Your search found 4332 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-4332:

offerre pro anime mee remedio, quatinus ea pars uidelicet octaua monasterium possideat in perpetuum, et ab eodem rectore, qui in eodem monasterio in die obitus mei uisus fuerit fore, infelici corpori meo sepulturam tribuatur. Si quis autem post meum decessum in aliquo contrarius eiusdem octave partiuncule esse uoluerit, habeat mecum una cum meis heredibus, habeatque maledictionem dei et sanctorum omnium sitque cum apostata dampnatus in die aduentus domini. † Ego Andreas episcopus, testis. † Ego Gregorius prior, testis. Ego Prestantius tribunus, testis.

Non licet tibi construere uicum in Monticellum quia noster est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis testimoniis. Attigit eo tempore uenire in nostris partibus Slauizo rex et Petrus banus, nec non Sarubba causa discordię quę erat inter Slauzo et Lubomiro. Vnde uocauerunt nos ante hos nominatos uiros omnes Tugarani; residentibus in ęcclesia beati Petri quę sita est in Olmisi, scilicet coram Slauzo nec

quiete hactenus possedit, et quod a predictis uiris donatione et confirmatione prelibate terre nostro manasterio fuerint tradite. Cartam confirmationis demonstrauimus et in presentia omnium assistentium perlecta fuit. Auditis igitur utriusque partis allegationibus et uisa carta confirmationis pariter, et audita ratione ac iuistitia dictante dominus Rainerius uenerabilis Spalatensis archiepiscopus iudicauit: quod ego Johannes sancti Domnii sacrista et procurator cenobii sancti Petri de Gomai

Romam ad limina apostolorum Petri, et Pauli, ab illa autem die petra illa vocata est Radaslavi camich sive petra. Ciaslavus praeterea maledictus a patre coepit regnare. Eo tempore erat quidam adolescens nomine Tycomil in partibus Sraga filius cuiusdam presbyteri de vico Rabici, pascebatque greges ovium cuiusdam principis, cui nomen Budislavus, et quia Tycomil fortis erat viribus, et robustus venator, atque valde levis ad currendum, quandocumque princeps

Bello. Ecclesiam autem supradictam statuit episcopatum fieri, ordinavitque ibi episcopum, et episcopatum usque in praesentem diem; post haec coepit rex perambulare per terram, et per regnum suum. Quodam itaque tempore dum esset rex in partibus Sremi, Sremani congregantes se cum Ungaris commiserunt proelium cum rege, in quo loco ceciderunt Sremani cum Ungaris, et facta est eis contritio magna, ab illo ergo die dicta est planities illa, in qua factum est proelium, Bellina

accepto regno cresebat decoratus omni sapientia, et sanctitate. Tempore itaque eodem dum Vladimirus esset adolescens, et regnaret in loco patris sui, supradictus Samuel Bulgarinorum imperator, congregato magno exercitu advenit in partibus Dalmatiae supra terram regis Vladimiri. Rex vero qui vir sanctus erat, et nolebat aliquem de suis perire in bello, seccessit humiliter, et ascendit in montem, qui Obliquus dicitur, cum omni gente sua. Veniens post haec imperator

sponte ad trucidandum seu occidendum, quam ut vos periclitemini fame, sive gladio . Tunc postquam haec, et alia plurima eis locutus fuisset resalutatis omnibus, perrexit ad imperatorem. Quem imperator statim relegavit in exilium in partibus Achridae, in loco qui Prapa dicitur, ubi et curia eiusdem imperatoris erat. Post haec congregato exercitu debellavit Dulcinium longo tempore, sed eum capere nullatenus valuit, inde ascendit iratus, coepit destruere incendere ac

SEU CRONICA SALONITANORUM ATQUE SPALATINORUM PONTIFICUM I. De Dalmatia 1Dalmatia secundum Ysidorum est prima pars Gretie et dicitur a Delmi ciuitate antiqua, que ibi fuit, sed ubi hec ciuitas Delmis in Dalmatie partibus fuerit, non satis patet. Verum tamen Dalmatia dicebatur olim largius, censebatur enim cum Chrouatia una prouintia. Est enim regio quedam in superioribus partibus, que dicitur Delmina, ubi antiqua menia ostenduntur, ibi fuisse Delmis ciuitas memoratur. Nunc uero Dalmatia est regio maritima,

secundum Ysidorum est prima pars Gretie et dicitur a Delmi ciuitate antiqua, que ibi fuit, sed ubi hec ciuitas Delmis in Dalmatie partibus fuerit, non satis patet. Verum tamen Dalmatia dicebatur olim largius, censebatur enim cum Chrouatia una prouintia. Est enim regio quedam in superioribus partibus, que dicitur Delmina, ubi antiqua menia ostenduntur, ibi fuisse Delmis ciuitas memoratur. Nunc uero Dalmatia est regio maritima, incipiens ab Epyro, ubi est Dirachium et protenditur usque ad sinum Quarnarium, in cuius interioribus est oppidum Stridonis, quod Dalmatie Pannonieque confinium

gente Dalmatica prelia multa commisit, ad ultimum peruenit ad partes Venetiarum. Et inde progrediens super oras Padi fluminis edificauit ciuitatem Patauium, que nunc Padua nuncupatur, sicut in Virgilio legitur. 3In istoriis uero Romanorum habetur, quod cum imperator Augustus in partibus Illyricis exercitum duceret et ipse alio properaret, misit quendam ducem, Venium nomine, contra Pannonios, qui duobus acribus fluuiis circumuallantur Drauo et Sauo, contra Dalmatas itidem misit ducem Vibium cum exercitu multo. Qui Dalmate commorantes in siluis circumadiacentes prouincias

e conuerso confuse describitur. Eodem tempore beatus Anastasius Aquilegensis aput Salonam martirium pro Christi nomine suscepit. IV. De constructione edificii, quod Spalatum nuncupatur 1Per idem tempus Dioclitianus, pater Maximiani, qui ex Dalmatie partibus oriundus extitit, ob res ab eo pro re publica multum strenue gestas a senatu populoque Romano imperator fuerat constitutus. Hic super omnes alios predecessores suos immanissimus christianorum extitit persecutor. Qui cum per uniuersum orbem fideles Christi beluina feritate persequi non

Tunc Dioclitianus tale moderamen sue uoluit adhibere seuitie dans legem, ut qui nollet a christiana cultura recedere, non ut prius statim capite plecteretur, sed bonis omnibus expoliatus ad diuersa metalla et ad fodiendas arenas exul patria dampnaretur. 2Itaque in diuersis mundi partibus iussit imperator ob augustalem memoriam multa edificia erigi. Ad quorum laboriosas operas dampnaticios quosque, maxime christianos, mitti precepit. Preter alia quidem multa edificia Rome fecit fieri termas. In Pannonie partibus in confinio Rutenie quoddam construxit edificium ex lapidibus

exul patria dampnaretur. 2Itaque in diuersis mundi partibus iussit imperator ob augustalem memoriam multa edificia erigi. Ad quorum laboriosas operas dampnaticios quosque, maxime christianos, mitti precepit. Preter alia quidem multa edificia Rome fecit fieri termas. In Pannonie partibus in confinio Rutenie quoddam construxit edificium ex lapidibus porfireticis satis excellens, quod adhuc, licet dirutum, magnum tamen inde transeuntibus admirationis spectaculum prestat, sicut legitur in ystoria quatuor coronatorum. In terra uero Getarum, que nunc Seruia seu Rasia

hostes exeuntes timidi et imbelles inueniebantur. Talibus et his similibus Salona corrupta uitiis, quid poterat nisi ad yma uergere? Quid restabat nisi ad interitum festinare? 2Qualiter autem finaliter euersa fuerit, non satis perspicuum est. Nos uero, ut in precedentibus, partim scripta, partim relata, partim opinionem sequentes conemur exponere. 3Gothorum tempore, qui Totila duce de partibus Teutonie et Polonie exierunt, dicitur Salona fuisse destructa. Etenim dux ipse, antequam arma inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit

timidi et imbelles inueniebantur. Talibus et his similibus Salona corrupta uitiis, quid poterat nisi ad yma uergere? Quid restabat nisi ad interitum festinare? 2Qualiter autem finaliter euersa fuerit, non satis perspicuum est. Nos uero, ut in precedentibus, partim scripta, partim relata, partim opinionem sequentes conemur exponere. 3Gothorum tempore, qui Totila duce de partibus Teutonie et Polonie exierunt, dicitur Salona fuisse destructa. Etenim dux ipse, antequam arma inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit Salonamque urbem ex

imbelles inueniebantur. Talibus et his similibus Salona corrupta uitiis, quid poterat nisi ad yma uergere? Quid restabat nisi ad interitum festinare? 2Qualiter autem finaliter euersa fuerit, non satis perspicuum est. Nos uero, ut in precedentibus, partim scripta, partim relata, partim opinionem sequentes conemur exponere. 3Gothorum tempore, qui Totila duce de partibus Teutonie et Polonie exierunt, dicitur Salona fuisse destructa. Etenim dux ipse, antequam arma inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit Salonamque urbem ex parte uastauit.

Quid restabat nisi ad interitum festinare? 2Qualiter autem finaliter euersa fuerit, non satis perspicuum est. Nos uero, ut in precedentibus, partim scripta, partim relata, partim opinionem sequentes conemur exponere. 3Gothorum tempore, qui Totila duce de partibus Teutonie et Polonie exierunt, dicitur Salona fuisse destructa. Etenim dux ipse, antequam arma inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit Salonamque urbem ex parte uastauit. Ipse intrauit prescriptum edificium Dioclitiani cesaris et imperiales titulos ibidem sculptos deposuit

inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit Salonamque urbem ex parte uastauit. Ipse intrauit prescriptum edificium Dioclitiani cesaris et imperiales titulos ibidem sculptos deposuit atque deleuit, aliquam etiam partem eiusdem edificii destrui fecit. 4Venerant de partibus Polonie, qui Lingones appellantur, cum Totila septem uel octo tribus nobilium. Hi uidentes terram Chroatie aptam sibi fore ad habitandum, quia rari in ea coloni manebant, petierunt et optinuerunt eam a duce suo. Remanentes ergo ibidem, ceperunt opprimere indigenas et ad suum seruitium

casum ualde condoluit missitque abbatem quendam, Martinum nomine, cum multa pecunie quantitate pro redimendis captiuis. Qui ueniens ad partes Dalmatie multos redemit captiuos de Sclauis eosque ad parentes suos remisit. Iste Martinus ex apostolica iussione multorum sanctorum reliquias accepit in partibus Dalmatie et Ystrie et detulit eas Romam ad predictum papam Iohannem. Qui uenerabilis pontifex eas reuerenter suscipiens recondidit apud ecclesiam beati Iohannis Lateranensis, ubi est fons baptisterii et ibidem iuxta fecit depingi ymaginem beati Domnii cum pallio et ceteris pontificalibus

absque auctoritate synodali quendam Florentium Epitauritane ecclesie episcopum pro quibusdam iniectis criminibus, sed non probatis, deposuerat. Cuius causam comisit predictus papa suo subdiacono Antonio, quem in Salonam fuisse missum superius memorauimus. Prenotati ergo aduene sedem sibi in illis partibus collocantes ciuitatem Epitaurum sepius impugnantes nimium atriuerunt, atritamque ceperunt et captam in solitudinem redegerunt. Homines autem cum eis permixti sunt et facti sunt populus unus. Edificauerunt Ragusium et habitauerunt in eo. Ex eo tempore conari ceperunt pallium suo episcopo

maiori auctoritate pollebat, magnus Seuerus appellabatur. Iste cepit adhortari conciues suos, ut ad patriam redirent. Sed quia non erat tutum inter ruinas urbis antique habitacula ponere, consulebat eis, ut in edificio Dioclitiani se interim reciperent, ubi securius comorantes aliquam saltem particulam sui territorii incolere sine magno timore ualerent, donec rebus prosperius succedentibus Salonam reedificandi possibile foret. Et tandem placuit hoc consilium nobilibus et popularibus uniuersis et tale pactum inter se statuerunt, ut ditiores sibi domos propriis sumptibus edificarent,

Cededam, episcopum elegerunt eumque cum quodam abbate, Potepa nomine, et cum Vlfo presbitero, totius magistro nequitie, Romam properanter miserunt. Qui cum ante presentiam summi pontificis accessisset, percontatus est eos ipse, qui nam essent. Nefandus presbiter respondit: Ex Dalmatie partibus sumus uestraque potest reminisci paternitas me dudum ad uestram accessisse beniuolentiam. Et istis ad pedes uestre sanctitatis uenire placuit, ut genti sue, sicut omnibus, gratiam faciatis. Nimirum et iste nobilissimus Gothorum uir ad hoc uenit, ut per uos plenius instructus ueritatis

non diu passa est fraudem diabolice ludificationis animas decipere infelices. Statim namque cum hec impia gesta summi fuissent pontificis auribus intimata, graui merore confectus, absque omni mora quendam legatum Iohannem cardinalem mittere festinauit ad extirpandam nefandi scismatis fomitem de partibus Sclauonie. Itaque cardinalis ad illas partes adueniens multitudinem populi et cleri coadunari iussit ipsumque pseudoepiscopum coram suis Gothis de tante temeritatis nequitia durissime increpauit, denuntians omnibus, quod nullum sacri ministerii ordinem a summo pontifice datum ei fuisset.

Hunc ergo fecit absolui dicens, quia dominus Alexander, felicis memorie, in suo decessu precepit uniuersos suo iussu incarceratos absolui. Prius tamen fecit eum super euangelium et super corpus beati Domnii subire corporaliter iuramentum, ut in abiuratam heresim numquam relabi deberet et de his partibus egrediens numquam rediret, sed cum eo Romam adiens apostolico se conspectui permitteret exhiberi. 16Denique his taliter actis ad Laurentium archiepiscopum redeamus. Ordinatus est in sede Salonitane ecclesie anno incarnationis millesimo sexagesimo, temporibus Michaelis

secretum. Protinus ergo circa horam tertiam ceperunt, qui in turri erant, tubas clangere, uexilla erigere, per menia ciuitatis diffundi. At uero Spalatenses e latibulis exeuntes concito gradu ad turrim currunt, ignem supponunt, menia supergressos precipitant. Quotquot itaque in turri erant, partim fumo suffocati sunt, partim uero infelici saltu se ad terram miserunt. Qui in ciuitate erant, gladio ceciderunt, qui autem ad eorum confluebant auxilium, ingenti pauore perculsi, trepidi confusique fugerunt. Videns ergo archiepiscopus sue fraudis facinus denudatum magno confusionis pudore

circa horam tertiam ceperunt, qui in turri erant, tubas clangere, uexilla erigere, per menia ciuitatis diffundi. At uero Spalatenses e latibulis exeuntes concito gradu ad turrim currunt, ignem supponunt, menia supergressos precipitant. Quotquot itaque in turri erant, partim fumo suffocati sunt, partim uero infelici saltu se ad terram miserunt. Qui in ciuitate erant, gladio ceciderunt, qui autem ad eorum confluebant auxilium, ingenti pauore perculsi, trepidi confusique fugerunt. Videns ergo archiepiscopus sue fraudis facinus denudatum magno confusionis pudore obductus, ciuitatem exiuit

acrimonie paulisper excedens, cepit cum canonicis ecclesie sue contentiose agere. Volebat enim quedam iura eorum infringere propter quod ambe partes multum exasperate ad Romanam se curiam contulerunt. Cumque causam huiusmodi apostolico conspectui presentassent, quidam de cardinalibus auditor partibus datus fuit. Ventilatis ergo questionibus utrorumque pax et compositio inter ipsos reformata est et sic ad propria sunt reuersi. 3Post modicum uero temporis Petrus archiepiscopus in Hungariam profectus, nescio qua causa, ad archiepiscopatum Colocensis ecclesie translatus

sed mutuis se odiis insectabantur. Archipresbyter uero perseueranti constantia adherebat eidem. 13Eo tempore uacante ecclesia Traguriensi electus est Treguanus natione Tuscus, patria Florentinus. Hic quia Bernardo archiepiscopo compatriota erat, duxit eum secum ab Hungarie partibus mansitque cum eo aliquanto tempore docens Spalatenses clericos in grammatica facultate. Cum ergo esset etate iuuenis et in his, que ad litterature peritiam pertinent, ualde utilis haberetur, ciues Tragurienses petierunt eum a Bernardo archiepiscopo, ut pro eorum necessitatibus deberet cum

habuerimus principes in regis curia protectores . 2Cum ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde curiosus et impatiens. Hic cum esset de humili genere oriundus, non audebat se palam opponere parti archidiaconi et eius complicum nec eorum dolos ducere in apertum. Magnis tamen dolorum stimulis angebatur non tantum ob hoc, quod ecclesia pastore careret, sed quia fructus ipsius, ut dicebatur, ad suum usum seniores predicti deuoluebant. Murmurabat autem sepius et tacebat.

deueniret, seraque penitudine ducti, qualiter ab ipso possent euadere, cogitabant. Sicque factum est, ut qui ignotus fuerat dilectus, notus foret exosus et quem non uidentes affectuose traxerant, uidentes eicere appetebant. Sed Guncellus papali confirmatione suscepta, optinuit nichilominus in partibus Hungarie consecrari. Siquidem dominus Honorius summus pontifex missa auctoritate Roberto Vesprimiensi episcopo precepit, ut examinatis diligenter tam electi persona, quam electionis forma, si nichil obstaret de canonicis institutis, munus ei consecrationis impenderet. Robertus uero

factioso archipresbyteri conuenticulo fauorem impendere, partem uero archidiaconi auctoritatis sue mole deprimere, quantum posset. Hoc enim magis placere sibi uidebatur, si canonici sui dissiderent ab inuicem, quam si forent in unitate concordes. Videns autem archipresbyter, quod Guncellus sue parti accederet, ab archidiacono uero tota mentis esset intentione disiunctus, cepit eum magis ac magis in archidiaconum odiorum facibus inflamare. Ille uero, ut erat facilis ad credendum, et quia rancoris huius scintilla iam in eius erat corde perflata, libenter aures susurrationibus inclinabat.

certus de omnibus multum ei de tot molestationibus est compassus. Et requisiuit ab eo, an uellet cum archiepiscopo de his omnibus in curia experiri. Respondit archidiaconus: Vtique, pater sancte . Tunc papa dixit uicecancellario, qui astabat: Precipe Otoni cardinali, ut causam utriusque partis audiat diligenter . Tunc archidiaconus gratias agens deosculatis eius pedibus letus egressus est. 8Videns autem archiepiscopus cum turma sua tam facilem audientiam archidiacono fore datam et quod auditorem impetrauerat contra eos, contristati sunt ualde. Et intrantes ad

archiepiscopum, quod seminarium tante nequitie pullulare permiserat in ecclesia Spalatensi. Et quia non ut pastor bonus, qui animam solam ponit pro ouibus suis, se insidianti lupo opponeret, sed potius se actore inter fratres passus erat tanta scandali certamina excreuisse. Tunc requisiuit a partibus, an uellent ante diffinitionis calculum in pacis ac dilectionis redire consensum. Guncellus absque ulla cunctatione aquieuit, nil enim aliud affectabat, nisi pedem suam de laqueo eruere, in quem ipse inciderat, dum aliis prepararet. Sui uero complices, ut erant in peruersitatis proposito

ire Tragurium destructis eorum domibus omnia bona ipsorum Iohanni et eius complicibus adiudicauit, cum ergo ambe partes assidue armate incederent et ex uicinitate ciuitatum sese ad inuicem oculte ac palam crebrius infestarent, ita ut homicidia, rapine, cedes in eos etiam comitterentur, qui neutri parti fautores erant. 8Erat autem tota ciuitas in pessimo statu posita, quia tanta erat disensio, ut fieri solet, quod nullus pene remaneret, qui non pro alterutra parte contenderet. Tunc ceperunt parentes timere pro filiis, pro rebus, pro uita etiam sua. In tantum enim omnes

est cometa, que imminebat septentrionali regioni, quasi supra regnum Hungarie, et mansit diebus multis satisque magne rei portendi uidebatur presagium. His etenim diebus crebrescebat iam per aures hominum tristis rumor, quod pestifera Tartarorum gens fines iam Christianorum inuaserant in Ruthenie partibus; sed quasi pro ludo reputabatur a multis. XXXIV. De regimine Gargani 1Interea Garganus in administrandis rebus publicis ualde circumspectus et cautus, ubicunque opus erat pro tractandis consiliis, pro disponendis negotiis, pro expendendis

XXXVI. De peste Tartarorum 1Anno quinto regnante Bela, filio Andree regis Hungarie, secundo anno Gargani, genus pestifera Tartarorum ad partes Hungarie propinquauit. Etenim a pluribus iam annis rumor et timor gentis ipsius in totum processerat orbem. Venerant namque ex partibus orientis depopulando prouincias, per quas habuerunt transitum, usque ad confinia Rutenorum. Sed Rutenis fortiter resistentibus non potuerunt ulterius progredi, multotiens enim conflictum habuerunt cum gentibus Rutenorum multumque cruoris fusum est hinc et inde, longe tamen fugati sunt a

inopinatus ad regem cucurrit, nuntians ex certo, quod infinita iam multitudo Tartaree gentis regnum intrauerat et iam prope esset. Tunc omisso consilio rex et regni principes ceperunt arma parare, ordinare duces super legionibus, maiorem pugnantium copiam conuocare. Exeuntes autem a Strigonii partibus transierunt Danubium et uenerunt uersus Pestium, que erat maxima uilla. Igitur peractis iam fere diebus quadragesime, prope Pasca, uniuersa multitudo Tartarei exercitus in Hungarie regnum irrupit. Habebant autem quadraginta milia securigeros, qui preibant exercitum siluas cedentes, uias

facinora huius populi summa Dei clementia supportasset, scelus tamen nefande libidinis trium episcoporum nequaquam potuit tollerare. De quibus tamen hoc dictum sit, mihi non est compertum. 19Tunc Bela rex de Austria reuersus uenit cum omni familia sua et demoratus est in partibus Zagrabie. Congregati uero sunt circa eum omnes, qui effugere poterant gladium Tartarorum et erant ibi per estatem rei exitum prestolantes. XXXVII. De natura Tatarorum 1Nunc uero de natura et habitu gentis illius, prout ab his audire

idcirco non tantam uastationem transcurrendo facere poterat, sed adinstar estiue grandinis ea dumtaxat loca demoliti sunt, per que transitum habuerunt. 2Itaque antequam Draui fluminis gurgitem transmearent, rex persentiens eorum aduentum relictis stationibus Zagrabiensium partium cum omni comitatu suo ad mare descendit. Tunc diuersi diuersa querentes diffugia per omnes ciuitates maritimas, que propinquiores uidebantur ad fugam, dispersi sunt. Rex uero et totus flos reliquiarum Hungarie ad Spalatinas partes deuenit. Erant autem in comitatu regio multi ecclesiarum

uindicte eorum et pereatis frustra. Sed murorum custodes nil ad eorum uerba respondere sunt ausi. Mandauerat enim rex, ut nullum eis redderent uerbum. Tunc uniuersa multitudo eorum inde consurgens uia, qua uenerat, reuersa recessit. Sic ergo per totum fere Martium in Chroatie ac Dalmatie partibus commorantes, quinque aut sex uicibus ad ciuitates has descendebant et postea ad sua castra redibant. 6Igitur relinquentes Chroatie regionem transierunt per ducatum prouincie Bosenensis. Inde descendentes abierunt per regnum Seruie, que Rasia nuncupatur ueneruntque ad

funibus dimittebant se certatim ex menibus et abibant. At uero Veneti uidentes suos hostes in fugam uersos continuo armati de ratibus descendunt et incedentes pedetentim nullamque cedem facientes ex eis permiserunt omnes abire. Et sic tota ciuitas capta est ferme absque ulla strage alterutrius partis. His breuiter prelibatis ad materiam redeamus. XLIII. De bello quod emersit inter Spalatenses et Tragurienses 1Itaque temporibus istis inter Spalatenses et Tragurienses bellum ex ea causa emersit quod Tragurienses occasione cuiusdam

proprio pondere collidatur, nisi dampnis et doloribus atteratur, nesciat habere quietem ad instar maris procellosis fluctibus concitati, quod non prius ad tranquillitatem reducitur, nisi missis desuper imbribus quadam uiolentia comprimatur. Sed Spalatenses peccatum peccato addentes grauamen sue parti non modicum ex subsequenti facinore induxerunt. De seditione, que facta est per laycos in processu electionis archiepiscopi 1His namque temporibus predictus Zagrabiensis episcopus missa relatione ad Romanam sedem nitebatur obtinere sue

dicentes, quod si hoc fieret, tota ciuitas in seditionem comota grande foret periculum incursura. Potestas ergo conuocata multitudine populari edictum proposuit, ut nisi clerus a sua intentione desisteret, uel si archidiaconus electioni insisteret, nullus eis auderet in emptione et uenditione participare nec amicitiis et familiaritatibus adherere. Sed archidiaconus natura lenis et quietus et quem ambitionis aura ad dignitatum desideria modicum inflectebant, non de sue uexationis tristabatur molestia, cum se non gereret pro electo, sed de illorum peruersitate dolebat, qui ueneno inuidie

asportantes eam conscripserunt litteras sub nomine capituli, bullantes eas falso miserunt duos ex nobilibus, qui se procuratores capituli asserentes electionem ad regis libitum celebrarent. Sicque factum est. Abierunt ad regem nuntii false legationis prosequentes mandatum. Et quia tunc erat rex in partibus Sclauonie, cito reuersi sunt dicentes electionem se de Hugrino fecisse et regem ciuitati esse placatum et magnam ab eo gratiam fore ciuibus repromissam. 13Sed uulgo dicitur mendatium curtos habere pedes, parum potest procedere, cito deprehenditur. Non enim bono

uocatus tamen Spalatum uenit pallioque, ut ei mandatum fuerat, Hugrinum archiepiscopum inuestiuit. 18Hiis diebus contigit quemdam fratrem Iohannem natione Hungarum, de ordine predicatorum, eligi in episcopum ecclesie Scardonensis. Qui presentatus archiepiscopo in illis tunc partibus existenti, confirmationem ab eo suscepit secumque duxit ad metropolitanam ecclesiam consecrandum misitque et uocauit suffraganeos, cum quibus eadem erat consecratio celebranda. 19Eo autem temporis articulo infelix Hugrinus graui languore corripitur et ingrauescente

hoc electores in petitione adiecerunt, ut si postulatio facta summo pontifici non placeret, alium ad regimen Spalatensis ecclesie cum plenitudine pontificalis officii mitteret secundum sue arbitrium uoluntatis. Sicque factum est, ut cassata postulatione predicta, mitteret Apulum quemdam de partibus Beneuentanis, Rogerium nomine, ex oppido, quod Turris Cepia uocatur. Fuerat autem clericus, capellanus cuiusdam cardinalis Iohannis Toletani, quem frequenter pro suis et ecclesie negotiis procurandis in Hungariam mittere solitus erat. Idem autem Rogerius tempore Tatarorum ibidem inuentus

Quando uero ad uisitandam prouinciam egrediebatur, uolebat semper aliquos de canonicis et de ciuibus in sua sotietate habere. XLVII. De adventu regis Coradi 1Per idem tempus rex Coradus, filius quondam Frederici imperatoris, exiens de Germanie partibus, ad capescendum Sicilie regnum properanter iter agebat. Is cum non paucis trieribus navigans per ora Dalmatici litoris pacifice vehebatur. Suscipiebatur vero magnifice a civitatibus, ubicumque applicare volebat, et tamquam prepotens rex honorabatur a cunctis. Sed quia pater suus ab

autem festinanter foras egrediens cum Thoma archidiacono et cum quibusdam de senioribus secessit ad uillas ibique tamdiu demoratus est, quamdiu rex ipse in ciuitate resedit. Videns autem rex, quod archiepiscopus eum uitabat, non modicum tulit indigne ex eo maxime, quod de suo regno natus in his partibus presulari dignitate fuerat sublimatus. Cum autem ciues Spalatenses ipsum gratanter suscepissent et fecissent eum in domibus episcopii hospitari, rex idem uersando scrinii cartulas, quas ibidem reperit, multum sollicite perquirebat, si forte aliquod inueniretur scriptum, ex quo posset ipsum

illud postea maenibusque cinxere.
Instituit eos quidam certare Gradichna
Qui in eius custodia stabat cognomine Vukus
1116 Accidit in die potitus Paschae triumphus,
Anno milleno partum post Virginis almae
Centum bis octavo, narravit pagina prisca. (6)
Tempore post multo, quo praesidente

inde
Nobili Damiano Zade narravit proprium nomen,
Quem et curavit caecum et a phantasmate mutum:
Sum Simeon, dicens, qui Christum in ulnas recepi,
Quem Virgo peperit et post partum Virgo permansit.
Post modicum tempus translatum in Virginis aede,
Telluris arcano est sub altare maiori
Temporibus nostris, qui fecit miracula

nostrę patrie discordiasque habitas inter emulos seriatim uobis segniter festinarem legare. Secundo, ne tam horrendus excessus per Venetos exactus in prolixitate defluat temporis, sed ut posteris eorum crudelitas reminiscentię comendetur, curaui actus militiam agonesque partium per capitula singillatim et distincte in his scriptis pertractare. Explicit prologus et epistola. 3. Incipit pars executiua, qualiter congregauit rex Ludouicus exercitum Felix Karolus, Vngarorum rex, debitum

de Butouann, ser Michael Blasii de Soppe et ultimus Nicolaus Madii de Gallellis, cum optimis donis ad dictum regem destinandos. Et transmeantibus ipsis honoranter, sed lento gressu, quodam uulgare ad ipsorum notitiam extitit deductum, videlicet quod prefatus rex secessit ab illis partibus Vngariamque perexit. Concipientibus itaque ipsis nuntiis tales rumores, Iadram pariter cum exeniis redierunt. De quorum reuersione uniuersi ingenui atque plebei uehementem conceperunt cordis turbationem increpantes eosdem de ipsorum itineris reuersione, quamuis alter eorum

penitus epistolas plumbeis apositione sigillis in membranis tenoris infrascripti mandarunt. Prima epistola Andreas Dandulo, Dei gratia Venetiarum, Dalmatię atque Croatię dux, dominus quarte partis et dimidii totius imperii Romanię, nobili et sapienti uiro Marco Cornario, de suo mandato comiti Iadrę, ac prudentibus uiris iudicibus, consilio et comuni Iadrę, fidelibus dilectis salutem et dilectionis affectum. Intelligentes de aduentu Vngarorum in partes Slauonię ac

XIII indictione. Tertia epistola Andreas Dandolo, Venetiarum, Dalmatię et cetera ut supra, salutem et dilectionis affectum. Habuimus per litteras prouisorum nostrorum existentium in partibus Slauonię plenam notitiam de constantia et fidelitate, quam ad nostrum dominium prompte geritis et habetis, de quibus fidelitatem uestram merito comendamus hortantes uestram prudentiam, qualiter circa conseruationem nostri honoris illesam et bonum uestrum, quod proprium

meditando iuxta ipsius nutum et voluntatem, nihilominus rura possessionesque eorum omnes in vsum et vtilitatem iuxta ipsorum beneplacitum et libitum conuertant- aut ipsi contra Venetorum potentiam viriliter procurent resistere, cum multo plus puto fore sanctius eis velle ad primum applicare partitum.” Percipiensque tales rumores nuntius cum comitatu ciuitatem rediit relationemque ipsis ciuibus indicauit. Decernentes pro sanctiori velle potentię resistere Venetorum quam tunc eorum videre ciuitatem in ruinam precipitare, nec tali consentire pacto et ad talem deuenire conditionem.

