis risibusque tempus terebant praesentiumque uoluptatum illecebris deliniti nihil

pecuniam. Igitur elemosinis tandem diues factus dicere solebat mendicos prius oportet fieri, qui diuites euadere cupiunt. Haec parabola orare nos admonet et quasi mendicos in omni loco omnique die sublatis in caelum manibus Deum deprecari, si pane illo uesci uolumus, quem gustando nunquam esuriemus, si opibus illis ditari, quas nec fur surripere nec tinea potest corrumpere. Petite, inquit, et accipietis; quaerite, et inuenietis; pulsate, et aperietur uobis. Quid ergo cunctamur? Ipse iubet poscere, qui solus potest dare, et nisi paratus esset

qui saturati estis, quoniam esurietis! Qui uero non plus quam naturae necessitas postulauerit uentri indulgent, hi iumentum, quantum ferre praeualet, onerant. Inde rationis compotes appetitum frenant, uitiis abstinent, uirtutum quaestu ditantur et ad caelestem patriam hilares redeunt iam nunquam non beati futuri. De his enim dictum est: Beati, qui nunc esuritis, quoniam saturabimini! Cauenda est igitur intemperata libido, quae cupiditatibus seruit, ipsumque corporis nostri iumentum

latas uias habent, quae ducunt ad perditionem, deliciis admodum foecundi sunt, sed quae in perniciem uertantur. Incolae carnibus uiuunt, quia pecudum more praesentibus contenti futura non consyderant. Adherens terrae holus decerpunt, dum terrenarum rerum obruti curis ad contemplanda caelestia nunquam eriguntur. Porcos pascunt, qui turpis libidinis caeno inquinantur. Hircos sequuntur, qui infamis uitae foetorem exalant. Canibus lepores inuadunt, qui procacis linguae latratibus innocentiam aliorum laedunt. Nidulos aucupantur, quos inanis gloriae cupiditas tenet, dum honores ambiunt et

cum multum una alteraque die operis confecisset, lapsus demum resedit factusque est remissior, et laborem pertesus telam, cui texendae tanto studio incubuerat, imperfectam dimissit. Hic autem, qui in eiusmodi negocio minus strenuus uidebatur, quia tamen coepto operi manum nunquam subtraxerat, eo peracto boni prudentisque textoris laudem reportauit. Haec parabola admonet saepe contingere, ut religiosae uitae propositum mutent, qui, dum proficere immodestius affectant, supra uires sese laboribus grauant. Ediuerso autem moderate laborantium temperies constans

affecisset, istos, qui magis inimicis suis quam sibi fidi erant, loco hostium habuit missisque apparitoribus comprehensos carceri tradidit atque mulctauit. Quidam tamen, antequam in uinculo coniicerentur, cum sibi ignosci suppliciter poposcissent, ueniam impetrarunt. Et hos quidem rex, ueluti si nunquam deliquissent, benigne susceptos ciuitate donauit bonorumque consortes fecit, in illos tantum, quos peccati nunquam poenituit, iustus, in alios omnes magis quam dici queat clemens. Nam si peccare non cessantes impunitos dimisisset, non ignoscere peccantibus uideretur, sed fauere, quod ab

carceri tradidit atque mulctauit. Quidam tamen, antequam in uinculo coniicerentur, cum sibi ignosci suppliciter poposcissent, ueniam impetrarunt. Et hos quidem rex, ueluti si nunquam deliquissent, benigne susceptos ciuitate donauit bonorumque consortes fecit, in illos tantum, quos peccati nunquam poenituit, iustus, in alios omnes magis quam dici queat clemens. Nam si peccare non cessantes impunitos dimisisset, non ignoscere peccantibus uideretur, sed fauere, quod ab omni prorsus bonitate alienum foret. Longiusculo ambitu recitata parabola, quoniam ipsa se pandit, a nobis

Parabola XLIX Quoniam autem similitudines, id est parabolae, semper minus aliquid habent quam res ipsa, quae per illas designatur, quicquid inferno diximus, parabola est. Eadem profecto ratione, quicquid nunc de paradiso, hoc est caelesti regno, dicturus sum, erit parabola. Quia nunquam tanta de illo dici queunt, ut multo maiora non supersint. Igitur, cum inferni loca et poenas lugubri quodam atramento descripserimus, econtrario paradisum, ubi perfecta felicitas est, candidiore omni cerusa colore Domino adiuuante depingemus. Paradisus igitur amplissima amoenissimaque

currit, uolat, iam in ianuis est. Quotidie ad finem suum uita nostra properat et ad uitam illam, quae non habet finem, transmigrare nos cogit atque compellit. Pigritamus tamen et cunctamur, et uirtutum uiatica praeparare nobis negligimus. Quae certe nisi nobiscum tulerimus, deficiemus in uia: nunquam ad montem Domini et domum Dei Iacob perueniemus. Hoc ne forte contingat, semper ante oculos habeamus illum terribilem et expauescendum extremi iudicii diem, qui, antequam uenerit, haec praemissurus est signa: bella, fames, pestilentiae saeuient; pseudoprophetae surgent et seducent multos;

ad parabolam respicimus, lex illa, quae malis necem, bonis honorem proposuit, sententia diuini iudicii est. Deus morte aeterna peccatores punit, iustos autem uitae immortalis felicitate remunerat. In tanto ergo uitae necisque periculo constricti, ita metuamus, ut non desperemus, ita speremus, ut nunquam sine metu simus, dicente Propheta: Seruite Domino in timore, et exultate ei cum tremore! Notae post conuiuendi

permittens et in exigendis uectigalibus nullum inter Christianos et gentiles habens discrimen. Plurimi itaque de coetu fidelium, qui ob persecutionem sęuitiamque prioris domini dilapsi fuerant, rediere; breuique effectum est ut superior Delmatię pars, quę Croatia nuncupatur, nunquam populosior fuisse existimaretur; tranquille inter omnes degebatur nullisque lacessentibus bellis pacem agitabant. Silimiro autem, 3 rex Bladinus cum unum et uiginti annos imperasset, e uiuis sublato, successit Bladinus filius. Mitis

nec pauperibus timori erat diuitum auaritia, nec plebs potentiorum uim formidabat, omnes pariter tuente ac protegente ipsa regis iustitia, quę neminem prorsus inique uexari patiebatur. Cumque omnium prope par cura esset arua colere, pecudes alere, negotiationibus exerceri, nunquam antea regnum illud ulla rerum copia opulentius fuisse memorabatur. Abunde in ciuitatibus erat uestis preciosa decoraque arma et phalerati equi, exquisita supellex, auri quoque argentique uis, gemmę, margaritę et quęque alia quę mortalium animos uel ęstimatione uel

commemorare quod Serenitati Vestrae et Serenissimo nepoti suo Principi nostro ita sum devotus et affectus servitor sicuti quispiam alius et sicuti fuerunt mei progenitoribus Serenitatum Vestrarum pro quibus animam posuerunt, a quibus nunquam ero degener, sed sicuti ipsi mei fecerunt, ita et ego semper paratus ponere substantiam et corpus pro eisdem Serenitatibus Vestris, quibus me humillime commendo, et quas omnipotens diu faelices et incolumes conservare dignetur:

Humillima commendatio: nuper proxime preteritis diebus scripsi Serenitati Vestre que tunc emerserant, quod etsi non dubito antea ab aliis intellexerit, non dubito tamen quod ea sibi maximum merorem attulerit, et ego ea que tunc habebantur scripsi non qualia voluissem, sed omnipotens Deus, qui nunquam deserit justam causam et in ipsum sperantes omnia in melius direxit, et licet indutie inite inter Christianissimum et Catholicum Reges sint vere, Deo tamen auxiliante non ex eis exorientur tot mala quod verebamur: earum autem sive articulos ipsarum indutiarum, qui fuerunt

aliis gravissimis offensis, semper Caesar, pro satisfactione Catholici Regis fuit contentus condescendere ad illam pacem quam Veneti proposuerunt et pecierunt, et quam ter mutarunt, sicuti faciunt fraudulenti contrahentes qui nolunt concludere, et credat Serenitas Vestra quod Veneti nunquam acceptabunt aliquam, quamvis optimam pacem pro eis, neque umquam conquiescent commiscere Orbem Christianum, donec expellant ex tota Italia, Gallos, Hispanos, et Germanos, quos ipsi Barbaros appellant, et ipsi rerum potiantur et si eo tunc quando nuper repudiarunt pacem Rome, prius per eos

de rege Francorum bellum hoc, quo Romana res concussa penitus fuit, quae deuictis hostibus postea totius orbis imperium consecuta est. Sed utinam quicquid iacturae factum est boni consuleretur, ut publico saltem commodo cederet! Noui Christianissimorum regum mores: nunquam putauisse sibi magis esse reges quam toti populo Christiano, pro quo nomine saepe nedum regnum exposuere, sed sanguinem et quicquid hominibus chari habetur, acerrime pugnando contra infidelium furores. Atque Ludouicum hunc Duodecimum, ob

taille douce. v. 2: Foppens, 1712, s. 235 (Google Books). 17. Janvier. 1514. stile de France. Serenissima Madama. Humillima commendatio, licet nunquam fuerit tanta facilitas, vel totaliter humiliandi Venetos, vel eos saltem ad debitas conditiones pacis compelendi, sicuti nunc est, nihilominus ita volente Beatitudine Pontificis constringitur haec pax Veneta, pro qualitate rerum, satis iniquis pro Caesare conditionibus: cum ex

Serenitas Vestra admonetur per litteras Reverendissimi Domini Cardinalis Gurcensis qui rem hanc curat. Galli damnato et reprobato Conciliabulo Pisano et omnibus in eo actis et inde secutis, adheserunt Concilio Lateranensi quos Pontifex cum rejicere non potest, quandoquidem Ecclesia nunquam redeunti claudit gremium, benigne complexus est eos, et quum in mandato Regis Francie super hujusmodi adhesione taxabatur Caesar, Comes Carpensis protestatus est in Concilio contra eandem taxationem, cujus protestationis copia hiis annectitur. Serenissimus Rex Portugalie

dictum est: Jo. 8. Si filii Abrahę estis, opera Abrahę facite, nobis quoque dictum putemus. gen. 15. Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad iustitiam . Fides sola nunquam ei ad iustitiam reputaretur, nisi congruis fidei uirtutum ornamentis sese excoluisset. Et hoc est quidem quod alibi ait Dominus: Jo. 14. Qui credit in me, opera quę ego facio, et ipse faciet, et maiora horum faciet.

proderit, a quo abest iustitia. Ideo subditur: Matth7 Multi dicent mihi in illa die: Domine Domine nonne in nomine tuo demonia eiecimus? et in nomine tuo uirtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis quia nunquam noui uos | discedite a me omnes qui operamini iniquitatem! Hoc idem Apostoli uerba docent dicentis: Cor1.13 Si fidem habuero, ita ut montes transferam, charitatem autem non habuero, nihil sum.

dicant quis unquam illorum | se uel Deum | uel Dei filium esse confessus sit? Et si eum se esse Christus affirmauerit, cur ei non credunt? cur eius uerbis fidem non pręstant? cum etiam ipsi homines, quibus talia agendi data fuit potestas, in nomine Christi ea se egisse nunquam dissimularint. Quibus certe si crederent, et in Christum, qui ab iisdem prędicatus est, crederent. Porro cum nec operibus uolunt credere, audiant inclamantem:

Illi uero eam latronum speluncam faciunt, qui ineffrenatę libidinis ardore, nulla loci aut sacrificiorum habita ratione pudicicię insidiantur alienę uel oris nutu | uel oculorum nictu | uel impudenti aliquo uerborum prolatu. Melius cum iis ageretur, si nunquam domum Dei adiissent | quam ut ingressi sic in ea quasi in prostibulo uersari non dubitent. Deterius tamen adhuc peccant, qui ea mente illuc conueniunt, ut simpliciorum fidem perniciosis quęstionibus peruertant, zizania superiacientes, ubi satum est triticum.

Hi ergo et surdi sunt et muti, cum nec aures accomodent Ecclesię doctoribus | ec quicquam tale aliquando loquantur. Qui nisi conuersi postremo sese offerant Christo, ita ut ipse digito tangat eorum aurem | et saliua palatum, nunquam sanitatem consequentur . semper ad ea quę salutis sunt, surdi et muti erunt. atque ut ita etiam ad malum sicut ad bonum surdi et muti forent. sed ut deterius peccent, et leuam aurem habent,

cum morimur. et si ante impetratę uenię priuilegium nobiscum deferimus hinc decedentes , in electorum numero ascribimur. Sin uero sine illo uitam obimus, ad mortem nunquam intermorituram descendimus Luc3 | ad tenebras exteriores, ubi est fletus et stridor dentium | et poenarum finis omnino nullus. Beati igitur illi, quorum antequam iudicabuntur, erunt praua

alioquin per inconstantię uitium | nec satis creduli esse arguemur | nec ipsa quę intra nos est, sanari filia poterit. Est autem constantis animi repugnare cupiditatibus, a bono instituto nunquam deflecti, et cum semel ad colendam ęqui honesti-que uirtutem conuersus fueris, nusquam ab ea discedere uelle. Profecto qui sic sibi constiterit, intrepidus uitę finem expectabit, spe certissima firmatus de morte se transiturum ad immortalitatem | et illam beatitudinem, quam

sibi potuisset, euacuat inanis glorię cupiditate. deinde hanc ipsam gloriam prauis operibus, ad quę semper pronior est destruit | et in suimet infamiam turpiter conuertit. Nam quanuis aliquando etiam non improbi ingenii esse uideatur, nunquam tamen non majore sui parte malus est. de quo Iacobus apostolus: Vir inquit duplex animo inconstans est in omnibus uiis suis. Quippe qui nunc hoc | nunc illud appetit, cui quod modo placuit, modo displicet, et rursum quod displicebat placet. Qui si

agere aggreditur, semper antequam perficiat cessat. atque idem nec sedere | nec stare diu potest. multiplex, uarius, discors est, secum pugnans sibi-que-met contrarius | nec in uerbis nec in factis idem. Profecto qui talis est, nunquam aliquo honestioris uitę studio proficere poterit. immo cum in seculi huius pelago uela faciens frequenter naufragetur, mergendum tandem in profundo inferni facile coniici potest. Nunquam enim sic respicit , ut non cras deterior quam hodie sit.

pugnans sibi-que-met contrarius | nec in uerbis nec in factis idem. Profecto qui talis est, nunquam aliquo honestioris uitę studio proficere poterit. immo cum in seculi huius pelago uela faciens frequenter naufragetur, mergendum tandem in profundo inferni facile coniici potest. Nunquam enim sic respicit , ut non cras deterior quam hodie sit. Nos ergo ne quando ad ejus tam damnosam animi mobilitatem tam periculi plenam declinemus, discamus post constantiam etiam fortes esse | et iam de

et ad metum mortis referri. non tam quia timuit, quam ut hac etiam in re, sicut in cęteris in se hominis naturam ostenderet. Separari autem a corpore nemo est qui uellet, nisi idem per separationem istam ad ęternam beatitudinem se transiturum speraret. Paulus Apostolus nunquam dixisset: Cupio dissolui, nisi cupitę dissolutionis causa potior subesset | quam in corpore uiuere. quam ipse ostendit continuo subiungens: et esse cum Christo. Christus autem postquam coepit contristari | uel ut alius euangelista ait, tedere

Diu uiuere sperabat diues ille in Euangelio, qui frugum ubertate lętatus dilatare cogitabat horrea | cęllaria-que ampliare | et his quę una ęstas attulerat, per annos multos frui. Tantos autem cogitatus abscidit nunquam satis prouisa mors. atque nocte illa, qua ipse sibi longiora feliciora-que uitę spacia promittebat, coactus est decedere et cuncta quę collegerat, aliis relinquere possidenda. Frustra igitur aliquid diuturnum fore speratur, quod statim potest deficere.

quid nuncient prophetę. Sed inuenta deinde preciosa margarita, quę est Euangelium Christi, omnibus aliis pręferendum scripturis, eam amplectere, eam exosculare, eam pro uiatico habe cum ambulas, pro cibo cum recumbis, pro puluillo cum dormis, pro speculo cum uigilas. nunquam euangelicus codex uel de manibus tuis discedat | uel de memoria exeat. In eo si assiduus fueris, cęlestium desyderio terrena contemnes. et hoc quidem erit | uendere omnia, quę in pręsenti uita possidentur , et ipsam emere margaritam, quę

excideris, quantum mali perpetraueris, et ad mentem sanam rediens amaris fidei fletibus, Petri exemplo, laua perfidię sordes, et mereberis rursum fieri membrum Ecclesię, a cuius corpore auulsus fueras | et iam cum mortuis computatus. Hęc tecum meditare, hęc mente reuolue. Nunquam ueniam desperabis o peccator, si et istorum quos modo commemorauimus crimina | et Domini erga ipsos benignitatem atque misericordiam recte metitus fueris. Sed fortasse dices: Non solum grauia et horrenda sunt peccata mea, verum etiam plurima

Cuius autem tunc fortitudo imminuta fuerit, hic demonum accusationibus grauatus damnationi succumbet. De decem praeceptis. Caput III Illius autem spes nunquam fallitur, qui Dei pręcepta quam potest studiose obseruat, dicente Domino in Euangelio: Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Mandata uocat quę decalogo continentur. Non habebis deos alienos.

iussit uittas hyacinthinas, quas quoties aspicerent, toties eorum quę ad comparandas animi uirtutes pręcepta sunt, recordarentur. Nobis uero, quibus non iam littera, sed spiritu uiuere conuenit, uittę istę in corde, non in paliis reponendę sunt et nunquam dimittendę. Quid enim ita ardenter amplecti debemus ut mandatorum memoriam? Quorum obseruatio nos ex corruptibilibus facit incorruptos et ex mortalibus immortales et ex terrenis cęlestes, quę denique diabolo nos erripit et Deo coniungit.

et fratribus eius. Et si apostolis opus erat iugiter orationum sacrificio, quis tutum se a tentationum periculo sperabit, nisi semper orauerit? Hoc quoque roganti necessarium, ut nunquam de Dei misericordia diffidat, sed semper se impetraturum speret quod petit, si modo illud fuerit sibi, uel ei pro quo petit, profuturum. Omnia, inquit, quęcunque petitis, credite, quia accipietis, et eueniet uobis. Male tamen id credit, qui

in eandem sententiam prorupit dicens: Prope est Deus omnibus inuocantibus eum, omnibus inuocantibus eum in ueritate. Frustra igitur heretici precibus insistunt, frustra omnes illi, qui Christi religionem ueritatis fide non sequuntur. Nunquam futurę salutis, quam orant, compotes erunt, nisi crediderint. Ad hęc si precatione poposcerimus rem aliquam, cuius incertus est exitus, id est, qua impetrata nescimus, utrum commodo an incommodo nobis futura sit, Dei uoluntati

sed necessitati aliorum. Multi, inquit, dicent mihi in illa die: Domine, Domine, nonne in nomine tuo prophetauimus et in nomine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo uirtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis: Quia nunquam noui uos. Discedite a me omnes, qui operamini iniquitatem! Tunc te nosse incipiet, cum ab eo scelere, in quo nunc obstinatus perduras, abstinere decreueris. tunc et gratiam conferet ut abstineas, et cum pro tua oraueris

cęcus ille, qui nondum satis credulus uisu recepto quasi per caliginem cernebat uidebantur-que ei homines (ut Marcus ait) tanquam arborum effigies incedentium, deinde plena fide Christum suscipiens iterum-que ab illo contactus clare uidere coepit omnia. Ita nunquam perfecte illuminari poterit, cuius non erit ex omni parte poenitentia perfecta. de qua perfectione inferius, quantum Dominus nostras quoque tenebras illustrare dignabitur, dicemus. Interim reliqua poenitentię bona cursim

in deserto et mortui sunt, sed qua qui recte usi fuerint , uiuent in ęternum | Consule igitur saluti tuę dum licet. Nam quo nunc tendis, in ultima uię crepidine terribile pręcipitium est | quo si corrueris, nunquam inde resurges. Nulla est enim redemptio in inferno. Quo autem a nobis reuocaris, inde aditus est ad cęlestem beatitudinem, ad angelorum gloriam, ad requiem gaudium-que sanctorum. Nequaquam erit ita ut uidetur difficile a prauis

duodeuiginti annos inclinata ad cęlestem medicum tandem accedens extento dorso errigitur. quoniam eum qui mortuos ad uitam excitat, suam etiam infirmitatem quanuis chronicam diutinam-que curare et posse credidit | et uelle sperauit. Nunquam serum est salutem quęrere, cum semper spes impetrandi suppetat, donec in corpore datur spirandi copia. Sed quia dierum nostrorum exitum nescimus, periculosissimum est postremum expectare, ne forte is hodiernus uel crastinus sit | et tunc mori cogamur,

si tu paratus es ad poenitentiam agendam. peccatum in spiritum sanctum Quod autem Christus dixit | blasphemiam in Spiritum Sanctum irremisibilem esse, multi dubitant, utrum intelligendum sit, quod nunquam dimittatur, an quod difficulter. vsque adeo existimant, si poenitentia adsit, nihil obstare, quin benignitas diuina pręstet ueniam. Quale igitur uel quam magnum esse potest scelus tuum, quod te ad desperationem remissionis

nihil obstare, quin benignitas diuina pręstet ueniam. Quale igitur uel quam magnum esse potest scelus tuum, quod te ad desperationem remissionis quiuit compellere? et de Deo non recte sentire, ut tibi poenitenti parcere omnino nolit, cum nunquam ad poenitentiam conuersis et in ipsum confidentibus non ignoscat? Dauid Si adulterium, si homicidium perpetrasti, utrunque Dauidi, cum se peccasse doluisset, est remissum.

periculo liberarunt . Olim quoque cum ab Aegypto Moyse duce Hebrei ad Terram Promissionis pergerent, manna de cęlo esurientibus, aquę de petra erumpentes remedio sitientibus fuere. Et si Deus nunquam defuit | ne delinquentibus quidem turbis | ob eius merita qui illis pręerat, quanto minus defuturus est ei, qui relictis omnibus ipsius sese dedicat seruituti? Recte itaque a psalmista est dictum: ps. 36

Quid enim prodest corpus tenuare abstinentia, et prauas cupiditates ab animo non euellere? si sic ieiunas, non Christum imitaris, sed diabolum. qui certe neque comedit neque bibit, et tamen nunquam a sua peruersitate resipiscit. Sicut nec illi, quibus lamentantibus, quod ieiunando calamitatem nequirent auertere, Deus respondit: Esaia 53 Ecce in die ieiunii uestri inuenitur

ieiunare ne iussi quidem uolunt? Sed si uiro Dei misso in Bethel, cui mandatum fuerat, nequid ibi gustaret, donec redisset, semel pręterisse mandatum non fuit impune | quomodo hi non punientur, qui nunquam parent? Ille sedens adhuc ad mensam a Domino sibi dictum audiuit: Quoniam non obedisti sermoni meo, non infereris in sepulchro patrum tuorum | cum-que rediret, a leone in uia oppressus occiditur | et ab hominibus ibidem tumulatur.

Beata terra cuius rex nobilis est | et cuius principes uescuntur in tempore suo ad reficiendum et non ad luxuriam. Profecto non hominum sed pecudum uita est | habere incerta comedendi tempora | passim-que pasci, quasi qui nunquam satientur | et edaciores idolo Bel bibaciores-que existant; si tamen idolum illud tantum in die consumpserit, quantum mentiti sunt eius sacerdotes, hoc est, similę artabas duodecim, oues quadraginta, uini amphoras sex. Sed tamen potatus huius atque abliguritionis

charitate etiam assidue est uersandum, quia Deus charitas est, et qui manet in charitate, in Deo manet | et Deus in eo. Ab his ergo tribus uirtutibus nunquam est cessandum, quia certissimum uinculum sunt, quo Deo coniungimur et copulamur, nunquam ab illo recessuri si in his uitam finiri contigerit. Has autem uirtutes nequaquam esse ociosas noueris. qui enim in Deum credit | et in Deo

quia Deus charitas est, et qui manet in charitate, in Deo manet | et Deus in eo. Ab his ergo tribus uirtutibus nunquam est cessandum, quia certissimum uinculum sunt, quo Deo coniungimur et copulamur, nunquam ab illo recessuri si in his uitam finiri contigerit. Has autem uirtutes nequaquam esse ociosas noueris. qui enim in Deum credit | et in Deo sperat | et Deum diligit, hic quotidie agere studet, quicquid ei gratum acceptum-que fore

est uirtus. In hoc fere omnes conueniunt, ut dici sapiens non debeat, nisi qui cunctis pręcellat animi bonis | et tam scientia sit instructus quam probitate. Philosophi Summum itaque bonum expetentibus, quod semper inquirendo philosophi inuenire nunquam potuerunt, opus erit eam discere doctrinam, quę a Deo nobis non ab hominibus tradita sit. cum sola uerissimum ad beatitudinem monstret iter | et eandem certissime polliceatur atque conferat. Neque tamen qui mediocri scientia

Dei autem sapientia et Dei uirtus Christus est. Hunc scrutare in Veteribus cęlatum Scripturis, in Nouis manifestum, in utrisque admirabilem atque adorandum | summi boni doctorem ac largitorem. boni, inquam, quod tota gentilitatis Academia semper perquisiuit, et nunquam potuit inuenire. Neque enim fas erat, ut tantę rei, qua nihil homini maius potest contingere, alius esset cognoscendę monstrator | quam qui esset fruendę donator atque autor. Minus dignitatis habitura erat nostra religio,

recursu mutabilior? Non est ergo uirtus uita beata, sed illa cęlestis ęterna-que felicitas, quę debetur uirtuti, si uirtus ipsa cum uera religione iuncta fuerit. Beata quippe est, quę nunquam subducitur, nunquam deficit, bonis omnibus affluit semper, malis uacat, desyderium implet. denique ad summum bonorum peruentum est, cum ad illam peruenitur. Huc accedit quod Christianorum sapientia non ita rigide neque

Non est ergo uirtus uita beata, sed illa cęlestis ęterna-que felicitas, quę debetur uirtuti, si uirtus ipsa cum uera religione iuncta fuerit. Beata quippe est, quę nunquam subducitur, nunquam deficit, bonis omnibus affluit semper, malis uacat, desyderium implet. denique ad summum bonorum peruentum est, cum ad illam peruenitur. Huc accedit quod Christianorum sapientia non ita rigide neque inhumane

Beemoth / Leuiatan Beemoth et Leuiathan in historia Iob legitur, quos elephantum et cętum uocari diximus | alter tamen proprie bestialis interpretatur, alter persequens eos; quasi enim ferocissima bestia nunquam ab hominum persecutione conquiescit. Vulpis Vulpis pręterea quia fraudulentus est appellatur , ut in psalmo: Partes uulpium erunt. Et qui

Domus eorum es, si perdite uiuis. draco tibi est diabolus, si uirosos eius afflatus non deuitas. strutio tibi est si terrenarum rerum curis implicaris. Strucio Licet pennas habeat strutio, nunquam tamen a terra subleuatur. Pilosus Pilosus tibi est, si in uitiis consenesces. pilosa namque est senectus. Ulula Vlula tibi est, si in tenebris uitam agis | et ab eo auerteris qui ait: Ego sum lux mundi.

Nabuchodonosor Hic idem diabolus Nabuchodonosor est rex Babylonis. Nabuchodonosor | sedens in angustia agnita exponitur. Diabolus enim creatori suo rebellis, quanuis agnoscat errorem suum, qua tamen superbia est, nunquam adduci potest, ut ipsum peccati poeniteat. Rex autem est Babylonis, in illos exercens imperium, qui errore aliquo confusi sunt. nam Babylon confusio dicitur. Hic obsedisse Hierusalem describitur, hoc est homini fideli tetendisse insidias | propriis tamen uiribus ciuitatem

autem neminem superat, nisi qui inductionibus eius assentit. denique quicquid agit, quicquid molitur, eo tendere noueris ut fallat, cum-que deceperit, ut interimat, et quidem morte illa quę semper cruciat | et mori cupientes mori nunquam sinit. Idem signis etiam pręstigiis-que mentem hominis nititur obstupefacere | transmutat-que se in angelum lucis, ut cum Dei angelum uel sanctorum aliquem esse credideris, facere non

nostrę, ut suos angelos pędagogos nostros esse uoluerit, haud multum timendus est mortis machinator diabolus. quia semper uincemus, si semper angeli de cęlo nobis missi monitis inspirationibus-que parebimus | et a Domini nostri mandatis nunquam discedemus. Omnem igitur uincendi spem in Deo collocemus. et quoties uincimus, ei soli uictorię gloriam dedicemus, ei gratias agamus | dicamus-que cum psalmista: ps. 88 Tu humiliasti sicut uulneratum superbum, in brachio

statim dissoluentur | te-que omni molestia liberum ac pristinę quieti restitutum continuo cognosces. Cum-que hoc tibi contigerit, Deo gratias age, qui tam cito Sathanam pedibus tuis subiecit. Nisi enim ille opem tibi laboranti miseratus attulisset, nunquam uicisses. Tanta est autem Domini nostri erga nos benignitas, ut etiam pro eo quod ipso adiuuante uincimus, remuneret uictores | et suum beneficium in nostrum transire patiatur meritum. modo post uictoriam ne insolescamus, sed

Cum pręterea continentiam semper oppugnet lasciuia | et liberalitatem auaritia | et humilitatem ambitio | et breuiter probitatem nequitia, assiduum nobis cum uitiis bellum est. Nunquam igitur quiescamus, semper repugnemus. quamdiu repugnamus uincimus. quoties autem quiescimus non quiescente aduersario superamur. et irruentibus malis dissipantur bona | nihil-que homini illi relinquitur, qui carnis cupiditatibus ultro se subiicit.

uobis, sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Non est autem esca neque potus regnum Dei. edemus ergo et bibemus non corporalia sed spiritalia alimenta, diuini conspectus perennem et nunquam defuturam dulcedinem | ineffabilis-que claritatis gloriam. Et hęc quidem erit militię nostrę merces, si modo uictores et non uicti de isto certaminis campo, in quo nunc positi sumus, decesserimus.