Chrysogoni, que ad stornium. Iuuenes et mediocres in multa animositate cordis induunt lucentia arma, ad fretum portus se disponunt, ut defensent cathenam. Ibi partes mirabiliter inter se pugnant: Veneti cum dictis galleis a boreali parte, Iadertini cum quibusdam crapulis ex australi. Pars parti crebrat ictus, et Veneti tantam copiam innumerabilem iaculorum inimicos prosiliunt, quod ibidem aer caligine offuscatus putabatur. Sed Iadertini nobilius se defendebant tam cum quadam machina constructa in campo magni castri, quod Venetorum vocatur castrum, que quinquies in galleis

similibus infinitis per Iadertinos inimicis illata sunt. 14. Quomodo Veneti conflicti sunt sub Monte S. Michaelis in quantitate in sequenti capitulo descripta Multis quidem dolositatibus et infinitis argumentis Veneti, quorum particulam curauimus propalare, ipsam vrbem seu aliquod castrum Iadertinorum procurabant in sui gubernationem submittere, quibus Iadertini non sui industria, sed virtute ipsius S. Paraclyti mirabiliter obiiciebant. Nam crebrius multos ex eorum stipendiariis numisma coinquinatis Iadra abire

cordis. Quos Veneti audiunt et gressus eorum sentiunt, parant se ad pugnam. Nunc isti, nunc illi crebra iacula iactant et tela, multi ex Venetis recedunt sauciati, tandem partes vicissim se miscuunt, fit sonitus ensium et tumultus vocum. Multi ex Venetorum stipendiariis pereunt, non indulget pars parti ictus, denique nutu partium musculorum lassati, ipse partes quieti dant operam. Sed Iadertini hortantur mero saporabili, illi egestatem mellifluę potionis patiuntur. Surgunt Iadertini in multo furore contra aduersarios impetumque in ipsos facientes dupplicant vires, crebrant ictus ictibus,

et gressus eorum sentiunt, parant se ad pugnam. Nunc isti, nunc illi crebra iacula iactant et tela, multi ex Venetis recedunt sauciati, tandem partes vicissim se miscuunt, fit sonitus ensium et tumultus vocum. Multi ex Venetorum stipendiariis pereunt, non indulget pars parti ictus, denique nutu partium musculorum lassati, ipse partes quieti dant operam. Sed Iadertini hortantur mero saporabili, illi egestatem mellifluę potionis patiuntur. Surgunt Iadertini in multo furore contra aduersarios impetumque in ipsos facientes dupplicant vires, crebrant ictus ictibus, instringunt missilia et

non guerra extimatur, sed firmissima reputatur concordia. In multa cordis delectatione exultant in propriis sermonibus, exultando inimicos vituperant. Et nondum eiusdem diei vespertina precamina expleta fuissent, quod partes inter se magnas scaramutias perpetrarunt, miscunt se alique particulę partium, minantur ensibus, infringunt clypeos. Vnum nobilem ex Iadertinis in multorum ictuum impressione imprimunt usque ad mortem plurimosque sauciant. Sed illi deteriorem sustinent iacturam, nam in campo quamplurimi lętaliter fuerunt interfecti

guerra extimatur, sed firmissima reputatur concordia. In multa cordis delectatione exultant in propriis sermonibus, exultando inimicos vituperant. Et nondum eiusdem diei vespertina precamina expleta fuissent, quod partes inter se magnas scaramutias perpetrarunt, miscunt se alique particulę partium, minantur ensibus, infringunt clypeos. Vnum nobilem ex Iadertinis in multorum ictuum impressione imprimunt usque ad mortem plurimosque sauciant. Sed illi deteriorem sustinent iacturam, nam in campo quamplurimi lętaliter fuerunt interfecti

Strenue Princeps et inclyte domine, dum erat Iadertinis facultas cum Venetorum collectione fędera firmare, illi recusando spernebant. Sed cum vrbs hęc Iadre extitit tradita in protectione liberalis et naturalis domini Lodouici, regis Vngareorum, cuius sanguine vos participatis, nunc putant Veneti Iadertinos eorum velle submitti dominio. Sed hoc necquaquam effectum habebit, nisi prius habita et expressa licentia Illustrissimi regis nostri memorati. Nam hęc est ciuitas non iam Iadertinorum, sed naturalis domini, quam ipsi

qui iam scelus perpetratum executioni volebat finire, in cauponato, vbi falernum ipsius oppidi conseruabatur, clam cum quibusdam cęnobitis ibidem repertis se direxerunt et ibi feramentis murum castri ceperunt fodere. Reliqui ex consortibus super meniis existentes, qui hoc etiam participabant facinore, vexillum effigiei S. Marci ab inimicis assumunt et super edificia erigunt. Innocentes vero oppidi stupefacti ammittunt vires, percutiunt pectora. Nimia amaritudine torqueri videntur talem dolum et perditionem a suis factam

que super cunctis celestibus et terrenis gubernat et tenet imperium, obcecatis crimine flagellum dirę asperitatis coniectat, vt perfida abiecta calle ad solem iustitię properando festinet. Quia igitur Iadra, que tam alto infecta scelere, ut iam in proemio huius nostri opificii particulam monstrauimus, adhuc quiddam in ipsa maius uel equale florendo viget, scilicet illa iniquissima inuidia fraternę gratię, que ossa desicat et animam occidit. Sed quanto ipsi Iadertini commitunt, tanto altissimus sator eos grauiori confibulat pondere, ut cognita vltione via

detexissent, ut Venetorum delerent intentum, et ipsos lembulos lympha offuscauerunt suosque anquiromagos fortiori ceperunt studio custodire. Sequenti clarescenti diei polo illa proterua incolarum conceptio, de qua paulisper intonauimus, per quosdam consortes, qui hac radice etiam participabant, illis, qui pręsidebant regimini ciuitatis, sunt promulgata. Nam ipsi sceleratores in aculeo positi proditionem et tam grande facinus sic confessi sunt, ut presentibus instruimus, quod videlicet illam conspirationem, iam superius in pręcedenti capitulo expressam, fini

fuerat, secundum quod narrasse recolimus, ad dictam cathenam ex opposito inimicorum se firmauerunt. Et econtra hostes accedunt, multa misilia ac balistarum sagittas coniectant ut aer lucidus atra putabatur infectus nube. Machinat pars partem, ictus ictum, non parsimonizant, multi partium corruunt vulnerati. Iactant sex trabuchos in hostes, Iadertinorum neminem attingere valent. Nititur ille plathus cum turri ad cathenam applicare, quem aduersarii crebribus sauciant ictibus. Fit ibidem multa Venetorum strages, quod ipse

que sursum tecte fuerant, versus galleas inimicorum rogum porrigunt, ut consuptę nihil damni patiantur. Extitit tunc ibidem pestifer defectus Venetorum. Opponunt se anquiromagi Venetorum, sępissimis mutatim sauciis, inficiunt Iadertinos. Fit murmur, iactus lapidum, fit etiam vtrarumque partium crebris emmissio spingardorum, spiculorum et aliorum bellicorum instrumentorum. Et ex hac et illa parte conantes Venetiani perficere id, quod cupiebant, cum multa minutione gentis a portu recesserunt. Adhuc crastino patefaciente die hora nona atque sexto exeunte die Ianuarii

discurrunt inimicis molestiam inferendo. Pars partem vulneribus sauciat. Nam cum quodam secundo Idus Februarii mensis multi plathi Mantuani damnum hostibus exhiberent, inter quos duo erant principaliores cęteris, inter hos duos vnus extitit sic confectus, quod ipsum tabulę ex omnibus partibus cingebant altissime, quod cuiuscumque generationis sagittę detrimentum remigatoribus aliquod non poterant pręstare. Secundusque carabus seu cymba erat ille Mantuanus plathus, in quo constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis

die noctuque dictam vrbem non cessando machinabant. Multa quidem habitacula in valle magistrorum stipendiati construxerunt, et tam isti, quam omnes, qui in obsessum erant ciuitatis, cum quibus erat ipsa bellanda, erant homines vltra viginti quinque millia exceptis illis, qui a remotis partibus venerant audientes, quod vrbs agone Uenetianis erat conculcanda. 4. Quomodo hostes putauerunt Iadram agone capere, in quo Iadertini preualuerunt Sed cum Veneti nec ad latus istud nec

sepius assummunt bellatores, nunc istos, nunc illos eligunt aptiores. Sed ex Iadertinorum hi, qui inchoatione asisterant, terribiliores tollerarunt vulnus, solum escis hortantes carnium dulcedine potant crebris delectabili et sapida potatione et inualescentes ipso agone. Per horam tertiarum particula pontis illius quartę classis applicatur in arsanam, in quo vltra octo homines simul impugnabant hostes, in humum precipitauit ipsosque bellatores secum in terra deduxit semiuiuos, quos hostes post solis occasum reperierunt interfectos. Et sicut idem pons, qui cunctis erat

solis occasum reperierunt interfectos. Et sicut idem pons, qui cunctis erat eminentior, prorsus nimia excedebat longitudine inimicorum propugnacula, sic nunc nimia deficiebat breuitate ibique aleuiatum extitit illud certamen. Sed in reliquis partibus magis continue augmentabatur, pręcipue supra ianuam S. Marię sic nominatam. Illic pars parti ictus non breuiabat, plurimi ex Venetis sauciati tam sagittarum, quam lapidum adhesione deficiebant. Mutantur illic in naui commodiores ad certamen et plurimi accedentes spiritus defectum

prorsus nimia excedebat longitudine inimicorum propugnacula, sic nunc nimia deficiebat breuitate ibique aleuiatum extitit illud certamen. Sed in reliquis partibus magis continue augmentabatur, pręcipue supra ianuam S. Marię sic nominatam. Illic pars parti ictus non breuiabat, plurimi ex Venetis sauciati tam sagittarum, quam lapidum adhesione deficiebant. Mutantur illic in naui commodiores ad certamen et plurimi accedentes spiritus defectum patiuntur. Tunc aduersarii maiores suscipiunt uires aspicientes sic Uenetos mortaliter

tam crebrium iaculorum et emisione telorum nec non ingentium lapidum emisione, quam cęterorum, qui ad reliquas certabant partes. Sed Spiritus S. virtute mirabiliter obiiciebant nec reliquos sinebant ire męnia violare. Extitit adhuc impius agon ad particulam borealem vrbis Iadre, vbi unus ex plathis cum ponte bellum exercebat. Veneti facibus accensis, omni abiecta formidine, versus ipsum hostiolum causa id igne consumere sepius se disponebant. Quos hostes ita viriliter flagelarunt, quod quamplures absque spiritu in campum se prostrabant. Ex

ibidem multi arduis vulneribus sunt occupati, sed alii eorum supplebant defectum, licet pauci. Altercantur etiam mirabiliter illi, qui intus et sub illa rada extiterant, ex quibus ingens copia deficit. Ad portam autem Campi, de qua iam in hoc capitulo prelibauimus, cum illo ponte plurimi ex partium gente fuerunt letaliter vulnerati. Idem Veneti ampliarunt virtutes et cum quodam catto ligneo debilis naturę confecto ad ipsam ianuam se protraxerunt, ut eam comburerent uel forsan funditus euerterent. Sed ita eos inimici a męniis horribilium saxorum

eis dispensasset ac eis notum fecisset amaritudinem intrinseci cordis, quam supportare debebant, potius eorum vrbem derelinquerent quam ad tales deuenire conditiones, sicut in sequentibus, Saluatoris gratia oppitulante, sumus dispositi si non integraliter, adminus particulam pertractare. Idem Iadertini pro rei veritate inuestiganda XIII Kalendas Iunii illum fratrem Marinum minorum ordinis, qui iam primitus pro legato ad Lodouicum regem fuerat transmissus, nunc sero ad eundem festinanter est delegatus et missus, qui regi humiliter exponeret pro parte

vrbis offerentes pariter et omnem vulgum. Quorum nomina nunciorum: antistes ciuitatis, Paulus de Varicassis, natus Stani, et Andreas Viti de Sloradis nec non Cerne de Fanfogna et Franciscus Pauli Georgio, qui in dicto exercitu continue morabantur atque cum eadem militia ab Vngaria peruenerunt. Partis tenorem suarum legationum humiliter in hanc explicarunt formam: Viuat regia Serenitas et triumphum peremniter de inimicis contineat suppetatque suberbos cum augmento salutis. 7. De benignitate regis et ipsius descensu penes

ipse Vngarorum exercitus munus condignum ipsis contulit Iadertinis. Grandis quidem erat exercitus et multę nationes iussu regio congregate. Erant ibi Vngari, Croati, Bosgnachi, Phylistei, Cumani, Boemi et Theutonici seu Alemanici et alię plures gentes, quas particulariter explicare non curamus. Iadertini robustiores efficiuntur, suas probitates coram exercitu illo innumerabili experiuntur. Nam quodam die octauodecimo Iunii quidam ex Iadrensibus armis confibulati penes contra ciuitatem se direxerunt ipsosque ad pugnam ceperunt

innumerabili experiuntur. Nam quodam die octauodecimo Iunii quidam ex Iadrensibus armis confibulati penes contra ciuitatem se direxerunt ipsosque ad pugnam ceperunt prouocare. At illi exeunt ex sticato, versus aduersarios concurrunt mixtimque partes certant et, nisi tunc Ungarorum quedam particula, que in ciuitatem Iadre causa recreationis uenerat, suis presidium intulisset, quia celeriter illuc equitauerunt, copiosa gens ex Iadertinorum parte defecisset. Sed quamplures ex Uenetis morti traditi, ex oppositis nullus visus est. Aduenerat etiam in comitiua huius exercitus

suis intimis fidelibus operatę. Et nisi tunc idem rex per suos speciales legatos illos ciues hortatus fuisset, quod de aduersitate nihil hesitent, de ignominia, que ei non fidelibus perpetrata extitit, non gemerent nec turbarentur eo, quod ipsorum liberatio erit prior quam ipsius erit ab illis partibus recessus, nullus ciuium tanto posset uigore subleuari, quin aut ipsam urbem relinqueret aut doloris tactu uita non priuaretur. Et cum nil a rege fideles habere possent nisi tantum ignominię et discriminis desperationem, accedunt humiliter

eos reconciliare studeat cum antiquis hostibus. Ad quorum supplicationem voluntarium se obtulit, sed effectum minime tribuit. Dissimulans se uelle, treguam proclamauit cum Uenetis, sed post ad quid hec tregua? Nonne es tu continue concors cum Uenetis, quos asserebas inimicos mortales propter participationem interitus Andreę, regis Neapolitani, vestri germani fratris? Putatis vestrum scelus sub tegimento claudere, sed magis serenum quam Phebus apparet in polo. Et non suffecit hęc, sed die secundo Iulii crastino reliquos trabuchos exercitus siniuit per illos incendere preterquam

quod non hac de causa, sed certius et credibilius ipsum transfretasse suscipiendum eius laboris premium et tanti ignominiosi uituperii solutionem, quia idem rex inconsensisse arbitratur. Et nulla mora, ipso rege ibidem faciente, infregit treguam tertio intrante die Iulii, a partibus Iadrę amota militia discesit, in finesque Aurane suam callem cepit festinare, deinde aliquot dies ibidem ferre inducias ammoto vniuerso exercitu equitare non cessabat ad Panonię partes. Geminatur nunc obsessis dolor relictis agone nullumque

ipsis manus iniecerant, quos ad rectores ciuitatis captiuatos conduxerunt. Post quos totum vulgus est deualatus, nullus tanta audacia precinctus, qui tueri a manibus illos attemptaret. Ex quibus conspiratoribus excussa ueritatis origine sponte absque alicuius specie eculei, quamplures participatores huius esse delicti exposuerunt. Eligere plus cupiebant pretores, consules ac generosi conciues duram pati necem quam sancta iustitia in hoc casu per eos desistat. Undecim potentiores et elegantiores ex conditione vulgi consentanei facinoris sub grauibus affixere

de confectione vnius batifollę Sane intuentes Veneti, quod ipsam anchoram nutu magni Tonantis hostes infringerant et quod illa conspiratio dirę conceptionis integraliter extitit iustitia suadente punita, confestim mane lucescente magna pars exercitus pugillum de bastida et particula cunei classium et gallearum propter ineffectum conspirationis Veneti accelerant pontesque illarum ingentium nauium, quibus ciuitas extitit agonizata festinater dissipare inchoarunt ipsoque die quoddam batifollum cum monos machina vltra portum, vbi primitus extitit sticatum,

ex illis vita priuantur, ex oppositis duo deficiunt, reliqui ex illis saltum properant ad sticatum, actus Iadertinorum singulariter propalant. Inimici accelerant precipitare machinas rogumque ab ipsis instruunt et inextinguibili flama incendunt duasque perticas ibidem repertas securibus particulatim infringunt. Insurgunt obsidentes ad arma, ad defenssandos trabucellos incendunt, quos hostes sentiunt, retrocedere compelluntur et valuas vrbis intrant. Satagunt Veneti trabuchos ignea liberari potentia, sed tanta uis flammę ardoris eos occupauerat, quod eos uix defensarent

huius sęculi vitę.” Legant quosdam ciues, quosdam conciues ad vtrosque obsidentes capitaneos intentionemque eorum expresse patefacere compelluntur, qui aures videntur inclinasse et alacriter auscultasse. Conueniunt ęmuli non vnica, sed crebra vice nec isti nec illi sua proponunt partita. Denique pro inienda conuentione exhibere obsides quos in pontificis Nicolai celebritate consignant amplius beniuolo comeatu vtrorumque capitaneorum, scilicet Marci Iustiniano et Andreę Maureceno, sub quorum dominio vniuersus

generalis fuit dominus Marcus de Schinellis de Vegla et fuerunt inter omnes equites circa 400 et die sabbati proximo sequenti 20. dicti mensis novembris, hora circa tertiarum, idem exercitus equitum una cum nostro exercitu peditum, qui fuit inter omnes balistarios, partisanos et alios quoscumque hominum circa mille, exivit ad campum, causa obsidendi Vranam et sequenti nocte dormierunt in Copral et die sequenti perrexit ad eos exercitus Pagensium 200 scilicet hominum et nocte sequenti dormierunt omnes de exercitu praedicto in Hraschiani et

sequenti posuerunt campum sub Vrana, hoc est die lunae 22. mensis novembris et eodem die adivit ad scaramussiam prior praedictus cum gente sua et tunc mortuus fuit Georgius Spartich de nostro exercitu; de exercitu suo fuerunt interfecti duo et (totidem) partis utriusque vulnerati. Tunc etiam captus fuit unus Teutonicus de exercitu comitis Anz, quem idem prior ad manum salvam propria manu occidit, et ipse prior fuit vulneratus cum uno veretono in cosciam. Die mercurii 24. mensis

de Saladinis, fecimus et firmavimus unionem cum magnifico domino bano Chroatiae et Dalmatiae, scilicet domino Butcho, et comite Carolo de Corbavia, pro eis et fratribus eorum, et iuravimus ibidem super reliquias perpetuam amicitiam et ligam contra aemulos domini nostri regis et nostros utriusque partis, inter praedictos dominum banum et comitem, nominibus quibus supra, et nos, scilicet dominos: Gregorium de Nassis, Andream de Grisogonis et Georgium de Rosa tunc rectores, cum sex nobilibus ad haec fienda deputatis. videlicet dominis Iacobo de Raduchis, Cressole de Nassis, Simeone de

legati serenissimi principis et domini nostri Sigismundi regis Ungariae, qui die crastina in sapienti consilio nostro porrectis litteris credentialibus exposuerunt eorum ambasciatam, videlicet quod domini rectores darent ex se eidem domino regi omnes culpabiles seu participes mortis quondam dominae Elizabeth suae socrus, et eos qui alium dominium introducere in Dalmatia (voluerint), et eos qui participati sunt cum Ioanne Ioannis de Palisna, olim priore in Vrana, et cum Ioanne bano; pro quo inquirendo praecipiebant in praesentia reverendi

nostro porrectis litteris credentialibus exposuerunt eorum ambasciatam, videlicet quod domini rectores darent ex se eidem domino regi omnes culpabiles seu participes mortis quondam dominae Elizabeth suae socrus, et eos qui alium dominium introducere in Dalmatia (voluerint), et eos qui participati sunt cum Ioanne Ioannis de Palisna, olim priore in Vrana, et cum Ioanne bano; pro quo inquirendo praecipiebant in praesentia reverendi patris domini Leonardi episcopi segniensis, pro hoc a domino nostro rege specialiter destinati, ut statim mitterent Tininium decem

15. mensis aprilis, et fuit iovis sancta, fecimus pacem inter ser Stephanum Dragani cum attinentibus suis et inter Ioannem Naplavich et Georgium Draganich etc., et haec pax fuit facta in palatio comitatus, praesentibus multis nobilibus Sibenici et consanguineis utriusque partis. Die 18. mensis aprilis, in die resurrectionis Christi, in palatio praedictae communitatis, coram pluribus nobilibus Sibenicensibus, fecimus pacem inter ser Stephanum Dragani et ser Paulum Petrovich.

Die 15. mensis februarii, videlicet die martis, obiit comes Butcho. Die dominicali scilicet 13. mensis martii, serenissimus dominus noster Sigismundus rex Ungariae retrocedens a partibus Boemiae, applicuit Budam. Die veneris 18. mensis martii, retrocessit ipsa galeotta in portum Iadrae, ducta per eosdem Tragurienses.

de Grubogna et Gabriele de Nosdrogna ut moris est per tesseram subrogatis usque ad reversionem praenominatorum dominorum Guidonis et Pauli rectorum, ut supra, in consilio Iadrae generali celebrato in ecclesia Sancti Stephani martyris de Iadra, in quo fuerunt septuaginta octo consiliarii, posito partito per ballotas et pissides, quarum non sincere fuerunt tres, de non quinque, per reliquos septuaginta captum fuit, quod dominus Aloysius vicarius illustris principis domini Ladislavi regis Hierusalem et Siciliae, ac capitaneus quinque galearum et unius brigentini eiusdem domini regis,

deinceps rex Ladislavus in omnibus instrumentis Iadrae intendetur sicut rex Ungariae, Hierusalem et Siciliae. Die martis 5. mensis septembris, dominus Aloysius Aldemarisco de Neapoli, vicarius generalis in partibus Dalmatiae, Chroatiae et cetera et capitaneus generalis praedicti domini regis Ladislavi litteris suis datis Iadrae die praedicto, constituit me familiarem advocatum civilem dicti domini regis, ac procuratorem eius et omnium suarum camerarum trentesimae et talis in partibus Dalmatiae et

vicarius generalis in partibus Dalmatiae, Chroatiae et cetera et capitaneus generalis praedicti domini regis Ladislavi litteris suis datis Iadrae die praedicto, constituit me familiarem advocatum civilem dicti domini regis, ac procuratorem eius et omnium suarum camerarum trentesimae et talis in partibus Dalmatiae et Chroatiae existentium. Die mercurii 6. mensis septembris ultrascriptus dominus vicarius cum gentibus suis circa trecentis, Simon de Detrico caput gentium nostrorum numero circa quattuorcentarum, videlicet

et iuxta civitatem, propter quod multi parvulorum piscium in mari natantes mortui inveniebantur a piscatoribus, aucupes etiam capiebant ranunculas paucas cum digitis sive pedibus desiccatis frigore et gelu maximo, et inde circa finem mensis martii proxime sequentis, cecidit quaedam caligo in partibus istis, et tunc immediate et quasi eodem die apud nos multi civium nostrorum nobilium, ignobilium, pauperum, divitum, laicorum, clericorum ac religiosorum et cunctorum hominum utriusque sexus ceciderunt in aegritudinem cum ingenti tussa et capitis dolore, febricitantes, ita ut

Scrip, quae postea habitata fuit a Romanis, dominatoribus mundi, postquam in sua potestate redigerunt Salonam cum tota Dalmatia, in qua Post multis temporibus regnante imperatore Iustiniano hanc civitatem, ut legi in codicibus antiquis, quaedam gens barbara Gothica destruxit et suos cives partim interfecit et partim duxit captivos, quae barbara gens multum sanguinem profudit in nostra Dalmatia et destruxit multas civitates, loca et castella, et haec gens bellicosa similes crudelitates fecerat in Italia et in aliis regnis et provinciis. At post destructionem civitatis Braciae insula

habitata fuit a Romanis, dominatoribus mundi, postquam in sua potestate redigerunt Salonam cum tota Dalmatia, in qua Post multis temporibus regnante imperatore Iustiniano hanc civitatem, ut legi in codicibus antiquis, quaedam gens barbara Gothica destruxit et suos cives partim interfecit et partim duxit captivos, quae barbara gens multum sanguinem profudit in nostra Dalmatia et destruxit multas civitates, loca et castella, et haec gens bellicosa similes crudelitates fecerat in Italia et in aliis regnis et provinciis. At post destructionem civitatis Braciae insula remansit deserta, et

similes crudelitates fecerat in Italia et in aliis regnis et provinciis. At post destructionem civitatis Braciae insula remansit deserta, et illi de Salona et de Epetio contendebant super dominatu eius propter magnam multitudinem animalium, quae tenebant in illa. Sed alia gens Gotthica ex partibus septentrionis et sclavonicis peior priore, nullo indicto bello, de repente adorta est Dalmatiam, quae erat inermis, quia malum hoc non suspicabatur, et inter caeteras civitates invasit ferro, igne et destructione Epetium et magnam perpulcram Salonam. Illi miseri cives, qui potuerunt

post destructionem civitatis convenerunt ad oram maritimam, vulgo Splagiam, versus insulam Pharam, et ibi ob defensionem sui construxerunt quoddam oppidum et castellum, ubi nunc est S. Maria de Bolo. Sed et illic non fuerunt securi, quia de repente fuerunt aggressi a quibusdam barbaris piratis ex partibus orientalibus. Perterriti cives ad montes profugerunt, et barbari ingressi in oppidum domos spoliaverunt et destruentes moenia, igne etiam omnia consumaverunt. Tunc cives noluerunt amplius habitare ad littus, nec prope mare, sed omnes per montanos et humiles locos se locaverunt, quia

patriae nec quenquam ad tecta remisit.
74  Ut tandem agnovit divina e stirpe creatum,
75  Detinuit secum, natae connubia pactus, 75
76  Cum qua dimidium regni partitur honorem
77  Dant simul et Lyciae gentes, quem percolat agrum,
78  Arboribus longe laetum, et felicibus arvis.
79  Illa parit magno tria pignora Bellerophonti;

parit magno tria pignora Bellerophonti;
80  Isandrum, simul Hippolochum, sed tertia proles 80
81  Laodamia fuit; summo quae juncta Tonanti,
82  Belligerum sacro fudit Sarpedona partu.
83  At postquam huic etiam succensuit ira Deorum,
84  Arva pererrabat comitatus Aleïa nullo,
85  Ipse suum cor edens, hominum vestigia vitans. 85

1.75.7  Si pro me non vis, vel pro te, Troïle, solvas,
1.75.8  Perdo meam partem, perdere nolo tuam.
1.75.9  Hoc eme de nostro, gratis hoc sume, libello,
1.75.10  Qui sua partitur non vel iniquus homo est. 76. IN UGONEM
1.76.1  Barbara me mater quod protulit, obiicis, Ugo;
1.76.2  De Phrygia nati sunt

NICOLAI V. PONTIFICIS ROMANI
1.312.1  Matronale decus, et moribus inclyta sanctis,
1.312.2  Andreola, obscuro cubat hic celebrata sub antro,
1.312.3  Quae gemino, fudit Christo, duo sidera partu;
1.312.4  Retia Nicolaum moderantem mystica Petri,
1.312.5  Cardine Bononiae sacratum iure Philippum.
1.312.6  Hanc igitur natis illustrem mundus adoret.

regni,
1.313.2  Et coeli et rerum mundi permisit habenas,
1.313.3  Pontifici summo, Nicolao ex ordine Quinto:
1.313.4  Andreolae hunc sacro genuerunt viscera partu.
1.313.5  Adde et puniceo redimitum sacra galero
1.313.6  Tempora, Bononiae servantem iura Philippum.
1.313.7  Quae defuncta, brevi iacet hoc contenta sepulcro.

2.8.3  Semper habe fidi secretum pectus amici,
2.8.4  Affectus credas cui Galeotte tuos:
2.8.5  Collatae levius mordent praecordia curae,
2.8.6  Gaudia plus multo participata iuvant. 370. AD EUNDEM
2.9.1  Tu nunc in patria laetum me vivere credis,
2.9.2  Cum tamen in dubio, sit mihi vita, loco.

2.34.1  Femina, Petre, tua quondam ausa sedere cathedra,
2.34.2  Orbi terrarum iura verenda dedit.
2.34.3   Indeprensa quidem cunctos latuisset in annos,
2.34.4  Facta foret partu, ni manifesta, novo.
2.34.5  Post haec Roma diu simili sibi cavit ab astu,
2.34.6  Pontificum arcanos, quaerere sueta, sinus.
2.34.7  Nec poterat quisquam reserantes aethera

memorabile nomen habebo,
3.4.34  Mortuus a sera posteritate legar. 5. RESPONSIO AD TITUM VESPASIANUM STROZZAM
3.5.1  Quae lento partu genetrix natura profudit,
3.5.2  Illa solent multos vivere firma dies.
3.5.3  Tardius Actaeae quia crescit truncus olivae,
3.5.4  Arboribus reliquis saecula plura videt.

Maeonides fecit, et ipse Maro.
3.11.85  Utile scis dulci, brevitati iungere lucem,
3.11.86  Seu sequeris summum, seu mediocre genus.
3.11.87  Et velut ursa suos narratur lingere partus
3.11.88  Consimili versus sedulitate polis.
3.11.89  Ergo fluunt, apteque sonant, quotiesque leguntur,
3.11.90  Nescio quid tecti nectaris intus habent.

et lacrymis prosequar alma parens?
4.5.85  Tu me conceptum genitali in sede tulisti,
4.5.86  Exigeret menses, dum vaga luna, decem.
4.5.87  Forsitan et duri rupissent viscera partus,
4.5.88  Ni tibi nitenti Iuno tulisset opem.
4.5.89  Exin progenitum gestasti mollibus ulnis,
4.5.90  Ac tua sunt labris ubera presse meis.

4.7.59  Ceperat ille ferox hac ipsa aestate tyrannus,
4.7.60  Principis et miseri dempserat ense caput.
4.7.61  Huc feror, et regni confestim sede potitus,
4.7.62  Cetera partitis viribus aggredior.
4.7.63  Arx erat impendens captae modo moenibus urbis,
4.7.64  Praesidio et positu non adeunda loci.
4.7.65  Admoveo illius tormenta tonantia

4.12.96  Aequo animo quivis, publica fata subit.
4.12.97  Sin soli, luimus communia crimina, Chuni,
4.12.98  Humanum, nobis dulce piare, genus.
4.12.99  Sed partis non esse malum, docet ipsa mali vis,
4.12.100  Tanta mole decet non nisi cuncta rapi.
4.12.101  Nunc et lata natat fuso, Germania, Rheno,
4.12.102  Sarmaticum Tanain nec sua

clauditur aggeribus.
4.12.105  Acer et Argolicas supra furit Inachus urbes,
4.12.106  Improbe, nec parcis Thracibus, Hebre, tuis.
4.12.107  Nunc Indi sub Gange iacent, sub Tigride Parthi,
4.12.108  Sub Cydno Cilices, et sub Oronte Syri.
4.12.109  Nec sic est unquam pontem indignatus Araxes,
4.12.110  Nex sic Cappadocas turbidus hausit Halys.

adhuc quot erunt, quotve fuere prius.
4.12.159  I nunc, ventosae petitur cui gloria famae,
4.12.160  Casurum nullo tempore nomen ama!
4.12.161  Cum tibi sive toga partum, seu Marte cruento,
4.12.162  Tangere non valeat saecla secunda, decus!
4.12.163  Nec ventura minus te nascitura sit aetas,
4.12.164  Quam Phaëthonteas, quae fuit ante

disputatis, auditis et acceptatis ut dictum est supra, predicti novem nobiles electi, infra presentem mensem Marcij ducere debeant suas opiniones provisiones et partes ad Consilium Generale predictum, et balotatis ipsis partibus et provisionibus, ille que approbate fuerint per maiorem partem ipsius Consilii, remaneant firme et capte. Et facto scruptinio in predicto Consilio pro eligendo supra scriptos novem nobiles et balotati omnes illi qui fuerunt nominati in scruptinio, remanserunt

Dominus Episcopus Sibenicensis cum clero suo contribuerit in dictam fabricam ducatos centum omni anno ad annos novem, aliter vero non, prout in ipsa parte plenius continetur; ideo in predicto Generali Consilio capta fuit pars sive additio ipsius partis, tenoris infra scriptis, videlicet: Quod Rv:mus Dominus Episcopus Sibenicensis cum suo clero habeat terminum ad respondendum et deliberandum, ac respondisse et deliberasse super parte capta super predictis amodo usque per totum mensem Madij proxime

quandam parte per Egregios et generosos cives Sibenicenses in eorum generali Consilio sub 1449, die 23 mensis Martij, super provisione Ecclesie nostre Cathedralis, cuius tenor de verbo ad verbum talis est, videlicet: (Sequitur tenor partis suprascripte) Ad quam partem, infra terminum per dictum generosum Consilium nobis in scriptis prefixum, obmissa verborum multiplicatione, taliter sub brevitate respondemus. Primum est ante omnia, ad vitium ingratitudinis excludendum, non quas debemus,

tunc quando primo dicta Ecclesia Sancti Jacobi insignita fuit titulo Ecclesie Cathedralis, et hec civitas sublimata extitit dignitate pastorali, q. f dicta Ecclesia habebit sufficientes expensas de propria dote unde eius fabrica absque gravamine alicuius persone particularis sufficienter et ample poterit sublevari. Vos igitur, o generosi et circumspecti cives, dignitate pastorali monemus et dilectionis affectu devotissime obsecramus, ut sub aliquo predictorum modorum vel sub

verbis utar beatissimi doctoris Gregorii in omelia super Matheum, solicite, inquit, dilectissimi, nos considerare expedit ne nos qui plus ceteris in hoc mundo accepisse aliquid cernimus, ab auctore mundi gravius inde judicemur; cum enim augentur dona, rationes etiam crescunt donorum; tanto ergo humilior atque serviendum Deo promptior quisque debet esse ex munere, quanto se in collatis benefitiis obligatiorem esse conspicit in reddenda ratione. Et hec ad responsionem prefate partis dicta sufficiant.