ignominię ab impiis perferendę exposuit. Ille tamen gloriam eius quęsiuit, qui cum illo erat. Glorificauit enim Deus hominem quem assumpsit, a morte suscitando, in cęlum transferendo, quod semel assumpsit nunquam dimittendo, adorandum et angelis et hominibus proponendo. Iudicauit autem iudicio damnationis Iudeos incredulos | et gentiles in errore obstinatos | et fideles fidem opere destruentes. Quod ergo non

in nomine meo, ibi sum in medio eorum. Porro illi in nomine Christi congregati sunt, qui pari mente atque animo Christo seruiunt | et piis orationum actionum-que obsequiis Deo famulantur. Optimi cuiusque lateri crebro adhęrens, nunquam non addisces aliquid | uel dictum sapienter | uel factum prudenter | uel obseruatum sancte. Adde quod neque pręcepta | neque exempla, quę litteris mandata legimus, ita mouent | ut sanctorum hominum uiua uox | et pręsens oris aspectus | et uitę totius tenor oculis

quam benignus Dominus noster sit, qui mira quęque operandi confert gratiam credentibus in se ac sperantibus. Nisi enim ille bona cuncta suppeditaret, ad tantam sanctitatis perfectionem hominis imbecillitas nunquam peruenisset. De pavpertate colenda. Caput XXVII Sed gratiam istam accipere non merentur mundi diuitiarum-que amatores. Vt igitur et sanctorum

Quoties diuitiarum cupido animum titillauerit, oppone illi paupertatem Christi apostolorum-que inopiam. memorare diuitis purpurati in inferno miserias | Lazari-que mendici in Abrahę sinu beatitudinem. Atque ita carni imperando et nunquam cedendo uincere assuesces | et ut semper uincas, semper time ne uincaris, ut-que semper tutus sis, nunquam esto securus. Nam in carnis certamine cum sępe superior euaseris, nisi quotidie uictam uinculis constringas, rumpet pacem,

memorare diuitis purpurati in inferno miserias | Lazari-que mendici in Abrahę sinu beatitudinem. Atque ita carni imperando et nunquam cedendo uincere assuesces | et ut semper uincas, semper time ne uincaris, ut-que semper tutus sis, nunquam esto securus. Nam in carnis certamine cum sępe superior euaseris, nisi quotidie uictam uinculis constringas, rumpet pacem, non stabit conuentis, et cum frenum momorderit, trahet te quo uolet, ueluti sessorem effrenis et indomitus

non est, quia neque dum cogitant malum | neque dum operantur conquiescunt | et post commissum ipso conscientię morsu torquentur. Ideo autem non erit, quia uita quoque defuncti eo descendunt, ubi nulla est quies, nullum ocium, sed assiduus labor, sempiternus horror, supplicia nunquam finienda. Talia quippe manent simulatores ipsos pacis | et sub amicicię persona latentes insidiatores. Non enim Deo obediunt, sed prauę mentis libidinem secuti, quod ipse prohibet hoc agunt. Dei omnipotentis lex est:

mulctandum. Quodcunque autem peccatum leuiorum modum excesserit, mortiferum erit. ideo in Scripturis dicitur peccatum ad mortem; non ad mortem hanc omnibus communem, sed ad illam quę propria damnatorum est. quę utique illos quos inuadit, non perimit, sed quo nihil est tetrius, nunquam morituros ęternis cruciatibus torquet | dolore-que afficit omni morte magis expauescendo. (!) Porro ex hac delictorum specie illud maximum esse creditur, quod blasphemia in Spiritum Sanctum in Euangelio nominatur.

ipsum-que habeat patrem, tanta cura diligentia-que adhiberi debet, ut crimen quod huiusce mali causa existit, caueatur ac uitetur. Illis enim qui hoc contempserint | et post peccatum ad poenitentię remedia non recurrerint, nihil reliquum erit, nisi ut ad suplicia nunquam finienda damnentur | audiant-que omnium terribilium maxime expauescendam Iudicis uocem dicentis: Ite, maledicti, in ignem ęternum, qui paratus est diabolo et angelis eius! hęc ergo ultima peccati pernicies est, quod

quem uestiebat purpura, quem quotidie delicata saginabant conuiuia: nudus in inferno sepelitur, et in igne ardens gutta aquę indiget, qua linguam refrigeret. Si talis est pręsentium diuitiarum fructus, nonne stultissimus est, qui eas concupiscit? et non potius ad diuitias nunquam perituras aspirat? Beati enim pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cęlorum. Qui ergo tria hęc quę proposuimus caruit , ille arbor bona bonos germinans fructus erit, mala

In cęlo enim, quo ille properat, non est Engadi uicus balsami ferax, non Sabea regio thuris abundans, non preciosorum unguentorum mater Arabia, sed quod his longe redolentius ac suauius habetur | diuinę pręsentię indicibile odoramentum | et cunctis animę sensibus nunquam defutura dulcedo, Apostolo dicente: Ad Cori. prima II Nec oculus uidit | nec auris audiuit | nec cor hominis excogitauit, quanta pręparauit Deus suis dilectoribus

uentris ingluuie gigni libidinis intemperiem. Cum igitur tot mala ex incontinentia gulę deriuentur, multo tamen ęrumnosiora his deinde sequuntur. Quid enim miserius quam ęternę beatitudinis expertem fieri | et nunquam finiendis affligi suppliciis? Ad Cori. prima VI Ebriosi inquit Apostolus regnum Dei non possidebunt . et in Euangelio seruus contumax atque temulentus diuidi iubetur, hoc est a sanctis

rata-que habentur, alibi ait | fornicatorum partem cum ueneficis idolatris-que futuram, in stagno ardenti igne et sulphure, quod est mors secunda. Non solum igitur beatitudinis possessione priuabuntur, uerum etiam suppliciis nunquam finiendis tradentur. Hoc quam uerum sit manifesta multorum exempla docent. Sodoma In quibus Sodomam et Gomorram libidinibus ardentes ardentior de cęlo pluens

contingat | quam Sodomitis, quam Gomorreis, quam Zambri et Madianitidi scorto, quam denique est illud quod in puniendo adulterio Lex decernit. Nihil enim terribilius dici aut excogitari potest | igni inextinguibili, tenebris exterioribus, uerme immortali, perenni fletu, nunquam quieturo dentium stridore | poenis-que illis, quarum grauitas neque intermittenda | neque eleuanda | neque seculis ullis unquam speratur finienda. Quorsum igitur illa mortiferę cupidinis fomenta? amatorias missitare tabellas, delinificis blandiri

tibi uendicans, nihil te lucri fecisse argueris. atque ideo pro ignauię crimine, pro interioribus tenebris, quibus obnubilatus animus futura non prospexit, tenebras patieris exteriores. ibi erit pro lętitia fletus, pro crapula et ingluuie dentium stridor. nunquam inde exies de diuitiis istis exiturus citius quam putas. Quod si perituris conferre semper duratura soleres, melius tecum actum duceres carere opibus | et esuriendo panem ostiatim quęrere | quam

est Deo seruorum suorum uoluntaria paupertas | quam diuitum seculi quotidiana munera. De vitio avaritiae. Caput XVII Sed quid de illorum cupiditate dicemus, qui cumulandis opibus nunquam satiantur | atque in tantum tenaces sunt, ut nihil pauperi porrigant? et quibus magis curę est | pecuniam quę sibi superat nulli usui recondere | quam egestati impartire alienę? Quam male cum illis agitur | nosse operęprecium erit,

Quid prosunt auaro diuitię, si custos illarum est, non dominus? Prouerb. 17 Quid denique prosunt diuitię stulto, cum sapientiam emere non possit? Multę opes nunquam aut raro admodum queunt suiquam nisi scelere constare. Nam qui iuste acquirit et moderate expendit, nec diues erit nec pauper. Qui autem ingentes quęstus faciunt | supra-que modum locupletantur, et iniqui et auari sint necesse est.

Sed profecto nulla ibi religionis ratio ducitur, ubi auari animi nihil nisi quod rapiant attendunt. Quanuis autem multa deprędentur, multa parent, multa undique congerant, nunquam tamen satiantur, semper restat quod aceruo addi cupiunt. Nec minus huic uitio obnoxii sunt, qui liberis nepotibus-que abundant | quam qui soli sunt. Qualem Ecclesiastes admiratur

non imitaris? Quid tibi prodest si uniuersum mundum lucreris, et animę qua nihil preciosius est, detrimentum patiaris? Igitur dilargitis tandem istis caducis labilibus-que rebus ad ęterna et nunquam desitura bona mentem errige | et cum Dauide Deum deprecare: Ps. 118 Inclina cor meum in testimonia tua, et non in auaritiam. Atque ita Domini suffragante

grato suum collocarit beneficium. Nihilominus soluta etiam gratia | nos ei debere fateamur, quia dignos nos suo beneficio iudicauit, quia prior ad amiciciam uenit, ut merito redametur, qui coeperit amare. Interim si grati esse uolumus, nunquam patiamur excidi memoriam collatorum in nos beneficiorum. Ingratus est qui non reddit. audeo dicere non minus ingratus est qui non meminit. quoniam ne tunc quidem gratus fuit, cum acciperet.

uolumus peruenire. Hęc est ergo nostrorum erga Deum maxima gratitudo: pro amore illius, qui prior dilexit nos, uoluptates, opes, ocia contemnere, continentiam seruare, modico contentos esse, religiosę uitę laboribus nunquam defatigari. Serui dei Talem quippe pro beneficiis gratiam primo Deo retulere apostoli, deinde martyres cęteri-que Christi serui, uirgines quoque et uiduę | omnes-que illi qui

Felices nunc hi, qui ut qualem possunt pro beneficiis Deo gratiam referant, Christo seruiunt, Christum adorant, de Christo die ac nocte cogitant, Christi pręcepta totis uiribus exequi contendunt | et contemptis terrenę luxurię deliciis post eum currere nunquam desistunt. Sed ne solos Iudeos accusasse uideamur, nostrorum quoque in Christum infidelitas (ut alia delicta prętermittantur) in medium ueniat, non tam quę modo sit, quam quę olim fuerit | et ueri assertione uicta desierit.

et tuis flagitiis ostendis contrarias illis actiones ad gratitudinem pertinere. Gratus itaque erga Dominum ac Redemptorem suum erit, qui non pecuniam ipso, sed ipsum pecunia chariorem habuerit, nihil cum ipso simulauerit, nihil in ipsum impie neque cogitauerit | neque fecerit | et nunquam de clementia Dei diffisus omnem salutis suę spem in ipso sitam fixam-que semper esse curauerit | et tandem mori potius quam Deo peccare optauerit. Atque hęc hactenus. nunc autem ad reliquas charitatis partes descendere statuens,

fieri, ut ociosus mali omnino expers sit, cum etiam ipsum ocium malum sit. Merito itaque et ab Ecclesia propellitur | et ab ore Domini ueluti mucidus panis expuitur | atque ad tenebras relegatur, ut semper patiatur malum, qui nunquam facere uoluit bonum. Mat. 3 Omnis enim arbor quę non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Mar. 11 Ficus etiam habens folia,

uideamus, a qua humilitate ad hanc sublimitatem peruenerit, quam tamen semper habuit a Patre et cum Patre communem. (!) Cum igitur Deus esset, hominem quem ipse fecit assumpsit nunquam dimissurus, ut et homo fieret | et Deus esse non desineret . de paupercula matre nasci uoluit, non in urbe regali, sed in paruo oppidulo Bethleem, non saltem in domo uulgari sed in iumentorum stabulo, ubi reclinatus in pręsepio uagiit

Sit igitur nobis curę, ut minimi simus, in omnibus patientes, in omnibus mites et mansueti, nulli malum pro malo reddentes, paruo contenti, in laboribus assidui, seruire magis quam pręesse cupientes | nunquam captemus hominum gloriam, sed semper Dei laudem | et proximorum profectum. Parati simus omnia supplicia | omne mortis genus perpeti prius quam Deo peccare. Per hanc humilitatem aditum nobis

Perniciosa est ergo humilitas | fingere quod non es, et esse quod non debes. Nam licet callida simulatione falli possint homines, Deus tamen nunquam fallitur: omnia nuda et aperta sunt oculis eius | ipse cordis et renum scrutator unicuique reddet iuxta opera eius | quę tunc quidem iudicanda exponentur, cum nihil erit occultum quod non sciatur, neque absconditum quod non reueletur.

extrema prius perpetienda sunt | quam contra Dei iussa, mandata, leges aliquid agendum. Nec unquam dubitandum, quin illud bonum ęquum-que sit, quod iussum a Deo atque constitutum fuerit. Cuius unius sapientia nunquam errat | et bonitas a sui perfectione deflectitur. Cuicunque igitur ita ut oportet de Deo persuasum fuerit, non inquiret quare sic aut sic aliquid ille iubeat siue mandet, sed tantum quod imperatum est, id persequi atque perficere

Cuncta quęcunque sunt, autorem suum agnoscunt | et ei obtemperant. Cęlum, terra, mare, uolucres, pecora, pisces, nec animantia tantum, uerum etiam inanimata eandem naturam seruant, quę illis ab initio est collata , et nunquam ordinem suum, quem a Conditore acceperunt transgrediuntur. Vnde psalmista Dominum alloquitur et ait: ps. 118 Fundasti terram et permanet | ordinatione tua perseuerat

digni, etiam ad leues offensas excandescimus, ringimur, furore replemur. Quod si paulo diligentius conscientiam nostram examinabimus, inueniemus | nihil mali nobis non iure ac merito accidere. Nam licet illum a quo accepimus iniuriam nunquam offenderimus, offendimus tamen Deum in multis | Ideo quicquid etiam ab illis quos non lęsimus patimur, ex iusto Dei iudicio prouenire sciamus | feramus-que molliter ac modeste. iuxta illud Micheę prophetę:

in perditionem. Hinc est quod sanctissimi homines prospera mundi contemnentes | renunciantes-que pręsentibus bonis tolerant spontaneam paupertatem, ieiunant, esuriunt, sitiunt, algent, uigilant, orant, peregrinantur, laborant, nunquam conquiescunt. ut per dura atque aspera uictis uoluptatum illecebris debita uirtuti pręmia percipiant | et pro breui afflictione ęternam capiant beatitudinem. Corripiamur ergo a Domino, ne cum hoc mundo damnemur. Pugnemus

igne aurum, ita ille de miseriarum angustiis purior exeat atque clarior. Hinc satis constat, quam male cum illis agitur, qui nihil aduersi patiuntur, et tamen peccare non cessant. Manet enim eos post breuem pręsentium rerum successum nunquam finiendus cruciatus et horrenda apud inferos supplicia. Alia etiam pręsentis felicitatis infelicitatis-que ratio est. quoniam dum differtur in fine iudicium discretio-que iustorum atque iniustorum, interim tam prospera quam aduersa mundi huius omnibus communia sunt. ideo et his

destinabat, ut uincentibus inęstimabilis boni donatiuum distribueret, profecto ad militiam eius nullo modo pertinere poterit, qui non ita se subiecerit, ut pro tuenda ueritate nec supplicia nec mortem subire recuset. Is demum Christo militat, qui sępe mundi turbinibus quatitur, et nunquam superatur. dicente ipso Domino: 16. In mundo pressuram habebitis | sed confidite: ego uici mundum. Quando hic qui uicit mundum, seruos suos

sęuitia nostra est gloria. Cum nos interficere credas, carcere isto corporis liberas. unde soluti de terra tollimur ad cęlum | et pro patientię uirtute a Domino coronamur, non corona sicut est tua peritura, sed nunquam deficiente, nunquam defutura. Libet itaque abs te interimi, ut uiuamus cum Christo, quem nulla ui nobis potes auferre | neque nos ulla quęstione, ullo tormentorum genere a charitate eius separare. Hoc te frustra prorsus conatum scies, cum etiam ipsa postrema in

gloria. Cum nos interficere credas, carcere isto corporis liberas. unde soluti de terra tollimur ad cęlum | et pro patientię uirtute a Domino coronamur, non corona sicut est tua peritura, sed nunquam deficiente, nunquam defutura. Libet itaque abs te interimi, ut uiuamus cum Christo, quem nulla ui nobis potes auferre | neque nos ulla quęstione, ullo tormentorum genere a charitate eius separare. Hoc te frustra prorsus conatum scies, cum etiam ipsa postrema in mortem anhelantium

Qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. Quid inquies agam, si desiit persecutio? si nemo ad impietatem compellit? quomodo crucem Domini portare debeo? Si paratus es impia suadentibus nunquam cędere | et prius omnes omnium tormentorum cruciatus forti animo subire | quam Christum deserere, crucem Domini geris | et ipsum sequeris | illo-que te dignum pręstas. Da igitur operam ne prompta desit uoluntas ad patiendum tunc quoque cum patiendi non suppetit occasio.

cor. 2. 11. Paulus Damasci Iudeorum insidias | et prępositi Aretę regis minas per murum in sporta depositus effugit, non tamen mortis metu sed dilatione, ut adhuc superuiuens multorum saluti consuleret. Nunquam enim cessauit prędicando, disputando, scribendo | omnes quos erroribus implicitos cernebat, ad uiam ueritatis reuocare. ut-que illos quos ad Christum conuerterat, in fide solidaret, sęuissimi Neronis furorem contempsit. Suo

Plus enim debemus diligere bonum animę, non nostrę modo, uerum etiam alienę | quam bonum corporis nostri. hoc enim temporale est, illud ęternum, hoc carnale, illud spiritale. pręferenda autem sunt carnalibus spiritalia | et temporalibus ęterna | et mortalibus nunquam moritura. Quod si te quoque in hoc pietatis agone intrepide currentem ab infidelibus occidi contigerit, gaude. quia iam cum illo uiuere incipies, qui pro omnibus occidi uoluit | et in illo inclyto

sed fatigatione, non uoluptatem ullam corporis appetierit, sed tribulationes et angustias et cruciatus et conuitia et probra ab impiis illata | et acerbissimam atque despicatissimam crucis mortem. Ille saluandi mei gratia qui perieram, cum Deus esset, hominem assumpsit; homo factus nunquam conquieuit, Iudeam, Galileam, Samariam peragrando ignaros instruere, ęgrotos curare, mortuos suscitare, multa mira et incredibilia operari. Cum-que in omnibus diues esset, elegit sibi paupertatem, aliorum impensis uitam sustentauit, alieno usus

curare, mortuos suscitare, multa mira et incredibilia operari. Cum-que in omnibus diues esset, elegit sibi paupertatem, aliorum impensis uitam sustentauit, alieno usus est hospitio, esuriuit, sitiuit, fatigatus est. flesse pluries legitur, risisse nunquam. Adhuc puer quęsitus est ad necem. deinde adultus odia semper perpessus est impiorum. a discipulo uenditus ac proditus est, a Iudeis comprehensus et afflictus | et qui peccatum non fecerat, ligatur, accusatur, falso testimonio circumuenitur, conspuitur, alapis cęditur,

sine murmurationibus et hęsitationibus, ut sitis sine querela | et simplices filii Dei, sine reprehensione in medio nationis prauę et peruersę. Ex his ostenditur | eum qui patiens est, nunquam murmurare, nunquam conqueri, sed inter malos quoque mitem atque mansuetum esse | et inter inquietos quietum. Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero

et hęsitationibus, ut sitis sine querela | et simplices filii Dei, sine reprehensione in medio nationis prauę et peruersę. Ex his ostenditur | eum qui patiens est, nunquam murmurare, nunquam conqueri, sed inter malos quoque mitem atque mansuetum esse | et inter inquietos quietum. Impatiens autem prius ipse suę inquietudinis causa est, deinde etiam aliorum: hos odit, illis irascitur, alios contumeliis, alios afficit uerberibus. ipse uero intra se iracundia

Post hęc mentem quoque hominis excęcat impatientia | et quę recta uera-que sunt, non sinit dignosci neque intelligi. Ideo-que ista animi perturbati passio maxime in iudiciis faciendis cauenda est. Nunquam enim iuste iudicabit, qui iratus est. Nam si ille cui iratus fuerit, pro crimine delato mulctari merebitur, hic ulciscendi auiditate iustę poenę modum excedet. aut si de rebus lis erit, omissa iudicii consultatione aduersus eum

nolite peccare ait Apostolus | sol non occidat super iracundiam uestram. Irasci hominis est, per iram non peccare christiani est. Illis autem solem iustitię occidere credas, qui iram in odium conuertunt. Nunquam cito in alterum excandescas. dilatio incipientem sedabit motum. Obserua itaque Iacobi apostoli pręceptum: 1 Sit inquit omnis homo uelox ad audiendum, tardus

promissis corrupta solicitauit uirum sciscitans, in quo esset eius fortitudo et quali uinculo constrictus teneri posset. Ter mulierem elusit, quarto uerum indicauit. Ligatus primo funes abrupit neruiceos, iterum canipeos, qui nunquam in opere fuerant, tertio clauum alte in terra defixum, cui per septem capillos alligatus fuerat, euulsit. Postremo, quia nazareus erat, id est consecratus Domino ab utero matris suę raso capite captus est mulieris

TOBIAS TOBIAS, ex tribu et ciuitate Neptalim, in urbe Niniuę captiuus sub Salmanasar, Assyriorum rege, suis conterraneis eodem translatis, quicquid poterat, libenter impartiebat. Olim in Samaria cum esset liber, nunquam adorauit uitulos Hieroboam, sed statutis temporibus pergebat Hierosolymam et in templo Deum Israhel adorabat. Primitias decimasque fideliter persoluebat. De Anna uxore genuit filium Tobiam, quem Deum timere et a peccatis

uerentur, quem rex a se secundum iam constituerat. Dies liberationis festus habitus apud Iudeos per annos omnes. Hic dicendum restat: Iustus es, Domine, qui iniustos persecutores iuste punis et in te sperantes nunquam deseris. IOB IOB in terra Hus simplex et rectus ac timens Deum fuit. Erant ei VII filii, III filię, VII milia

Tranquillus Parthenius Andronicus Dalmata lectori verum describit philosophum.
Hic est maximus ille quem requiris,
Nulli par hominum, minus secundus,
Nunquam sollicitus, dolore nullo.
Quem nec vanus amor metusve rodit:
5  Ignarusque animi furoris: atqui
Nec vitae cupidus, sibi nec ipsi
Indulgens nimium: sed usque constans.
Quem nec frigora, nec gelu, nec aestus,
Imbres nec madidi, niuesque dirae,

/ vt ille formidatus exercitus partim fame / partim frigore / non virtute nostra / poene totus consumptus sit. Thurcarum interitus in Polonia. Expectabitis igitur donec tantus hostis domi vos opprimat? donec machinis quatiat muros vestris agris exercitum eius alentibus? Nunquam Roma natauerat maiori discrimine ante gallicam obsidionem / Roma a Gallis obsessa. Hanibalemque ad tertium ab vrbe lapidem progressum. Hanibal progressus ad vrbem. Numquam sic trepidatum est Carthagine / quemadmodum Marco Attilio

praecepta dedit Astrologiae, quae postmodum ab aliis aucta in certas regulas digesta est. Eodem modo caeterae artes et scientiae sumpserunt originem et incrementa. Sed aliquis ad huc contendet, eloquentiam nulla arte contineri, quod plaerosque uideamus, qui nunquam alicui disciplinae addicti fuerunt, et sententiam dicere in senatu, et legationibus fungi: in quibus modo pax deprecanda est, nonunquam bellum indicendum: interdum res repetuntur: refelluntur obiecta, et multa alia quae

edax.
15  Aut quatiens tremulo terras vis abdita motu:
16  Bellicus aut duro destruit aere furor.
17  Horrifer aut Boreas: simul et vulcania pestis
18  Paulatim fines iussit habere suos.
19  Carmina sunt ullo nunquam moritura sub aeuo:
20  Non ea posteritas perdere sera potest.
21  Carmina tam late famam sparsere per orbem /
22  Vt vix sint ipsis obliteranda Deis.
23  Carmina longeuam pariunt per tempora vitam:

Mincius / atque Athesis: Benacus et ipse cruore
159  Creuerat humano: pulchrae pars denique nempe
160  Quaelibet Ausoniae miseris repleta virorum
161  Funeribus nigro sua tristia vellere cinxit
162  Tempora: nunc etiam nunquam fera praelia desunt
163  Tu Pater omnipotens / atque infinita potestas /
164  Vnica nostra salus: cuius sine numine sancto
165  Nec folia arboribus ventis agitata mouentur /
166  Solus opem praebere potes / obliuia si

170  Humanae sobolis causa: Christumque figuram
171  Accoepisse hominis: quae perdita crimina nobis
172  Auxilium prohibent? quum te feruentior ira
173  In scelera urgeret quondam tollenda prophana/
174  Nunquam passus eras / grauiter sine fine tot annos
175  Vt tua sic acri premetur turba flagello.
176  Tu quoque Erythraeis duri Pharaonis in vndis
177  Signa / duces / equites / longam summerseris vltus
178  Nequitiam / dignas

ipsum eiicere demonia. Nam si uirtute diuina illa fieri faterentur, ipsum, per quem illa fierent, charum acceptumque Deo esse negare non possent. Demoniacus igitur mutus ab eo liberatus loqui coepit miratęque sunt turbę, ut Euangelistę testantur, dicentes: Nunquam apparuit sic in Israhel. Pharisei uero glorię eius inuidentes: In Belzebub — inquiunt — principe demoniorum, eiicit demonia. Rursum demoniacum oculis captum utroque malo curat, et pharisei dixerunt: Hic non eiicit demones nisi

transgrediantur, et id quidem multo maius crimen esse quam transgredi mandatum seniorum. Videbant igitur paleam in oculo alieno et in suo trabem non uidebant, collabant culicem et camellum glutiebant, manticam alienorum delictorum semper gerentes in pectore, suorum in tergo, nunquam de quoque recte iudicando; quanto minus de isto, in quo dolus non erat, in cuius ore non est inuentum mendacium. Nihil in eo, quod non laude dignum esset, inuenire poterant. Et tamen, quanto laudabilior apparebat, tanto ipsi magis per inuidiam indignabantur modisque

Iosephus in historia locupletissimus testis est. Et ne ipsi quidem negant per Vespasianum et Titum, Romanorum duces, euersam fuisse Hierusalem, per Hadrianum instauratam. Eos uero et adhuc cernimus patria extorres incertis sedibus per orbem uagari dispersos. Nunquam antea ne propter idolatriam quidem longiorem seruitutem experti sunt. Nec tamen errorem suum deponere cogi ullis aduersitatibus queunt, ut Christum confiteantur. Fleuit ergo misericors Dominus non futurum urbis excidium, sed animarum, quas saluare uenerat, si in

propterea desperarent, consolatur eos de sua mox futura resurrectione prędicens **corr. ex predicens seque eis uidendum promittens, ut deposito erroris scandalo digni fiant ueritatem uidere. Respondit Petrus: Et si omnes scandalizati fuerint in te, ego nunquam scandalizabor. Sed in Luca ad Petrum etiam dictum adiungitur: Ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides tua. Ergo et Petrum consolatur, ut post negationem timoris poenitendo ad fidem redeat amoris nec

atque confirma. Et quos uides propria imbecillitate deficere, *corr. ex more **corr. ex cęssamus da nobis tuę gratię dono constantię robore in te colendo stabiliri et a uia ueritatis atque iustitię nunquam discedere. Sed iam reliqua prosequamur! Post illa, quę superius dicta sunt, trinam Petri negationem Mattheus et Marcus enarrant, Lucas uero pręmittit.* Nihil tamen refert, quo ordine aliquid factum sit, cum ab omnibus totum commemoratur. Nos, nequid,

stabile est et perenne. Non habet successorem, a quo suscipi debeat, non oppugnatorem, a quo per uim possideatur, non insidiatorem, a quo per * corr. ex hic f raudem occupetur. Regnum tuum semper idem est: non mutatur, non minuitur, nunquam finitur; uni tibi seruit, uni tibi subiectum est; iustis patet, poenitentibus aperitur, in peccato autem perseuerantes repellit. Rursum usque adeo regnum tuum non est de hoc mundo, ut nec discipulos tuos de hoc mundo esse dixeris; de mundo utique, qui in maligno est

insidiantium mos est, quoties uera crimina ei, quem odere, obiicere nequeunt, falsa confingunt. Se regem facit, inquiunt. O impudens cauillatio! Regem se facit, cui non est proprium hospitium, qui elemosinis sustentatur, qui per uicos castellaque discurrendo nunquam conquiescit, qui turbę in deserto discumbenti ministrat, qui discipulorum suorum pedes lauat, qui denique, cum eum regem facere uellent, fugit in montem? Hęccine insignia regis erant an serui potius et inter seruos infimi? Humilitatem enim ipse non modo uerbo, uerum

mori declararet, si mori nollet. Clamauit, ut, qui in uita miracula fecerat, et in morte mirabilis appareret. Quid est autem, quod se a Deo derelictum conqueritur, cum ipse et homo et Deus esset? A Patre derelictus est, dum subiicitur passioni. Non est autem derelictus, dum nunquam separatur a Patris unione. Patitur et conqueritur, ut se hominem probet. Paradisum latroni pollicetur, ut se Deum ostendat. Ideo quoque se derelictum clamat, ut consyderemus, quanto nos deuinxerit beneficio, diuinitatem suam sibi subtrahendo, donec suę humanitatis

iustitiam eius misericordiamque implorando. Et hęc — inquit — dicens expirauit. Corpus mortuum mansit in cruce, ad Patrem anima abiit, diuinitas uero neque a corpore discessit neque ab anima. Dei enim uerbum, quod semel assumpsit, nunquam dimisit, et in sepulchro fuit cum corpore a solutione illud defendens, et cum anima in paradiso ad dextram sedens Dei Patris. Alioquin et corpus in triduo illo corrumperetur et anima ad ipsum uiuificandum tam cito non redisset. Cęterum, licet in morte anima et corpus