5  Par annis facieque tibi defloruit ante
Narcissus, formae captus amore suae,
Oebalius tibi par periit puer et puer ille
Magna deum exarsit cuius amore parens.
Non semper simulque pubescit floribus Hyllas,
10   Nec partu campus versicolore rubet.
Huic quoque obesse solent inimicae tempora brumae,
Huic quoque Marmarici flaminis ira nocet.
Crede mihi, brevis est et non diuturna voluptas
Quam superi formae constituere bonis.
15  Si male

vel potius aliqua intermissione tuae maximae in me benevolentiae his superioribus temporibus saepissime ad te meas litteras dare destitissem, merito hominis ingratissimi nomen, quod ab ineunte aetate mea totis viribus evitare conatus sum, profecto incurrerem. Sed quia illa tempora cum in partibus regni Rassiae, tum etiam in Pannonia me pluribus incumbentibus causis detinuerunt, non parum dolui hanc causam me a scribendo tantum retardare potuisse. Quod tametsi intervallum jam satis longum visum est, tamen et recordatione tuarum clarissimarum virtutum, et tui amplitudine nominis,

alterum vero jam impetratum conservari intellexero, munus divitiarum multarum pretiosius me adquisivisse fatebor. Erit namque mihi hoc praestantissimum munus et ad animi jocunditatem et apud nostros homines ad memoriae dignitatem quam maximam, si in his partibus tua mihi scripta pervenerint. Quamobrem te plurimum exorare ac magnopere obtestari non desinam ne clarissimam auctoritatem spectatissimi et pro maximis gravissimisque causis a toto orbe terrarum cogniti atque probati viri huic meo honori deesse velis. Dolui profecto

Ex Alobrogibus domum salvum te venisse magna laetitia affectus sum. Novi excellens ingenium tuum et magnarum rerum cupidissimum; si quod priscarum illustrium litterarum vel vetustatis insigne vestigium nactus es, rogo facito me participem, ut extent tuae perpetuae in me benevolentiae signum et monimenta amoris. — Si Cesarem et Philippicas ad me mittes, mihi pergratum facies. Recte fidei Thome, iustis de causis mihi amantissimo, cesarem committere potes; qui

πολυπραγμοσύνη Latine significet, longo verborum ambitu describit. Idem, oppido quam frequenter, pro accurato ponit curiosum. Ego tamen, bona venia docti hujus et diserti auctoris, eo vitio praeditos, partim negotiosos, partim curiosos, vitium ipsum tum negotiositatem tum curiositatem appello. Cum praesertim Nigidius, homo ipsius judicio juxta Varronem doctissimus, affirmaverit, inclinamentum semper

Latine significet, longo verborum ambitu describit. Idem, oppido quam frequenter, pro accurato ponit curiosum. Ego tamen, bona venia docti hujus et diserti auctoris, eo vitio praeditos, partim negotiosos, partim curiosos, vitium ipsum tum negotiositatem tum curiositatem appello. Cum praesertim Nigidius, homo ipsius judicio juxta Varronem doctissimus, affirmaverit, inclinamentum semper hujuscemodi verborum, ut,

in hac nostra barbaria, nec librorum copia dabatur, nec qui excitare studium posset, usquam applaudebat auditor. Nec vero ego nunc totam ausu temerario Iliadem aggressus, fastidiosum lecturis et ridendum Satyris texui volumen; sed exercendi tantummodo mei gratia, unam ex tanti operis libro sexto particulam libavi, quae Bellerophontis in primis fabulam continet; quem locum ideo potissimum delegi, quod hujus Herois nomen quidem apud Latinos celebre cognoveram, at vero genus et facta et exitum, passim ignorari videbam. Verum et alia quaedam, notitia et memoratu digna hoc habet carmen. Hic

Ego, mi Compater, excusationem tuam facile accipio. Tu vero illa, quae per Plebanum scripsi, non debebas tam alte intelligere. Scripsi, non quia omnino tibi diffiderem, sed partim ioco, partim ut te exstimularem, quo citius satis faceres desiderio D. N. qui ut scis, propemodum avidior est laboris quam vitae. Cui cum narrassem, quemadmodum tibi scripserim de non tangenda pecunia, indignatus dixit: Tu illum bonum virum facies cadere in aliquam desperationem. Respondi.

Ego, mi Compater, excusationem tuam facile accipio. Tu vero illa, quae per Plebanum scripsi, non debebas tam alte intelligere. Scripsi, non quia omnino tibi diffiderem, sed partim ioco, partim ut te exstimularem, quo citius satis faceres desiderio D. N. qui ut scis, propemodum avidior est laboris quam vitae. Cui cum narrassem, quemadmodum tibi scripserim de non tangenda pecunia, indignatus dixit: Tu illum bonum virum facies cadere in aliquam desperationem. Respondi. Sinite me cum

misericorditer corripit, ne in sempiternum perdat; interdum et completuris in malitia sempiterna tormenta, quibus deputati sunt, in mortali uita incipit infligere; non numquam mala inducit, quo in depellendis illis manifestiora opera sua faciat. Haec autem singula partitur certo inscrutabilique consilio, cui quae expediant distribuendo.

Expedit namque uiris fortibus laudem et gloriam propria uirtute comparare. Π audi gloriam propria uirtute comparandam not. lector A2 in marg. Nec in ipsis terrestrium

dignum ad quod respiciat intensius operi suo Deus. Ecce par Deo dignus uir fortis cum fortuna mala compositus, utique etsi prouocauit! Non uideo, inquam, quod habeat in terris Iuppiter pulchrius si conuertere animum uelit, quam ut spectet Catonem, partibus non semel fractis, stantem nihilo minus inter ruinas publicas. Π ut Iuppiter spectet Catonem stantem not. lector A2 in marg. Huic etiam exemplum Reguli subicit: Veniamus, ait, ad Regulum. Quid illi fortuna nocuit quod eum documentum fidei, documentum

ad percutiendum, quem uoluerit, et ipsa uirga et baculus glorientur et dicant a se percussum esse, qui percussus est? Et sic tu, cum organum Dei fueris uoluntatis, erigeris in superbiam et cuncta, quae geruntur, tuae gloriaris fuisse uirtutis. Hinc admonentur duces ac principes terrarum, ne partos triumphos et reportatas ex hoste uictorias propriae ascribant uirtuti, sed cuncta potius uoluntati Dei tribuant, qui nouit multitudinem copiosam in paucorum concludere manu. Facit enim multorum amentia, et praecipue eorum qui sibi diuinos usurpant honores, iram Dei ante peractam uitam in se

amicorum meorum, qui me perpulerunt ut prudens, licet inuitus, in illud uitii prolaberer quod in uulgari est prouerbio: Canicula festinans parere catulos parit caecos . Hic uero noster partus etiam ex alia ratione monstruosus est, utpote quo membrum unum, non integrum corpus enixi sumus. Illud tamen qualecumque (quando mihi ita faciendum fuit) ad Vestram Reuerendissimam

optimus consolator. Qua in re, quando curandorum animorum artem professi sumus, nobis ueluti corporum medicis faciendum statui generales quasdam ac praecipuas medendi rationes tradere, particulares uero et quae sedulo accidere possunt prudentiae medici relinquere, praesertim cum ipsae ex traditis principiis per se facile percipi poterunt.

exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri canities? Quid quod merito suspecta libido est quae uenerem affectat sine uiribus. Aspice partis nunc damnum alterius. Nam quae cantante uoluptas, sit licet eximius citharoedus, situe Seleucus et quibus aurata mos est fulgere lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri

oneribus. Quae expertus Maronis amicus Gallus honestissimo carmine ex persona senis uoluit deplorare. Quid mihi diuitiae? Quarum si demeris usus quamuis largus opis semper egenus ero, immo etiam partis poena est incumbere rebus, quas cum possideas est uiolare nefas: non aliter sitiens uicinas Tantalus undas captat et appositis abstinet ora cibis. Efficior custos rerum magis ipse mearum

exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri canities? Quid quod merito suspecta libido est quae uenerem affectat sine uiribus. Aspice partis nunc damnum alterius. Nam quae cantante uoluptas, sit licet eximius citharoedus, situe Seleucus et quibus aurata mos est fulgere lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri

exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri canities? Quid quod merito suspecta libido est quae uenerem affectat sine uiribus. Aspice partis nunc damnum alterius. Nam quae cantante uoluptas, sit licet eximius citharoedus, situe Seleucus et quibus aurata mos est fulgere lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri

exiguus cum ramice neruus et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit. Anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri canities? Quid quod merito suspecta libido est quae uenerem affectat sine uiribus. Aspice partis nunc damnum alterius. Nam quae cantante uoluptas, sit licet eximius citharoedus, situe Seleucus et quibus aurata mos est fulgere lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri

oneribus. Quae expertus Maronis amicus Gallus honestissimo carmine ex persona senis uoluit deplorare. Quid mihi diuitiae? Quarum si demeris usus quamuis largus opis semper egenus ero, immo etiam partis poena est incumbere rebus, quas cum possideas est uiolare nefas: non aliter sitiens uicinas Tantalus undas captat et appositis abstinet ora cibis. Efficior custos rerum magis ipse mearum

oneribus. Quae expertus Maronis amicus Gallus honestissimo carmine ex persona senis uoluit deplorare. Quid mihi diuitiae? Quarum si demeris usus quamuis largus opis semper egenus ero, immo etiam partis poena est incumbere rebus, quas cum possideas est uiolare nefas: non aliter sitiens uicinas Tantalus undas captat et appositis abstinet ora cibis. Efficior custos rerum magis ipse mearum

oneribus. Quae expertus Maronis amicus Gallus honestissimo carmine ex persona senis uoluit deplorare. Quid mihi diuitiae? Quarum si demeris usus quamuis largus opis semper egenus ero, immo etiam partis poena est incumbere rebus, quas cum possideas est uiolare nefas: non aliter sitiens uicinas Tantalus undas captat et appositis abstinet ora cibis. Efficior custos rerum magis ipse mearum

uestra uertetur in gaudium. Iterum autem uidebo uos et gaudebit cor uestrum et gaudium uestrum nemo tollet a uobis. Aptissimum namque ad comparationem praesentium et futurorum gaudiorum praegnantis mulieris induxit exemplum; quae quamuis causam partus non absque ingenti sciat dolore transire, quia auiditate nimia liberos cupit, dolores tormentum spernit dum, quod satis diligit, concupiscit et ante gaudet ex prole quam contristetur ex partu, nec recusat fecunditatis exordia, quamuis

mulieris induxit exemplum; quae quamuis causam partus non absque ingenti sciat dolore transire, quia auiditate nimia liberos cupit, dolores tormentum spernit dum, quod satis diligit, concupiscit et ante gaudet ex prole quam contristetur ex partu, nec recusat fecunditatis exordia, quamuis certa sit ea non absque magnis angoribus euentura, quoniam, dum maius gaudium cogitat, tristitiae curas amplectitur. Sic et in omnibus paene rebus humanis difficile potest esse laetitiam nisi

cui depositum negatum fuerat, persuadere est conatus illo carmine quo ait: Ponamus nimios gemitus. Flagrantior aequo non debet esse dolor uiri nec uulnere maior: tu quamuis leuium minimam exiguamque malorum particulam uix ferre potes Sic et nos dicere uulgo solemus: "Quid tu faceres si grauiora detrimenta acciperes, quando haec tenuia adeo iniquo fers animo?" Ac si dicatur "Pudere debet

meorum et qui deleta nonnulla: quos est (ut noua omnia facere solent) haud parum delectata, atque adeo ut me sine cessatione in dies magis compellere, immo et pro ea, quę ipsis mecum est, necessitudine liberius cogere coeperunt, quo ceteris partibus posthabitis hanc primum absoluerem, quippe quod ducebant dignum humani generis munus, et propter creberrimas calamitates, quibus mortalium uita assidue quatitur, apprime necessarium; contendentes se nullatenus uelle pati eius

internosceret; atqui earum uel numerum prę nimietate aut cognoscere aut tenere possibile est nemini. Hinc et sapientes uniuersi, qui artes et disciplinas tradiderunt, curauerunt in uniuerso de generibus pręcipere rerum, de singulis autem in particulari scientiam ullam posse consistere negauerunt, uel propter innumeram turbam earum, uel propter iugem infinitamque uarietatem. Prol. 17 Qua in re pro Nobis ergo | nobis addidit ante

II.15.10 durioribusque pro et durioribus II.15.11 Maxim. eleg. 1,181-194, ubi 182 opum; 183 poena est partis; 189 hortis pro ortis; 191 super pro sunt; 192 datur pro fuit II.15.12 quattuor... reuoluto ] qui quattuor rotis uitiorum uoluitur V1 | mortisque ] mortis

II.15.10 durioribusque pro et durioribus II.15.11 Maxim. eleg. 1,181-194, ubi 182 opum; 183 poena est partis; 189 hortis pro ortis; 191 super pro sunt; 192 datur pro fuit II.15.12 quattuor... reuoluto ] qui quattuor rotis uitiorum uoluitur V1 | mortisque ] mortis

II.15.10 durioribusque pro et durioribus II.15.11 Maxim. eleg. 1,181-194, ubi 182 opum; 183 poena est partis; 189 hortis pro ortis; 191 super pro sunt; 192 datur pro fuit II.15.12 quattuor... reuoluto ] qui quattuor rotis uitiorum uoluitur V1 | mortisque ] mortis

II.15.10 durioribusque pro et durioribus II.15.11 Maxim. eleg. 1,181-194, ubi 182 opum; 183 poena est partis; 189 hortis pro ortis; 191 super pro sunt; 192 datur pro fuit II.15.12 quattuor... reuoluto ] qui quattuor rotis uitiorum uoluitur V1 | mortisque ] mortis

| Hier. ep. 75,2 III.18.4 post dari delevit ita ex III.18.5 proprio ] particulari uel speciali V1 III.18.6 uidemur... subiectos sic; ex uidemus obnoxios suppeditatosque

liberalitatemque quotidie experiebamini, cuius ingenii dexteritatem et incredibilem consilii prudentiam in dies magis admirabamini. Amisistis summi pontificis, patris uestri piissimi, singulare solacium et sacrae eius senectutis optatissimum baculum, participem secretorum, laborum socium, peregrinationis comitem, leuamen curarum, et per quem totius orbis principibus fidissima responsa et reddere consueuerat et accipere. Absit uero inuidia et liuor edax saltem parcat cineribus. Extinctus

nec impunitatem erratorum laudauit, nec liberalitatem suam ullis male merentium factis occludi passus est. Felices quibus illa perfrui licuit, et nunc omnium infortunatissimos quibus tam crudeli fato erepta est. Quingentos ferme pascebat familiares, partim illustri, partim nobili, omnes honesto loco natos: praelatos, milites, doctores, oratores, poetas, aut alicui alii honestae arti deditos; nullis tantorum sumptibus, nullis grauabatur impensis. Hospitem enim sese omnium honestorum uirorum esse dicebat, quod ipsa

erratorum laudauit, nec liberalitatem suam ullis male merentium factis occludi passus est. Felices quibus illa perfrui licuit, et nunc omnium infortunatissimos quibus tam crudeli fato erepta est. Quingentos ferme pascebat familiares, partim illustri, partim nobili, omnes honesto loco natos: praelatos, milites, doctores, oratores, poetas, aut alicui alii honestae arti deditos; nullis tantorum sumptibus, nullis grauabatur impensis. Hospitem enim sese omnium honestorum uirorum esse dicebat, quod ipsa ueritate erat

eius culpa ad alios deuenerat, quadraginta milibus ducatorum de propriis facultatibus redemptam imperio ecclesiae restituit. Cuius exaugendi tanto flagrabat studio ut ne minimam quidem eius particulam deperire pateretur. Vnde urbem illam magis ecclesiae quam fratris gratia uoluit uendicare. Porro iustitiam ipsius ex illo spectare licet quod in tanta rerum potestate constitutus nemini uim attulit, nullum uiolenter oppressit. Vnde et uicario illi Imolae, quamuis de

uoluntas defuerit, sed facultas. Et nisi tanta temporis angustia prohibitus fuissem, nullus uestrum meae gratitudinis uices doleret. Meritum, quod potui, moriens uobis persolui. Supplicaui summo pontifici ut beneficia, quae in me contulerat, sua clementia inter uos partiatur, ut et uos meritorum uestrorum et me non prestiti officii minus paeniteat. Ad haec compellit me et uehementius urget mea erga uos incredibilis caritas ut uos horter atque obtester ne huius mundi

immortalitati. Reliquum est quod uos per uiscera misericordiae saluatoris nostri supplex deprecor ut mihi, quaecumque in uos deliqui, condonare dignemini. Minus quippe meae iuuentutis potens fui, et nonnunquam partim oculos, partim aures uestras in multis offendi. Sed eorum tanto facilius me a domino misericordiarum consecuturum confido quanto uos modestius uiuentes pro me dominum deprecabimini.

immortalitati. Reliquum est quod uos per uiscera misericordiae saluatoris nostri supplex deprecor ut mihi, quaecumque in uos deliqui, condonare dignemini. Minus quippe meae iuuentutis potens fui, et nonnunquam partim oculos, partim aures uestras in multis offendi. Sed eorum tanto facilius me a domino misericordiarum consecuturum confido quanto uos modestius uiuentes pro me dominum deprecabimini.

nudato ac sublato, ut poterat, capite, religiose ueneratus est, deinde exhibitis manibus ac pedibus rite perunctus; quo facto Proferte, inquit sacros codices, et aliquid de diuinis mysteriis meam domino animam commendantes recitate. Quibus mox prolatis usque in lucem partim psalmi decantati sunt, partim lecta euangelia, semperque intentus auribus atque oculis in ea quae legebantur, etiam deficiente spiritu, perstitit, donec lector dominicae passionis ad illum locum peruenit ubi scriptura inquit et inclinato capite emisit spiritum.

capite, religiose ueneratus est, deinde exhibitis manibus ac pedibus rite perunctus; quo facto Proferte, inquit sacros codices, et aliquid de diuinis mysteriis meam domino animam commendantes recitate. Quibus mox prolatis usque in lucem partim psalmi decantati sunt, partim lecta euangelia, semperque intentus auribus atque oculis in ea quae legebantur, etiam deficiente spiritu, perstitit, donec lector dominicae passionis ad illum locum peruenit ubi scriptura inquit et inclinato capite emisit spiritum.

Mocenicum uenit. Ubi complexi atque consalutati inuicem sunt, Nicolaus: Vides- inquit- optime imperator, uides magnitudinem classis, quam accitis undique nauibus comparaui, omnibusque ad oppugnandam urbem necessariis instruxi. Praeterea distributis partibus praefectis ac turmarum ducibus, qua quisque urbem oppugnaret ordines optime disposui. Quapropter magnam spem in manibus urbis recuperandae habes. Igitur trado tibi imperium: rem a me inceptam prosequere, absque dubio urbe potiturus . Mocenicus

maritimum Castri appellatum, situm in agro Pergameno. Pergamus fuit olim ciuitas in tota Asia celebrata, in qua primum usus chartae ex pellibus caprinis inuentus est: quamobrem et pergamenae dictae sunt. Huius urbis reges maiori parti Asiae imperitarunt, quorum ultimus Attalus Philopater Romanum populum heredem instituit. Nunc uix uestigia quidem tantae urbis apparent. Ager tamen propter fertilitatem frequentibus uicis habitatur. Itaque intempesta nocte

quaestores ex praefectis nauium, duos Venetos, tertium Dalmatam, quem morem etiam creandorum quaestorum semper tenuit. Quaestores uero primum decimam totius praedae, iuxta antiquissimum morem Venetorum imperatori dant; equites ex praeda per eos capta, factis partibus, duas pro se retinent, tertiam quaestoribus assignant; ita enim cum imperatore conuenerant. Captiui autem omnes, quos naualis turba ceperat, quaestoribus traduntur, quos omnes posita hasta sub corona uendunt. Deinde pecuniam hoc modo distribuunt: primum omnibus ex naualibus, qui hostem

praefecto, qui aderat, tradidit. Quibus peractis, cum omnibus copiis Coricum uersus nauigat. Inter nauigandum autem Zancius, a rege Ferdinando classis dux constitutus, cum decem triremibus uenit. Coricus a duabus partibus mari alluitur, tertia a continenti profundissima fossa munitur, duplici ac ualido muro undique circundatur. Portum habet a parte fauonii, quem intraturis non procul a muris oppidi transeundum est. Ex aduerso,

a quibus omnibus artibus militaribus instruuntur. Qui adulti cum principe militant, hos Ianizaros uocant. Si qui genere aut ingenio praestant, illos ad maiorem dignitatem prouehunt. Ex his duces exercituum, subassas regionum, praefectos oppidorum et arcium creant; caetera turba partim ad praesidia oppidorum, partim ad custodiam corporis principum manet, eosque in bellum et in proelium, uel quocunque ierint sequuntur. Haec cohors totius Othomani exercitus robur ac paene inuicta manus est. Nam omnes uictorias et iste princeps et eius maiores

militaribus instruuntur. Qui adulti cum principe militant, hos Ianizaros uocant. Si qui genere aut ingenio praestant, illos ad maiorem dignitatem prouehunt. Ex his duces exercituum, subassas regionum, praefectos oppidorum et arcium creant; caetera turba partim ad praesidia oppidorum, partim ad custodiam corporis principum manet, eosque in bellum et in proelium, uel quocunque ierint sequuntur. Haec cohors totius Othomani exercitus robur ac paene inuicta manus est. Nam omnes uictorias et iste princeps et eius maiores horum armis ac uirtute

autem scribebat, etsi principes tyrannidis, auditis copiis atque ingenti imperatoris apparatu, metu perterriti, profugissent, restare tamen multos, qui omnium consiliorum participes tyrannorum fuerant, et qui multa contra ius et fas dixerant et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter uehementer imperatorem

Deinde ex Veneta natione praefectos delegit, quos cum praesidio Cretensium sagittariorum omnibus arcibus praefecit. Quibus expeditis, quoniam post fugam tyrannorum regina multos ex satellitibus comprehensos in carcere retinebat, imperator, habita quaestione caedis, participes atque conscios supplicio affecit, caeteros suspectos cuiusque condicionis in exilium misit, multos noxios maleque animatos per insulam delitescentes aqua igneque interdicto proscripsit, et nonnullos, qui studio reginae contra tyrannos operam suam nauauerant,

cum toto exercitu per Macedoniam, deinde Triballorum prouinciam pertransiens, in Albaniam uenit, omnes circumiacentes campos Scodrae copiis suis occupat. Hic, inito numero copiarum, octuaginta milia hominum in exercitu se habere comperit. Itaque distributis partibus oppidum undique obsideri iussit, et, ne quis exire aut intrare oppidum posset, diligentissime obseruari mandat. Opifices ad fundendas bombardas operam intendunt. Bassa, caesis trabibus in proxima silua, infra oppidum, mare uersus, fluuium ponte iunxit, cui

Atque eadem noster nomina prętor habet.
Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter:
Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares.
5  Illius est merces cęlum; speramus et istum
Consortem cęli participemque fore.
Tale bonum capiet, cum terram liquerit olim,
Sed iuuat et terras ut colat ipse diu. Ad inclytum uirum Andream Grittum Venetorum principem bene meritum

Auriferos indute ueni, rex Iuppiter, imbres:
Inclusam Danaem ferrea turris habet.
Auriferos, mihi crede, feras nisi, Iuppiter, imbres,
Damnabis durę limina clausa domus. =
Aurum Sauromatas, Parthos, Tracesque Getasque 5
Perdomuit populos, oppida, castra, duces. In Marcum Suitarizam uxori odiosum
Quęris cur coniunx, quę te dilexerat olim,

Amphitrioniadem fama fuisse refert,
Ipse ego quam uobis hilari ferar obuius ore
50   Et toto cędam protinus hospitio!
Cunctorum, quęcunque Deus mihi donat, amicos
Consortes fieri participesque uolo.
Solari interea Martis, Francisce, maligni
Casibus afflictos hac ratione potes:
55  Nec frangi aduersis nec lętis fidere rebus
Egregium quiddam magnificumque putent.

Tu roseum lunę uultum stellasque minores,
Vt, dum lentus habet mortalia corpora somnus,
Lustrarent tacitas nocturno lumine terras.
Diuidis inde diem a tenebris mensesque reducis
35  Et partita quater sua tempora sufficis anno
Restituisque uices quibus unco uomere putrem
Pinguibus in campis glebam uersaret arator
Et quibus aut messor fruges aut uinitor uuas
Cogeret, ante acti gratissima

Frigore contectis gelidisque errauit in aruis.
60  Tu tempestatem diram sęuasque procellas
Colligis atque fugas rursum redeunte sereno.
Per Te terra suos educit prodiga foetus,
Frugifero partu nunquam frustrata coloni
Spem cupidam, sata lęta ferens et dulcia Bacchi
65  Munera, in apricis flauentem collibus uuam,
Herbasque et uario uernantia prata colore,
Felices arbusta simul pandentia

sed modo perpetuam.
Obiit anno a Dominica passione LXVIII. Thomas Didymus
Didymus ipse Medos, Hyrcanos, Bragmanas idem
Persasque et Parthos Armeniosque docet.
Gondophorum regem credentem fonte perenni
Lauit: res miras credidit ille uidens.
5  Tum pręter puerorum coetus ac mulierum
Sunt hominum pariter milia lota nouem.

20  Non tamen improbitas dissociauit eos:
Hic pius, ille magis contra commissa seuerus
Extitit; aut nutus numinis istud erat,
Vt per digressos peragratis pluribus orbis
Partibus in plures gratia sparsa foret.
25  Post hęc Barnabas Cypri docet et Salaminis
Matthei secum scripta sacrata ferens.
His morbo affectos tangens langore leuauit,
Hęc relegens uitę

Hieronymo Papali salutem. Nuper petenti tibi ut Francisci Petrarchę, inter Thuscos poetas facundissimi, de beata Maria matre semper uirgine cantilenam suo uernaculo sermone compositam Latinam facerem, negare non potui, licet enim partim ingenii eruditionisque meę paruitas, partim ipsa uertendi difficultas ab eo me non parum dehortarentur. Sunt quippe linguarum proprietates quędam ita natura comparatę ut multa quę in alio idiomate apte, apposite lepideque dicuntur

tibi ut Francisci Petrarchę, inter Thuscos poetas facundissimi, de beata Maria matre semper uirgine cantilenam suo uernaculo sermone compositam Latinam facerem, negare non potui, licet enim partim ingenii eruditionisque meę paruitas, partim ipsa uertendi difficultas ab eo me non parum dehortarentur. Sunt quippe linguarum proprietates quędam ita natura comparatę ut multa quę in alio idiomate apte, apposite lepideque dicuntur in aliud conuersa degenerare uideantur atque

2.29.27   Ista mei luctus et magni causa doloris,
2.29.28   Et superat querulos nostra querella modos.
2.29.29   Est genus inuisum cunctis in partibus orbis,
2.29.30   Turcorum semper perfida turba fuit.
2.29.31   Viuit et hic populus Maomethis lege nephanda,

3.12.1.16   Nomen ad hoc semper flectitur omne genu.
3.12.1.17   Sexta dies Iani est, qua stella nouella reduxit
3.12.1.18   Virginis ad partum regia dona sacrum.
3.12.1.19   Est quindena dies decima cum luce biformis
3.12.1.20   Ad decus ensiferi facta beata dei.

Pax Prouerbium Pudicicia Pietas Penitentia Patientia, patiens Paupertas, pauper Prodigus Peruersus Partus Poetę Pictor Piscator Perfidia Petitio, petanda a Deo Potentia Patria Peccatum, peccator Promissum, promissio

ad Opilium tulit plumbo in os addito 312 . Mithridates Aquilio duci capto aurum infudit. Fossores auri ruina opprimuntur 313 . Marcus Crassus post Syllam ditissimus, nec fuit satis, nisi totum Parthorum esurisset aurum 316 . Quę malum amentia est id in uita cupere, quod aut etiam seruis contigerit aut ne in regibus quidem inuenerit finem. Rerum, non animi

Socrates noluit educi custodia sentiens animos esse immortales. Cato gauisus est se nactum causam mortis. Sententię de animo Epicureorum, Dicearchi et Stoicorum 100 . Item Panetius et Plato. Animus in partes distributus duas: altera rationis particeps, altera expers 113 . Idem 130 . Animum cum Deo comparandum dicit 147 . TULLIVS DE FINIBVS

quodam modo dici possit, tamen quia infinito Dei statui pręcipue proximus procreatur, in ipsumque conuertitur sine medio, stabilis prorsus euadit 355 . Angelis pręsunt archangeli, his principatus, his quidam intellectus, qui dii iam participatione quadam denominentur, summo semper Deo pleni diuinoque nectare ebrii 381 .
Animę uires 5 . Animus immortalis 7 . Anima, ut se

potentię conuenit imperare, cum sapiens sit geratque totius animę prouidentiam. Irascendi uero naturę obsequi rationi proque illa pugnare 208 . Anima trifariam diuiditur ut supra 231 . Animę figura et partium eius mystica 232 . Quare animos immortales esse asserendum 233. 234 . Immortalem esse animam 238 . Nec iniusti animam interire. Anima immortalis. Qualis anima. Animus

mouetur 350 . Anima inter summa et infima media est. Summa sunt Deus et angelus, infima qualitas et corpus; sic utrimque tertia est, hinc cum inferioribus, illinc cum superioribus conuenit. Quomodo implet corpus. Quomodo in singulis corporis partibus tota pręsens. Quomodo diuidua simul et indiuidua. Anima corporum domina est, Anima rationalis est uita intelligens discurrendo et corpus uiuificans tempore 351 .