quandiu in seruanda Christo fide fortes fuerimus atque constantes et non eos, qui corpus occidunt, timuerimus, sed illum potius, qui corpus et animam potest mittere in gehennam. Quo uidelicet iudicante et impii cruciatibus afficiuntur ęternis et iusti ad gaudia sublimantur nunquam finienda. Porro mortem Christi continuo secuta sunt miracula. Et ecce — inquit — uelum templi scissum est in duas partes a summo usque deorsum, et terra mota est, et petrę scissę sunt. Et monumenta aperta sunt, et multa corpora

dolorem, pręsta, ut in illo, in quo te pendentem aspicio, patibulo tecum simul crucier, tecum moriar, ut in tua de me miseratione consoler et in tua morte per te reuiuiscam, pręterita peccata plangens et plangenda ultra non committens. Da, ut te et tua dona tuaque beneficia nunquam obliuiscar, sed cuncta memoriter tenens tibi soli placere studeam, a quo solo plus quam a memetipsa me amari fateor. Redeat iam, unde huc declinauit oratio, et illud hastę uulnus paulo altius consyderemus! Res quippe ista neque miraculo caruit neque mysterio. Aqua

illud, si mundauit conscientiam, si innouatus est spiritu, si expurgauit uetus fermentum, ut sit noua conspersio. Illi uero cum phariseis custodiunt sepulchrum, qui mortalia curant et lapideam cordis sui pertinaciam ita obsignatam gerunt, ut ad peccatorum suorum poenitentiam nunquam emollescant. Hęc sunt, quę de Domini et Saluatoris nostri Iesu Christi calumniis contumeliisque et passionibus disserere libuit, non sępe, sed semper quidem ante oculos mentis habenda. Nihil est enim, quod sic superbos humiliet, peccatores emundet, iustos

ille fidei pater est dictus et multarum genitum genitor. Porro eadem sponsio postea repetitur* diciturque ei: Suspice cęlum, et numera stellas, si potes. Sic erit nomen tuum. Credidit Abraham, et reputatum est illi ad iustitiam. Stellas numerare iubetur, quia nunquam certe fuit tam magnus sub unius Dei cultura credentium numerus quam post Domini nostri Iesu Christi in terram aduentum. Ex his autem alii pulueri, alii stellis comparantur, eo quod inter fideles etiam alii imperfecti quasi terreni, alii perfecti ueluti cęlestes et

dicamus eis: Si genealogia, si tempus, si locus, si denique cuncta in Scripturis de Messię aduentu prędicta cum aduentu Domini nostri Saluatoris conueniunt, quę stultitia est alium quęrere *corr. ex ainnt Messiam, alium expectare nunquam omnino uenturum? Vnus enim promissus est, non plures, in quo credentes saluarentur. Vnus iste iam uenit, in quo, quę futura erant, usque ad resuscitati a morte in cęlumque ascendentis gloriam impleta peractaque esse astruimus. Quod si in illo altero, qui ab eis

anima nostra aquam intollerabilem. Ac ne istud suę uirtuti arrogare uideantur, Deo gratias agunt dicentes: Benedictus Dominus, qui non dedit nos in captionem dentibus eorum. Nemo igitur propriis uiribus fidat contra prauę cupidinis pugnas; nunquam ad uictoriam ullus perueniet, nisi Omnipotentis ope fuerit adiutus. Vnde Hieremias ad Ecclesiam loquens ait: Et dabo te populo huic in murum ęreum fortem; et bellabunt aduersum te, et non pręualebunt, quia ego tecum sum, ut saluem te, et erruam te, dicit Dominus.

intelligatur, facile noscitur peccatis pręcedentibus non meruisse eos, ut illuminentur ad intelligentiam spiritalem et ad Messiam, qui iam uenerat, agnoscendum, ut ex hac eorum cęcitate et Christus pro salute hominum crucifigeretur — si enim, ut Ioannes ait, intelligerent, nunquam Dominum glorię crucifixissent — et ipsis post eius resurrectionem locus poenitentię relinqueretur integrumque esset illis credere et saluari per eum, quem ignorando crucifixerant. Ad communem igitur utilitatem spectat, quod ignorarint, sed ad ipsorum perniciem, qui

perire malle quam cum aliis saluari. Qui enim non credit, iam iudicatus est. Non enim resurgent** impii in iudicio neque peccatores in concilio iustorum. Resurgent autem, ut tormenta cruciatusque patiantur, a iustis separati et cum apostaticis spiritibus in imo inferni carcere nunquam deinde aperiendo infeliciter conclusi. Nunc ad illa, quę passionis Domini nostri sunt, recitanda noster accedat sermo. Venit Iesus in uillam Gethsemani, tristatur, orat, sanguinem sudat, discipuli dormiunt. Quibus excitatis intrat in hortum. Illuc uenit Iudas

pro bonis; hoc est pro redemptionis beneficio odii iniuriam. Ad hęc sputa, colaphi, probra atque conuitia, prius multo quam accidissent, prophetarum uaticiniis prędicata sunt. Et sicut illi talia in Christo implenda prędixerunt, ita nos impleta confitemur, quando quidem nunquam ulli alii talia contigerunt, ut cuncta his, quę olim prędicta significataque sunt, responderent. Labia dolosa — inquit — in corde et corde locuti sunt. Accusabant enim eum de his, quorum exortem esse sciebant, aliud habentes in corde, aliud

et Patrem uestrum, cuius uos filii estis per gratiam, Deum meum, cuius ego Verbum sum, per quod facta sunt omnia, Deum uestrum, a quo et uos per me facti estis et ad beatitudinem cęlestem destinati. Ad eum ascendo humanitate uelatus, a quo nunquam separor diuinitate unitus, maiestate ęquatus, non idem cum illo persona, sed idem substantia. Sequitur: Venit Maria Magdalene nuncians discipulis: Quia uidi Dominum, et hęc dixit mihi. Venit non tardius fortasse illis, quę prius recesserant, tanto

est, et sepultus est, et resurrexit, et in cęlum ascendit, et iterum uenturus est, non ut iudicetur, sed ut iudicet. Quo certe iudicio, sicut iusti et fideles in ęternum saluabuntur, ita scelesti et increduli in fornacem ignis inextinguibilis sine fine cruciandi detrudentur, ut nunquam iusta uindicta careant, qui nunquam malignę mentis nequitia carere uoluerunt, dum uiuerent. Saluator igitur noster, cum declarare discipulis dubitantibus passionis suę resurrectionisque mysterium *corr. ex quęunt

et in cęlum ascendit, et iterum uenturus est, non ut iudicetur, sed ut iudicet. Quo certe iudicio, sicut iusti et fideles in ęternum saluabuntur, ita scelesti et increduli in fornacem ignis inextinguibilis sine fine cruciandi detrudentur, ut nunquam iusta uindicta careant, qui nunquam malignę mentis nequitia carere uoluerunt, dum uiuerent. Saluator igitur noster, cum declarare discipulis dubitantibus passionis suę resurrectionisque mysterium *corr. ex quęunt disponeret, ne dubitando perirent,

potuit; hominem, quia corpus uisibile et palpabile se habere ostendit, et uulnerum, quę in cruce passus fuerat, cicatrices monstrauit. Ac non sum — inquit — spiritus; homo sum carne et ossibus constans. In his reuersa anima mortuum corpus uiuificauit, uiuificatum diuinitas nunquam ab eo discedens glorificauit, ne deinceps pati uel mori posset. Gauisi sunt ergo discipuli — ut Ioannes ait — uiso Domino. Veruntamen adhuc quibusdam — sicut scribit Lucas — non credentibus et mirantibus prę gaudio

potens omnium est omniumque Dominus. Alioquin, qua ratione suam omnipotentiam nobis indicaret, nisi ea, quę natura non patitur, ipse operaretur? Venit ergo Iesus ianuis clausis, et stetit in medio, et dixit eis: Pax uobis! Semper est Iesus in medio seruorum suorum; nunquam deserit Saluator suos dilectores; etiam cum non uidetur, in medio est. Eisque pacem largitur, ut caro consentiat spiritui et spiritus obsequatur Deo imperataque eius faciat, dicente Propheta: Pax multa diligentibus legem tuam, et non est illis scandalum. Hanc

datur principatus. Simul piscantur, simul trahunt, sed ille trahit in terram, in qua stabat Christus. In aliis enim eadem fides, eadem spes, quę in Petro erat, sed Petrus magis incaluerat ardore charitatis. Habeat aliquis fidem, habeat spem, nisi cum his iunxerit charitatem, nunquam ad immortalitatis beatę pręmia poterit peruenire. Sequitur: Vt ergo descenderunt in terram, uiderunt prunas positas et piscem superpositum et panem. Verbum caro factum iste piscis fuit. Descendit de cęlo, natauit in nostrarum miseriarum mari, laborum

— omnibus diebus, usque ad consummationem seculi. Non ad solos, qui tunc erant, discipulos suos hoc dicit — neque enim usque ad consummationem seculi in terra uicturi erant — sed etiam ad omnes, qui in illorum locum succedere debent. Ex quo datur intelligi nunquam defuturos, qui in Christum credent et secundum eius institutionem baptisma suscipient. Si enim eis, qui baptizant, semper se affuturum dicit, profecto non alius erit baptizandorum finis quam qui seculi. Quęret autem aliquis et dicet: Si discipulis cernentibus

per se assumptus, sua uirtute sublatus. Et Helias quidem translatus est in quandam terrę regionem beatę satis atque tranquillę habitationis, donec in fine seculi rediens et ipse per mortem transmigret ad uitam. Christus uero non ad aliquam terrę partem, sed ad cęleste regnum nunquam posthac moriturus ascendit triumphans lętantibus angelis, plaudentibus, qui post eum ituri erant, sanctis. Sedet a dextris Dei, uiuorum ac mortuorum iudex futurus. A dextris autem Dei sedere est ęqualem Deo esse. Aequalis est enim Patri Filius,

Talibus et his similibus uerbis laudantium Dominum chorus cęlum una cum illo ingressus est. Cuncta angelorum collegia tunc exultarunt. Deus Pater ineffabili lętitia excepit illum et ad dexteram suam collocauit, ut in eo glorię throno sedeat, a quo nunquam discedit. Hoc enim Dei proprium, illud homini concessum. Deus autem et homo unus Christus. Omnis itaque exaltatio eius in tempore facta ad eam naturam pertinet, quam pro nobis assumpsit. Sine tempore autem exaltatio respicit diuinitatem, qua ęqualis est Patri Filius.

Vnde iterum uenturum pręstolamur, quando mortui resurgent incorrupti, et potentissimi quondam reges ante tribunal Iudicis nudi atque trementes stabunt, quando tollentur iusti in cęlum, ut beati ęuo fruantur sempiterno, impii uero et increduli detrudentur ad inferos, ut, qui nunquam a scelere animum retrahere uoluerunt, nunquam careant supplicio. Hoc futurum utriusque Scripturę autoritas testatur, omnes prophetę, omnes apostoli, omnes diuinarum scriptores litterarum hoc idem astruunt et affirmant. Tunc demum manifesto apparebit, quale imperium,

resurgent incorrupti, et potentissimi quondam reges ante tribunal Iudicis nudi atque trementes stabunt, quando tollentur iusti in cęlum, ut beati ęuo fruantur sempiterno, impii uero et increduli detrudentur ad inferos, ut, qui nunquam a scelere animum retrahere uoluerunt, nunquam careant supplicio. Hoc futurum utriusque Scripturę autoritas testatur, omnes prophetę, omnes apostoli, omnes diuinarum scriptores litterarum hoc idem astruunt et affirmant. Tunc demum manifesto apparebit, quale imperium, quanta maiestas, quam grandis gloria eius sit, qui

accipiunt, tam primi qui tota die in uinea patrisfamilias laborarunt, quam nouissimi qui postmeridiana hora uocati minus operis exhibuerunt. Sed cum parabola illa iis prędicetur, qui ecclesiam Dei ędificant pie recteque uiuendo, denarius ęque singulis datus non merita respicit, sed boni nunquam finiendi ęternitatem. Nam in cęlesti patria aliud quidem minus pręmium, aliud maius habetur, omnium tamen pręmia nullo fine claudentur, nullis unquam temporibus deficient. Vel si denarium hunc beatitudinem interpretari uolumus, tam illis datur qui in iuuenta quam qui in senectute ad

pudicicię fide operam impendit. Atque hoc sane non Euristeo, sed Deo seruire est matrimonio diuina lege constituto modeste ac temperanter frui et de Euangelio sati seminis fructum carpere trigesimum. Si ergo in matrimonio honeste, pudenter pudiceque uixeris, a Domino accipies mercedem, qualem nunquam Hercules recepisse creditur ab Euristeo, nisi eo forte tempore, ut ab aliis audiui et tu subticuisti, quando in Lydia in Omphales gratiam muliebrem operam exibuit, posita claua colum fusumque suscipiendo et manu illa, qua monstra domuerat, molliter effoeminateque nendo. Sed si parum

gloriam! (Cerberus) Pręter hęc, ad inferos descendere et Cerberum tricipitem superne eductum hominibus ostendere, totum hoc fabulosum est et melius atque uerius a nostris quam ab Hercule obseruatum. Quid est enim ad inferos descendere nisi damnatorum supplicia nunquam finienda consyderare? Quid est trifaucem Cerberum de baratro tractum hominibus pręsentare nisi uictis diaboli tentationibus bene uiuendo aliis documento esse, ut ad bonum disponantur et de uitio transmigrent ad uirtutem? Trium autem faucium est Cerberus, quia diabolus tribus

rati confestim Rhacusam cum suis omnibus, ueluti in liberam ciuitatem, se conferunt. Quos Bodinus quum per literas atque legatos nequiquam repetisset- responderant enim Rhacusani se fidei suae commissos nunquam prodituros- comparato exercitu Rhacusam hostili animo accessit, in radicibusque Vergati (ita montem uocant Rhacusae imminentem) e regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat quem Slauini a proximo luco, quo tunc mons erat

iudicentur? Plane enim intelligent se damnandos esse. Non poterunt, puto, sustinere Iudicis irati faciem, et proni in terram lugubres cum gemitu uoces dabunt. Non erit, qui eos consoletur; consolandi enim deficiet modus ad miseriam nunquam finiendam destinatis. In temporaneis quippe suppliciis, quia saltem per mortem finienda speratur calamitas, consolationem affert ipsa expectatio. Vbi autem nullus est malorum exitus, ibi nulla esse potest consolationis materia.

exitus, illisque afficientur poenis, quarum nullus omnino expectabitur finis, nulla requies, nulla saltem leuatio. Idem enim perseuerabit tormentum, quod initio fuerit inflictum. Iuste autem ęterna poena plectitur, qui ęternum regem nunquam cessauit offendere. Iuste Deus illorum non miseretur, qui proximorum suorum miseria non mouentur. Id damnati isti ne ignorent, dicet eis Dominus : Esuriui enim et

Deo quoque dubius est et infidelitate desipit, ut pereat, quodque modo non credit corde, experiatur postea re atque opere. Ite , inquit Dominus, maledicti in ignem ęternum, in ignem, qui nunquam deficit, nunquam extinguitur . Cogitate, fratres, quanta miseria sit, semper in igne torreri, et mori non posse. Ignis torquebit exterius, conscientię uermis rodet intus. Sic cruciabatur diues ille purpuratus. Animo enim

ut pereat, quodque modo non credit corde, experiatur postea re atque opere. Ite , inquit Dominus, maledicti in ignem ęternum, in ignem, qui nunquam deficit, nunquam extinguitur . Cogitate, fratres, quanta miseria sit, semper in igne torreri, et mori non posse. Ignis torquebit exterius, conscientię uermis rodet intus. Sic cruciabatur diues ille purpuratus. Animo enim angebatur, quod ipse

omnibus uitę mortalis miseriis miserior. Vos autem, fratres, quos talia audiendo suspirari et angi animo sentio, quo magis ad detestanda uitia uirtutesque capessendas prouocemini, beatorum quoque gloriam contemplari expedit, de qua nunquam tam multa dici queunt, ut plura dicenda non supersint. Quis enim fando explicet illud bonum, quod oculus non uidit, auris non audiuit , mens non capit humana?

Hęc ideo de cęlo descendere dicitur, quoniam sanctorum animę in die Iudicii descendent ad resumenda ea membra, quę in terra reliquerant, ut his uniti rursum ascendendo Christo de cęlo uenienti obuiam occurrant et amplius ab eo nunquam separentur. Hi sunt ergo sancta ciuitas Hierusalem a Deo parata, Spiritus Sancti donis illustrata et de terris in cęlum, ut cum Deo in ęternum regnet, translata. Hi sunt sponsa uirtutum insignibus ornata, cui pro armilla fides

eius, quae quidem illum et e carcere ad regnum extulit ― etenim Pragae in custodia erat cum rex ab Hungaris designatus est ― et insidiis suorum saepius in pericula adductum perpetua felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit. Inerat tanta ars atque ingenii dexteritas, presertim ad animos militum pertractandos, ut non nunquam ei operam nullo stipendio, sed sola uictoriae spe praestiterint.

felicitate protexit, fuit uir tanti consilii ac peritiae in republica temperanda rebusque gerendis, ut nunquam ferme quicquam rei inceperit, quantumcunque id arduum fuerit, quin ei ex uoto cesserit. Inerat tanta ars atque ingenii dexteritas, presertim ad animos militum pertractandos, ut non nunquam ei operam nullo stipendio, sed sola uictoriae spe praestiterint. Inerat cum quadam non illiberali calliditate magnitudo animi, qua omnes finitimos reges

subici, cuius patrem duce Matthia nuper haud magno deuictum negotio ludibrio habuissent, quemque per se etiam, regno Hungariae hostibus undique exposito, haud idoneum censerent. Sane occurrebat animis Maximilianum post soceri sui Caroli, Belgarum ducis, mortem, quem satis constat nunquam bello Francorum regi cessisse, bonam Belgicae Galliae partem, quae sub ipsius Caroli imperio fuerat, parui spatio temporis ac ferme sine certamine amisisse, neque unquam cum praefectis Francorum regis parem in acie fuisse.

hominis filiam praeter regium decus in coniugem duxisse uideretur, tum ob egregie nauatam operam aduersus Gregorium Churiacum Dalmatam ab Hungaris deficientem, regnique prouincias uastantem. Itaque, quamuis Stephanus et insecuti Bossinensium reges regio nomine fuerint insigniti, nunquam tamen a societate Vngarorum, quoad penes Bosnenses regnum permansit, defecerunt. Quare occupato quoque a Turcis Illyrico, Hungaris domestico bello impeditis, Bossinensis regni titulum Hungarorum reges nequaquam deposuerunt,

uelit, quamprimum cum exercitu ueniret, simulque oraret, ne se e clarissimis Europae regibus progenitam matrimonio iungere aspernaretur. Praeter dotem ingens auri pondus pollicetur, quod postea regi iam diademate ab Hungaris insignito, dono, ut fertur, in spem nuptiarum, quas ei cordi nunquam fuisse ante diximus, dedit. Quod profecto aurum, qui regem fidei ac religionis cultorem fuisse praedicant, dotis nomine acceptum a Vuladislauo haud quaquam existimant, sed potius credunt reginam, si quid pecuniae dederit, in communem belli usum, quod tunc

publica oratoris persona, nescio quidem quam honeste, amice tamen, non tam exuta quam parumper seposita, quae in rem tuam esse censeo, tibi nunc in Hungaria regnaturo opportune ante oculos ponam. Quae profecto si animo recępta executus fueris, nunquam Hungaros ab offitio discessuros tibi est uerendum. Equidem a teneris annis in Coruina aula uersatus, bonis simul et malis meis, Hungarorum mores perdidici. Cuique genti, Vuladislaue, sicuti sua lingua est attributa, ita et proprios mores inesse satis constat. Nec profecto haec

nec prorsus quemquam uenerandum putat, cuius maiestas nocere nequit. Quin etiam, non tam qui benigne cum Hungaris faciunt, quam qui non sinunt esse iniurios admirationi apud eos sunt. Illa enim immanis feritas ui quidem frangi potest, comitate uero nunquam fere mitescit. In hoc igitur totis uiribus incumbe, ut pecunia, militibus, armis, equis, amicis aut abundes, aut saltem non indigeas. Nam paupertas caeteris forsan regibus, quibus scilicet nobilitas sola auctoritatem tueri potest, haud infelix est. Regi uero Hungarorum,

ne cultor quidem terrae non stultus operam sterili adhibet solo, uerum illum agrum quisque colit, ex quo fructus sperandi sunt. Non ingratam regi hanc uocem fuisse ferunt. Ratusque, ut erat, eam ab ore totius senatus Hungarici emissam, iureiurando affirmauit se nunquam Beatricis nuptias optasse, nec eam ullius spe dotis in uxorem ducturum. Quare quoquo modo uobis, Hungari, inquit, uidetur, ludificamini uerbis Beatricem, atque falso ducite gaudio, donec conditum aurum ab ea, modo id publicae utilitati cedat,

Machometis totum uitae cursum peragere, ac per sequelam fato functos infelicium sedes animarum apud inferos sortiri, quum certo sciamus Deum ab se condita summopere diligere? At qui sicut occulta, ita et iusta Dei iuditia esse fateri necesse est. Nec propterea Deum minus colendum esse, eo quod nunquam fere ad hanc diem Christianos sine acerrimo hoste esse passus sit. Quum ipsi Deo uisum fuerit, omnia Christi iugo subiicientur. Nunc ad incoeptum redeo. Diadema Albam Regiam

linguae esset ― nam Polonis et Boëmis idem sermo est ― uerba huiuscemodi locutum ferunt: Nisi animi tui magnitudo, rex Alberthe, atque humanitas, peculiare familiae uestrae decus, mihi perspecta forent, ad te, Hungaris tuo magis dolore quam ulla eorum in te iniuria iratum, nunquam accessissem: non equidem quod uerear te ulla animi perturbatione ita posse accendi, uti iure gentium sublato legationis nomen sanctum semper non habeas, sed ne postea quam oratione, licet utili tibi, frustra tamen, utpote irato, obstrepuissem, dicendi insuper libertate, quam

nunquam accessissem: non equidem quod uerear te ulla animi perturbatione ita posse accendi, uti iure gentium sublato legationis nomen sanctum semper non habeas, sed ne postea quam oratione, licet utili tibi, frustra tamen, utpote irato, obstrepuissem, dicendi insuper libertate, quam nunquam, ne uitae quidem periculo dissimulare potui, te Hungaris infestiorem redderem. Est enim sicut officii, ita et moris mei, quae conducere siue publice, siue priuatim existimem, ore libero in medium proferre. Qua quidem libertate, ac si unquam antea, nunc mihi

formidolosa. Quapropter edocendos uos esse existimaui Hungaros non sua uirtute, sed, uenia patriae maiestatis dixerim, patris mei incuria Austriam occupasse. Nam quotiescunque, ut plaerique uestrum experientia ipsa nostis, gens nostra pari numero cum Hungaris conflixit, nunquam ferme inferior extitit. Quod profecto cum saepe alias, tum hoc ipso Austriano bello declaratum est, quum dux Saxonum parentis mei auspiciis aduersus Hungaros militans Franciscum Aragonium, Matthiae Chugniadis uxoris fratrem, ac iusti exercitus ex fortissimisque

modum quoque secundis statuit rebus, ac sese uehementer accusauit, quod Alba Regia capta Budam, inopinata hostium uictoria perculsam, exercitum protinus non duxisset, regnumque pene e manibus emisisset, cursu rerum prospero importuna mora corrupto, ratus id quod nunquam, opinor, euenisset, expugnata uidelicet Buda, quae caput regni est, totam etiam Hungariam subiectum iri, propterea quod regni Hungarici uires non in urbibus castellisque, caeterisue id genus ędificiis consistunt, uerum in exercitu, qui quidem ex nobilitate constat, sitae

nec putaret ui agendum esse cum Hungaris, quippe qui peruicacibus maxime obluctari solent. Ad haec non sineret suis irritis conatibus Turcas, communes Christianorum hostes, crescere. Hoc demum exploratum haberet Hungaros regem consensu omnium creatum confirmatumque imperio nunquam abdicaturos. Alberthus hac obiurgatione, tametsi infestior quam antea fuerat, esset redditus, quandoquidem haud iure se increpitum arbitraretur, quippe qui per fraudem paucorum principum, ut ipse credebat, regno esset depulsus, tamen se fraternis

accipere. Neque enim ille, quandoquidem iustissimus sit princeps, minus quam caeteri Hungari legibus ac more patrio tenetur, quum praesertim, quo die regnum iniit, iurauerit se publicae utilitati nunquam aduersaturum. Hungari, ut sunt solerti ingenio, atque ad succumbendum tempori, maxime quum res urgent aduersae, haud imparati, Maximiliano inani spe expleto totam armorum uim in Alberthum conuertunt, rati impetu Polonorum represso Alemanos ab Hungaris uinci assuetos facile uanos

scelere perpetratum esse? Propterea quod si ille suis finibus sese continuisset, postea quam nos Vuladislauum in regem accepimus, nec in Hungariam, temerarius homo, atque in fratrem impius irrupisset, Hungari, pace iam cum Iano Matthiae filio composita, in diuersa studia ac factiones nunquam fuissent diuisi. Nulla utique inter ciues uni ac eidem modestissimo principi subiectos oblata dissensionis occasione, uerum iisdem animis, atque eadem uoluntate communibus uiribus patriam defensuri fuissent, publicasque iniurias

quae multis seculis a nostra remota sunt aetate, recentia et que priuatim ad me attinent attingam. Ni in Pestanis comitiis rex a principibus Hungarorum fuissem dictus, clamoribusque omnium ordinum confirmatus ― humanis nempe uocibus latentis animi habitus indicatur - nunquam uos in Hungariam studio noui imperii aquirendi induxissem. Non enim dominandi cupidine hanc suscepi prouinciam, quum domi amplioris etiam regni spes non desit, sed ne lectus in regem Hungarorum ipse mihi per ignauiam deesse uiderer, propterea quod non

cum omnibus suis, queis fortuna belli pepercerat, Alberthus illęsus multo maiore Hungarorum clementiae quam uictoriae gloria his conditionibus dimissus est. Primum, ut omnibus locis ad regnum Hungariae pertinentibus praesidia deduceret. Deinde, iureiurando affirmaret se nunquam de caetero Hungaris hostem futurum, perpetuoque in amicitia permansurum, atque si forte aliquando inter Polonos Hungarosque orta esset de qualibet re controuersia, non armis, sed iure ac disceptatione ea dirimeretur. Postea quam in has

ad reprehensionem deditus erat, consulere uideretur. Nam fugatis Polonis atque Alba Regia recoepta, nescio quam honeste, tuto certe poterant Hungari, quae non tam neccessitate coacti quam stomacho quodam promiserant, Alemanis non praestare, utpote qui semper precariam pacem ab Hungaris obtinuere, nunquam ausi, ne lacessiti quidem, cum his, ab intestina modo peste securis, bellum gerere: ut scilicet tota Austria Hungari cederent; exules, qui Maximiliani partes secuti essent in patriam restituerentur; demum ut Maximilianus in regem subrogaretur ab Hungaris, si quid Vuladislauo humanitus

quoque periculum impendere rati confestim Rhacusam cum suis omnibus ueluti in liberam ciuitatem se conferunt. Quos Bodinus cum per literas atque legatos nequicquam repetisset (responderant enim Rhacusani se fidei commissos nunquam prodituros), comparato exercitu Rhacusam hostili animo accessit, in radicibusque Vergati (ita montem uocant Rhacusae imminentem) e regione urbis consedit, ubi id temporis uicus erat, quem Slauini a proximo luco, quo

luco, quo tunc mons erat uestitus, eorum lingua Dubrauiam nominabant. Atque dum fratris patruelis liberos caeterosque propinquos in suam redigere cupit potestatem, Rhacusanos bello per septennium uexauit. Non nunquam tamen in ea oppugnatione et ipse ab obsessis crebro ex urbe erumpentibus magno affectus est incommodo, propterea quod promptissimum quemque militum, in quibus uxoris quoque fratrem, uirum fortissimum

ingressus est, his qui a Romano ritu dissentiunt, magnum incussit timorem, quippe Wladislauus Boëmos, quos haereticos nostri appellant, semper auersatus est, et quia illi regis ignauiam penitus cognitam contemptui habebant, et quia in his, quae ad religionem pertinent, eius imperio nunquam audientes fuere. Potuissetque tunc Boëmos, ut non nulli arbitrati sunt, in Romani pontificis redigere potestatem, si bonae spei capacior extitisset, illorumque metu abuti uoluisset. Quamuis, uel si aduersus haereticos Wladislauus mouisset arma,

mihi temperare possum, quin eos principes, ne dicam immanissimos gentis sibi creditae praedones, qualicunque accusem oratione. Qui sane aurum, fragile emolumentum, secuti, mortem, ut fama est, Gemio Otomano nefarie intulerunt, propterea quod illo uiuente, ut paulo ante demonstratum est, nunquam ullam aduersus Christianos alicuius momenti expeditionem Bazethes suscipere ausus est. Nam cum sexdecim prope annos usque ad fratris obitum regnasset, nulla ferme arma in Christianos mouit, nec quenquam de his locum caepit, praeterquam duo