Cur anima interdum obsequitur corpori. Anima libere operatur 377 . Mens absque corpore operatur 378 . Quare uires animi deficere uideantur deficente corpore. Inter sensus et mentem. Anima conuenit partim cum diuinis, partim cum brutis 380 . Contra Epicureos non esse incongruum, quod homo sit partim mortalis, partim immortalis. Penitus mortalis. Penitus mortalis, inter hos homo medius. Item sicut ultimum in ordine corporum est

interdum obsequitur corpori. Anima libere operatur 377 . Mens absque corpore operatur 378 . Quare uires animi deficere uideantur deficente corpore. Inter sensus et mentem. Anima conuenit partim cum diuinis, partim cum brutis 380 . Contra Epicureos non esse incongruum, quod homo sit partim mortalis, partim immortalis. Penitus mortalis. Penitus mortalis, inter hos homo medius. Item sicut ultimum in ordine corporum est incorruptibile, sic et ultimum

operatur 378 . Quare uires animi deficere uideantur deficente corpore. Inter sensus et mentem. Anima conuenit partim cum diuinis, partim cum brutis 380 . Contra Epicureos non esse incongruum, quod homo sit partim mortalis, partim immortalis. Penitus mortalis. Penitus mortalis, inter hos homo medius. Item sicut ultimum in ordine corporum est incorruptibile, sic et ultimum in ordine mentium 381 . Contra Epicurum de rerum serie. Vt luna ad solem,

Quare uires animi deficere uideantur deficente corpore. Inter sensus et mentem. Anima conuenit partim cum diuinis, partim cum brutis 380 . Contra Epicureos non esse incongruum, quod homo sit partim mortalis, partim immortalis. Penitus mortalis. Penitus mortalis, inter hos homo medius. Item sicut ultimum in ordine corporum est incorruptibile, sic et ultimum in ordine mentium 381 . Contra Epicurum de rerum serie. Vt luna ad solem, sic nostra mens

Voluptas cupiditati rationabili contraria 72 . Concupiscentiam esse irrationabilem appetitum. Item quę illi subincidunt. Affectiones bonę tres: gaudium, cautio, uoluntas 73 . Concupiscentias partim esse naturales, partim inanes 109 .
Auditus. Audire esse, cum is, qui medius? est inter/loquentem et audientem est aer, uerberatur orbiculariter, deinde agitatus auribus influit,

cupiditati rationabili contraria 72 . Concupiscentiam esse irrationabilem appetitum. Item quę illi subincidunt. Affectiones bonę tres: gaudium, cautio, uoluntas 73 . Concupiscentias partim esse naturales, partim inanes 109 .
Auditus. Audire esse, cum is, qui medius? est inter/loquentem et audientem est aer, uerberatur orbiculariter, deinde agitatus auribus influit, quemadmodum et cisternę aqua

Parmenides ait animam ac mentem idem esse 91 . Idem dicit Democritus 92 . Protagoras dicebat nihil esse animam citra sensus 93 . Quod anima sit corpus tenuibus partibus per totam congregationem seminatum. Vires animi. Animam dissipari. Anima corporea 104 . Habitaculum. Diogenes sub porticu habitans Athenienses aiebat sibi condidisse habitaculum. Idem dolium, quod in Metroo erat, pro domo habuit

28 . Iosue simulata fuga cępit insecutos ex Hai 31. Iosue iussit prędam diuidi etiam iis qui in custodiam possessionis relicti fuerant 34 . Restitutioni non teneri quod iusto bello partum sit quodque Deus concessit et quod diu nemo repetiuit 37 . Dauid percusso cuneo Philistim prędam diuisit tam his qui pugnauerant quam qui ad tuendas sarcinas remeanserant 48 .

erat 47 . Marius ad temere dimicandum cogi non poterat 137 . Ingenium plus posse quam uires. Sertorius ingenio confecit, quod armis non potuit 144 . Noctu pugnare apud Parthos religiosum 24 . Mos in militia emerenda 33 . Quando bellum gerendum 62 . Thoraces Demetrio ex Cypro allati, quos cathapultę ictus offendere non poterat

congruo non discernitur 36 . Virtutis species IIII 37 . Bonum in IIII genera diuiditur: uirtus, habitus, commodum 37 . Bonorum tria genera: alia haberi possunt, alia participari, alia subsistere 38 . Bion nauigans cum pessimis hominibus in latrones incidit; dicentibus illis "peribimus, si cognoscamur"--- "at ego", inquit, "nisi agnoscamur"

Pompeius imperium pertesus 362 . Britanni esedis utuntur in pręlio 374 . Glasco ora inficiunt, ut in pugna horridiores sint 374 . Parthorum mors in pugna 376 . Fortunę uarietas in pręlio 435 . Maximinus argentea et aurea lorica usus, inaurato clypeo, aurata hasta, gladio argenteo et aureo, galea gemmata.

Iudeorum et gentium, et eorum pręmio 161 . Reuertere ad me, quoniam redemi te 161 . Me insulę expectabunt, et brachium meum sustinebunt 162 . De conuersis a diuersis partibus orbis 165 . Venit redemptor eis, qui redeunt ab iniquitate in Iacob. Omne pecus Cedar congregabitur tibi; arietes Nabaioth ministrabunt tibi. Venient ad te curui filii eorum qui humiliauerunt te, et adorabunt uestigia pedum tuorum

rapacibus, idolatris, maledicis, ebriosis; cum huiusmodi nec cibum sumere. Auferte malum ex uobis ipsis V. Corrumpunt bonos mores colloquia mala XV. AD CORINTHIOS II: Nolite iugum ducere cum infidelibus; quę enim participatio iustitię cum iniquitate? etc. VI. AD EFHESIOS: Nolite communicare operibus infructuosis tenebrarum, magis autem redarguite V. AD THESSALONICENSES II: Subtrahatis uos ab omni fratre ambulante

aue, communicat operibus eius malignis I. APOCALYPSIS: Angelo Pergami:Non negasti fidem meam, sed habeo aduersum te pauca, quia habes illic tenentes doctrinam Balaam, doctrinam Nicolaitarum II. Exite de illa, populus meus, et ne participes sitis delictorum eius, et de plagis eius non accipiatis XVIII.
Constantia. ACTVVM: Denunciato apostolis ne loquatur in nomine Iesu, respondens: Si iustum est in conspectu Dei uos potius audire

EX PARTE SECVNDA COMMENTARIORVM
Consortium. Apud dignos mansio pręcipitur apostolis 151 . Palatia luxuriosorum uitanda 153 . Particeps in bono dicitur, conparticeps in malo 235 . Cum quo quis utitur, ei similis fit 269 . Nunquid abscondere potest homo ignem in sinu suo, et

malo 235 . Cum quo quis utitur, ei similis fit 269 . Nunquid abscondere potest homo ignem in sinu suo, et uestimenta eius non ardeantur 263 . Qui cum fure participat 282 . Cum sancto sanctus eris 290 . Morbida pecus totum ouile corrumpit 304 . Discedite a me qui operamini iniquitatem 323 .

Conuersi uertuntur in stellas 432 . Emittet uerbum suum et liquefaciet ea 434 .
Consolatio. Et doloris et gaudii nostri gestimus alios facere participes 10 . Date siceram moerentibus 284 . Renuit consolari anima mea 375 . Fiat nunc misericordia tua, ut consoletur me 416 .

colorem mutat. Item colores mutat Scytharum tarandus et Indorum lycaon. Conchę ex prędante eas polypo escam capiunt 101 . Pinna se pandit, impletur pisciculis. Cancer, qui comes semper est ei, morsu signat, ut concludat se; deinde prędam partiuntur 103./ Drusus, tribunus plebei, sanguinem traditur caprinum bibisse, cum pallore et inuidia ueneni sibi dati insimulari Quintum Scipionem 3 inimicum uellet 275 . Nullum animal fraudulentius inuidet homini quam stellio

189 . Lamentum super pharaonem. Cane carmen lugubre super multitudinem Ęgypti 191 . Tristitia regis cum liberare cuperet Danielem, et edictum reuocare non liceret 198 . Dolores parturientis uenient ei 223 . Vlulate etc. 204 . Super hoc plangam quia desperata est plaga eius 208 . Operiebatis lachrimis altare Domini fletu et mugitu, ita ut

Bello Gygantum Typhonem timens uersa est in uaccam V . Pygmeam conuertit in gruem, Antigonam in ciconiam, quod cum Ioue coisset. Cynarę et regis Assyriorum filias ob earum insolentiam in gradus templi sui lapideos mutauit. Latonam in partu Dianę et Apollinis grauiter laborare et per diuersas regiones errare fecit V . Iasonem iuuit cum Minerua in raptu pellis aureę VII . Alcumenam ob adulterium difficili partu damnauit

mutauit. Latonam in partu Dianę et Apollinis grauiter laborare et per diuersas regiones errare fecit V . Iasonem iuuit cum Minerua in raptu pellis aureę VII . Alcumenam ob adulterium difficili partu damnauit IX . Alcyonę, Ceicis coniugi, exorata Morpheum, Somni filium, misit, qui ei mariti naufragium in quiete repręsentauit XI . Hersiliam, Romuli coniugem, deam fecit, quam Horam Quirini

Aurora Memnoni filio ab Achille occiso ab Ioue impetrauit, ut ipse et sorores in uolucres Memnonides uerterentur. Ipsius autem Aurorę lachrimę uerse sunt in rorem matutinum XIII . Lucina siue Elicia a parturientibus inuocatur. Alcumena parturiente nexis manibus Iunoni obsequens partum tardabat. Galantidem, eius ministram, quę illam mendacio deceperat, in mustellam uertit et ore, quo mentita est, partum edere iussit IX . Ceres, Iouis

Aurora Memnoni filio ab Achille occiso ab Ioue impetrauit, ut ipse et sorores in uolucres Memnonides uerterentur. Ipsius autem Aurorę lachrimę uerse sunt in rorem matutinum XIII . Lucina siue Elicia a parturientibus inuocatur. Alcumena parturiente nexis manibus Iunoni obsequens partum tardabat. Galantidem, eius ministram, quę illam mendacio deceperat, in mustellam uertit et ore, quo mentita est, partum edere iussit IX . Ceres, Iouis soror, Proserpinam illi genuit. Quam

impetrauit, ut ipse et sorores in uolucres Memnonides uerterentur. Ipsius autem Aurorę lachrimę uerse sunt in rorem matutinum XIII . Lucina siue Elicia a parturientibus inuocatur. Alcumena parturiente nexis manibus Iunoni obsequens partum tardabat. Galantidem, eius ministram, quę illam mendacio deceperat, in mustellam uertit et ore, quo mentita est, partum edere iussit IX . Ceres, Iouis soror, Proserpinam illi genuit. Quam raptam quęrens cum sitiret, Mysena anu aquam

XIII . Lucina siue Elicia a parturientibus inuocatur. Alcumena parturiente nexis manibus Iunoni obsequens partum tardabat. Galantidem, eius ministram, quę illam mendacio deceperat, in mustellam uertit et ore, quo mentita est, partum edere iussit IX . Ceres, Iouis soror, Proserpinam illi genuit. Quam raptam quęrens cum sitiret, Mysena anu aquam porrigente auide sumpsit. Quod iridentem Stellem puerum in stellionem uertit. Proserpinę. filię reditum ab inferis

Veh uobis diuitibus 343 . Aurum ophaz, quod nos obrizum possumus dicere 347 . Vbertas securitatem, securitas negligentiam, negligentia contemptum parit 380 . Dolor parturientis 37 . Planctus pęnitentię, carmen innocentię. Veh obstinatis 69 . Tristis est anima mea usque ad mortem 93 . Luctus indicium barbę capitisque rasura

Diaboli fallacia. Superbia eorum 65 . Ad quem modum Dominus uoluit demonibus innotescere 66 . Demonum diuersitas 69 . Diabolum beatitudinis angelicę participem fuisse 79 . Diabolus homicida ab initio. In ueritate non stetit. Ab initio peccat. Diaboli casus 80 . Quę causa sit miserię angelorum malorum 86 .

Impleuit Syon iudicio et iustitia. Respice, Syon, ciuitatem etc. 158 . Lętabitur deserta et inuia 159 . De Ecclesia a partibus orbis in unitate fidei congregata 161 . Quod fidelibus ornatur Ecclesia. Consolabitur Dominus Syon etc. Audi hęc, paupercula et ebria, non a uino etc. 162 . Solue uincula

id est superauit tentamenta, iam non meminit pressurę propter/gaudium retributionis perceptę XVI. Quadripartita uestis Domini quadripartitam eius figurauit Ecclesiam, quattuor scilicet partibus in orbem diffusam, et in eisdem ęqualiter, id est concorditer distributam. Tunica uero illa sortita omnium partium signauit unitatem, quę caritatis uinculo continetur etc. XIX. Maria Magdalena Ecclesiam signauit. Magdalon Gręce, Latine

Quadripartita uestis Domini quadripartitam eius figurauit Ecclesiam, quattuor scilicet partibus in orbem diffusam, et in eisdem ęqualiter, id est concorditer distributam. Tunica uero illa sortita omnium partium signauit unitatem, quę caritatis uinculo continetur etc. XIX. Maria Magdalena Ecclesiam signauit. Magdalon Gręce, Latine turris. Dicitur autem in Psalmo: Factus es mihi turris fortitudinis LX.

Vidi VII candelabra aurea, quę sunt VII ecclesię, et in medio similem Filio hominis I. Mulier amicta sole, et luna sub pedibus eius, et in capite eius corona stellarum XII; et in utero habens, et clamabat parturiens, et cruciabatur ut pariat XII. Et peperit filium masculum, qui recturus erat omnes gentes in uirga ferrea etc. Draco persecutus est mulierem quę peperit masculum; et datę sunt mulieri alę duę aquilę magnę, ut uolaret in desertum

Congregant dogmata in malum suum 297 . Impudenti facie sunt 300 . Emenda te 301 . Sagena hereticorum 303 . Muscę quę principantur parti Ęgypti. Qui peruertit iustos 304 . Prudentium dicta non capiunt. Impugnant sapientię ciuitatem. Non accipientes Vetus Testamentum 305 . Dentes peccatorum contriuisti 321 .

ueniens e corpore uirtus. Ipsa magnum sui decus est uirtus, non ullo honestamento eget 23 . Quid excolis formam? Cum omnia feceris, a multis animalibus decore uinceris. Quid capillum ingenti diligentia comis? Cum illum uel effuderis more Parthorum uel Germanorum modo iunxeris, uel ut Scytę solent, sparseris, in quolibet equo densior iactabitur iuba, horrebit in leonum ceruice formosior 63 . Fur. Dion argumentis collegit modo omnes sacrilegos esse, modo neminem

genere. Musteis finis mandendi non nisi periculo fit; tanta suauitas pomi est. Pyrrhi legatus austeritate uini offensus, marito matrem eius pendere in tam alta cruce dixit 142. Inerticula uitis sola non facit temulentum 144. Alexander in temulentia amicos interemit. Gloriam bibendo Parthi quęrunt. Famam apud Gręcos Alcybiades meruit, apud nos cognomen etiam Tricungius Mediolanensis tribus congiis epotis uno impetu 147. Lucius Piso biduo duabusque noctibus perpotationem continuauit. Marcus Antonius ebrius multa mala orbi terrarum intulit. Bibendi consuetudo auget

Famam apud Gręcos Alcybiades meruit, apud nos cognomen etiam Tricungius Mediolanensis tribus congiis epotis uno impetu 147. Lucius Piso biduo duabusque noctibus perpotationem continuauit. Marcus Antonius ebrius multa mala orbi terrarum intulit. Bibendi consuetudo auget auiditatem. Parthos plus sitire quo plus biberint. Androcides medicinam contra ebrietates raphanum mandi pręcepit 175. Inuehitur in luxum ęsculentorum 195. Tiberius Claudius princeps boleto t uenenatus a coniuge dato Agrippina 226. Fungi etiam familias

232. Buglosa herba in uinum deiecta animi uoluptates auget et dicitur uinum euphrosynum 251. Plurimum negocii aluus exhibet 256. Ebrietatem arcet pecudum assus pulmo pręsumptus 295. Vinum tedio uenire ex Clitorio amne potantibus. Parthorum reges ex Coapse et Euleo amnibus tantum bibunt 297. Fons aquę iucunde olentis Cabille in Messopia. Anguilla marina in uino putrefactra tedium uini facit 308. Poculo aureo puluino subdito Philippus rex dormire solitus 312. Vitellius in principatu suo

PLVTARCHI Gloria. Laudes de Agesilao 26. Agesilaus probari lętabatur ab his, qui et turpia improbare parati essent 30. Laudantibus Philippum Eschine et Philocrate, quod eloquens pulcherque esset et ad potum promptus, Demosthenes cauillatus ait has laudationes partim sophistę, partim mulieris, partim spongię esse nullamque in his commendationem inesse imperatoris 86. Methrodates, ut taceret, donatus, silere non potuit Cyrum a se uulneratum, ex quo Artoxerxis iussu graues poenasdedit 114. Gula. Centauri in

Gloria. Laudes de Agesilao 26. Agesilaus probari lętabatur ab his, qui et turpia improbare parati essent 30. Laudantibus Philippum Eschine et Philocrate, quod eloquens pulcherque esset et ad potum promptus, Demosthenes cauillatus ait has laudationes partim sophistę, partim mulieris, partim spongię esse nullamque in his commendationem inesse imperatoris 86. Methrodates, ut taceret, donatus, silere non potuit Cyrum a se uulneratum, ex quo Artoxerxis iussu graues poenasdedit 114. Gula. Centauri in conuiuio ebrii

Laudes de Agesilao 26. Agesilaus probari lętabatur ab his, qui et turpia improbare parati essent 30. Laudantibus Philippum Eschine et Philocrate, quod eloquens pulcherque esset et ad potum promptus, Demosthenes cauillatus ait has laudationes partim sophistę, partim mulieris, partim spongię esse nullamque in his commendationem inesse imperatoris 86. Methrodates, ut taceret, donatus, silere non potuit Cyrum a se uulneratum, ex quo Artoxerxis iussu graues poenasdedit 114. Gula. Centauri in conuiuio ebrii lasciuiunt mulieribusque

Sauli. Ille magis timuit eum, et factus est ei inimicus cunctis diebus 45. Viri Israel lamentantur, quod Iudas sibi pręripuerit, ut traducarent regem; illi e contra durius loquuntur ] 54. Ioab, princeps militię, Amasam collegam interfecit indignatus cum illo partiri dignitatem 54. Inuidia Samaritarum de reędificatione templi 83. dificato muro congregati sunt, ut pugnarent contra eos 86. Thobias regi ob pietatem in suos minus carus insidias effugit nudus. Illo uero mortuo pristinę dignitatis recuperauit sibi locum 90.

iras 132. Melior est ira risu. Ira 134. Aufer iram 135. Ab inope ne auertas oculos propter iram 141. Ne sis in domo tua sicut leo 142. Superborum rixa. Ira et furor execrabilia. Non irascaris proximo. Zelus et iracundia minuent dies 147. Sicut parturiens loquar: dissipabo et absorbebo simul 160. Iratus Hieremias maledixit diei in qua natus est 172. Ioachim rex iratus scidit uolumen prophetę 177. Ionas iratus non euenisse quod prophetauerat petiit tolli a se animam suam, et Dominus ad eum:

53. Celius orator iracundissimus clientis conuiuę patientia mollitur. Pythagoras perturbationes animi lyra componebat. Non uis esse iracundus, ne sis curiosus. Irę remedium dilatio. Plato in seruum iratus quomodo iram compescuerit. In Socrate irę signum erat uocem suhmittere, loqui partius 54. Omnis indignatio in tormentum suum proficit. Rex iracundus: Darius, Xerxes, Alexander in Clytum, Lysimacum, Lucius Sylla, Marcus Marius, Caius Cęsar. Ira regis Persarum, Cambyses, Cyrus in fluuium iratus, Cęsar in uillam, Alexander 55. Friuolis

inuidia, odium, metus, contemptus. Quomodo ista uitentur 52. Indoctus. Turpis et ridicula res est elementarius senex. Iuueni parandum est, seni utendum 13. Imperitis ac rudibus nuUus pręcipitationis finis est 27. Incontinens in uita uarius 100. Quicquid uirtute partum erit, intemperantiaę orruit 28. Inualidus. Non possumus quia nolumus. Nolle in causa est, non posse prętenditur 58. Incertum. Alienum est omne quicquid optando euenit 85. Infamia. Detractio 3. Aliena uitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt 52.

ex inimico amicum fecit, non puniendo, sed beneficiis afficiendo 280. Hannibal iurauit nunquam se amicum fore populo Romano 311. Gracchus de Scipione uera loquitur, licet inimicus 318. Ignauus. Semiramidis elephanti simulati 5. Qui orta seditione nullius partis esset, ab honoris petitione exclusus erat apud Athenienses 86. Terram et aquam tradere est alienę ditionis fieri 112. Fidenates fumo contra Romanos pugnantes ueluti contra apes 158. Notę censorię in ignauos 283. Marcelli animaduersio in

Iudeorum error 86. Niniuitę ludeos condemnabunt 87. Hedera, cucurbita, locusta 93. Iudei capite diminuti 96. Reliquię Israel saluabuntur. Iudei et gentiles 99. Israel earneus, Israel spiritalis 104. Regnabunt usque ad tempus in quo parturiens pariet 104. Septem pastores, octo primates. Sunt patres Veteris et Noui Testamenti 104. Ficus, uinea, oliua 133. Ablatum regnum a Iudeis. Populus Canaan 136. Homines et iumenta, id est Iudei et gentiles 154. Duę mulieres, Israel et Iuda uel

225. Labor. In laboribus comedes 1. Filii Israel afflicti oneribus operarum. 9. Missi ad colligendas paleas, quia laterum opera non implerunt 10. Moyses, cum solus non sufficeret ad ferendum onus populi, a Domino monitus LXX seniores delegit, cum quibus partiret laborem 21. Pertesi laborem itineris murmurauerunt et a serpentibus perierunt 23. Non ligabis os bouis triturantis 29. Ruth tam diu messuit, donec ordea et triticum in horreis conderentur 40. Operarii Salomonis in opus templi 56. Anna, uxor Thobię,

82. Chalcedonię mulieres alienis uiris occurrentes alteram maxillam aperiunt 86. AVLVS GELIVS
Lis. Solonis lex Athenis: Qui dissidente ciuitate nulli parti accesserit, fortunis careto et exul esto 14 . Prothagoras sophista se docere dicebat, qua uerborum industria causa infirmior fortior fieret 33 . Aliud esse cum populo agere, aliud concionem

Illi uel magnitudinem animi admirati, uel glorię inuidentes, expensas potius publice factas ęquo animo tulerunt. Pericles Atheniensis multos pauperes suis copiis sustentabat 52. Pelopida sibi pecunias, non se pecuniis seruire ostendit 59. Emilius argentum omne ex uictoria Persica partum aurumque in publicum redegit 104. Mos apud Egyptios damnatis, pridie quam interimendi essent, munuscula quędam ex regis aula mittere 112. Cymon in pauperes munificus 2. Agesilaus 28, 30. Liberalitas multa in Alexandro 46, 50. Ptolomeus omnia

uxore adulterium commisit 367. Britanni siluicolę matribus et sororibus coeunt 374. Antonius et Cleopatra 396, 404. Iuuenis Isiacorum sacrorum opera muliere potitus, quam aliter corrumpere nequiuerat 412. Phraortem Parthi regno eiiciunt, quia matris incesto concubitu se polluerat 413. Caligula cum sororibus stupri consuetudinem fecit 414. Messalinę libidines 415. Portentose libidines in Nerone 418. Domitianus probrosis mulieribus lecticę usum ademit. Vestalium incesta seuere

uiris consepultę 25. Mores gentis Affricę 8. BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA MARIA uirgo et mater. Prędixit Ezechiel propheta 3. Quomodo probatur possibilis uirginis partus. Euę ad Mariam comparatio 13. Virtus Altissimi obumbrabit tibi 18. De Marię uirginitate contra Heluidium 54. Quare nonprius concępit quam desponsaretur 54. Solus Christus natus de uirgine 79. Libellus de conceptu Virginis Marię

eos qui detrahunt miraculis mortuorumin Domino 118. MARIA. De assiumptione Virginis sermo 53. Marię uirginitas foecunda 54. De salutatione angeli ad eam. De assumptione, annunciatione, incarnatione, uirginitate 59. De partu Virginis attestantes prophetę et Euangelium 116. Exiet uirga de radice Iesse. Expositio 164. Mors per Euam, uita per Mariam 165. De salutatione angeli ad Virginem 168. Adducet urentem uentum Dominus de deserto etc. 268. Musica. De

de cisteraa tua 126. Vxor prudens 130. Vxor odiosa. Mulier fortis et optima 132. Quorum male se habent mulieres, filii, discipuli. Mulier bona licet sterilis, tamen felix 137. Dilige uxorem bonam 142. Non zeles mulierem sinus tui nec des ei potestatem tuarum partium 144. Vir et mulier sibi bene consentientes. Vxor sensata. Mulier nequam. Non dabis ei ueniam prodeundi. Mulier *bona, fortis, zelotipa, nequam, ebriosa, fornicaria. Mulier sedula, sensata, sancta, pudorata, bona, constans et sancta 146. Species mulieris

ad prophetissam et concepit filium etc. 153. Egredietur uirga de radice Iesse, id est Maria, et flos de radice eius ascendet, id est Christus 154. Aperiatur terra et germinet Saluatorem 161. Radix de terra sitienti, Christus de Virgine 163. Antequam parturiret, peperit, antequam ueniret, partus eius peperit masculum. Quis audiuit unquam tale et quis uidit huic simile etc. 166. Creauit Dominus nouum super terram. Femina circumdabit uirum 176. Porta hęc clausa erit et non aperietur, et uir non tranibit per eam,

etc. 153. Egredietur uirga de radice Iesse, id est Maria, et flos de radice eius ascendet, id est Christus 154. Aperiatur terra et germinet Saluatorem 161. Radix de terra sitienti, Christus de Virgine 163. Antequam parturiret, peperit, antequam ueniret, partus eius peperit masculum. Quis audiuit unquam tale et quis uidit huic simile etc. 166. Creauit Dominus nouum super terram. Femina circumdabit uirum 176. Porta hęc clausa erit et non aperietur, et uir non tranibit per eam, quoniam Dominus Deus Israel ingressus est

Pharos, Phenissa Tyros nunc non sunt, olim insulę fuere XV .
Mendacium. Galantis, ministra Alcumenę, Lucine deę mentita in mustellam uersa ore, quo decepit deam, eo partum edit IX .
Mutatio rerum. Sęculum aureum in argenteum, hoc in ęneum, hoc in ferreum. Licaon in lupum. Post diluuium saxa in homines. Daphne in laurum. Io in uaccam. Argus in

Pręstantissimum esse homines ad ueritatem et iustitiam erudire 124. Malus. Prauitatis causa ignoratio sui 2. Quod impietas sub Ioue coeperit, quę aureum sęculum exclusit 103. Quod mali omnes malos esse putant 106. MARIA. De conceptu et partu Virginis prędicto a philosophis 81. Mulieres uirorum officiis fungi non decere, contra Platonem 68. Themiste sola philosophiam didicisse dicitur 70. Mandata Dei. Quam efficax sit lex Dei et Ecclesię sacramenta 71. Quomodo pręcepta Dei a

Interrogatus, an mala esset mors- Quo nam, inquit, modo mala, quam pręsentem non sentimus? 59 . De morte eius uaria opinio: alii quod bouis pedem crudum comederit, alii quod spiritum continuerit, alii a cane morsum, cum polipum eis partiret 60 . Crates morti proximus: Perge, inquit, iam, amice, perge ad inferni sedes 61 . Zeno ob parsimoniam uictus XC uitę anno excessit incolumis atque integer ac sine morbo

Mores Cretensium 25. Medorum mores 65. Lydorum instituta 67. Persarum 91. Massagetarum 94. Getharum mores, Crestonum, Thracum reliquorum 111. Gallorum 185. Germanorum 347. Sueuorum ritus 373. Britannię ritus 374. Partorum mores 376. Pannonum ritus 403. Magnanimus. Zamarias, ne uiuus in militum potestatem ueniret, se ipsum cum regia domo concremauit 58. Seniores Romani se pro patria deuouent 186. Dion arce Syracusanis tradita maluit priuatus uiuere quam ut tyrannus

uirtus. Militem hortatur: I, bone, quo uirtus tua te uocat 26. Mors. Ire tamen restat Numa quo deuenit et Ancus 6. Magnanimus. Telemacus spernit dona Atridę 8. Mendaei, et iam cum uerum dicit, non creditur 16. Parthis mendacior 23. TERTVLLIANVS Mundus non factus secundum Pythagoram, factus secundum Platonem 4. Magorum phantasmata 9. Matrimonium. Qui uxores suas amicis communicauerunt 13.

252. Maria. Halma non dicitur nisi de uirgine 6. Betula. Alma uirgo secreta 206. Spiritus sanctus ueniet super te 208. Egredietur uirga de radice Iesse 215. Nubes leuis 238. Veh qui dicit: quid generas, et mulieri: quid parturis 282. Creabit Dominus nouum super terram. Foemina circumdabit uirum 377. Mensura. Gomer XXX modii 17. Mille passus dicunt Latini, Galli leucas, Persę parasangas, Germania rastas 47. Siclus. Obolus 101. Laguncula. Batus. Modius.

Conuiuium magnum 23. Patres, paternitas 27. Doctores columnę 44. Doctor extruit tabernaculum 51. Doctor 52. Argue peccantem inter te et ipsum 55. Doctor 61. Quos correxeris, eorum meriti particeps eris 62. Caro sacrificii hesterna non edenda, id est littera exterior, sed noua interior 64. Manifestatio. Veritas. Simulatoribus non prędicandum 67. Nihil prodest cuncta scire et Deum nescire 70. Qui ruminant et ungulam

loquentem. Beatus uir qui non est lapsus uerbo. In medio ecclessię aperiet os eius et adimplebit eum etc. Sapientia in ore fideli abundabit. Antequam loquaris, disce 144. Qui odit loquacitatem, extinguit maliciam. Ne iteres uerbum nequam et durum. A facie uerbi parturit fatuus tanquam gemitus partus infantis. Sagitta infìxa femori canis, sic uerbum in corde stulti. Quis est qui non deliquerit in lingua sua. Tacens et loquens in tempore. Verbosus. Sermo 145. Sermo fatui. Sermo sapientis. Notus a longe potens lingua audaci. Narratio fatui quasi

uir qui non est lapsus uerbo. In medio ecclessię aperiet os eius et adimplebit eum etc. Sapientia in ore fideli abundabit. Antequam loquaris, disce 144. Qui odit loquacitatem, extinguit maliciam. Ne iteres uerbum nequam et durum. A facie uerbi parturit fatuus tanquam gemitus partus infantis. Sagitta infìxa femori canis, sic uerbum in corde stulti. Quis est qui non deliquerit in lingua sua. Tacens et loquens in tempore. Verbosus. Sermo 145. Sermo fatui. Sermo sapientis. Notus a longe potens lingua audaci. Narratio fatui quasi sarcina in uia. Nam in labiis

380. Inter homines et bestias circa scientiam 392. Pythagoras: Qui homo dicitur, magis non homo est quam homo 393. Homo quid sit. Quid hominis officium. Alcybiades de natura hominis 10. Homo enim animus est, corpus hominis instrumentum 12. Homo diuinitatis particeps. Fabula Promethei circa productionem educationemque hominis 82. Prothagoras ait hominem esse mensuram rerum omnium, ita ut qualia mihi quęque uidentur, talia et mihi sint 109. Homines e terra nasci. Homo formatus e terra 186. Homines a Deo formati, et aliis

foeminę constant 133 .
Peruersus. Carthaginenses in Africa ad tecta pice, ad uina calce uti 344 .
Partus. Foeminas in quadam Indię parte semel in uita parere 75 . De prodigiosis partibus ibidem. Clodia, quindecies enixa, CXV annis uixit 82 .

in Africa ad tecta pice, ad uina calce uti 344 .
Partus. Foeminas in quadam Indię parte semel in uita parere 75 . De prodigiosis partibus ibidem. Clodia, quindecies enixa, CXV annis uixit 82 . De uarietate nascendi. Decem annis gestare in utero elephanti putantur

De uarietate nascendi. Decem annis gestare in utero elephanti putantur 86 . Suilli pecoris numerus foecunditatis ad uicenos, sed educare tam multos nequeunt 95 . Coruino ouo comesto pregnans ore partum reddere dicitur 107 . Coruos ore parere putant. Aristoteles negat. Omnia animalia, quo maiora, minus foecunda 114 . Compositio medicamenti, quo pulchri bonique et fortunati gignantur liberi

Qui tenui uictu contentantur, iusti esse solent 119 . Getę paruo contenti, cum ditissimi esse possent 121 . Qui modeste tenuiterque degunt 192 . Partus facilis leuisque 69 . Ęgyptię mulieres multiparę 266 .
Poeta. Phidias a Paudeno interrogatus, quod nam ad exemplar Iouis statuam facturus

nepote occiso 98 . Item matris de filiis in bello cęsis 99 . Mater de occiso: Meus, inquit, erat; de elapso fuga: Non erat, inquit, meus. Idem. Idem 100 . Patientia in partu, ne depręhenderetur. Patientia sitis 78 . Pati grauia non sentienti non est magnum 80 . Paupertas hostium repellit impetum 74 . Necessitas non habet legem

Philosophia animi medicina 117 . Peripathetici copiosi et eruditi 120 . Pythagoras quare fuit in Italia 129 . Crisippus et Stoici multum in partiendo et diffiniendo occupati sunt 130 . Peripatetici prętermittunt sępe hęc. Philosophia errorem boni malique eximit 141 . Quid dulcius ocio litterato 157 . Viro docto

animi, quę horme Gręce, ad quandam formam uiuendi data, non ad quoduis uitę genus 42 . Perturbationes animi genere quattuor, partibus plures 44 . Perturbationes non comoueri naturę ui 45 . Appetitionem animi moueri, cum ei aliquid secundum naturam esse uideatur 64 .

MELLA IN GEOGRAPHIA
Pudicicia. Foeminę post stuprum pudicę 9 . Gallicenę uirgines futura pręcinentes 50 .
Partus. Foeminę sine coitu foecundę 57 .
Paupertas. Sartę auri argentique ignari 23 .

de passionibus Domini. Item de reliquis eius mysteriis 7 . Quod sola caro passa sit 16 . De miraculis in passione Domini 203 .
Partus. Quod Salomon et Achaz adhuc impuberes genuerint. Puer X annorum genuit filium 184 . Pauper quomodo consolandus 20 . Quis sit egenus et pauper 201 .

Gratias Christo qui mori uoluit, ut nos uiuificaret 257 . Christi patientiam pro nobis susceptam enarrat 178 . Triduum Domini crucifixi, sepulti, suscitati 290 . Crucis partium mystica expositio 291 . Passiones animi Deus creauit ad bonum 12 . Passiones animi moderari possumus, amputare non possumus 172 . Impossibile est perturbationis uitiis

magna a Domino exercituum 213 . Filius honorat patrem et seruus dominum suum. Si ergo pater ego sum, ubi est honor meus? Et si Dominus ego sum, ubi est timor meus 216 .
Partus. In dolore paries 1 . Rachel partiendo mortua est 6 . Thamar peperit geminos: Phares prior nascitur, Zara prior profert manum 7 . Lex de

et seruus dominum suum. Si ergo pater ego sum, ubi est honor meus? Et si Dominus ego sum, ubi est timor meus 216 .
Partus. In dolore paries 1 . Rachel partiendo mortua est 6 . Thamar peperit geminos: Phares prior nascitur, Zara prior profert manum 7 . Lex de parientibus masculum uel feminam 16 . Gedeon habuit LXX

Ve qui descendunt in Ęgyptum. Cogitationes concinnabit ad perdendos mites in sermone mendacii 158 . Arguit idolatras. Babylonii idolatrę 160 . Ve qui dicit patri: Quid generas? Et mulieri: Quid parturis? Confractus est Bel, contritus est Nabo. Facta sunt simulachra eorum bestiis et iumentis 161 . Venerunt structores tui destruentes te, et dissipantes a te exibunt. Iniquitatibus uestris uenditi estis etc.

Virgo filium, et pannis eum inuoluit, et reclinauit in pręsepio, quia non erat ei locus in diuersorio. Par turturum uel duo pulli columbarum oblatio pauperum erat. Cum hac oblatione Iesus pręsentatur in templum pro nobis pauper factus, ut nos diuitiarum glorię suę faceret participes II. Apostoli reficiunt retia, quia non habent, unde noua parare possent V. Beati pauperres, quia uestrum est regnum Dei VI. Pauperes euangelizantur VII. Nihil tuleritis in uia, neque uirgam, peram, panem, pecuniam, duas tunicas IX. Nolite portare sacculum, neque peram,

HEBREOS: Eum autem qui in modico quam angeli minoratus est, uidemus Iesum, propter passionem mortis, gloria et honore coronatum, ut gratia Dei pro omnibus gustaret mortem. Decebat enim etc. Participauit carni et sanguini, ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium etc. Nusquam enim angelos apprehendit, sed semen Abrahę etc. In eo enim in quo passus est ipse et tentatus, potens est et eis qui tentantur auxiliari II. Si enim

benefacientes III. AD THIMOTEVM II: Bonum certamen certaui, cursum consumaui, fidem seruaui etc. IIII. AD HEBREOS: Christi domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam retineamus. Participes enim Christi effecti sumus, si tamen initium substantię eius usque ad finem firmum retineamus III. Bonum agendum sine cessatione X. Recogitate enim Iesum etc. ut non fatigemini animis uestris deficientes XII. ACTVVM: Erant

Pauper. Iuppiter et Mercurius Philemonis et Baucidis hospitiollo delectati beneficia in illos contulere. Mestra famem patitur; pro ancilla uenit VIII .
Partus. Bacchus Semeles mortuę utero exemptus Iouisque femori [exemptus] insertus expletis mensibus nutriendus traditur nymphis Nysam, montem Indię, frequentantibus III . Celinus, Adamas,

IIII . Hermaphroditus ex Mercurio et Venere. Ex sanguine capitis Medusei in Affrica serpentes nati. Ex utero Medusę Pegasus cum pennis exiuit IIII . Amphion ex Niobe septem filios et totidem filias habuit. Latonę partus difficillis ira Iunonis VI . Archidamanta 10 uidit columbam ex filia procreatam VII . Alcumenę partus difficilis. Mustella ore parit. Lucina uel Elicia 11 parientium dea.

Amphion ex Niobe septem filios et totidem filias habuit. Latonę partus difficillis ira Iunonis VI . Archidamanta 10 uidit columbam ex filia procreatam VII . Alcumenę partus difficilis. Mustella ore parit. Lucina uel Elicia 11 parientium dea. Ciane 12 Mileto genuit Biblim et Caunum IX .
Poetę. Ex Medusa, Phorci filia, Pegasus equus. Inde

87 . Cęco similis qui errat et non admittit ducem 16 . In eos qui in auditorium ueniunt non discendi, sed uoluptatis et otii causa 53 .
Partus. Aqua Nilotica foecundiores foeminas facit 99 . Natalium inquisitio uana per sydera 113 .
Poetę. Cato. Cicero. Latronis Portii

Paupertatem non in diminutione pecuniarum, sed in acquirendi insatiabili cupiditate consistere 286 . Ne in ciuitate mendicus sit 318 .
Partus. Quales oporteat esse obstetrices 49 . Quare motu curandi pueri 293 . De puerorum educatione. Sint nutrices robustę et plures 295 . Grauidę

aratro uocatus ad consulatum 259 . Iterum ad dictaturam, et talibus functus officiis ad solitam uitę tenuitatem rediit, diuitias contemnens, cum ultro offerrentur 262 .
Partus. Sua triginta porcos enixa. Vergilius: Triginta capitum foetus enixa iacebit 19 .
Perfidia. Seruorum coniuratio Cassio Vulscellino et Verginio Ostricato consulibus

Pudor. Qui nudabant corpora in ludis et quibus id pudori fuit 188 . PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Partus. Cur infantes editi quamprimum uagiunt 14 . Cur grauidę citissant 24 .
Pudor. Cur pudore offusi axillis sudorem emittunt et uultu

ciuis Syracusanus, poeta, etiam pręstantior erat, dum mente alienaretur 68 . Cur philosophum differre ab oratore putamus 69 .
Pudor. Cur aures, quę omnium partium nostrę faciei maxime exangues sunt, rubore magis afficiuntur, ubi nos pudor apprehenderit 70 . Quam ob causam pudefactis aures summę rubescant, iratis oculi 71 .

colunt, leguminibus abstineant 81 . Secundas nuptias improbat. Capellam tangere uel nominare sacerdoti nefas erat, eo quod luxuriosum animal et olidum esset 82 .
Partus. Ęgyptii fabulantur uultures omnes foeminas esse, et quemadmodum Zephiro arbores, sic uultures euro grauidas effici 81 .
Poeta. Herculi et Musis ara communis

uertunt, qui a multa egeo; at ego illis, quia nequeunt egere 80 . In plebe Romana proletarii dicti qui pauperrimi erant, pauperiores capitecensi 97 .
Partus. Qualiter semen in utero ad hominem formandum coalescit 24 . Temporis uarietas in puerperiis mulierum, id est mense VIII, IX, X, XI 26 . Mater Affricani diu sterilis; cum ingentem anguem

mulierum, id est mense VIII, IX, X, XI 26 . Mater Affricani diu sterilis; cum ingentem anguem iuxta se cubantem uidisset, non multo post concepisse dicitur et peperisse Publium Scipionem Affricanum 43 . Vno partu quinque pueros enixa 56 . Suadetur matri, ut suo non nutricum lacte natum alat. Contra eas quę abortum procurant 68 . Agrippę ab ęgro partu

Vno partu quinque pueros enixa 56 . Suadetur matri, ut suo non nutricum lacte natum alat. Contra eas quę abortum procurant 68 . Agrippę ab ęgro partu dicti. Huius periculi deprecandi gratia arę statutę duabus Carmentibus: Postuertę ac Prosę. Item deus Vaticanus, penes quem uocis humanę initia, a uagitu dictus 98 . Quot filii Niobę 120 .

uendiderat, se mirari dixit, quod ipse plus quam mare potuisset. Nam quem uix pontus alluebat, iste, inquit, agrum facile absorbuit 92 . Demades diues et prodigus 63 .
Partus. Mulieres, ut foecundę fierent, cultro Lupercis feriendę occurrebant 8 . In secundo 57 .
Poetę. Lysander Cherilum poetam a suo

inquit se proditores, dum produnt, amare, ubi prodiderunt, odisse 7 . Faleriorum ludi magister proditionis reus, a pueris quos prodiderat, poenam tulit 46 . Andromachus, perfidissimus dux itineris Crasso apud Parthos 24 . Terentii perfidia in Pompeium, et Pompei industria ad cauendum 30 . Proditores in uenenda patria se ipsos prius uenumdare 87 .

Patientia uirtus 139 . Paupertatis commendatio 133 . Prodigus quomodo non peccet, sed meretur 137 .
Partus. Quod homo non sit hominis genitor, sed minister gener ationis 114 . De membris conceptionis et ipsius conceptus physica ratione 196 .

sonos ligno aptes, animum ad uitam non componas. Dicenti sibi cuipiam: Idoneus ad philosophiam non sum. Quid ergo, inquit, uiuis, si, ut bene uiuas, nulla tibi cura est 59 .
Partus. Hominis semen, quod emittit homo, una cum humido animę commisceri. Foeminę semen infoecundum esse 77 . Semen esse cerebri stillam etc. 83 . Quędam animalia absque

Orisgontis uxor in stupratorem 317 . Cornelia Graccho uiro defuncto ne regi quidem nubere uoluit 335 . Mira in foeminis Germanorum pudicicia 347 . Parthi nullum grauius flagicium quam adulterium uendicant 376 . Zenobia mirę castitatis 448 . Sephronia a Maxentio serupri appellata, cum suum corpus ab ea labe tueri non posset, sibi manum intulit

Peruersus. Aegyptii panem pedibus, lutum manibus subigebant 14 . Syllę ingenium peruersum 352 .
Partus. Ex Lamech LXX liberi 1 . Aegyptus, Beli filius, quinquaginta filios habuit 28 . Tespio quinquaginta filię 36 . Abimalecho LXX fratres

Roboam XXVIII filios habbuit, LX filias. Abias XXXVIII filios 58 . Lupercis matronę palmas feriendas prębebant, ratę eam rem foecunditatem facere 68 . Trigemini. Septeni uno partu ęditi 77 . Lex trium natorum 78 . Ante quartum annum filius non uenit in conspectum patris apud Persas 91 . Pariturę e Delo in Rheniam transferebantur

Qui amiciciam simulatus Lucullum uoluit occidere 361 . Metrodorus a Tygrane proditus, cum sibi recte consuluisset 361 . Filius, regni consors, occidit patrem 370 . Parthorum dictis promissisque fides nulla, nisi quatenus expedit 376 . Seruus domini proditor damnatur 394 . Caracallę perfidia in Artabanum per simulationem connubii 437 .

cum diutina paragrinatione patriam repetisset possessionesque desertas uidisset: Non essem, inquit, saluus, nisi istę perissent. Cleantes noctu hauriendę aquę operam conducebat, die Crisippum audiebat. Liber VIII, caput VII.
Partus. Misinissa post septimum et octogesimum annum filium genuit. Liber VIII, caput XIIII.
Poeta. Cato sextum et octogesimum annum agens capitali crimine accusatus intrepide se defendit; iam

Pauper. Cui pauca relicti iugera ruris erant 96 . Aude hospes contemnere opes et te quoque dignum finge Deo rebusque ueni non asper egenis 157 .
Partus. Sus foecunda 89, 152 .
Periculum. Dextrum Sylla latus, leuum implacata Caribdis obsidet 89 .

Fames audiendi sermonis Domini 195 . Alienati sunt a uulua 196 . Aquilo uentus durus 234 . Quadrupedes 258 . Partus. Defensa est quę Ęthiopem peperit, cui maritus non erat Ęthiops 8 . In dolore paries 103 . Non primogeniti accipiunt hęreditatem, sed secundi 189 . Salicum semina

Ecclesię dogmata contemnens mordetur a diabolo 304 . Nolite fieri sicut equus et mulus 343 . Dixit iniustus, ut delinquat sibi 347 . Partus. Foetus in utero formandi ratio 206 . Calor et humor generant 435 . Poeta. Pythagoras. Zeno a quo Stoici. Indorum Brachmanes, Ęthiopum gymnosophistę, qui ob uictus continentiam miraculum suis gentibus

Achab similiter 76 . Hircani pietas in matrem, quam torqueri uidens supra murum soluit obsidionem castelli quod opugnabat 115 . Iozatus, Adiabenorum rex, miseratus Artabanum, Parthorum regem, in regnum restituit 177 . Prodigus. Prodigalitas compulit ad rapinam 142 . Partus. Moyses natus mirabiliter educatur 15 . Poeta. Canticum

quod opugnabat 115 . Iozatus, Adiabenorum rex, miseratus Artabanum, Parthorum regem, in regnum restituit 177 . Prodigus. Prodigalitas compulit ad rapinam 142 . Partus. Moyses natus mirabiliter educatur 15 . Poeta. Canticum Moysi exametro compositum 18 . Exametrum a Moyse factum 34 . Psalmi Dauid metro compositi

Martyres 190 . Pauper ex diuite Paulinus Nolensis 3 . Pauper beatus 25 . Partus. Abrahę et Sarę in senecta filii dati 125 . Poeta. Inutilia esse philosophica inuenta 10 . Plato obscenis poetis locum in ciuitate negauit 12 . Claudianus

Pauper. Negat Christus suum esse discipulum qui aliquid possidet 26 . Christus pauper elegit matrem pauperrem 73 . Sadoch tabernacula 143 . Partus. Nemo sanctorum diem natalem suum uel suorum celebrasse dicitur 72 . Foetus quantum moratur in utero 95 . Aborsus bonus et malus 99 . Poeta. Philosophię partes:

Pegasus 3 .
Piscis. Cetus cui exposita Ariadna 5 .
Partus. Lepus alios pariens, alios gerens 5 . Circulus lacteus in cęlo 6 . HOMERVS

Regem pro delicto morte mulctari in Taprobane 67 .
Risus. Risisse eodem die, quo genitus esset, unum accepimus hominem Zoroastrem 77 . Crassus in Parthis interemptus nunquam risit 78 . Mortem cum risu traiecta pręcordia attulerunt 125 . Intemperantia, risus iocique constare lienis magnitudine. Gelotophylida herba, si bibatur, ridendi finem non fieri

Bonum uirum decet sacrificare diis et interesse diuinis 283 . Cum animum quis ad sacrificndum induxerit 314 . Duo sine quibus Deus firmiter coli non potest, primum quod anima antiquior corpore generationis participe, deinde ueram esse mentem in astris 323 . Virtus maxima religio 324, 327 . Moderata quidem seruitus est, quę Deo exhibetur, immoderata uero quę hominibus. Deus quidem hominibus temperatis lex est,

Elegi abiectus esse in domo Dei mei 389 . Tollite hostias et introite in atria eius 394 . Lętetur cor quęrentium Dominum 399 . Paratum cor meum, Deus; paratum cor meum partim ad contemplandum, partim ad operandum. Cęli, cęlestium studiosi 403 . Qui timent, ne habeant, unde uiuant 404 . Monachus debet puritatem habere martyrum 411 .

domo Dei mei 389 . Tollite hostias et introite in atria eius 394 . Lętetur cor quęrentium Dominum 399 . Paratum cor meum, Deus; paratum cor meum partim ad contemplandum, partim ad operandum. Cęli, cęlestium studiosi 403 . Qui timent, ne habeant, unde uiuant 404 . Monachus debet puritatem habere martyrum 411 . In toto corde meo

In toto corde meo exquisiui te. In uia testimoniorum tourum delectatus sum, sicut in omnibus diuitiis 415 . Deduc meam semitam mandatorum tuorum 415 . Fortio mea, Domine, dixi custodire legem tuam. Particeps sum ego omnium timentium te 416 . Iuraui et statui custodire iudicia iustitię tuę 417 . Qui confidunt in Domino, sicut mons Syon: non commouebitur

aliquibus etiam sanctis legitur, quod pleni fuerunt Spiritu sancto. Non tamen ideo ęquales Saluatori. Minus enim capaces illi quam hic, licet utrique pleni IIII. Pater uester cęlestis de cęlo dabit Spiritum bonum petentibus se. Digitus Dei dicitur Spiritus Sanctus propter partitionem donorum XI. Non uenit regnum Dei cum obseruatione neque dicent: Ecce hic aut ecce illic. Ecce enim regnum Dei intra uos est XVII. IOANNES

habenda cum seruis. Qui nobiles seruierunt. Seruorum dies festus. Calixtus seruus, postea domini sui dominus. Securitatis magna portio est nihil inique facere 52 .
Salutatio. Reges Parthos non potest quisquam salutare sine munere 7 . PLATO
Sapientia absoluta. Sapientia conditionalis. Theages de sapientia 3 .

Captus ac uenditus scire se dixit hominibus imperare. Fatuos esse dixit uolentes ipsum redimere: neque enim leones seruos esse nutrientium, sed econuerso illos seruire leonibus 60 . Vnguium capillorumque partibus superfluis resectis non immingendum neque insistendum, id est seruos non conculcandos 82 .
Sacrificium. Pythagoras cruentas hostias diis offerri prohibebat solamque aram, quę esset sine

Populus Syracusanus Timoleonem ducentis minis funerauit etc. 202 . Qualiter Ęgyptii sepelierint Alexandrum 233 . Britanni defunctos esitant 374 . Parthi uolucribus aut canibus laniandos exponunt; nuda demum ossa humi condunt 376 . Similitudo casuum 292 . Gordianus senior Augusto principi per omn ia similis, iunior Pompeio, tertius Asiatico Scipioni

XIII libertate donati, quod Vestę ędem ab incendio defenderant 291 . Seruile bellum in Sicilia 334 . Seruilis belli exitus 336 . Serui pedibus, ingenui equis eunt apud Parthos 376 . Seruus accusans herum in crucem agitur 394 . Seruum suum Adrianus inter consules ambulantem intuitus colapho percuti iussit

Fabricium improuisa elephanti uox nihil terruit 247 . Gallorum ars in posthumio opprimendo 280 . Terra. Terrę partitio secundum Iones. Terrę motus Romę 312 . Item in Syria, quo interierunt CLXX milia hominum 356 . Terre motus in Iudea 404 . Terrę motus sub Tyberio

Pyrrhus cruenta uictoria contra Romanos potitus: Si altera, inquit, pugna Romanos uicerimus, peribimus 131 . Triumphantium mos. Veni, uidi, uici 56 . Ventidius solus de Parthis triumphans 106 . Alexander, cum illi suaderetur, ut noctu inuaderet Darii copias: Non ego uictoriam furor, ait 55 . Vrbs. Quando Roma ędificari coepta 6 .

celebrem eum fore nec officia longeuum ex eo ostento sacerdotes dixere 87 . Democritus quędam futura prędixit et diuinis honoribus dignus iudicatus est 92 . Lacte inspecto dixit capellę primi partus et nigrę est. Quod admiratus est Hippocrates. Puellam, Hippocratis comitem, primo die ita salutauit: Salue, uirgo, postridie uero: Salue, mulier. Fuerat enim nocte illa uitiata 92 . Epicurus diuinationem omnem tollit

1.1.25  Protinus horrescis caelesti exterrita uisu,
1.1.26  Siue uerecundi tarda pudore metus;
1.1.27  Nam rudis audito tiruncula nomine partus
1.1.28  Vt rosa purpureo tincta colore rubes,
1.1.29  Qualia sint Tecum mysteria tanta uolutas,
1.1.30  Nec sequitur uelox grandia

Iacob famulabitur illi,
1.1.38  Imperium finem cuius habere nequit.«
1.1.39  Tu uero simplex qui sis paritura requiris,
1.1.40  Indocilis partus, inscia uirgo maris.
1.1.41  Ille autem: »Haud dubita: Tua uiscera casta manebunt,
1.1.42  Partus et augendae uirginitatis erit.

paritura requiris,
1.1.40  Indocilis partus, inscia uirgo maris.
1.1.41  Ille autem: »Haud dubita: Tua uiscera casta manebunt,
1.1.42  Partus et augendae uirginitatis erit.
1.1.43  Diuini nouitas non explorabilis ortus,
1.1.44  Quem tu mirificis es paritura modis:

dotabere coniuge Verbo
1.1.78  Aucturoque decus numine mater eris,
1.1.79  Sic incrementum sancti sensura pudoris,
1.1.80   Aetherea partus nobilitate Tui;
1.1.81  Quique Tua gaudet uestiri corporis umbra,
1.1.82   Virgineae fructus fertilitatis erit.
1.1.83  Cernis ut

salui sine fraude pudoris
1.1.100  Exit et humano uagiit ore Deus
1.1.101  Miraturque suum nasci natura parentem:
1.1.102   Miraris partus, innuba Virgo, Tuos.
1.1.103  Vtque recens subiit penetralibus intima clausis
1.1.104   Viscera, maturum clausa reliquit onus,

1.1.197  Rumoris fesso quo nunctia Fama uolatu
1.1.198   Tardaque longinquo deficit orbe Fides.
1.1.199   Illic uirgineos testantia sidera partus
1.1.200  Nunctia nascentis prima fuere Dei,
1.1.201  Caelestisque Fides stimulis ingentibus aegit
1.1.202   Extremo attonitos ex

cedant,
1.1.242   Nec nisi mendacis fabula uana soli,
1.1.243  Stantia nec placeant haerentis littora Deli,
1.1.244   Latona geminum parturiente iubar,
1.1.245  Nec minus et Baccho reptata uel Hercule tellus:
1.1.246   Adsurgat stabulis quaelibet ora Tuis.
1.1.247  Quod

1.1.263  Praedone sacrilegus famulum bibet ore cruento
1.1.264   Iordanem, loto sacra fluenta Deo?
1.1.265  Da monimenta Tui, Regina puerpera, partus:
1.1.266   Tutus adoratum quisque uiator eat.
1.1.267  Supplicibus pateant cunabula sancta, rudem quae
1.1.268   Vagitum infantis

sanctum
1.1.272   Necdum impune uiris concelebretur iter,
1.1.273  Sed loca matronę, pueri innuptęque puellę,
1.1.274   Tuta petant partu sanctificata Tuo:
1.1.275  Et Tibi Reginę Solymis famulentur in oris,
1.1.276  Paulinas uideant saecula nostra pias.
1.1.277  Atque

1.5.31   Siue quis adfectus potuit sanescere morbo,
1.5.32   Dicitur hinc uotis conualuisse suis,
1.5.33  Foemina seu partu, dubio seu uulnere miles,
1.5.34   Siue procellosa est nauta recaeptus aqua,
1.5.35  Hanc colit adsiduus, reduces huic munera soluunt,

possidet undas
2.4.149  Stagnantes, primo quae deriuantur ab alueo:
2.4.150  Sic sese tanti natura reciprocat amnis!
2.4.151  Tu quoque partiri potes omnia rebus et ipsas
2.4.152  Indulgere sibi; sed quae largiris, habentur
2.4.153  Cuncta tibi pariter nec parcus inopsque bonorum es.

minutali capis et pusillae
2.5.20   Corpore micae.
2.5.21  Plurimus nec plus geminusque centum
2.5.22  Contines quam pars quotacunque partis,
2.5.23  Multiplex idem uariumque idem – mi-
2.5.24   rabile dictu! –
2.5.25  Pristinum seruas. Odor est superstes

pariter mentisque suique
2.6.4  Auctorem testata Deum, quis munera diuum
2.6.5  Insimulet, Francisse? Quis arguat aetheris alti
2.6.6  Particulam et caelo quicquid bacchamur ab alto?
2.6.7  Quis rudis, ignarus, simplex, mysteria nescit
2.6.8  Summo uestra polo manare et amoris inurri

suorum
2.6.46  Praeuenit excidia praesago et praecoce luctu.
2.6.47  Non secus Emanuel, »Nobiscum numen«, et ipse
2.6.48  Virginei partus praesagia uersibus edit,
2.6.49  Aetheris et summi mysteria pandit Esaias
2.6.50  Totque alii uates Superum responsa canoris

ortum:
3.19.14   Tota domus nostro carcere moesta gemit.
3.19.15  Seruabatque nouus cunabula sancta minister,
3.19.16   Quicunque ad partus fulguris instar erant:
3.19.17  At nos carnifices seruant dirusque satelles,
3.19.18   Adsueta infandis turba ministeriis.

defuncta meas deprecor ipsa uices.
3.25.3  Nam quamuis uiridi mors maturauerit aeuo,
3.25.4   Dulcius haud alias interitura fui:
3.25.5  Et partu et regno saluis et rege marito
3.25.6   Totque superstitibus mittor in astra meis. 26. In maledicum poetam

3.29.5  Non argenteus aereusque nobis
3.29.6   Desit nummus et aureum numisma
3.29.7  Quod per singula frusta partiamur,
3.29.8  Et de uimine textilis quasillus
3.29.9  Sortes accipiat duplexque mappa
3.29.10  Praetexat. Superi, fauete

curo,
4.3.56   Vulneror estque oculis plaga nouata tuis.
4.3.57  Nec tot Ituraeas armare uenena sagittas
4.3.58   Quaeque uolant retro Parthica tela ferunt,
4.3.59  Quot lasciua tuis et caeca feruntur ocellis
4.3.60   Nec nisi uisceribus spicula nota meis.
4.3.61  Vtque

4.4.51  Scilicet haeroum laudes regumque ualebunt,
4.4.52   Proelia totque ducum uendicat unus Amor,
4.4.53  Neue ferocis equi ferientes inguina Parthos,
4.4.54   Tristia nec duri pocula Massagethae,
4.4.55  Neue canam stratos Phlaegraea ualle Gigantes,
4.4.56   Saeua nec igniferi

caelo
5.2.11  Progreditur, Superis concordia frena tenentes
5.2.12  Terrigenas geritis diuos, sua iura suumque
5.2.13  Vobiscum imperium partiri numina gaudent!
5.2.14  O caeli sanguis demissaque stemmate ab alto 2,14 ab alto suprascriptum: summo
5.2.15  Progenies!

praetendere saeclo
5.4.62  Si nihil antiquum posses uilisque iaceres
5.4.63  Atque obscura parens, una fęlicior esses
5.4.64  Progenie, partu te nobilitare uel uno
5.4.65  Sufficeret Paullus, nulli uirtute secundus.
5.4.66  Quem mihi uel priscis fas sit conferre Camillis,

5.4.74  Nutricis reptare lupae, nec more ferarum
5.4.75  Cum catulis uagire et fletu poscere matrem,
5.4.76  Verum hunc maturo genitrix non anxia partu
5.4.77  Purpureis enixa toris fauitque uerendo
5.4.78  Iuno puerperio et uentris Lucina labores
5.4.79  Fęlicemque uterum propius

5.4.93  Circumfusa polo, uario quaecunque rotatu
5.4.94  Occasus ortusque uident, uno agmine et omnes
5.4.95  Confluxisse deos tanti ad spectacula partus
5.4.96  Crediderim. Gauisa simul sunt astra morari
5.4.97  Natalem mirata nouum, tum sidus ad ortus
5.4.98  Flagrauit properare

5.4.319  Tunc tibi lora manu faciles flexisse Geloni,
5.4.320  Quique ferocis equi sitientes uulnera potant
5.4.321  Messagetae, Turcaeque leues, Parthique fugaces,
5.4.322  Semiferique simul possent cessisse bimembres,
5.4.323  Et populus cognatus equo. Quid? Quanta uoluptas,

5.4.436  Cornua quae deceant, quaeque ordine prima feratur,
5.4.437  Quae postrema manus, quid dextra in fronte locari
5.4.438  Conueniat, laeuae quae sint accommoda parti,
5.4.439  Singula quis sumptis disponere promptior armis?
5.4.440  Antiquos nostrosque duces hac laude uideris
5.4.441  Militiae

5.
5.5.1   Stellantis regina poli, noua gloria sexus
5.5.2  Foeminei, foecunda pio licet innuba partu,
5.5.3  Cuius uirgineam Vox connubialis in aluum
5.5.4  Influxit sanctaque obnubi corporis umbra
5.5.5  Maiestas summi non

6.
5.6.1  Formarum genus est complexio nomine in uno
5.6.2  Multarum: genus est animal, homo forma uel anser,
5.6.3  Participans anima generis per singula corpus.
5.6.4   Sic tamen est generi species obnoxia, sub se
5.6.5  Vt positis genus esse queat: sic forma

7.
5.7.1  Dactylicis elegi dicam qua parte iugantur
5.7.2   Et quid uterque petit numerus. Sex partibus ille,
5.7.3  Hic quinis constat. Prior est senarius, in quo
5.7.4  Dactylus et spondeus soli per mutua regnant.
5.7.5  Inferior

6.1.65  Fortunata parens, ueteri nec stirpe pudenda,
6.1.66   Passa nec ingeniis degenerare nouis!
6.1.67  Praesertim gemino, Verona es, splendida partu,
6.1.68   Bisque tua pariter dote superba nites,
6.1.69  Incertum Domiti titulis an maior Auanti:
6.1.70   Respondet cono gloria bina

6.29.24   Famaque Romanis inuidiosa tuis,
6.29.25   Quam tibi dat consors Hispania, sed decus astris
6.29.26   Parturit et caeli laurus in axe sonat.
6.29.27  Hinc foelix, hinc tu censeris ouantior, haec te
6.29.28   Praeterit atque tuos gloria uincit auos.