Hic adeo incerta ab his regibus uictoria tunc pugnatum est, ut ab hoc praelio uterque pro uicto discesserit. Quin etiam saepius et in Asia cum uariis hostibus, et in Europa, cum Hungaris maxime, per praefectos pugnauit. Quos etsi frequentibus uexauerit incursionibus, nunquam tamen acie superare potuit, sed contra saepius eius exercitus ab his caesus est. Quod quum saepe alias, tum illa expeditione maxime accidit, qua Mehmethes in eam partem Daciae, quam Hungari Transyluaniam uocant, copias praedatum miserat. Nam ex quadraginta millibus

iacentia, alia gelu contracta, atque extincta, alia ita torpentia, ut uix tenuis spiritus his inesset. Nonnulla extremis pedum ac manuum digitis, auribusque et naribus adustis, adeo foede deformata, ut similiora inusitatis quibusdam simulacris quam humanis corporibus esse uideretur. Nunquam uno praelio tantam cladem Turcas aut accepisse, aut intulisse memorant. Itaque re, ut fit, in religionem uersa, uarias huius calamitatis causas, suo quisque ingenio interprete usus, extitisse arbitrantur. Alii Marconii impietatem merito a Deo multatam affirmabant, eo quod sibi potius

gloriam enim tanti regis pertinet, spreta perditorum hominum calumnia, innocentis uitam conseruare, atque in hoc parentis sui, prudentissimi regis, mores imitari, qui sane, quum propter caeteras eius uirtutes, tum propter hoc maxime laudibus effertur, quod nunquam ullis testibus in caput cuiusquam suae ditionis hominis credendum esse censebat, cuius maxime spectata esset integritas. Propterea quod falsi testes, cuius quidem generis hominibus haec corruptissima ętas maxime abundat, facile precio parari possunt. Num credis,

tridui spacio durat, deinde haud secus quam facticius color ardentiore sole colliquatus euanescit. Si igitur religionis uestrae a me temeratae nec ipse mihi conscius sum ― ego enim quamquam solam Christianam religionem, in qua sane mihi Dei munere nasci contigit, ueram esse existimo, Machomethi nunquam detraxi ― nec ab his profecto accusor, quibus fides merito habenda est, precor ne mihi alia res, quam cuius reus sum apud uos inuidiae sit. Nemo enim nisi eius sceleris, quod commisit, cuiusue conuictus est damnari debet. Et profecto caeteri mortales externa bona magni faciunt.

et gloriae causa. Nam damnatione mea procul dubio perpetuam subituri estis labem, quandoquidem ne uestrae quidem religionis hominibus, quibus ipse notus sum ― sum autem multis, et his non postremis uiris notus ― nunquam persuaderi poterit me quicquam tale admisisse. Satis enim constat Christum, Dei sapientiam, suis non iussisse, ut alieni ritus irrisione, sed uitae sanctitate religionem tuerentur. Atque iccirco sicut non cogimus quemquam ad sacra nostra suscipienda, ita a uere religionis cultu

non communicant, nec honorem impertiuntur. Quamquam Christianae nobilitati Venetorum imperium ualde monstrosum esse uidetur, quippe qui praeterquam, quod militiam haud per se exerceant, sed mercenario et externo milite utantur, idem sunt et senatores et mercaturae dediti. Vnde Venetis nunquam fere contingit sua uirtute, sed hostium uitio rem bello bene gerere. Quod quum et ipsos, qua sunt prudentia, non fugeret, puderetque irriti ad Cephaleniam incoepti, missis legatis cum muneribus ad Ferrandum, Ioannis Arragonii filium, Hispaniorum regem,

exuere cogeret. Nihil enim petenti miserrimus pater negare audebat, uel si id, quod peteretur, turpissimum foret. Sacra omnia uenalia erant, quod quidem apud sanctos illos pontifices, qui Christianorum mores condiderunt, nunquam fando auditum est. Et quod his non minus flagitiosum est, noxiorum quoque impunitates precio dabantur, nemo literis aut uitae sanctimonia ad ullam subuehebatur dignitatem, solis nummis ad sacerdotia aditus patebat. Diuites episcopi ueneno necabantur, quo non modo pontificis

ob causam concoeptae, indulgens quam ciuitati consulens. Nam Italiae ciuitatum ob factiones ac discordias omnem potestatem ad unum conferri interest. Acceptis a rege Gallo, quos postulauerat, equitibus Bononiam cum exercitu proficiscitur. Et quia nunquam prius auditum erat quenquam Romanum pontificem, utpote qui antehac epistolis potius quam armis depugnarunt, per sese aduersus Christianos exercitum duxisse, ita aduerso rumore coepit esse, ut omnium sermonibus passim laceraretur. Ille uero,

quum non liceat pace frui, nisi eam armis quaesieris, non solum bellum honestum est, sed etiam neccessarium, modo id ita geratur, ut omnibus testatum sit non alia causa susceptum esse, quam ut eo suum cuique restituatur. Iam quartus annus circumactus est, ex quo Iulius pontifex nunquam Venetos hortari destitit, ut tandem latrocinio suo finem imponerent, redderentque Romanae Ecclesiae saltem illas urbeis, quas recens in Flaminia occuparunt. Praeces adhibitae sunt, minae etiam adiunctae, nihil denique, quo illos ad saniora consilia reuocare posset, praetermissum. Qui,

ui ad officium impellantur. Sed quia eodem tempore Alfonsus, Ferrariensium dux, cum auxiliis aduenerat, nihil fere terroris Gallis mors ducis intulit, spe metum aequante. Caeterum Hispani non modo ab equite suo, sed etiam a duce militiae imperito ― nunquam enim antehac exercitum duxerat ― destituti languidius pugnabant, nec iam in re trepida spes fere salutis quam in fuga apparebat: attamen pertinax in tenui spe certamen non omnino omittebant. Itaque sine ullius imperio, nempe ueterani, in orbem coeunt, atque interdum

et paterno casu, ut par est, indolui, et non mediocris cura salutis Othomanii imperii animo meo iniecta est. Quare saepius ad te nuntios cum literis misi, ex quibus quaedam intelligeres, quae non minus ad conseruationem imperii tui quam ad gloriam et amplitudinem spectare uidebantur. Nunquam tamen per quosdam consiliarios tuos, qui officii praetextu regiam tuam obsident, ullis nuntiis aut literis meis aditus ad te patuit. Quod quum et imperio perniciosum putarem, et toleratu mihi perdifficile esset, a seruis scilicet filii nuntios aditu paterno arceri, id per me

praestat. Vter autem nostrum paternae fortunae dignior sit successione, facillimum diiudicatu uobis erit, si me cum Achimathe contuleritis. De fratre nihil obloquor, quum praesertim et mei et illius mores in aperto sint. Satis mihi fuerit uos optime nosse me nunquam pro ignauia ac segnicie modestiam simulasse, uerum et domi et militiae illud de me specimen semper dedisse, quod a iusto simul et magnanimo rege expectandum est. Et quia ipse non tam meam quam publicam causam

grauem finibus suis accolam, auro, quando armis nihil prospere cederet, aggredi. Nec consilio fortuna defuit, quamquam Maximilianus non tam auidus quam indigus pecuniae erat, quippe quam inconsultis sumptibus ita absumebat, ut ei stipendium militibus dandum nunquam fere suppeteret, unde expeditiones magno conatu susceptas inopia stipendii saepius omittere cogebatur. Hos Maximiliani mores Veneti in consilio habentes, rege Gallo pacificatore adhibito inducias primo impetrant. Mox numerata Maximiliani praesenti summa ducentorum millium nummum

in Hungaria resarciret nempe dum Romanum pontificatum ambit, atque a splendore ac magnificentia commendari curat, sine ingenti sumptu ibi agere nequiuerat ― impetrata a pontifice Romano Leone Decimo legatione apostolica, re nunquam non quaestuaria et lucrosa, regressus in Pannoniam coepit Hungaros hortari pollicendo peccatorum purgationem ad expeditionem in Turcas suscipiendam, credens nec Hungaris id ingratum fore, et nullum inde tumultum aut periculum ortum iri. Quod quum per totum Hungariae regnum fama uulgatum

ciuibus uiuere, non autem per intolerabilem fastum atque impotentiam nefarie dominari! Nolite praetermittere occasionem hanc uindicandi uos in libertatem! Occasionis opportunitas, si eam statim non arripueris, praeteruolat, eodem loci posthac nunquam redditura. Prudentum est praebentem se fortunam sequi et his, quae ultro offeruntur, consilium accommodare. Quare cauendum est uobis, ne Deo irato hanc rei gerendae facultatem omittatis. Nulla inconsulta formido audaciam uestram minuat, uana spes ueniae animos

in bello obtinere, eo quod hi ex Illyricis, Thracibus ac Macedonibus magna ex parte constent, quae sane gentes fortitudinis laudem semper fere tulerunt. Sed nolite famae credere! Solet illa multo maiora uero praedicare et ob id nunquam ad liquidum quaerentes perducit: rebus ipsis credite. Satis enim constat Asiam his gentibus Europaeis, quas modo commemorauimus, bello superatis ad Hungaros usque imperium protulisse, et iccirco credibile non esse Europam uictam Asia uictrice bello potiorem. Itaque ne uobis

fuerant, castra extra urbem communiuit, deinde Ionam Dalmatam iussit pecuniam regiam conquirere, quae quidem multo maior spe et fama inuenta est, gemmarum praeterea ac praeciosae suppelectilis magna uis reperta. Caeterum Turca existimans neque Aegyptum neque Syriam Thoma incolumi nunquam quieturam, Iamberdinum, adiuncto sibi Cahirio (uterque autem Thomae solidano erat inimicus), tradito eis iusto exercitu ex Turcaicis copiis delecto, Thomam persequi iubet. Qui ubi ad Abdiam Saithicae regioni imperitantem peruenere, eum primo pro maiestate ipsius ac uerecundia

et Christi sententia testatur, quem nos diuino quidem spiritu concoeptum, atque e uirgine natum, sed hominem tantum sapientissimum, Deoque accaeptissimum fuisse, et demum iudicem mortalium omnium futurum existimamus, Christiani uero ita Deo genitum, ut nunquam incoeperit putant. Qui ait, qui se ipsum depresserit, is a Deo extolletur, qui uero per arrogantiam nimium sibi attribuerit, in ima deturbabitur. Maximum autem rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae iuste incoeperis, ea secundum ius fasque

putant. Qui ait, qui se ipsum depresserit, is a Deo extolletur, qui uero per arrogantiam nimium sibi attribuerit, in ima deturbabitur. Maximum autem rei incipiendae momentum est, ut quod acturus sis, Deo propitio agas. Porro quae iuste incoeperis, ea secundum ius fasque euentura sunt. Nunquam enim Deus iustae defuit uindictae. Quum igitur Deo auctore bellum incipiamus, qui dubitare de euentu possimus, quum praesertim armis, equis, pecunia, militum numero, ac robore omnes fere Christianos reges superemus? Nec claritudo nominis Hungarici ulli uestrum quicquam

Illyricum, Macedoniam, Graeciam possidemus: si Hungari quoque certamen tentauerint, eandem sibi, quam coeterae gentes, quae cum Turcis pugnare ausae sunt, polliceantur fortunam. Sed nec magnifaciendos censeo regis Hungari cognatos et affines principes. Nunquam hi ulla fideli societate atque amicitia coire poterunt: modo eos ambitio, modo inuidia, modo odium disiungit. Ad haec nemo in alterius gratiam pecuniam suam, sine qua nullam expeditionem persequi possumus, absumere et militiae labores subire facile in animum inducit. Nam

ducere, quo uis accensi pulueris in liberum coelum effusa euanesceret citra ullam murorum concussionem. Quo ubi puluis accensibilis coniectus atque incensus est, pars haud sane magna muri, sub quo cuniculus actus erat, concussa cum ingenti fragore ac strepitu procidit. Moesos qui antea nunquam cum hoste, excoeptis quibusdam proditoribus, sermonem contulerant, nedum ullam pactionem auribus admiserant, casu eo muri adeo ingens terror incessit, ut de tradenda arce, insciis primo Hungaris, colloqui cum hoste per literas sagittae alligatas atque ad stationes Turcarum abiectas ultro

Turcarum rege, bellique et omnium rerum, ut ipsi arbitrabantur, imperito, fraude circumuentos, eoque rem eorum cecidisse, ut hostibus aut contemptui posthac essent, aut non nisi continuo bello fines suos tutari possent, nulla spe in Salomonis segnitia reposita. Qui sane tametsi nunquam antehac armatum hostem conspexerat, nempe in umbra cum grege puellarum ad illam diem egerat, tamen inito regno, quo ignauiae notam aboleret, confestim et iusti regis specimen dedit, et gloriae cupiditate nulli maiorum suorum secundus uideri uoluit. Vnde sunt, qui credant Salomonem, dum

et ob id apud ferum hominem fraudi esset, quandoquidem compertum fere habebat Selynem dominandi cupidinem cunctis humanis affectibus anteposuisse. Porro Othomani reges, ut fere Machomethani omnes, cupidi sunt quidem uoluptatum, sed eos, utpote gloriae cupidiores, nunquam ulla uoluptas a rebus gerendis remoratur. Sed nec his, quominus militiam more suo exerceant, corporis mollities obest, quandoquidem, quod apud caeteras gentes turpissimum est, dum sui collatis signis cum hoste depugnant, reges e castris in aciem non prodeunt, sed in praetorio sedentes

cura publicae rei eos sollicitos reddebat, arbitrantes regem ad belli pericula subeunda propter orbitatem segniorem necessario futurum, ne, si quid ei accideret, imperium Othomanorum nullo e stirpe regia superstite interiret. Porro censebant nunquam esse arma Salomoni deponenda, si regnum e dignitate sua tueri uellet, satis gnari et Sophenos hostilem animum aduersus Turcas gerere, et Hungaros bello nuper lacessitos haudquaquam quieturos. Turcae igitur in suas artes uersi, ne Hungari crederent Salomonis

religioni nostrae ludibrio fore arbitrantur. Atque talia quidem et quondam passi sumus et nunc patimur. Post haec commune periculum exponam etiam illis qui nihil horum experti sunt imminens atque timendum. Periculum Unum quippe insatiabilis lupi huius propositum est nunquam conquiescere donec quicquid adhuc reliquum Christianae ditionis esse nouit suo subdat imperio cogatque omnes suae obedire legi, Christum negare, Maumethum adorare, nolentes neci tradere si praeualuerit. Pannoniae regnum Cumque uires suas tantae exequendae rei satis iam

occidentem uitans aperit spiritalem sensum prophetarum, qui aduentum suum prędixerant.

Missi Dauidem comprehendere, coeperunt prophetare. Et satellites Iudeorum missi ut Christum capiant, uerbis eius stupefacti redeunt et aiunt: Nunquam homo sic locutus est.