gustus
7.13.48   Nectaris, ambrosio plenus odore sapor,
7.13.49  Spesque decusque meum, syncaera et casta uoluptas,
7.13.50   Fac me participem nominis esse Tui! Post folium 179 sequitur folium 200

oculis videndo
Numina credit.
Profuit nobis dubitans abyssus
Palpitans carnem, fidei nitorem
15  Comparat, totum resonat per orbem
Gesta triumphi.
Praedicans Parthis pariterque Medis,
Praedicans Persis, calidis et Indis
Plurimo signo populum vocabat
20  Ad sacra fontis.
Demones flatu domini fugabat,
Prorsus infirmos dabat et saluti,

utrumque
1.30  Panditis et Phlegeton quos gurgite lustrat adusto,
1.31  Et uos Tartareae secreta silentia noctis
1.32  Adsitis: sequor Andini uestigia uatis.
1.33  Principio ad fauces tetri stabulantur Auerni
1.34  Centauri, gens mixta feris partusque biformes,
1.35  Scyllaque, Circaeis quoi latrant inguina monstris,
1.36  Infoelix stat uirgo procul, centumque mouentur
1.37  Aegaeone manus, linguisque sonantibus instat
1.38  Parrhasius serpens, ignisque erructat

serpit.
2.184  At procul aeria custos ex arce Megaera ❦
2.185  --- Spectaclum horrendum--- exoritur, quoi condere bellum
2.186  Et Stygias seruare domos dedit arbiter Orci.
2.187  Illam monstrifero genuit Nox humida partu
2.188  Pressa Acheronte truci, quae proelia uoce cieret
2.189  Et strictos in bella ferox committeret enses.
2.190  Tunc irata cauam furiali murmure concham
2.191  Inflauit, Stygii quo protinus ardua regni
2.192  Machina contremuit uastum

cadunt, nomenque uerendum
2.237  Perdidimus, sursum liceat si impune reuerti
2.238  Dedecus hoc nostraque ingens cum labe trophaeum
2.239  Si referet superae Iunoni inuisa propago.
2.240  Scilicet ignaui Stygia torpebimus aula
2.241  Et uictor parto remeabit praedo triumpho?!
2.242  At non hinc audax nostrae Iunonis adulter
2.243  Vt labyrintheos potuit euadere flexus,
2.244  Aequorei quanquam fuerit Iouis inclyta proles.
2.245  Nunc igitur ne fama prior neu clarus Auerni

deorum,
3.177  Incrementa ferat nocti solemque retardet,
3.178  Vt rerum domitor maecha nascatur ab una!
3.179  Est fraus in fatis quam nec seruauit ad unguem
3.180  Iuppiter, interdum licuit quoi fallere diuos.
3.181  Nam regina Sami partu sub uentre retento
3.182  Talibus eductum fatis Eurysthea tinxit.
3.183  Nil moueor quernae tenui pro uulnere clauae.
3.184  Namque haud illa deum, pigros sed perculit artus.
3.185  Te quoque Bistonio qui quadrupedante superbis,

Haec propter uerba nostri quamquam indignaretur: famulisque qui remanserant florentinos obiurgantibus eisque uerbera minantibus fauerent: ianuensem tamen quendam nautam: qui cum Anchonitanorum naui casu ex orientis superueniens partibus. optime Baptistinum se atque Antonium ante dictos nosce afferebat. mercede proposita retinuere. Quem cum petrus milatus: petrusque ioannes (ambo enim se praeter caeteros nebuloni ita tradiderant ut aes alienum contractum sibi unde

Verbis enim ducimur, exemplo autem impellimur quodammodo et cogimur ad bene beateque vivendum. Itaque verius dicendum est te in hac quoque parte sapientiae studiosis iuvenibus tradenda non minus quam in duabus illis elaborasse, omnesque philosophiae partes discipulis tuis, partim vita, partim lectione explicasse, ut scilicet qui te audirent continuo doctrina, qui imitarentur, moribus philosophari inciperent. Et quoniam ubique esse non poteras, excogitasti viam qua in hoc genere philosophiae industria tua foret etiam absentibus maximo emolumento.

ducimur, exemplo autem impellimur quodammodo et cogimur ad bene beateque vivendum. Itaque verius dicendum est te in hac quoque parte sapientiae studiosis iuvenibus tradenda non minus quam in duabus illis elaborasse, omnesque philosophiae partes discipulis tuis, partim vita, partim lectione explicasse, ut scilicet qui te audirent continuo doctrina, qui imitarentur, moribus philosophari inciperent. Et quoniam ubique esse non poteras, excogitasti viam qua in hoc genere philosophiae industria tua foret etiam absentibus maximo emolumento. Suscepisti

quos Bossina fertilis alit et fovet, Bossina, inquam, provinciarum optima, quę cum omni posset antiquitatis memoria contendere, opima et habundans omnibus, quę victui humano sunt necessaria. Accedit et libertas vagandi, quo vult, nam quocumque e Bossina vexillum tendit, iam iam tutissimos in partibus his additus invenit. Bossina, veh, miseris nimium vicina Croatis. Ipsam Turcus totam incolit, unde, quotiens vult, tutus prosilit et provincias finitimas circumcursat populaturque, cum sibi cordi est, Illiriam penetrat et Liburniam et ad Savi usque originem, Teutonicorumque oras

armis exercitato militeque veterano cumque iter pariterque prędam ad libitum peregisset iamque ad sua redire se pararet, interim Emericus de Derench, ab Ungarorum rege ad Croatię et Sclavonię partes pro banno missus, presentiens Turchiam propediem reversuram, non parvum bellatorum numerum, partim equitum, partim peditum, brevi dierum spatio coegit, struxit ordinavitque non inepte: nam et ipse vir clarus in armis gloriosusque in victoria sępius extitit, quotiensque sub oppido Jaice nuncupato, in calce Bossinę posito, in quo nonnullis annis magistratum obtinuit, cum Turcis congressus

militeque veterano cumque iter pariterque prędam ad libitum peregisset iamque ad sua redire se pararet, interim Emericus de Derench, ab Ungarorum rege ad Croatię et Sclavonię partes pro banno missus, presentiens Turchiam propediem reversuram, non parvum bellatorum numerum, partim equitum, partim peditum, brevi dierum spatio coegit, struxit ordinavitque non inepte: nam et ipse vir clarus in armis gloriosusque in victoria sępius extitit, quotiensque sub oppido Jaice nuncupato, in calce Bossinę posito, in quo nonnullis annis magistratum obtinuit, cum Turcis congressus est, totiens

facundus et tam rerum verborumque copia instructus existet, quę oratio tanta affluentię ubertate decurrens, ut hanc cladem deploret merito? Attamen ut moesticia dictaverit, elloquar. Quinto Idus mensis instantis, hora diei prima, in campis Corbavię sub oppido Vduina, unde ad Dalmatiam tercię partis diei cursus est, bannus lętus ait: "Deus nostra incoepta secundet!" et reductos in medium pedites turmis et corona equitum circumclusit. Turcus vero, cuis rabie fera corda tument imperatoremque suum potius quam hostem metuens ex adverso in tris cuneos se divisit: et acierum frontem in

annis ab Ungaro pro subsidio regis Ferdinandi missi e Turcorum manibus Appuliam liberarunt. Nunc autem, heu, hei, Marcia ob patriam pugnando vulnera passi sunt, inhumati iacent, bestiis terrę et alitibus cęli in escam dati sunt. Uno illo die, uno in angusto loco tresdecim millia virorum partim prędę partim neci dati sunt: plurima perque vias sternunt inertia passim corpora, a lupis, tigribus, ursis ceterisque feris usquequaque distrahuntur, nec est, qui sepeliret. Quis cladem illius diei, quis funera fando explicet? Insuper nec hoc satis visum fuit Turcis ad triumphum nisi et

ab Ungaro pro subsidio regis Ferdinandi missi e Turcorum manibus Appuliam liberarunt. Nunc autem, heu, hei, Marcia ob patriam pugnando vulnera passi sunt, inhumati iacent, bestiis terrę et alitibus cęli in escam dati sunt. Uno illo die, uno in angusto loco tresdecim millia virorum partim prędę partim neci dati sunt: plurima perque vias sternunt inertia passim corpora, a lupis, tigribus, ursis ceterisque feris usquequaque distrahuntur, nec est, qui sepeliret. Quis cladem illius diei, quis funera fando explicet? Insuper nec hoc satis visum fuit Turcis ad triumphum nisi et nasos occisorum

Cic. nat. 1, 124. Stultus igitur Socrates, insanus Plato, delirus Aristoteles, Zeno item Stoicus et plerique omnes philosophorum amentes plane et fatui, qui et deum esse et prouidentia cuncta hec consistere partim senserunt, partim etiam in scriptis reliquerunt. Salomon quoque rex, dei testimonio omnium mortalium sapientissimus, sine mente tunc erat cum ad ipsius omnipotentis dei honorem nobilissimum templum Hierosolymis extructum consecrauit, imo uero illos

nat. 1, 124. Stultus igitur Socrates, insanus Plato, delirus Aristoteles, Zeno item Stoicus et plerique omnes philosophorum amentes plane et fatui, qui et deum esse et prouidentia cuncta hec consistere partim senserunt, partim etiam in scriptis reliquerunt. Salomon quoque rex, dei testimonio omnium mortalium sapientissimus, sine mente tunc erat cum ad ipsius omnipotentis dei honorem nobilissimum templum Hierosolymis extructum consecrauit, imo uero illos ipsos, qui hec

dicet inquam aliquis: Quid est quod Christus patrem orabat ut calix ille mortis a se tolleretur: cum id nequaquam uellet: aut si uolebat? cur a deo tunc exauditus non fuit? Atqui oratio hec Saluatoris ea ex parte proueniebat: que (ut modo dicebam) ad motum et afflictionem sensitiue partis attinet non que ad rationem et certam animi uoluntatem: ideoque mox addit: Verum tamen non mea uoluntas fiat pater: sed tua. Atque hoc ipsum Dauid etiam Rex in Christi persona diuine sicut omnia his uerbis elocutus est: Deus deus meus clamabo per diem: et nocte: et non

omnes in eum uerbis pariter et uerberibus seuiebant. nec uero ille quenquam in tanto perditorum latronum grege conspicere poterat qui sanguinem suum inusitata et incredibili rabie non expeteret. Videres aliquos pugnis atque alapis eum cedere. plerosque diro latratu acerbissimisque uocibus partim irridere. partim maledicere. quosdam capillum et barbam (o intollerandum dedecus) impurissimis manibus expilare. nonnullos in eum quasi in maleficum quempiam ore scelestissimo conspuere. Pilatus autem cum illum post multas et pene infinitas uexationes adduxissent ad se

uerbis pariter et uerberibus seuiebant. nec uero ille quenquam in tanto perditorum latronum grege conspicere poterat qui sanguinem suum inusitata et incredibili rabie non expeteret. Videres aliquos pugnis atque alapis eum cedere. plerosque diro latratu acerbissimisque uocibus partim irridere. partim maledicere. quosdam capillum et barbam (o intollerandum dedecus) impurissimis manibus expilare. nonnullos in eum quasi in maleficum quempiam ore scelestissimo conspuere. Pilatus autem cum illum post multas et pene infinitas uexationes adduxissent ad se cognita eius

aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet, et uitam ęternam possidebit. Cuius quidem pollicitationis tum fide certi, tum magnitudine accensi, Maria, Martha et Lazarus, cum inter se partiti essent hęreditatem Marięque Magdalum oppidum, Marthę Bethania, Lazaro pars urbis Hierusalem sorte obuenisset, omnibus post ascensum Domini distractis ac diuenditis pecuniam ad pedes apostolorum proiecere in terram,

manere, quanuis et patria esset et orbis domina, neque diuitias possidere, tametsi honestissime posset. Procis repulsam dedit, mare transmisit, ad Thebaidem uenit. Et eo loci considens, quicquid secum attulerat facultatum, partim erogauit egenis, partim ecclesiis neque aut sibi aut filię paruulę Euphrasię quicquam residui fecit. Quin immo moriens eidem in monasterio manenti solicite iniunxit, ne tardaret, quod reliquum Romę fuerat, simili

esset et orbis domina, neque diuitias possidere, tametsi honestissime posset. Procis repulsam dedit, mare transmisit, ad Thebaidem uenit. Et eo loci considens, quicquid secum attulerat facultatum, partim erogauit egenis, partim ecclesiis neque aut sibi aut filię paruulę Euphrasię quicquam residui fecit. Quin immo moriens eidem in monasterio manenti solicite iniunxit, ne tardaret, quod reliquum Romę fuerat, simili liberalitate, ut distribuatur,

manibus ministrantes. Quibus pietatis officiis meruerunt parentes fieri sanctissimi uir Alexii. Quo unico contenti deinceps continentiam inter se perpetuo seruarunt. Tot igitur fructus produxit elemosina, ut sterili partum daret, partui sanctitatem parentibus castitatem, omnibus paradisum. Talem pietatis cultum ne in ethnicis quidem sine uitę ęternę retributione marcescere passa est diuina clementia. Cornelii nanque, Italicę

Quibus pietatis officiis meruerunt parentes fieri sanctissimi uir Alexii. Quo unico contenti deinceps continentiam inter se perpetuo seruarunt. Tot igitur fructus produxit elemosina, ut sterili partum daret, partui sanctitatem parentibus castitatem, omnibus paradisum. Talem pietatis cultum ne in ethnicis quidem sine uitę ęternę retributione marcescere passa est diuina clementia. Cornelii nanque, Italicę cohortis centurionis,

Sed non talis Bernardinus, ordinis Minorum secunda gloria. Qui cum parentibus orbatus sub Dianę materterę tutela degeret et uirenti adhuc ętate futurę perfectionis floreret signis, prandiolum suum cum pauperculis partiri consuesse dicitur. Et dum in panario die quodam, uix qui domesticis sufficeret, panis extaret ac materfamilias mendicanti defectum, qui tunc casu affuit, excusaret, eam Bernardinus tam diu orare non destitit,

quidem ipsum Moysen fuisse, a quo eiusmodi responsum accepisset, et magis mirari coepit tam gratum illi esse sui contemptum. Non minus se contemni gaudens Constantius, Anchonitanę ecclesię monachus, cum e longinquis partibus quidam, ut ipsum uideret, aduenisset ostensumque despexisset, eo quod statura admodum breui esset, quasi corporis uitium animi uirtuti officere possit,- irrisorem suum osculo excepisse dicitur, lętari se affirmans,

de se rumores audire posset. Iudocus item fama sanctitatis regumque Britannię stirpe iuxta clarus, dum solitarius habitaret et signorum, quę fecerat, rumor multos ad uisendum eum a diuersis partibus exciuisset, uidens in tanta se adeuntium frequentia periclitari humilitatem in ulteriorem deserti angulum sedem transtulit, ut tam ab inanis glorię cupidine semotus esset quam a consuetudine hominum. Eulalius

Paretonium, inde Siciliam et inde Epidaurum, ac post hęc Cyprum. In cuius insulę uastiore minusque noto angulo cum sese abdidisset, diu latere non potuit miraculis eum ubique prodentibus. Quia tamen uiribus partim ętate, partim labore exhaustis inde iam emigrare incommodum erat, ibidem et fugę finis et uitę fuit. Hunc tantum in ipso honoris contemptum pręter cętera extollens Hieronymus: Mirentur, inquit, alii signa, quę fecit,

inde Siciliam et inde Epidaurum, ac post hęc Cyprum. In cuius insulę uastiore minusque noto angulo cum sese abdidisset, diu latere non potuit miraculis eum ubique prodentibus. Quia tamen uiribus partim ętate, partim labore exhaustis inde iam emigrare incommodum erat, ibidem et fugę finis et uitę fuit. Hunc tantum in ipso honoris contemptum pręter cętera extollens Hieronymus: Mirentur, inquit, alii signa, quę fecit, mirentur

nihil tam iniquum existimans quam pro labore, qui propter Deum susceptus fuerat, ab homine mercedem quęrere. Eadem animi constantia Leonardus, sancti Remigii discipulus, quoniam Gallorum regis coniugem difficili partu laborantem, medicis iam desperantibus, ipse diuina uirtute a periculo liberarat, regi amplissima dona offerenti haud quaquam se iis indigere respondit, proinde neque accipere uelle, nihil cuiquam defuturum asserens,

tanquam uetustate iam obliteratum, audiant recentiora. Cyrillus, Hierosolymitanus episcopus, post diui Hieronymi in Domino dormitionem, ad Augustinum scribens tradit fuisse monasterium quoddam in Thebaidis partibus ducentarum fere foeminarum, sanctarum utique, si non auaritię foeditate sanctitatis decorem polluissent. Consuetudo pessima apud illas inoleuerat nullam in collegium admittendi, quę certum pecunię numerum non

habitu non ante discessit quam uitę eius ordinem morumque pręstantiam edidicisset. Deinde frequentiam uentitantium non ferens, cum quibusdam monachis ad patriam rediit. Et postquam defunctis parentibus omnem hęreditatem partim fratribus, partim pauperibus distribuisset, solitudinem, quę in septimo milliario a Maioma, Gazę emporio, per littus euntibus Aegyptum ad leuam flectitur, ingressus est. Sacco tantum membra coopertus et pelliceum

discessit quam uitę eius ordinem morumque pręstantiam edidicisset. Deinde frequentiam uentitantium non ferens, cum quibusdam monachis ad patriam rediit. Et postquam defunctis parentibus omnem hęreditatem partim fratribus, partim pauperibus distribuisset, solitudinem, quę in septimo milliario a Maioma, Gazę emporio, per littus euntibus Aegyptum ad leuam flectitur, ingressus est. Sacco tantum membra coopertus et pelliceum habens ependyten, quem

Et tunc quidem homo faciem tantum uidens deceptus est. Sed scrutator cordis et renum Deus conpunctionem consyderauit orantis et misertus, quod rogabatur, concessit, ut, quę propter sterilitatem contemnebatur, propter partum multis matribus honorabilior appareret edito Samuele, sacerdote simul et propheta. Sarra, Raguelis filia, superiori cubiculo se recludens, dies treis in oratione perseuerauit, cibi ac potus expers, Qua

uariarum quęstionum dissertatione eruditus; cum scriptum sit: Melior est indoctus timens Deum quam doctus transgrediens legem. Geruasius et Prothasius, gemelli fratres, qui se uno partu editos non magis formę quam morum similitudine comprobabant, cum persecutionem fugientes, annos decem domi latuissent, toto eo tempore nihil aliud quam orasse atque legisse narrantur. Quantę autem hoc uitę institutum

Caput VIII / DE FIDE CHRISTI CONTRA GENTILES Vicimus Iudeos. Nunc uertenda est acies aduersus gentilium fatuitatem, quorum dii demonia erant. Bartholomeo apostolo in partibus Indię templum ingresso idolum Astaroth desiit responsa dare atque obmutuit. Demum iussu apostoli se non deum, sed diabolum esse, seductorem hominum, confiteri coepit, ut, cum sibi cultum diuinum exibuerint, secum

impiissimi erroris perniciosissimęque doctrinę inducere. Alexander, episcopus Constantinopolitanus, Constantini Augusti temporibus, cum Arrium heresiarcham publice argueret ac proinde orta plurimorum utriusque partis contentione sedari tumultus non posset, Dominum orauit, ne Ecclesię suę catholicę fidem impiis ludibrio esse pateretur. Vix ipse preces finierat, cum Arrius dysenterię morbo laborare coepit. Et dum citam torminibus

apostoli dimissa Iudea in diuersas prouincias idolorum cultores at religionem Christi conuersuri disperguntur. Andreas Achaiam, Philippus Scythiam, Bartholomeus Lycaoniam, Iacobus Zebedei Hispaniam, Ioannes Ephesum, Thomas Parthiam Hyrcaniamque et Indiam, Mattheus Macedoniam et Aethiopiam, Iacobus Alphei Hierosolymam, Iudas Thadeus Mediam, Mesopotamiam, Pontum et cum Simone fratre Persidem in sortem prędicationis accepere, nulli labori

sed nullam earum uocalem esse asseuerant. Quid mirum, si homines eius doctrinam secuti sint, cuius iussis irrationale animal obediuit? Ranę obmutuerunt, et homines confiteri Christum coeperunt. Patricius episcopus in partibus prouincię Scotię, Christi fidem euangelizasse primus dicitur. Qui cum per Hiberniam iter faceret et se prędicationibus nihil proficere uideret, Deum precatus est, ut ostento aliquo hominum illorum duritiem

Dauid? Idem Amasę, collegę suo, cum obuiam occurrisset: Salue, mi frater, inquiens, faciem ad osculum applicuit, sicam ad latus unoque ictu miserum nihil timentem confecit, ob hoc solum, ne militaris glorię secum particeps esset. Illi inuidit laudem, sibi perpetuam perfidię comparauit notam, minus in hostem quam in socium ferox. Merito postea et ipse a Salomone rege occidi iussus malignę impietatis poenas dedit.

caro, ex grauedine, cogitationibus uanis et uoluptatibus non uacet ex ocio. Teneatis firmissime, quod omnis concupiscentię et immunditię atque peccati mater est ociositas. Iccirco Simeon monacho, ex Italię partibus in illam Nili insulam (cuius paulo ante mentionem fecimus) sese conferenti, cum nullam artem calleret pręter Latinę litterę (cuius illic usus nullus erat) scriptionem, a quodam seniorum prouisum est, ne ociosus

semperque laborata aliis largienda et ocium declinauit et pietatem coluit. Alterius nunc sexus in hoc exercitationis genere solertiam expediamus! Ferunt ipsam Beatam Virginem (quę et uirgines castitate et matres partu superauit) dum adhuc in templo seruiret, a summo mane usque ad horam tertiam precationes extendisse, a tertia ad nonam lanificio sese occupasse. Inde demum sumpto modico cibo usque ad occubitum solis lectitasse Scripturas

ad occubitum solis lectitasse Scripturas et in earum meditatione pernoctasse. Hac itaque uitę institutione ad tantam morum sanctitudinem deuenit, ut sola prę omnibus eligi meruerit, quę et Saluatorem mundi pareret et post partum uirgo permaneret. Quod si hęc, quę sine peccato concepta omnis prorsus peccati expers fuerit, id temporis, quod orationi lectionique supererat, manuum labore sibi transigendum duxit, quomodo te in ignauia ocii

solum nullis rigaretur aquis, preces ad Deum fudit, uirga humum percussit atque inde fons emanauit, cuius potu refocillatus iam confidentius ad martyrium cucurrit. Basolus quoque, Rhemensis abbas in Gallię partibus dum montem solitarius incoleret nec aquam haberet, Deum precatus fontem de rupe manare fecit, qui etiamnum fluere dicitur. Beatus etiam Franciscus, dum rustici cuiusdam sitim in solitudine miseratur,

erat modico damno magnam utilitatem quęrere. Illius quoque abbatis laudatur mendacium, qui (ut Cassianus tradit) Simeoni monacho prospexit, ut in proposito uitę perfectioris perseueraret. Hic nuperrime ex Italię partibus ad Aegypti solitudinem se contulerat, nullius exercitii gnarus, pręterquam Latinos libros transcribendi, quorum illis in locis usus nullus erat. Senior igitur fingit olim quęsisse se, qui sibi Pauli Epistolas Latino

et cordis simplicitate et oris ueritate nobis opus est, ut eo felicitates perueniamus, ubi nullus fraudi, nullus fallacię restat locus, ubi misericordia et ueritas obviauerunt sibi. Quas duas uirtutes Salomon etiam coniungens partiter colendas docet: Misericordia — inquit — et ueritas te non deserant! Circumda eas gutturi tuo et describe in tabulis cordis tui, et inuenies gratiam et disciplinam bonam coram

libenter obediant, quod labori alacriter insistant, quod dicto factoue lacessitę non reclament, non murmurent, non mussitent, non denique uultum mutent, sed semper eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit, hoc loco de illis loqui supersedebo.

quod dicto factoue lacessitę non reclament, non murmurent, non mussitent, non denique uultum mutent, sed semper eandem animi lenitatem prę se ferant. Harum exempla partim dicta sunt, ubi de labore obedientiaque tractauimus, partim dicentur, cum de patientię uirtute disseremus. Igitur, ne eadem sępius repetere necesse sit, hoc loco de illis loqui supersedebo. Omnes tamen Christi seruos ancillasque admonitos uelim, ut meminerint talium

moerens, dum secum reputat, quantum malum est libido, ob quam pudicicię cultorem ne adire quidem digna fuerit. Et illum profecto, que nulla unquam obscoenitas uicerat, nec persecutoris gladius uicit. Equitius in Valerię partibus abbas, dum in iuuenta immundis tentationibus quateretur, ad precum refugia recurrebat. Post quas somnianti uisum est astitisse angelum omnemque sibi genitalium motum ademisse nec postea sensit tentari. Quin immo, Dei

Dorothea, Tecla, Erasma Aquileię, Susanna, Basilla, Domicilla, Anastasia, Felicula, Daria Romę, Victoria Tiburi, Valeria Lemouici, Ursula cum undecim milibus uirginum Colonię. Hę et alię tum in iis, tum aliis orbis partibus, multę nuptiis
uirginitatem, uitę prętulerunt Christum, nec coniugalis uoluptatis illecebris nec tyrannorum tormentis uictę. Sed dicet aliquis nefas fuisse Christianis puellis maritos habere infideles

hospitio meretur accipere, et ille, qui in templo lugens pectus pungens planxerat et flagitiorum conscientia cęlum suspicere non fuerat ausus, redit iustificatus. Nunquid tantę istorum glorię, quantam assecuti sunt, te participem fore diffidis, si ipsorum imitatus fueris poenitentiam? Addamus tamen his complures alios, ut ex ipsa poenitentium frequentia multo stultior ac detestabilior appareat obstinatorum duritia. Marcellinus, pontifex

Deo, donec ad poenitentiam conuersum esse certior fieret. Piamon, in Scythiotico monasterio spectatę sanctitatis presbyter, dum missę sacra conficeret, angelum Domini uidit, qui monachorum nomina in codice partim scriberet, partim scripta deleret. Visa ergo monachis explicans, eos peccato obnoxios comperit, quorum nomina subduci uidit. Ac tandiu cum illis lugens ueniam orauit, donec iterum apparens angelus etiam illorum nomina

poenitentiam conuersum esse certior fieret. Piamon, in Scythiotico monasterio spectatę sanctitatis presbyter, dum missę sacra conficeret, angelum Domini uidit, qui monachorum nomina in codice partim scriberet, partim scripta deleret. Visa ergo monachis explicans, eos peccato obnoxios comperit, quorum nomina subduci uidit. Ac tandiu cum illis lugens ueniam orauit, donec iterum apparens angelus etiam illorum nomina conscriberet, quorum

turpitudinis confusione intolerabilior sequetur ultionis poena. Quam quidem Osee propheta puerperę cruciatibus (ut omnium maximum) comparat dicens: Colligata est iniquitas Ephraim, absconditum peccatum eius. Dolores parturientis uenient ei. Sed uehementiam expressit angoris, non diuturnitatem. Parturientis enim labor breuis est, at uero inconfessis et impoenitentibus perpetuum infinitumque supplicium paratum est.

propheta puerperę cruciatibus (ut omnium maximum) comparat dicens: Colligata est iniquitas Ephraim, absconditum peccatum eius. Dolores parturientis uenient ei. Sed uehementiam expressit angoris, non diuturnitatem. Parturientis enim labor breuis est, at uero inconfessis et impoenitentibus perpetuum infinitumque supplicium paratum est.

ferretur, rupto fune in medio mari reliquerat et fluctibus obrutum periisse putabat. Cum autem ad Romanum portum uenisset, egressus in littore Baracam sibi obuium habuit et uehementer miratus audiuit eum, dum scapham regendo partim labore, partim inedia iam deficeret, obdormisse et dormienti sibi uisum a quodam panem accepisse atque eo gustato se refocillatum sensisse; deinde expergefactum nauigio iuxta prętereunte susceptum Romamque delatum. Rem

fune in medio mari reliquerat et fluctibus obrutum periisse putabat. Cum autem ad Romanum portum uenisset, egressus in littore Baracam sibi obuium habuit et uehementer miratus audiuit eum, dum scapham regendo partim labore, partim inedia iam deficeret, obdormisse et dormienti sibi uisum a quodam panem accepisse atque eo gustato se refocillatum sensisse; deinde expergefactum nauigio iuxta prętereunte susceptum Romamque delatum. Rem ergo curiosius

rationem inueniret, qua et abbatis crimen cęlaretur et, quod uerum erat, sciscitantibus referri posset, ut idem tam expers mendacii foret, quam erat impatientię perturbatione alienus. Paulum, in partibus Aegypti abbatem, Cassianus tradit magno monachorum et suorum et alienorum coetu discumbente (qui tunc eo forte conuenerant) suo cuidam discipulo adolescenti, quod tardius ferculum apposuisset, colaphum infregisse, ita

Quia ergo Libertinus non modo non repetere ablata, sed nec recipere restituta uolebat, recipere meruit uel inuitus. Eundem monasterii monachus, cui excolendi hortos cura erat, cernens in eo holera partim pedibus conculcata, partim sublata furto, et reperto aditu, quo fur ingredi consueuerat, serpenti pręcepit, ut illum custodiret nec inde nisi iussus decederet. Proh pudor! Irrationale animal seruo Dei obediuit, homo

ergo Libertinus non modo non repetere ablata, sed nec recipere restituta uolebat, recipere meruit uel inuitus. Eundem monasterii monachus, cui excolendi hortos cura erat, cernens in eo holera partim pedibus conculcata, partim sublata furto, et reperto aditu, quo fur ingredi consueuerat, serpenti pręcepit, ut illum custodiret nec inde nisi iussus decederet. Proh pudor! Irrationale animal seruo Dei obediuit, homo damnum irrogari non dubitauit.

oneratos amice dimisit. Itaque, et cum abesset, a flagitio illos cohibuit, et cum adesset, rebus donauit, maius damnum reputans proximi peccatum quam sui hortuli, quo uitam sustentabat, uastationem. In Valerię prouincię partibus cuiusdam monasterii greges in proximo stabulabantur. Fur noctu eo accedens, ueruece sublato, cum rediret, quia per coemiterium transitus erat, super sepulchrum, ubi illis diebus sanctus quidam conditus fuerat, fixis

ab eo, quem lęserant, tam benigne accepti fuissent, quotannis monasterio eius non paruam olei copiam missitarunt, ut iam non solum alieni auidi non essent, sed etiam sua largirentur. Elducus, in partibus Britannię abbas, Paulo discipulo segetis iam maturescentis delegarat custodiam. Quo obdormiente graculorum agmen eo delapsum depascere agrum coepit. Et ille eorum strepitu experrectus, eisdem in nomine Domini, ne

Miphiboset, Ionathę filius, deleta Saulis domo solus superfuit, quia utroque pede claudus non potuit interesse bello, quo ceciderunt fortes Israhel. Insuper auitos agros solus possedit et regis Dauid mensę particeps fuit. Tantum ergo illi pedum ęgritudo contulit, ut et diutius et felicius uiueret, fortasse una cum aliis occubiturus, si sanos pedes habuisset. Cum ergo huiuscemodi ualitudo plus prodesse possit quam obsit, ęquo

non hoc eius uitio fit, sed ipsorum, qui sanati sic uitam suam instituere negligunt, ut, dum ęgrotarent, promiserunt. Sergius, Senogallię princeps, elephantico morbo diuinitus liberatus, omnia, quę habuit, partim Ecclesię, partim pauperibus erogauit et relictis omnibus soli Deo humilis et egenus toto animi affectu seruire coepit. Compulerat enim sua ipsum infirmitas humani generis conditionem altius consyderare.

hoc eius uitio fit, sed ipsorum, qui sanati sic uitam suam instituere negligunt, ut, dum ęgrotarent, promiserunt. Sergius, Senogallię princeps, elephantico morbo diuinitus liberatus, omnia, quę habuit, partim Ecclesię, partim pauperibus erogauit et relictis omnibus soli Deo humilis et egenus toto animi affectu seruire coepit. Compulerat enim sua ipsum infirmitas humani generis conditionem altius consyderare. Et deprehendit

membratim distraheretur, applicitus. At illa mox fracta diuinitus liberatur et a plagis, quas acceperat, aparuit sanus. Sed rursum, quia a puero uinci pudor erat, scissę apertęque ad medium usque truncum arbori inseritur, ut partibus ad se redeuntibus collisus deficeret. Arbor autem ueluti adactis cuneis funditus diuisa in diuersum laxatur. Inde ergo ad ferream cratem torrendus transfertur, plumbo liquato perfunditur, sed repente proximi fluminis

angelus inde sublatum longius transportauit, ubi ille, cum orasset Dominum suum, ut iam de terris euocatus in ipso requiesceret, tradidit spiritum. Glorietur nunc proteruę potestatis uanus imperator Diocletianus maximę orbis parti se imperasse, ualidissimas quondam gentes suę subegisse ditioni, si uni puero Christum colenti imperare nequiuit, si ipse poenas inferendo plus timuit quam ille patiendo, si uiuum denique dimittere coactus est, ad quem

intrepidus in hereticos, qui sibi insidiabantur, incurrit. Ab iis percunctatus, quid facturus esset, si comprehensum trucidare uellent: »Precarer uos — inquit — ne uno ictu mortem mihi inferretis, sed prius particulatim mutilantes membrorum meorum frusta ante me numeranda exponeretis; deinde, ut hos oculos effoderetis et, postquam me aliquandiu in meo uolutassem sanguine, tum demum reliquum corpus cęsum dilaniantes, crudeliter

tum foeminarum exempla. Sed nobis ista satis sint, quę retulimus. Et, si cui non satis erunt, nec illa profecto satis esse poterunt, quę omissa sunt. Quo tamen quisque ad omnia minus trepide se accingat, libet in fine partis huius quędam Scripturarum dicta ueluti urgentes ad poenarum contemptum stimulos adhibere. Tu igitur, qui persecutionibus premeris impiorum, noli animo concidere: tecum est Dominus. Noli timere: ille te de hac breui

praua atque impia iubentium minas oporteat contemnere omniaque extrema pati prius quam religionis fidem uiolare. Discamus nunc diabolo resistendi rationem, quando hic quoque blanditiis allicit, terrificationibus urget, partim dolo, partim ui contendit, modis omnibus, horis omnibus, nunc occulte, nunc palam, ut hominis innocentiam subuertat, molitur, inuidens illi cęlestem beatitudinem, a qua se irreuocabiliter decidisse meminit. Facile autem

atque impia iubentium minas oporteat contemnere omniaque extrema pati prius quam religionis fidem uiolare. Discamus nunc diabolo resistendi rationem, quando hic quoque blanditiis allicit, terrificationibus urget, partim dolo, partim ui contendit, modis omnibus, horis omnibus, nunc occulte, nunc palam, ut hominis innocentiam subuertat, molitur, inuidens illi cęlestem beatitudinem, a qua se irreuocabiliter decidisse meminit. Facile autem et

exprimatur. Nunc, ut maioris ignominię cauterio notetur imbecillitas inimici et in nobis repugnandi augeatur audacia, feminarum quoque de illius conflictu uictoriam breuiter enarremus. Sarra, in partibus Thebaidis abbatissa, cum cogitationes eius ad libidinem incitare soleret diabolicę malignitatis suggestio, nunquam, ut recederet tentatio, orauerat, sed ut et illa assidue oppugnaret et ipsa semper uinceret. In hoc

effugit. Iterum idem Agladii formam assimilatus, noctu ad eam uenit et nunc blandus nunc minax, ut uoto suo consentiret, petiit. Sed eodem, quo prius, modo ab ea fugatus abiit. Deinde Iustina uirgo aliis atque aliis partim diaboli partim ipsius magi commentis tentata, cum semper cruce se muniret, semper superior euasit. Quam rem uidens Cyprianus et ipse Christo credidit et una cum illa martyrium subiit, fidelis factus, quia fidelibus

Iterum idem Agladii formam assimilatus, noctu ad eam uenit et nunc blandus nunc minax, ut uoto suo consentiret, petiit. Sed eodem, quo prius, modo ab ea fugatus abiit. Deinde Iustina uirgo aliis atque aliis partim diaboli partim ipsius magi commentis tentata, cum semper cruce se muniret, semper superior euasit. Quam rem uidens Cyprianus et ipse Christo credidit et una cum illa martyrium subiit, fidelis factus, quia fidelibus demonia pręualere

quod ipsi passi sunt. Sed non omnibus hoc contingit. Omnibus tamen ea mens esse debet, ut, si fors ita ferret, libenter et ipsi sustinerent. Cui is animus uel tunc, cum e uita egreditur, fuerit, procul dubio martyrum coronę particeps erit. Corda enim perpendit Dominus magis quam facta. Dic ergo cum Paulo: Non solum alligari, sed et mori in Hierusalem paratus sum propter nomen Domini Iesu. Certe talis in moriente charitas eleuabit

quasi in furorem uersus clamitare: Non faciam, non faciam; mentiris, mentiris. Deinde ad terram procliuus faciem abscondere, intremiscere ac, quantum poterat, uociferari: Adiuuate me, fratres, adiuuate me, ne peream. Illi uero partim expauidi, partim moerore concussi rogitabant: Quid habes, pater? Quę hęc te exagitat solicitudo? Quid times? An — inquit — non uidetis demonum cateruam, hic in perniciem meam congregatam? Ille, qui prę cęteris

uersus clamitare: Non faciam, non faciam; mentiris, mentiris. Deinde ad terram procliuus faciem abscondere, intremiscere ac, quantum poterat, uociferari: Adiuuate me, fratres, adiuuate me, ne peream. Illi uero partim expauidi, partim moerore concussi rogitabant: Quid habes, pater? Quę hęc te exagitat solicitudo? Quid times? An — inquit — non uidetis demonum cateruam, hic in perniciem meam congregatam? Ille, qui prę cęteris horrendus apparet,

habitatores terrę. A tribu uero Dan oriturum ex eo, quod Iacob ad filios prophetante dicitur: Fiat Dan coluber in uia, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro. Antichristus enim partim doli ueneno ut coluber, partim potestatis cornu ut cerastes eos inuadet, quos per uiam ueritatis et semitam iustitię ire uiderit. Cum itaque Enoch et Helię prędicatio per uniuersum terrarum orbem uulgata fuerit, tunc

uero Dan oriturum ex eo, quod Iacob ad filios prophetante dicitur: Fiat Dan coluber in uia, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor eius retro. Antichristus enim partim doli ueneno ut coluber, partim potestatis cornu ut cerastes eos inuadet, quos per uiam ueritatis et semitam iustitię ire uiderit. Cum itaque Enoch et Helię prędicatio per uniuersum terrarum orbem uulgata fuerit, tunc Sathanę filius prodere se et

ruina oppressi sunt, ut Dauidicum illud impleatur: Confundantur et conuertantur retrorsum omnes, qui oderunt Syon! Fiant sicut foenum tectorum, quod, priusquam euellatur, exaruit. Arescent quippe illi, partim domorum casu ellisi, partim pauore perculsi, qui dudum se tutos putabant. Et qui innocentum sanguine manus foedauerant, cadente super eos Ecclesię lapide conterentur. Iusti uero uidentes tot terribilia in cęlo et in

ut Dauidicum illud impleatur: Confundantur et conuertantur retrorsum omnes, qui oderunt Syon! Fiant sicut foenum tectorum, quod, priusquam euellatur, exaruit. Arescent quippe illi, partim domorum casu ellisi, partim pauore perculsi, qui dudum se tutos putabant. Et qui innocentum sanguine manus foedauerant, cadente super eos Ecclesię lapide conterentur. Iusti uero uidentes tot terribilia in cęlo et in terra et in mari, fortasse et

prope est dies Domini; quasi *corr. ex quia uastitas a Domino ueniet. Propter hoc omnes manus dissoluentur, et omne cor hominis tabescet et conteretur. Torsiones et dolores tenebunt, quasi parturiens dolebunt. Vnusquisque ad proximum suum stupebit, facies combustę uultus eorum. Ecce dies Domini ueniet crudelis et indignationis plenus, et irę furorisque, ad ponendam terram in solitudine, et

erit quasi damula fugiens, et quasi ouis, et non erit, qui congreget. Quam hoc uehementer doleret, idem propheta ostendit dicens: Propterea repleti sunt lumbi mei dolore, et angustia possedit me sicut angustia parturientis. Corrui, cum audirem, conturbatus sum, cum uiderem. Emarcuit cor meum; tenebrę stupefecerunt me. Et, si hic alieno malo, quod futurum uidit, sic conturbatus est, quantus illos afficiet moeror, quibus

corporibus. Et illos, qui parentes probro lacerant: Qui maledicit patri suo et matri, extinguetur lumen eius in mediis tenebris. Rursum alibi: Oculum, qui subsannat patrem, et qui despicit partum matris suę, effodiant * eum corui de torrentibus et comedant eum filii aquilę! Et de his, qui ad hereses declinant, inquiet: Vir, qui errauerit a ** uia doctrinę, in coetu Gigantum

ligna multa; flatus Domini, id est diuina iustitia, sicut torrens sulphuris succendens eam. De hoc alibi idem ait: Et conuertentur torrentes eius in picem, et humus eius in sulphur. In iis quidem partim fomenta ignis apparent, partim grauitas foetoris. Et erit — inquit — terra eius in picem ardentem nocte et die; non extinguetur in sempiternum, ascendet fumus eius a generatione in generationem,

id est diuina iustitia, sicut torrens sulphuris succendens eam. De hoc alibi idem ait: Et conuertentur torrentes eius in picem, et humus eius in sulphur. In iis quidem partim fomenta ignis apparent, partim grauitas foetoris. Et erit — inquit — terra eius in picem ardentem nocte et die; non extinguetur in sempiternum, ascendet fumus eius a generatione in generationem, desolabitur in secula

uita est, concupiscas et enitaris. Quod si in ista etiam terra quędam et uisu iocunda et usu grata esse non negamus, quanto in illa, quę supra est, omnia tum iocundiora, tum gratiora existere dixerimus? Laudantur multis in partibus florentes campi, foecundi colles, amoenę *corr. ex amoeni ualles, montes argenti, auri gemmarumque feraces, piscosa maria, molliter labentia flumina, perspicui fontes, dulces aquarum scatebrę,

Hęc terra, quę germinauit mundi Saluatorem. Hęc porta clausa, per quam non apertam Dominus, Deus Israhel, ingressus est. Huius uirtus, huius gloria talis est in cęlo, ut ordinatę castrorum aciei comparatur. Quod sane partim ad ipsam, partim ad comitatum ipsius apte accomodateque referre possumus. Ad ipsam, quia nihil post Christum ita compositum est, ita ordinatum, ita omni fortitudine, omni bonitate, omni gratia plenum; ad comitatum, quia

quę germinauit mundi Saluatorem. Hęc porta clausa, per quam non apertam Dominus, Deus Israhel, ingressus est. Huius uirtus, huius gloria talis est in cęlo, ut ordinatę castrorum aciei comparatur. Quod sane partim ad ipsam, partim ad comitatum ipsius apte accomodateque referre possumus. Ad ipsam, quia nihil post Christum ita compositum est, ita ordinatum, ita omni fortitudine, omni bonitate, omni gratia plenum; ad comitatum, quia uirgines Virgini

aut ficta nec sub aliena specie, sed in propria forma proprioque decore conspicui pręsentesque apparent et ab omnibus illa honoratur, hic colitur et adoratur! O, plenum perpetui gaudii spectaculum et nullius unquam aduersi particeps felicitas! Procul est a te omnis solicitudo, omnis metus, omne periculum, procul omnis labor, omnis dolor, omne tedium. Nullus tibi proximat morbus, nullus te infestat ęgritudo, nullus inquietat hostis, nulla

21.8  Semper inhaesit.
21.9  Fructibus tellus caruit creatis,
21.10  Partior uictus Cereris negatae,
21.11  Sordidus nullum Bromius liquorem
21.12  Sub pede pressit.

leuius sed enim, quamquam grauis imminet horror:
46.78  In laribus propriis non ualuisse mori.
46.79  Ad mala tot nostris accessit partibus ingens
46.80  Terribilisque fames, durius ense malum.
46.81  Monticolae ex altis coierunt rupibus, hi quos

tam dulcis societas? unde tam suave contubernium? accedite et si audire lubet huiusce rei causam me vobis hodie aperiente accipite. Locum et pars quod sint quove pacto sese respiciant cum multarum rerum periculo tum ipso loquendi modo didicistis. Novi vos non negaturos sed concessuros apertissime parti unicuique tum melius esse quum suo toti iuncta fuerit illudque constituerit; naturalia nempe munera quum adsunt et habentur oblectant, quum vero absunt maerore afficiunt. Nihil autem parti, praesertim ei quam phisicam appellamus, quam alteram perficere vel ab altera perfici parte antiquius

multarum rerum periculo tum ipso loquendi modo didicistis. Novi vos non negaturos sed concessuros apertissime parti unicuique tum melius esse quum suo toti iuncta fuerit illudque constituerit; naturalia nempe munera quum adsunt et habentur oblectant, quum vero absunt maerore afficiunt. Nihil autem parti, praesertim ei quam phisicam appellamus, quam alteram perficere vel ab altera perfici parte antiquius est: expetit forma natura ipsa duce non minus iungi materiei quam materies formae; et si enim illa det (ut aiunt) esse, materia vero suscipiat, non tamen minus expetit forma tribuere quam

nostros non esse his in corporibus veluti nautas in naviculis ut plerique Platonicorum existimavere; nam ipsos esse quodam eudemonas aut Lares vel laruas .n. lemures aut genios; neque esse angelos illos (ut nonnulli finxere) qui in grandi illo Michaelis cum dracone conflictu neutri parti adhaeserint, sed quasi indifferentes perstiterint, eamque ob rem in haec corpora detrusos quo utram partem sequi decreverint examinarentur et ita vel cum malis poenas luerent vel cum bonis perfruerentur aeternis; opinio delira certe atque

Georgius Benignus Saluiatus de angelica natura pręclarum opus cum nuper ad me misisset, adeo sum lectione ea delectatus propter multarum magnarumque rerum utilitatem ut sine ulla mora imprimendum curauerim. Vt quemadmodum ipse me, Sic ego multos alios studiosos uiros facerem tam boni particeps. Quibus autem magis hęc impressio dicari debuit angelicorum uoluminum, quam uobis nobilissimis patritiis. Qui auctorem eorum uobiscum habetis, et eum, ut decet, obseruatis et colitis? Quem ego cum pręcoeptorem meum pro patre amem: a uobisque tanquam parentem amari intelligam: necesse

totoque Illirico a Turcis occupato, puer admodum e manibus seuissimorum hostium ereptus satis tenera ętate ad Italiam delatus sum, in qua et sapientię studio ut plurimum incubui (nam et Parisii et in extrema Britannia quam Angliam uocant theologię uacaui). Inde post tres fere et triginta annos partim inimicorum acerbitate, partim cognatorum amore quom ignotam patriam repetiissem et extraneus essem fratribus meis, et filiis matris meę peregrinus: Vos me singulari amore estis prosecuti, Vos hospicio suscepistis

puer admodum e manibus seuissimorum hostium ereptus satis tenera ętate ad Italiam delatus sum, in qua et sapientię studio ut plurimum incubui (nam et Parisii et in extrema Britannia quam Angliam uocant theologię uacaui). Inde post tres fere et triginta annos partim inimicorum acerbitate, partim cognatorum amore quom ignotam patriam repetiissem et extraneus essem fratribus meis, et filiis matris meę peregrinus: Vos me singulari amore estis prosecuti, Vos hospicio suscepistis uos agnouistis,

gaudio suscipimus, et cum reliquis ad illud applicamus, non perinde, quia nomen nostrum quod nihil est, quam quod Christus laudibus et testimonio tuo celebretur, quibus me famulantem sibi Christus Dominus et in agro suo laborantem fieri Participem dignatus est. Bene Vale. Ad reuerendissium D. D.

nomen et a virtute inditum, illos Gothos esse non arguit. Vtcunque est, haec familia multos insignes uiros habuit, ut ueterme illum Marinum Pannoniae mortuum; qui omnes posteros, et nepotes suos diuitiis suo labore, et industria partos locpuletauit; ut Bartholum Gotium nostra tempestate et consilio et auctoritate in republica uirum primarium, et multos alios, quorum memoria ad nos peruenit, ut Georgium Marini patrem, et ipsum Marinum quem memini me puerum uidere et eloquentem habitum in sententiis dicendis in senatu et

200  Ante deam properat ducere nuda choros;
201  Et spes in dubiis semper comes optima rebus
202  Desperare vetat, sed potiora iubet;
203  Pax veneranda deis et pleno copia cornu
204  Partitur larga munera quaeque manu;
205  Fortuna omnipotens, varium et mutabile numen,
206  Folle sedens, proprias huic rapit, huic dat opes;
207  Ambitio pernox, curarum sedula nutrix,
208  Pervigil ante

hora nemo scit, neque angeli in cęlo, neque Filius, nisi Pater. Non quia Filius quicquam minus sciat Patre, cum Pater et Filius unum sint, sed Pater scit, quia Filio communicat, et Filius nescit, quia nemini reuelat. Signa tamen pręcessura iudicium commemorantur in Euangelio, quę partim euenisse credimus, partim euentura expectamus. Bella sęuiunt, pestilentię grassantur, fames pręmunt. Sed nondum illa reliqua apparent, quę in sole et luna et stellis futura prędicantur. Nobis interim expedit non plus sapere quam oportet sapere. Arcanum Dei, quod latet,

in cęlo, neque Filius, nisi Pater. Non quia Filius quicquam minus sciat Patre, cum Pater et Filius unum sint, sed Pater scit, quia Filio communicat, et Filius nescit, quia nemini reuelat. Signa tamen pręcessura iudicium commemorantur in Euangelio, quę partim euenisse credimus, partim euentura expectamus. Bella sęuiunt, pestilentię grassantur, fames pręmunt. Sed nondum illa reliqua apparent, quę in sole et luna et stellis futura prędicantur. Nobis interim expedit non plus sapere quam oportet sapere. Arcanum Dei, quod latet, latere sinamus. Iudicium

castra cruore
347   Incolit et mediis cunabula ducit in armis:
348   Intremuere Scythae, tanti praenuntia regis
349   Fata Getes timuit et mixtus Sarmata Daco.
350   Vixdum bis fuerat quinquennis Olympias acta,
351   Iam Scythicos arcus, iam Parthica tela, sagittas,
352   Iam Thracum norat pugnas animosque Laconum;
353   Ut Galli sua gaesa ferant, ut pila Latini;
354   Iamque hostem turbare gradu, iam caede superbus
355   Arma triumphanti captiva appendere curru.
356   Aspice, quid

India cunque suo Meroe circumflua Nilo.
438   Nascetur proles materno gratior ore
439   Plus de patre tamen referens; hunc, quantus in armis
440   Insurgat, toties fecundo sanguine Ganges
441   Decolor agnoscet, laxos huic porriget arcus
442   Parthia, odorati mittent sua thura Sabaei.
443   Sentiet hunc Garamas pronusque subibit habenas
444   Nobilioris heri, cedent sublimia gesta
445   Invicti Alcidae, summittet Pella triumphos
446   Extremo Phoebi nascentis ab orbe petitos."

ut illa in lucem ueniant, exegisti, ut hęc etiam commentaria, quorum de imitatione Christi titulus est, ad Te mitterem. Tu, si dignum opus publica impressione iudicaueris (plurimi enim facio iudicium Tuum), cura, ut imprimatur! Mercedem siquam a Domino pro labore mereor, Tecum partibor. Ius fasque enim est, ut, sicut, qui bene beateque uiuendi disciplinam conscribunt, pręmii aliquid a Deo expectant, ita idem et illi sibi sperent, qui eam publicandam curant. Ista, quę nunc mitto archetypa nostra, postquam impręssorum typis exscripta fuerint, nobis

periit, ab iis qui pro libertate stabant. ( ) Manicula (alia manu?) Nihil enim iniuria partum esse potest diuturnum. Harum autem inscriptionum meminit Suetonius Manicula alia manu in Vita Cęsaris.

Cf. CIL VI 1033 Apud Capitolium
IMP. CAES. LVCIO SEPTIMIO. M.
FIL. SEVERO PIO PERTINACI. AVG.
P. P. PARTHICO ARABICO ET PAR-
THICO ADIABENICO. PONTIFICI
MAX. TRIB. POT. XI. IM. XI. COS.
III. PROCOS. ET IM. CAES. M. AV-
RELIO. L. FIL. ANTONINO AVG.

POPVLI RO. PRO-
PAGATVM INSIGNIBVS VIRTV-
TIBVS DOMI FORISQVE. S. P. Q. R. 11.1. Integrum sic: Imperatori Cęsari Lucio Septimio, Marci filio, Seuero Pertinaci Augusto, patri patrię, Parthico Arabico et Parthico Adiabenico, pontifici maximo, tribunicię potestatis undecimum, imperatori undecimum, consuli tertium, proconsuli, et imperatori Cęsari Marco Aurelio, Lucii filio, Antonino Augusto Pio Felici, tribunicię potestatis sextum, consuli,

PAGATVM INSIGNIBVS VIRTV-
TIBVS DOMI FORISQVE. S. P. Q. R. 11.1. Integrum sic: Imperatori Cęsari Lucio Septimio, Marci filio, Seuero Pertinaci Augusto, patri patrię, Parthico Arabico et Parthico Adiabenico, pontifici maximo, tribunicię potestatis undecimum, imperatori undecimum, consuli tertium, proconsuli, et imperatori Cęsari Marco Aurelio, Lucii filio, Antonino Augusto Pio Felici, tribunicię potestatis sextum, consuli, proconsuli, patri

diem Romanis imperator fuit et in honorem Pertinacis, quem Iulianus occiderat, Pertinacem se cognominari iussit. Euseb. Chron. A. D. 196 [= 195] Parthos et Adiabennos superauit Arabesque interiores ita cecidit ut regionem eorum Romanam prouinciam fecerit, ob quę Parthicus, Arabicus et Adiabenicus cognominatus est. Euseb. Chron., A. D.

Pertinacem se cognominari iussit. Euseb. Chron. A. D. 196 [= 195] Parthos et Adiabennos superauit Arabesque interiores ita cecidit ut regionem eorum Romanam prouinciam fecerit, ob quę Parthicus, Arabicus et Adiabenicus cognominatus est. Euseb. Chron., A. D. 201-202 [= 200], ubi Seuerus Parthos pro Parthos Moritur Eburaci in

ita cecidit ut regionem eorum Romanam prouinciam fecerit, ob quę Parthicus, Arabicus et Adiabenicus cognominatus est. Euseb. Chron., A. D. 201-202 [= 200], ubi Seuerus Parthos pro Parthos Moritur Eburaci in Britannia. Euseb. Chron., A. D. 213 [= 212], ubi Seuerus moritur pro Moritur

ut regionem eorum Romanam prouinciam fecerit, ob quę Parthicus, Arabicus et Adiabenicus cognominatus est. Euseb. Chron., A. D. 201-202 [= 200], ubi Seuerus Parthos pro Parthos Moritur Eburaci in Britannia. Euseb. Chron., A. D. 213 [= 212], ubi Seuerus moritur pro Moritur Regnauit annos

tertio imperii sui anno defunctam consecrari passus est. Cf. SHA, Ant. Pius 6,7 Senatus igitur, cum ipsi quoque consecrato arcus uel statuę honorem statuisset, dignam iudicauit quę glorię principi exhibitę particeps fieret. Magna profecto optimi uiri felicitas mulierem habere thori pariter uirtutisque consortem. Fuit et alia Faustina, huius Faustinę filia, quam multa libidinis respersit infamia. Cf. SHA, M. Ant.

septunx septem uncię, bes octo, dodrans nouem, dextans decem, deunx undecim, as duodecim, id est tota summa. Hoc ut plenius eqs.: cf. Per. 1,280; cf. F ont. Dodrantem ergo, hoc est ex duodecim partibus bonorum nouem, Lucio Celso quas ante legauerat, nunc adimit. Lege autem Falcidia, a Falcidio lata, cauetur ne plus dodrante legare liceret, propterea quod multi hęreditatem adire recusabant. Cf.

Tribuni militum eqs.: cf. Pomp. Laet. ' De tribunis militum', f. [Aiii v] Tribuni a tribu dicti, tribus autem appellata ex eo quod populus in partes tris erat distributus, in singulis uero partibus fuere tribus decem. Porro in hoc epitaphio de tribunicia potestate militari intelligendum puto. (Tiberius) Tiberius enim magis in militia foris uersatus est quam in republica domi. Fuit autem Augusti filius

neque esset in ciuitate qui ius reddere posset, creatus est prętor urbanus, qui in urbe ius redderet. Postea creatus est prętor peregrinus, qui peregrinis ius diceret. Postremo prętores creati sunt numero captarum prouinciarum, qui partim urbanis rebus, partim prouincialibus pręessent. Ab honore qui pręturę debebatur ius honorarium appellarunt prętorum edicta. Post tribunos plebis eqs.: cf. Pomp. Laet. ' De praetoribus et X

in ciuitate qui ius reddere posset, creatus est prętor urbanus, qui in urbe ius redderet. Postea creatus est prętor peregrinus, qui peregrinis ius diceret. Postremo prętores creati sunt numero captarum prouinciarum, qui partim urbanis rebus, partim prouincialibus pręessent. Ab honore qui pręturę debebatur ius honorarium appellarunt prętorum edicta. Post tribunos plebis eqs.: cf. Pomp. Laet. ' De praetoribus et X uiris et curatoribus

suo conantur opprimere dominatu. 77.3. (III uiri) Trium uir: Trium uiri etiam creati fuere qui agros nouis colonis diuiderent, urbes designarent, ędificare uolentibus areas partirentur et alia in urbe rite disponere curarent. Hi dicti trium uiri colonię deducendę. Trium uiri etiam eqs.: cf. Fen. 'De triumuiris colonię deducendę', f. [e6 v]

Ambasciatori, Ungheria, Busta 3. Published: Kujáni Gábor, Brodarics István levelezése, Történelmi Tár, 1908, 259–260. In Hungarian: V. Kovács Sándor (ed.), Magyar humanisták levelei XV–XVI. század, Budapest, 1971, 555–556. Brodarics gives a detailed account to Lardi of events and participants at the coronation of Louis II. Reverendissime Domine, Patrone Colendissime. Pro illa, qua semper Vestram Reverendissimam Dominationem unice colui,

Haec volui Vestrae Reverendissimae Dominationi perscribere, ut, quando praesens haec spectare non potuit, habeat, unde singula cognoscat, in quo si vel prolixior vel incultior, quam decuisset, fui, det mihi veniam et prolixitatem quidem loquacitati, inelegantiam vero et characterum sordes partim inscitiae, partim occupationibus ascribat. Institueram ego tum ob celebritatem tantae rei, tum etiam ex commissione domini mei Quinqueecclesiensis 14 orationem facere, sed ob infirmitatem regis et etiam quandam aliam ob causam, quae litteris non est committenda, oratio locum non

Vestrae Reverendissimae Dominationi perscribere, ut, quando praesens haec spectare non potuit, habeat, unde singula cognoscat, in quo si vel prolixior vel incultior, quam decuisset, fui, det mihi veniam et prolixitatem quidem loquacitati, inelegantiam vero et characterum sordes partim inscitiae, partim occupationibus ascribat. Institueram ego tum ob celebritatem tantae rei, tum etiam ex commissione domini mei Quinqueecclesiensis 14 orationem facere, sed ob infirmitatem regis et etiam quandam aliam ob causam, quae litteris non est committenda, oratio locum non habuit.

Published: Kujáni Gábor, Brodarics István levelezése, Történelmi Tár, 1908, 260–261. In Hungarian: V. Kovács Sándor (ed.), Magyar humanisták levelei XV–XVI. század, Budapest, 1971, 557–558. Brodarics gives a detailed account of the child King’s marching in to Buda and participants of the procession to Taddeo dei Lardi three days after the coronation of Louis II. Reverendissime Domine, Patrone Colendissime. Cum illas primas litteras 3 iam

left Buda in the end of February, because Iván Borsa mentions in a Hungarica report that he saw in the Siena State Archives a letter of recommendation by Louis II to Cardinal Raffaello Petrucci on behalf of Brodarics, and this was dated 18 February 1522 (compare: Archivio di Stato di Siena, Particolari, Famiglie Senesi nr. 146). It is known from Mario Sanuto’s diary that he was in Venice on 26 April because that’s when he spoke in front of the council of the Signoria about the aid to Hungary. He got an answer on 2 May, and Sanuto says he continued his trip to Rome on 3 May.