Dauid fugiens ab Achimelech sacerdote accipit panes sanctos et gladium Golię Gethei. Christus fugiens Iudeorum perfidiam, a sacerdotio eorum amouet gratiam panis in corpore suo sanctificati,

non libidinosos, non crudeles, non circumuentores, non irrisores, non qui illum quasi fatuum circumducant, sed sanctos, uenerabiles, continentes, religiosos, amantes sui principis et qui de illo nec ipsi riderent, nec risui esse uellent, qui nihil uenderent, nihil mentirentur, nihil fingerent, nunquam deciperent existimationem sui principis, sed amarent ita quod de tuo clarissimo parente nunquam dici possit, quod pessimus extiterit amicos tamen habuerit bonos, sicut de Traiano dictum est, quo magis odio quandoque fuerit qui rem publicam peioris uite hominibus commendauerat quia melius

circumducant, sed sanctos, uenerabiles, continentes, religiosos, amantes sui principis et qui de illo nec ipsi riderent, nec risui esse uellent, qui nihil uenderent, nihil mentirentur, nihil fingerent, nunquam deciperent existimationem sui principis, sed amarent ita quod de tuo clarissimo parente nunquam dici possit, quod pessimus extiterit amicos tamen habuerit bonos, sicut de Traiano dictum est, quo magis odio quandoque fuerit qui rem publicam peioris uite hominibus commendauerat quia melius est unum malum pati quam multos. Nam et gladio barbarico et scurre manui barbare non solum in

pessimus extiterit amicos tamen habuerit bonos, sicut de Traiano dictum est, quo magis odio quandoque fuerit qui rem publicam peioris uite hominibus commendauerat quia melius est unum malum pati quam multos. Nam et gladio barbarico et scurre manui barbare non solum in bello, sed et belli tempore nunquam pepercit, nec est mirandum, quoniam et a clarissimo genere oritur et bene nutritur, et ut aliquid Tu adhuc tenellus cognoscas et eo ocius, quamuis sis illustrissimus, illustrior fias, mi princeps, incitamento uirtutis et

dux. unus uisus, qui impetus barbarorum comprimere potuit tuerique Italie libertatem posset, consilio sciret, animo uellet, oblitus rerum aliarum totus intentus ad omnium salutem, tante temperantie, seueritatis atque clementie fuit ut nunquam a iustitia misericordia, a misericordia iustitia discederet, comis, facilis, mansuetus cum bonis. Ceteris tristiorem se contractioremque praebebat, ut omnes obseruarent maiestatem, mansuetudinem colerent, mores eius uite normam iudiciumque pertimescerent. Dux bello clarus, hunc nouerat

nature uires, et uirtutum dogmata iamdiu nostra tempestate uidimus ut qui difficile in uita a rebus minus quam bene gestis quod non humano ingenio, sed diuino tribuitur, oberraret. Tanta pacientia et animi temperantia fuit ut in rebus aduersis sese nunquam summiserit, neque in prosperis elatior quam opus est extiterit. Cesari namque Valentie duci Vafro, admodum rubor est dicere, Alexandri Romani pontificis filio, potentia patris freti, non ingenio aut uiribus suis eum e regno pellenti cedere sciuit, quo docuit quod et aduersa scire pati, et

et aduersa scire pati, et fortune cedere potius esse sapientis officium quam astutie. Ubi hoc eius Regni populi uidissent mortuo Cesare, adultero principe et crudelli tyranno, Guidobaldum ducem tensis in celum palmis pro uero principe suscipiunt. Hoc quidem recte quoniam Feretria domus nunquam tyrannidem in suos exercuit, Laus Feretrie domus. sed iustitia et pietate, clementia quoque ubi opus fuit, non solum suos populos rexit, sed coluit et obseruauit. At quid dicam de sua castissima coniuge Isabeta

diuum
1.38  Ecce datur princeps, tantarum gloria rerum
1.39  Gonzaga de stirpe, tibi Gonzaga propago A qua stirpe oritur.
1.40  Felix quippe diu, nunquam felicior etas
1.41  Extitit huic mundo, tibi uel nunc Vmbria clara
1.42  Cui noua progenies celo demittitur alto,
1.43  Alta Dodoneo spectabis stemmata colle,

1.97  Nec uagire uelis, duplex diadema paratur
1.98  Ecce tibi quia iam, iam celsas temperat arces
1.99  Tarpeias tua uirtus, mi puer, inspice uatem,
1.100  Despicias nec, quem nunquam spreuere parentes.
1.101  Nobilitas sub amore iacet, cui candida uirtus
1.102  Est comes, aeternum te duratura per aeuum. Poetae sententia.

1.132  Prospiciunt genitricis, quam fit forma pudica, Illustrissima Lionora excellit fere omnes mulieres pudicitia.
1.133  Hanc et collatinus amans ueneratur ubique
1.134  Cui nunquam pulchra respondet imagine lygdos
1.135  Penelope sequitur, sequiturque hanc Claudia strages
1.136  Virgineae uenerandus honos et Theutona proles
1.137  Virginibus gratam matrem

calle sibi illicito, uel pegmata celsa Que pena est malorum quando nocent bonis.
2.133  Constitui in laudem hec hominum, mala praemia sunt hec,
2.134  Hoc fit ab illis qui nunquam parere Tonantis
2.135  Preceptis uoluere piis, quos nulla remordet
2.136  Cura uel hoc uitium, sceleris iactantia tanti
2.137  Te ipsum excrutias et tu tua pectora rodis

3.222  Vrbanos mores et munera pulchra deorum
3.223  Carminibus placant, armis cultuque uetustas
3.224  Quem decorat diuum, mulierum forma pudica
3.225  Nunquam questa uiri reditus subtollit ad astra.
3.226  Illuc Mercurius directo uel pede tendat
3.227  Conueniens pia tecta ducis cui talia dicat:
3.228  Felicem cui uita dedit spectare

Quare deus suffragatur duci Francisco Marie.
3.362  E celo, puerum. quare pergamus et illuc
3.363  Vt genio sancto tandem moderatus et alter
3.364  Infestet nunquam natum uicturum secula longa. Fatum Guidobaldi principis.
3.365  His auditis Musa iubet mox pectine eburno
3.366  Percutiam cytharam, Phoebum cultasque sorores

pęnitentia die noctuque insudauit. Per posticum celulę ad templum gloriosae Virginis et diui Domnii, Petri, apostolorum principis, discipuli, nominibus consecratum, a templo in celulam se conferebat. In quo diuinis oficiis continuo assistebat, ingressu primus, egressu ultimus; diuina officia nunquam prętermittebat. Carnibus minime uescebatur. Quicquid sibi temporis a sacrarum vacatione rerum supererat, id totum studio et litterato ocio imparciebatur. Misericors, pius, omni laudum genere cumulatissimus erat. Pauperibus quicquid poterat, mendicis et egenis, illius euangelci

Macabaeorum primo dicitur) Primi Macabeo. primo. (76) pertransiit usque ad fines terrae et accepit spolia multitudinis gentium, et siluit terra in conspectu eius. Quem tametsi uarii uates disertissimique oratores summo studio commendauerint, nunquam tamen digne pro meritis laudauerunt. Ille enim Dario, inclyto Persarum et Medorum rege, ter aperto Marte deuicto, occupata uniuersa Scythia, euersa Aegypto, edomitis barbaris Hyrcaniam incolentibus, superato Porro, strenuissimo Indorum rege, suoque imperio adiectis Indis Bactrianos et

Isido. ethym. lib. IX. (124) Sarmate nuncupati existimantur, quia animo omni tello praestantiore ab ipsa rerum magistra, natura armati uelut mortis contemptores manu et mente ad arma semper sunt parati. Hinc etiam esse puto, ut uix aliquando aut forsan nunquam uniuersa Slauorum natio seruitute fuerit pressa, Raro aut nunquam Slaui omnes seruitute pressi fuerunt. Romanis (ut Strabo inquit) Strab. li. VII. (125) satis se egisse putantibus, si Sarmatarum ferrocitatem

existimantur, quia animo omni tello praestantiore ab ipsa rerum magistra, natura armati uelut mortis contemptores manu et mente ad arma semper sunt parati. Hinc etiam esse puto, ut uix aliquando aut forsan nunquam uniuersa Slauorum natio seruitute fuerit pressa, Raro aut nunquam Slaui omnes seruitute pressi fuerunt. Romanis (ut Strabo inquit) Strab. li. VII. (125) satis se egisse putantibus, si Sarmatarum ferrocitatem declinantes eos a se repulissent. Quod tandem minime effecerunt, quia Gothi Sarmatarum

Petrus de s. Domnio. (181) cum octo militibus pro Christo occisus fuit, christianum dogma Dalmatis praedicauerunt. Titus et Domnius Dalmatis fidem Christi praedicauerunt. Quod postquam semel Dalmatae complexi sunt, nunquam ab eius integritate deciderunt. Quin potius ex feruore spiritus diuino cultui propensius incumbendo Dalmaticarum ritum, quo genere uestium ad hanc usque diem in missarum solemniis ubique terrarum sacrosancta utitur Romana ecclesia, Dalmatae (quemadmodum diuus testatur Thomas)

lib. IX. cap. XIX. (215) non aliter quam tetram pestem auersatus Dioclitianus imperium uelut tetram pestem auersatus. rescripserit: Vellem Salonis uideretis olera nostris manibus instituta, nunquam me ad isthaec reassumenda uocaretis. Ascriuium (216) quoque, quod nunc Catharum dicitur, Catharum alias Ascriuium. Rixonensium (sicuti Cypicus Coriolanus opinatur) Cypi. Corio. de bello Asiatico.

nauali. Hinc et Lucanus: Lucanus. (245)
Pugnacesque mari Graiarum classe Lyburni. Nam (sicuti ex Polybio facile haberi potest) Poly. lib. II. (246) Dalmatae ac Lyburni nunquam maiori felicitate quam, dum eis Demetrius Pharius imperabat, naualia praelia exercuerunt. Sed ad Pharam insulam, unde digressi sumus, reuertamur. Cuius meridionalis plaga Meridionalis plaga Pharae maximam Illyricum sulcantibus aequor

quod fratres ordinis praedicatorum circa littus maris in radice occidentalis monticuli sub regulari instituto incolunt, protelato. Vbi inter caetera hoc forum, quod ualde magnum est ipsum uenustantia, exstat prae foribus episcopii cisterna mirae magnitudinis, cui aequalem me nunquam uidisse reminiscor. Quid dicam de pulcherrima praetoria aula Praetoria aula. magnificis quatuor turribus ab occidentali ciuitatis parte iuxta aedem diui Marci euangelistae uallata, portui ac foro excellenter imminente, in qua late patens est curia, duae

sit, Vestra Sanctitas ex litteris domini baronis 24 intelliget. Ego, quicquid sequatur, video, quantum Vestre Sanctitati ob eius tantam in me benignitatem et in re mea curam ac studium favoremque debeam, cuius quidem mei debiti nunquam ero immemor. De comite Christophoro 25 , de regię Maiestatis peregrinatione, de principum nostrorum conventu nihil scribo, non ignarus Vestram Sanctitatem et de hiis et de aliis omnibus 22 Stephanus

tuo duce numine sancto
2.224  Ferre puerperio, dum tertia tramite Luna
2.225  Vortat in obliquo mundum, duodenaque lustret
2.226  Sydera, dum cernat uitales luminis auras,
2.227  Iam nunc semestris maturo filius ortu,
2.228  Sanctior hoc nunquam muliebri effulsit ab aluo,
2.229  Hic est ille puer, cuius deserta per alta
2.230  Vox audita fremit. rectos uaga dirige gressus,
2.231  Dirige terra uiam, multo te crimine pressam
2.232  poeniteat, Regnoque salus aspiret ab alto.

ingenti uenit hunc subeunda triumpho,
6.30  Luctus io fugit omnis, abit genus omne laborum.
6.31  Se quia deiecit, luxit quos passus acerba,
6.32  Diuitiis inhiat pulchri sitibundus honesti,
6.33  Quodque colit iustum, nunquam satiatur amando.
6.34  O, foelix Coelo dapibus saturandus opimis.
6.35  O, sua qui miseris praecordia pandit egenis,
6.36  Ille beata quidem fert uiscera, suscipit illum
6.37  Dextera, qui horribilem didicit uitare sinistram.
6.38  At

arbos.
6.457  Optima quaeque bono de semine germina surgunt,
6.458  Optima facta uirum ueniunt a corde benignae
6.459  Indolis, os hominisque interno fonte redundat.
6.460  Omne nefas qui non animo luit anxius aegro,
6.461  Quique dato nunquam meditatur tempore iustum
6.462  Legis opus sanctae, mortem speculatus amaram,
6.463  Cui non alta suas oratio concitat alas?
6.464  Non laudes canit, aut superis grates agit ullas.
6.465  Qui nec honesta docet, non illum poenitet actis

signis,
6.486  Quin et multa tuo miracula fecimus ipso
6.487  Nomine, praeclaras uarias quoque gessimus artes,
6.488  His ne fuit tantae uis haec speranda ruinae?
6.489  Tunc quia ius nostrum quo nouerat, approbat, illis
6.490  Fabor ego, nunquam mea uos sapientia nouit,
6.491  Protinus ite procul, procul omnes ite profani,
6.492  Omnia ferte simul mala germina comminus orcum.
6.493  Has quicunque suis uoces penetralibus infert,
6.494  Vt faciat, quaecunque mea sum lege profatus,

plateis
8.482  Compita sunt, accincta nouos exquirit amores,
8.483  Necnon et querulo tales dabat ore loquelas,
8.484  Viderit an quisquam? quo saucia uiscera languent,
8.485  Cuius amore feror, quo nam diuerterit? illum
8.486  Indicet, o, nunquam missura amplexa tenebo,
8.487  Intrabit penitus materna cubilia mecum.
8.488  Verba mero meliora mihi, mihi pinguia fragrant
8.489  Vnguenta, et magnum perfuso nomen oliuo.
8.490  Suaue mihi mea nardus olet, myrraeaque fascis,

pectoris, imo
10.550  Oreque falcatis mulier semi...xa subibat.
10.551  Quoi fera decliui residens ceruice Megaera
10.552  Frena medusaeis circum torquebat habenis.
10.553  Ter sex autumnos, bis nonaque tempora messis
10.554  Viderat, at nunquam tardi sarraca Bootis.
10.555  Vtque hoc spectaculum miserabile fronte benigna
10.556  Atque salutari prospexit sydere Iesus,
10.557  Emisit uocem, qua percita corpore toto
10.558  Accessit mulier nutu stupefacta uocantis.

mea uerba bono sub corde medullitus haerent,
11.94  Et manet in nostro ueraci stipite palmes,
11.95  Ille feret fructus, huic nota patebit
11.96  Lux mea, liber erit, ne seruitus urgeat ulla.
11.97  Gens sumus Abrami de semine libera dicunt,
11.98  Nunquam terrarum dominus seruiuimus ullis.
11.99  Liberet illa? quasi nos quaedam seruitus arctet.
11.100  Ille refert quicunque nefas agit, ille nefandi
11.101  Criminis est seruus, non huic habitanda perennis
11.102  Est domus, aeternae colit atria filius

quadrigis,
13.264  Templaque Dauitidae remeabat in ardua turris.
13.265  Quoi subeunte fame ficulnea propter agendam
13.266  Est oblata uiam, fruge expers, fronde uirescens.
13.267  Et scrutatus ibi dulces super arbore ficus,
13.268  Haec ait, o, nunquam uacua haec plus germinet arbos,
13.269  Nullaque producat quemquam per saecula fructum.
13.270  Aruit extemplo, succusque euanuit omnis
13.271  A radice, leue ad summum et perit usque cacumen.
13.272  Hinc abiens iterum se sub sua templa

illum.
13.433  Dixeris ipse lupos hominem uidisse priores.
13.434  Rex ea tunc horrenda dedit mandata ministris.
13.435  Ferte citi manibus, pedibusque suprema ligandis
13.436  Vincula, mox illum in tenebras auferre perennes,
13.437  Hymber ubi nunquam cessat manare cruentus
13.438  Ex oculis, horrenda et stridere dentibus ora,
13.439  Eligit e multis paucos rex ipse uocatis.
13.440  Christus ut haec uerax diuinae lucis origo ❦
13.441  Disseruit, diuisus abit pharisaicus