However, Hadrian VI did not wait for Sigismund’s recommendation but appointed Johann Albrecht, brother of Albrecht von Brandenburg, Grand Master of the Teutonic Order which had a hostile relationship with Poland. (Compare: AT VI. 154–155.) The Polish ruler protested angrily. Since neither party would budge, a one-year-long diplomatic struggle began. Brodarics played an important part of its settlement. More on this: Kasza Péter, Egy magyar diplomata lengyel szolgálatban. Újabb források Brodarics István rmai követi működéséhez., Irodalomtörténeti Közlemények, 2009,

afficeris, consulas et adsis, ut tandem haec tragoedia finem capiat, ne quid deterius hinc emanet. Quam operam tibi uberrima gratia nostra referemus. 18 Louis II to István Brodarics Buda, 1 June 1523 Manuscript used: MOL DF 2760781 Partially published: Veress Endre (ed.), Akták és levelek Erdély- és Magyarország Moldvával és Havasalfölddel való viszonyához, Budapest, 1914, 125. 2 1. He has learnt that a papal envoy arrives in Hungary with an aid of fifty thousand gold coins. This is needed badly for hiring

nostrarum statum cognoscas, vayvoda Radwl, quem nos anno superiore Valachiae Transalpinae praefeceramus 6 Turcis provinciam summa vi nuper occupantibus et novum vayvodam 7 cum vexillo imperatoris inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus. Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate, cogita, quantum Transsilvaniae ac Severino aut ne quid de partibus loquamur, quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum

occupantibus et novum vayvodam 7 cum vexillo imperatoris inducentibus rursum cedere et in Transsilvaniam cum optimis quibusque et nostrarum partium viris confugere est coactus. Cum igitur haec provincia in hostium sit potestate, cogita, quantum Transsilvaniae ac Severino aut ne quid de partibus loquamur, quantum universo regno nostro impendeat periculi. Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus etiam si resistere possimus, quomodo resistamus eodem tempore Turcarum

Adiungere enim hostes sibi poterunt Valachiae utriusque populos et, si libitum fuerit, ipsos etiam Tartaros in belli ac praedae societatem allicere. Quibus etiam si resistere possimus, quomodo resistamus eodem tempore Turcarum caesari, quem constans fama est intra hos dies paucos regnum nostrum a partibus illis inferioribus cum omnibus suis et terrestribus et navalibus copiis invasurum. Habet iam ad vada Danubii non procul a Zenderonia 8 validissimum et paratissimum cum ducibus peritissimis exercitum, navium ac tormentorum bellicorum maximum numerum. Et, ut opinio est, quamprimum

Maiestati servire potero et illa servitiis meis uti dignabitur. Quod ut facere velit, meque inter suos postremos servulos numerare, eidem humillime supplico. [2.] Nova hinc nescio, quae Vestrae Maiestati scribam. De pace sive induciis inter principes Christianos adhuc superest aliqua particula spei. His diebus venit novus orator a serenissimo rege Angliae, episcopus Bathonensis, 2 vir insignis et non parvae auctoritatis. Quid de pace attulerit – eius enim rei gratia venisse dicitur – nondum satis intelligere potui. Dicuntur et oratores Christianissimi regis

et reverendissimos dominos cardinales multum turbaverit, tamen in rei veritate, Serenissime Princeps, ego nihil potuissem audire, quod me inter tot metus magis recreare potuisset et quod existimassem ad praesentem rerum nostrarum statum esse magis accomodatum. Video principes Christianos partim inter se digladiari, partim otio domestico torpere et nihil penitus de re Christiana pensi habere. In Sede autem Apostolica, vel quod sit mala Leonis pontificis 4 administratione, quod multi queruntur, penitus exhausta, vel quod in excusationem suam hoc utatur praetextu, parvam

dominos cardinales multum turbaverit, tamen in rei veritate, Serenissime Princeps, ego nihil potuissem audire, quod me inter tot metus magis recreare potuisset et quod existimassem ad praesentem rerum nostrarum statum esse magis accomodatum. Video principes Christianos partim inter se digladiari, partim otio domestico torpere et nihil penitus de re Christiana pensi habere. In Sede autem Apostolica, vel quod sit mala Leonis pontificis 4 administratione, quod multi queruntur, penitus exhausta, vel quod in excusationem suam hoc utatur praetextu, parvam admodum spem nobis esse

of Volterra, was arrested on 27 April 1523 for encouraging the French King to occupy Sicily. Soderini was locked up in the Saint Angel Castle and a legal procedure started. Only the death of Hadrian VI brought it to an end. He was released after 14 September 1523, what’s more, he was allowed to participate in the conclave. More on his life: K. J. P. Lowe, Church and Politics in Renaissance Italy. The Life and Career of Cardinal Francesco Sodarini (1453–1524), Cambridge, 1993. (Cambridge Studies in Italian History and Culture) 4  Pope Leo X (1513–1521) 5  glorians maria montisque

propensissimos. Sed et illud video, Princeps Sapientissime, parum in hoc spei esse ponendum. Quid ita? Quia Christianissimum regem ita durum atque obstinatum video in recuperando ac nostros in retinendo vel non cedendo ducatu Mediolani, ut facilius utraque pars quidvis subiret, quam in hoc alteri parti cederet. Quid igitur spei de pace in tanta animorum obfirmatione? Aliae igitur, Clementissime Princeps, salutis viae Vestris Maiestatibus quaerendae sunt. Sed parcat Vestra Maiestas, humillime supplico, minimo servorum suorum ad se de huiusmodi rebus scribenti. Brodarics

Francesco Marsupino ut Hannibal Cyprius 12 legationem suam exsequatur. Proderit enim fortasse nunc vel inposterum, si ille princeps de nostra voluntate fuerit factus certior. Poterit insuper omnia ad nos ex illis partibus explorata reportare, quod magno usui nobis ac toti Christianitati est futurum. [9.] Agas Sanctissimo Domino Nostro gratias, quod dominum Scardonensem 13 cum pecuniis, pulvere et commeatu ad succurrendum arci Clissiensi miserit, 14 supplicabisque eius Sanctitati,

suas vires contra Hungariam Turca convertat. Adhibet Sua Sanctitas cum sua sponte, tum meo etiam hortatu ea remedia, quae potest: sollicitat pacem inter principes. Misit super his novis recentibus litteras ad omnes principes exhortans eos, ut velint in commune consulere et regno Hungariae vel ei parti Christianitatis, si qua laborare coeperit, opem ferre. Credo eum de hoc et ad Vestram Maiestatem scripturum. [2.] Ex Lombardia habemus nova, quae et pontifex et omnes alii pro certissimis affirmant: Gallos ex Italia iam discedere et in discessu huiusmodi per nostros unam partem eorum

Filza 157., fol. 184r. 1 Albrecht von Brandenburg, Grand Master of the Teutonic Order, made an oath of allegiance to Polish King Sigismund, and got the land he already had as feud. Excerpta ex litteris oratoris Ut Dominatio Vestra Reverendissima sit particeps novitatum, quae hic contingunt, volui ei significare serenissimum Poloniae regem inivisse perpetuam pacem et concordiam cum illustrissimo principe Alberto alias magistro Prussiae, nunc vero duce Prussiae ea lege, ut ipse princeps Albertus habeat terram Prussiae illam, quam habuit

mea sincerissima ostendere conabor Vestram Maiestatem, quod in me conferet, in gratum ac fidelissimum servitorem collaturam, et quicquid mihi accessionis contigerit, id soli Vestrae Maiestati libens debebo. 3 [3.] Verum ut ad ea redeam, de quibus Vestra Maiestas scribit, ea partim sunt expedita, sicut mihi dominus Joannes Rudniczki rettulit, partim cras, unacum reverendissimo domino cardinale Sanctorum Quattuor, 4 sicut Vestra Maiestas iubet (de praelatorum huc missione loquor) Sanctissimo Domino Nostro referentur. De cuius voluntate faciam Vestram

me conferet, in gratum ac fidelissimum servitorem collaturam, et quicquid mihi accessionis contigerit, id soli Vestrae Maiestati libens debebo. 3 [3.] Verum ut ad ea redeam, de quibus Vestra Maiestas scribit, ea partim sunt expedita, sicut mihi dominus Joannes Rudniczki rettulit, partim cras, unacum reverendissimo domino cardinale Sanctorum Quattuor, 4 sicut Vestra Maiestas iubet (de praelatorum huc missione loquor) Sanctissimo Domino Nostro referentur. De cuius voluntate faciam Vestram Maiestatem ilico certiorem. [4.] Pontifex in facto pacis inter caesarem

inexplebiles sub tegmine alarum Vestrarum Maiestatum Sacratissimarum requiescunt. Sed de his satis, praesertim cum non sit sine periculo scribere veritatem. [7.] De tumultu Germanico 12 mira scribuntur, sed illa scio Vestrae Maiestati quam nobis esse notiora. Affirmatur ex omnibus partibus Turcam pro hoc anno nos magna vi non agressurum. Sed hoc etiam, si verum esset, parum consolationis nobis praebere deberet, nisi quod per has moras exitium nostrum longius proferri ac prorogari videtur. [8.] De rebus Barensis 13 scio Vestram Maiestatem a suis fieri

[8.] De rebus Barensis 13 scio Vestram Maiestatem a suis fieri certiorem. Si mihi ad caesarem eundum fuerit, et si quid me ibi Vestra Maiestas sibi in hoc servire voluerit, Krzycki, Bishop of Przemiśl. Brodarics uses cipher in several letters, which is only partially deciphered so far. 18  Brodarics visited the French King imprisoned by Charles V after the battle of Pavia (24 February 1525) in the town of Pizzighettone. Unfortunately, he misjudged Francis’ “noble heart”: he would recall this encounter in his report on the Battle of Mohács

Datae Romae XX Mai. Redditae Parmae 25 eiusdem. 28 fuisset del. suprascr. esset János Statileo. Pope Clement VII. 18  Brodarics mentions in a letter to King Sigismund on 17 May that the Pope ordered him to participate in the peace talks between Salviati and Charles V. 19  Hungarian and Czech King Louis II. 10  Pietro Antonio Berri of Parma arrived in Germany with Legate Tomasso Vio, and they went to the court of Louis II from there. He was appointed Royal Secretary for his services. As such, he

We do not have the slip of paper with the cipher, only the deciphered text can be read. At the same time, the legate mentioned is definitely Brodarics, since the reference is to the younger cousin of Sigismund, Louis II, and his envoy was Brodarics. The fact that this slip of paper belongs to this particular letter follows from subsequent manuscripts (BK 213 fol. 539; BJ 6549 fol. 572). Another manuscript: BCzart TN 37. fol. 869. 48 Bona Sforza 1 to István Brodarics Cracow, 5 July 1525

of Esztergom László Szalkai. 13  Brodarics had a letter of recommendation from the Pope addressed to Szalkai. Compare: Theiner Augustin, Vetera monumenta Hungariam... 651–652. 14 István Werbőczy (around 1458–1541), scholar of law, leading figure of the party of lesser noblemen. He was elected Palatine on 6 July 1525 replaced István Báthori. He was in office until April 1526. More on his life: Fraknói Vilmos, Werbőczi István életrajza, Budapest, 1899. 15  János Szapolyai, Transylvanian Voivod. 16  On this see Burgio’s

in te uno individuo esse clausa et contenta. Quae quidem non humanitus, sed certe divinitus adeptus es. Haec enim sunt, quae te gratum omnibus reddunt. Haec sunt causa, quare te turba sophorum Patavina (utilitati propriae consulendo) in lectorem elegerit, ut tuarum speculationum eam participem facias et ad felicitatem speculativam dirigas. Tibi certe sunt omnes virtutes morales; tibi habitus practici et speculativi; tibi mens sana in corpore sano cum bona fortuna; tibi omnis felicitas politica atque speculativa; tibi sermo gratus, amoenus et iocundus. Tu vel paucis omnes

maximoque gratias agamus, sicut suae gloriae celsitudo expostulat. Qui talem mihi gratiam concessit, ut amicis ex vobis, doctores celeberrimi et scholares non minus studiosissimi quam acutissimi, pro parte satisfacere valeam, qui me rogastis, ut nostrarum speculationum in mathematicis vos participes esse velim. Cum omne bonum inquantum bonum sit communicabile, quamvis animo proposueram soli incumbere speculationi mihique uni satisfacere, tamen precibus vestris victus hanc provinciam legendi libenti animo suscepi, in qua

et necessaria ad perfectam cognitionem huius scientiae adducere. Ad quidditates rerum descendere et ad sermones per se, qui sunt apti solvere omnes quaestiones contingentes in hac scientia. Dico viam brevem, praeterquam in isto principio, in quo convenit, ut sermo noster dilatetur circa octo particulas universales reducibiles ad quatuor genera causarum tactas ab Averroe in prooemio De physico auditu. Utiles tamen erunt et necessariae, quando bene applicabuntur ad istam scientiam. Quibus bene declaratis declaratae erunt causae

suis contineatur bene intellectis et bene applicatis ad ipsas res. Efficiens vero rei subiectae arti non datur in tota mathematica, ex quo neque datur demonstratio in genere causae efficientis, sicut neque in genere causae materialis. Quia cum in eis non sit aliquod agens universale neque particulare, neque materia ex qua, sicut datur in naturalibus, puta corpora caelestia et haec individua materia prima et materia proxima, sequitur etiam necessario, quod non sit demonstratio in genere causae finalis; cum omne agens agat propter finem secundo Physicorum. Sed ubi non est materia

duae species acutorum et obliquorum sint infinitae, patet, quia inter quaelibet duo puncta infinitas lineas ducere possumus. Quae lineae si interceptae fuerint intra angulum rectum, erunt illi omnes acuti et angulus rectus eos mensurabit, quia ad illos se habebit ut multiplex vel ut particularis super partiens, multiplex super particularis vel ut multiplex superpartiens. Si vero lineae infinitae fuerint ductae inter duo puncta addentia angulo recto, cadentes tamen super datam rectam lineam et in eodem puncto, dico, quod et hos angulus

et obliquorum sint infinitae, patet, quia inter quaelibet duo puncta infinitas lineas ducere possumus. Quae lineae si interceptae fuerint intra angulum rectum, erunt illi omnes acuti et angulus rectus eos mensurabit, quia ad illos se habebit ut multiplex vel ut particularis super partiens, multiplex super particularis vel ut multiplex superpartiens. Si vero lineae infinitae fuerint ductae inter duo puncta addentia angulo recto, cadentes tamen super datam rectam lineam et in eodem puncto, dico, quod et hos angulus rectus mensurabit,

patet, quia inter quaelibet duo puncta infinitas lineas ducere possumus. Quae lineae si interceptae fuerint intra angulum rectum, erunt illi omnes acuti et angulus rectus eos mensurabit, quia ad illos se habebit ut multiplex vel ut particularis super partiens, multiplex super particularis vel ut multiplex superpartiens. Si vero lineae infinitae fuerint ductae inter duo puncta addentia angulo recto, cadentes tamen super datam rectam lineam et in eodem puncto, dico, quod et hos angulus rectus mensurabit, non tamen erit multiplex,

ductae inter duo puncta addentia angulo recto, cadentes tamen super datam rectam lineam et in eodem puncto, dico, quod et hos angulus rectus mensurabit, non tamen erit multiplex, sed se habebit secundum omnes differentias proportionum sub super particularium vel sub super partientium, quia angulus obtusus semper continet totum angulum rectum et aliquam vel aliquas eius partes. In aliis etiam mensuris est posita mensura ab Euclide in locis propriis: ut de ipsa capacitate ab xi. libro Elementorum infra. In pondere etiam, quae

addentia angulo recto, cadentes tamen super datam rectam lineam et in eodem puncto, dico, quod et hos angulus rectus mensurabit, non tamen erit multiplex, sed se habebit secundum omnes differentias proportionum sub super particularium vel sub super partientium, quia angulus obtusus semper continet totum angulum rectum et aliquam vel aliquas eius partes. In aliis etiam mensuris est posita mensura ab Euclide in locis propriis: ut de ipsa capacitate ab xi. libro Elementorum infra. In pondere etiam, quae est puta uncia, semiuncia,

, ut infra in primo theoremate primi Elementorum Euclidis dicemus. Ad reales etiam scientias et speculativas erimus dispositi, quia sunt mediae inter divinam cognitionem et naturalem duplici mediatione. Prima, quia participat utraque cognitione secundum unam differentiam in modo scilicet abstrahendi et considerandi, quia secundum esse est in materia et secundum diffinitionem abstracta a materia. Secundo etiam modo mediat, quia divina simpliciter est de

dicta sunt. Placuit enim mihi non servare ordinem divi Boethii qui ab arithmetica integritate ordinem sumpsit et non ab ipsa quantitate continua. Video enim quod quantitas continua multo maiorem ambitum, latitudinem et potentiam habet quam ipsa arithmetica, quia est parens reliquarum partium mathematicae, ex consequenti aliarum scientiarum. Inquit enim arithmetica cunctis prior est non modo, quod hanc ille huius mundanae molis conditor Deus primam suae rationis habuit exemplar: hinc enim quatuor elementorum multitudo mutata est, hinc motus astrorum

scilicet tertiam partem integralem, excrescet senarius, si vero quartam et ultimam partem illis addamus, illico procreabitur denarius numerus. Qui quidem est tota latitudo numeri actualis, quia reliqua latitudo erit potentialis scilicet per solam geminationem huius denarii et eius partium integralium. Per quam geminationem sumus in potentia excrescere numerum maiorem quocumque dato. Qui enim viginti dicit, his geminatum denarium dicit. Qui autem duo de viginti dicit, his decem et octo dicit, quod est pars integralis ipsius decem, et

vel pro opinione ipsorum posset adduci et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia ex civitate extirpandum est. Sed (inquit) quaero, a quo habent illam malitiam? Certum est, quod a stellis. Ita et malus homo malitiam, quam habet, est

et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia ex civitate extirpandum est. Sed (inquit) quaero, a quo habent illam malitiam? Certum est, quod a stellis. Ita et malus homo malitiam, quam habet, est a stellis, acquisitam hora suae nativitatis. Volunt et secundo vel pro

quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia ex civitate extirpandum est. Sed (inquit) quaero, a quo habent illam malitiam? Certum est, quod a stellis. Ita et malus homo malitiam, quam habet, est a stellis, acquisitam hora suae nativitatis. Volunt et secundo vel pro opinione ipsorum posset

vel pro opinione ipsorum posset adduci et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia cognoscunt solum hii, qui habent non solum cognitionem stellarum et aliarum scientiarum, verum etiam opus est, ut sint divino numine afflati. Scientes

et haec ratio, quod scilicet futura accidentia sunt necessaria, quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia cognoscunt solum hii, qui habent non solum cognitionem stellarum et aliarum scientiarum, verum etiam opus est, ut sint divino numine afflati. Scientes ex universalibus et particularia coniicere, in quibus non sensu duce,

quamvis respectu nostrae ignorantiae causarum, quae sunt ipsae stellae, effectus dicimus esse fortuitos. Quia (dicunt) si causae essent nobis notae ipsorum particularium, sicut sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia cognoscunt solum hii, qui habent non solum cognitionem stellarum et aliarum scientiarum, verum etiam opus est, ut sint divino numine afflati. Scientes ex universalibus et particularia coniicere, in quibus non sensu duce, sed vi intellectus et recta ratione intelligentiae non

sunt notae ipsorum universalium, utique et effectus particulares essent noti, sicut sunt et universales. Quia particularia cognoscunt solum hii, qui habent non solum cognitionem stellarum et aliarum scientiarum, verum etiam opus est, ut sint divino numine afflati. Scientes ex universalibus et particularia coniicere, in quibus non sensu duce, sed vi intellectus et recta ratione intelligentiae non errantis, magis ad hanc quam ad illam partem inclinati, veritatem eligunt, ut subtilissime refert Ptolemaeus in Centiloquio. Sed quod magis est, volunt et tertio, quod quidem

nostro, quia, quamvis radix nostrae operationis sit ab intellectu et non a voluntate, tamen potest ad opposita per Philosophum ix. Metaphysicae textu commenti 3. Ad secundum argumentum, quamvis sit forte et quod veritatem videatur concludere, scilicet quod si causae omnes universales et particulares essent notae, et effectus essent noti, quia causa et effectus sunt simul natura. Non tamen videtur sequi, quod omnia sint sub necessitate, quo ad voluntatem (ut supra dictum est), quia non est cui voluntas subiaceat et ipsam necessitet, quamvis Philosophus in hac materia dicat

infra, quia de corpore et capacitate magnitudinum. In secunda ibi petitiones sunt: 5 ponuntur petitiones et communes animi conceptiones. Quae apud logicos aequivalent ipsis dignitatibus et suppositionibus. Quae quidem dignitates et petitiones apud mathematicos in principio uniuscuiusque libri partialis apponi solent. Dico hae dignitates, quibus opus est in demonstrationibus ipsarum propositionum, contentaret in quolibet libro partiali. Sed quia prooemium Euclidis, quod habemus prae manibus, satis indocte et inepte est traductum, quod quidem elegantissime divus Boethius traduxit, ideo

Quae apud logicos aequivalent ipsis dignitatibus et suppositionibus. Quae quidem dignitates et petitiones apud mathematicos in principio uniuscuiusque libri partialis apponi solent. Dico hae dignitates, quibus opus est in demonstrationibus ipsarum propositionum, contentaret in quolibet libro partiali. Sed quia prooemium Euclidis, quod habemus prae manibus, satis indocte et inepte est traductum, quod quidem elegantissime divus Boethius traduxit, ideo secundum illam traductionem illud exponemus. Quam traductionem dirigit ad Symmachum

an in illis sit determinata veritas: aperto ore fatetur Aristotelem errasse seclusa etiam fide catholica. Et quamvis omnis contradictor, cum est super veritatem, imprimis excusandus est, tamen ego nulla excusatione praehabita contra istos nominales, partim quia iniuste patribus et praeceptoribus nostris, Aristoteli scilicet Ptolemaeo et Euclidi inverecunde contradixere, solum ut a veritate naturali declinarent et per hoc ipsorum fatuitates manifestarent, et partim, quia habeo demonstrationes contra ipsos, quamvis colendissimus praeceptor

excusatione praehabita contra istos nominales, partim quia iniuste patribus et praeceptoribus nostris, Aristoteli scilicet Ptolemaeo et Euclidi inverecunde contradixere, solum ut a veritate naturali declinarent et per hoc ipsorum fatuitates manifestarent, et partim, quia habeo demonstrationes contra ipsos, quamvis colendissimus praeceptor meus Petrus de Mantua, qui velut fidus fulgentissimus, non solum omnes aetatis nostrae in philosophia transcendere videatur, verum etiam ipsi Aristoteli adaequari videtur, quia, quando vult Aristotelem, se ipsum

sextum Circulus est figura, in qua lineae a centro ad circumferentiam ductae sunt aequales. Ly figura est genus et ly centrum et circumferentia est differentia vel forma. Sed contra istam diffinitionem: unius rei est una forma intrinseca et totalis maxime ponendo formas partiales in mixto, ut Doctor subtilis et Avicenna contra divum Thomam. Sed centrum et circumferentia sunt duae formae (per hanc diffinitionem) unius rei: ergo mala diffinitio. Solutio: in mathematicis non sunt expectandae verae formae, sed magis termini, qui accipiuntur pro forma, ut sunt

inter duo extrema. Secundo, ipso situ. Quam utramque mediationem Philosophus in capitulo iii. primi Priorum sub aliis verbis elegantissime expraessit, dum dixit: quando tres termini sic se habuerint, quod medius terminus aequaliter participet utroque extremo, qui etiam positione sit medius, et quod non sit extra extremitates, id est quod sit in eadem linea recta cum duobus extremis. Et istam combinationem Aristoteles vocat figuram primam et perfectissimam. Secunda combinatio, vel medium variari potest, quando medium

extra extremitates, id est quod sit in eadem linea recta cum duobus extremis. Et istam combinationem Aristoteles vocat figuram primam et perfectissimam. Secunda combinatio, vel medium variari potest, quando medium est positum supra extremitates: cum hoc etiam, quod tale medium magis participet maiori extremitate ita quod per has duas conditiones differt a prima figura et a tertia. Quae talis est scilicet quando medium est positum infra extremitates, magis tamen participans minori extremitate, quam maiori, scilicet opposito modo, quod in secunda figura medio

variari potest, quando medium est positum supra extremitates: cum hoc etiam, quod tale medium magis participet maiori extremitate ita quod per has duas conditiones differt a prima figura et a tertia. Quae talis est scilicet quando medium est positum infra extremitates, magis tamen participans minori extremitate, quam maiori, scilicet opposito modo, quod in secunda figura medio accidit. Unde triplicem huiuscemodi combinationem sive medii variationem Philosophus tres figuras syllogizandi constituit, quamvis Avicenna quartam combinationem addere voluerit. Contra

est homo. Modo probatur quod hoc dari non potest: et primo per regulam antepraedicamentalem, scilicet quando alterum de altero praedicatur – ubi enim prima est Barbara. Haec est Barbara, scilicet quicquid praedicatur et caetera. Sed in conclusione homo praedicatur de substantia particulariter. Ergo quicquid praedicatur de homine, praedicatur de substantia. Sed animal praedicatur de homine, in maiori (ut patet), ergo animal praedicatur de substantia per regulam. Tunc ultra, animal praedicatur de substantia: ergo quicquid praedicatur de animali, praedicatur de

significat vitam, aliae duae figurae sunt sine alpha, id est sine vita. Ideo imperfectae quarum necessitas, id est perfectio et vita, non apparet, nisi prius ad primam reducantur. Per illud etiam, quando accepit tria elementa sibi contigua, significavit, quod in prima figura medium aequaliter participat utroque extremo, quia praedicatur et subiicitur ita, quod est medium situ et participatione. In secunda vero figura medium est foras vel supra extremitates, quia medium in secunda praedicatur tantum. Et per illud, quod dixit

nisi prius ad primam reducantur. Per illud etiam, quando accepit tria elementa sibi contigua, significavit, quod in prima figura medium aequaliter participat utroque extremo, quia praedicatur et subiicitur ita, quod est medium situ et participatione. In secunda vero figura medium est foras vel supra extremitates, quia medium in secunda praedicatur tantum. Et per illud, quod dixit tale medium esse magis proximum maiori extremitati, significavit, quod tale medium habet naturam maioris extremitatis, quae semper praedicatur de

petiere, Deo deinceps seruiendo, cum ante seruissent diabolo. Vno igitur per gratiam beati Hieronymi requisito multi a perditione liberati salutem adepti sunt. Monachus quidam iuuenis in superioribus ęgypti partibus manens patre ęgrotante et filium suum uidere cupiente, perrexit astititque patri. Et cum eidem simul cum domesticis ministrando forte accidisset, ut sororis manum manu tangeret, diu inuiolata castitas

pro se deprecante impetrasset ut corpori redderetur. Itaque Sancti huius beneficio non tantum reuixit, sed etiam poenas euasit ęternas: uitam enim correxit, ac bene deinde finiuit. In superioribus ęgypti partibus Helię monacho in solitudine degenti ac sanctitatis fama omnibus noto beatique Hieronymi quondam familiarissimo, post orationem obdormienti uisum est uenisse se in regiam quandam amplitudinis eximię

apparens dixit, corpus suum humi, ubi primum sepultum fuerat, recubiturum, donec ab infidelibus Hierosolyma capta seruire coeperit; inde ad Italiam translatum Romę diu permansurum. Et hęc quidem Cyrillus partim uidisse se, partim audisse ad Augustinum scribens testatus est. Opera quae scripsit Nequid autem huic lucubratiunculę nostrę deesse

corpus suum humi, ubi primum sepultum fuerat, recubiturum, donec ab infidelibus Hierosolyma capta seruire coeperit; inde ad Italiam translatum Romę diu permansurum. Et hęc quidem Cyrillus partim uidisse se, partim audisse ad Augustinum scribens testatus est. Opera quae scripsit Nequid autem huic lucubratiunculę nostrę deesse uideatur, libet in fine

fuisse neminem. Sanctitatis uero uel meritorum comparationem facere non nostri iudicij est sed diuini. Nouit ille, qui solus omnium sanctorum certissima beatitudo est, quem magis et quem minus sui faciat participem. Ipsi laus et gloria in sempiternum. Amen. Summa: libri, tractatus, homilię, sermones, epistolę plus minus CCCCXL. In eos qui

Felix cepit Arabs validissima perdere regna,
3.85  Urbibus exhaustis flevit Panchaica tellus, 85
3.86   Variarum gentium lapsus. Errat jam Parthus, spoliato ex hoste trophaea
3.87  Indus portabat, madidavit sanguine Hiberus,
3.88  Vicinas gentes deflet Septentrio natos.
3.89  Antiochus Pyrrhusque ferox variusque Jugurtha
3.90  Alter in alterius

lares exornat, Marte furente
b9.9  Militis usus adest, Naiades mihi menia cingunt
b9.10  Saltantes satyri, driades quoque sepe puelle
b9.11  Hortulus ipse uocor Romanae uita iuuente
b9.12  Quicquid enim Parthus, quicquid tenet Indus Arabsque
b9.13  His opibus letor, Ioue, celo, menibus altis
b9.14  Vita mihi foelix superum comes atria celsa
b9.15  Templa deum semper fumant quoque thure Sabeo
b9.16  Quo mihi

Officiis animoque colens super omnia fido.
2.5   Ęquali Dauid studio flagrabat in illum,
Ne uictus summi meritis uideretur amici.
Ambos una parens grauido si uentre tulisset
Fudissetque simul partu foecunda gemellos,
Haud maiora quidem poterant ostendere amoris
2.10   Argumenta pii inter se mentisque benignę. Ionathę dona Dauidi oblata
Iam primum Ionathas donauit uestibus illum,

militiai
Ductor, deuicto toties tam nobilis hoste, David
Respondit Dauid, suppresso crimine duri
Erga se Saulis, se rege iubente uenire
Quędam secreto speculatum partibus illis,
3.250   Nec procul inde suos comites residere fatetur.
Vtque aliquo uictu ieiunos adiuuet illos,
Orabat, quando ista dedit responsa sacerdos:
"Non alii, Dauid, mihi sunt hoc tempore panes

Et contracta suos terreret fronte maniplos.
Prętentans hastile manu gestuque minaci Saul ad suos
Vsus ait: "Quid me, quid me, gens perfida, temnis
Iesseidęque faues? Num uobis partiet agros
Arboribusque dabit uel consita uitibus arua
3.400   Aut, quibus ipse caret, flauentia porriget ęra?
Ille audet nostris ueniens considere terris
Et nostrum calcare solum, vos clauditis ora,

fauore est,
6.310   Nec magis ipse deus uobis fauisse uidetur,
Qui magnis animis nixi pugnastis in hostem,
Quam quos inuitos casus residere coegit
Imperiumue ducis. Quum sic euenerit, ergo
Ęque participes prędę debere tuentes
6.315   Impedimenta uiros iubeo casuque relictos,
Vt qui mortiferę subeunt discrimina pugnę."
Ex hac ista die lex est seruata perennis
Militibus sociisque simul tractantibus arma.

temnenda quidem. Lęti rediere suoque
Legati referunt, fuerant quę gesta, tyranno
Ordine quęque suo largitaque munera promunt Regis liberalitas
7.70   In medium. Socios ea rex partitur in omnes,
Ex opibus nihil esse suum regnique bonorum,
Hoc unum dicens, ut cunctis imperet unus,
Velle sibi proprium, se cętera cędere plebi. Auaritia
O

Ex Agita genitus quartus post hos Adonias,
Saphacias quintus, proles noua matris Abithę,
Sextus Hietramus, genitrix quem protulit Egla.
Tot natos totidem Dauidi Hebrone dedere
Vxores grauidam soluentes partubus aluum.
7.210   Quumque alias transferre tribus rex magnus Olympi
Ad pia Iesseidę Dauidis regna pararet, Abnerus
Contigit, ut Veneris stimulis Abnerus adactus
Iret in

Condere sensuras nulla ęui incommoda cedros
Ęternasque trabes preciosaque marmora misit
Nauibus impletis et ad illa dolanda sagaces
Atque struenda uiros. Pro magno munere Dauid
8.10   Hęc capiens parto magis est gauisus amico.
Lętus agit grates et mutua dona remittit. Regia Dauidis ędificatur
Interea struitur domus ipsi congrua regi.
Fundamenta locant, patet ingens area largo

Portarum spacium solidis consistere pilis
Mirari poteras, nisi saxa ingentia docti
Artificis superasset opus, qui scalpserat omnem
Progeniem Iudę, deductam tempus adusque
8.30   Virginei partus nostrique crepundia Christi.
Cernere erat uiuos non uiuo in marmore uultus
Molliaque in duro consurgere membra metallo
Motu quęque suo et mutas expromere uoces.
Quod si saxa loqui possent, ea posse

tamen effigies fuerant non mollis amoris
Aut luxus exempla mali, sed multa colendę
Virtutis species ueterum collecta uirorum
Et stimuli ad ueram laudem famamque perennem.
Quumque forent cunctis exactę in partibus ędes,
8.60   Seu formam, seu quis precium bene computet, illis Dauidis laus
Plus fulgere sui tunc uisa est gloria regis,
Regis, cui nemo bello conferre gerendo

Dauidis pietas
8.250   Tum bona uerba pius cunctos diffundere supra
Occepit Dauid uotisque optare salutem
Omnibus atque deum res implorare secundas.
Finitis precibus panem partiuit in omnes
Atque bolos assę carnis, similaginis offas
8.255   Feruenti frixas oleo: diuisa uiritim
Talia dona dedit. Post hęc delatus in ędis
Ipse suas, primę spacioso in limine portę

VIIII
ARGVMENTVM Regum (lib.) II, cap. IX. Dauid Ionathę filio Miphiboseto agros auitos concessit et ipsum mensę suę participem fecit. Sibam seruum cum filiis terram illius colere iussit. X. Anon, Amonitarum rex, male accepit legatos Dauidis. Ioab fudit illius conducticios Syros. Dauid quoque Syros Adadeseri fregit. Sobabum

Mandat, ut his rabidam postquam satiarit orexim,
Dimissos repetat chara cum coniuge risus,
Inde iocos atque inde thori genialia iura
9.220   Interrupta nouet, mulier ne mecha putetur,
Quum grauidam partu uicino pręferet aluum.
Hęc commenta tamen casus dissoluit et aurę
Euertunt omnes cęlandi criminis astus.
Quippe suas non est ędis ingressus Vrias
9.225   Ipse, sed ante fores augustę substitit aulę

digna uideri."
Hac igitur ratione suum lenire dolorem
Dum studet, ipsa etiam solamen corde recępit
9.425   Bersabe. Inde nouo felicius usa marito, Salomon nascitur
Egregium partu fudit Salomona secundo
Dilectumque deo. Tempestiuumque magistro
Nathano Dauid dedit illum, moribus ęquis
Doctrinisque bonis quondam percultus ut esset
9.430   Atque habilis regno. Multum referre putabat,

Et facilem pręstare suis se ciuibus ultro,
Hos donis, illos promissis, omnibus omnes
Solicitare modis et nil dimittere prorsus,
Quo cunctis charum fieri se posse putaret.
10.405   Iam tandem parto populi uulgique fauore,
Votum pro reditu Gessura fingit ab urbe
Iuxta primorum soluendum marmora patrum,
Hebronę tumulata iacent ubi corpora sancta
Adę atque Abrahę simul Isachique Iacobique

Dauid respondit
Respondit Dauid: "Deceptum me quoque uerbis
Confiteor Sibę. Nimium quod credulus illis
Extiterim, doleo; piget et decreta mouere
Iam firmata semel. Parti medeamur utrique:
12.95   Diuidite inter uos quicquid concessimus uni!"
Illic Rogela Galadites urbe profectus
Berzelaus erat, qui munera contulit ipsi
Regi, quum fugeret natum Castrisque sederet,

omnibus unam
Vt pręferre pares, o rerum conditor, illam
13.50   Ęternęque uelis matrem firmare salutis.
Exulta iam, Iuda tribus, tibi virginis almę Christus
Debetur partus! Gaude, Iesseia radix,
Germen quippe tuum peccati morte peremptos
Restituet uitę, lapsum simul eriget orbem!
13.55   Flete, quibus male firma fides errore labascit,
Quorum diuino mens est incredula uerbo!

ex illo, quo dixi, fonte bibendam
Porrexitque mihi. Memet reprendere coepi,
Quod tam pręstantes in aperta pericula passus
Ire uiros fuerim. 'Nunquid potabimus' inquam
'Sanguineum laticem, uitę discrimine partum?
13.120   Abstinui potu delataque pocula libo
Cęlicolum regi. Coepit minus esse molesta
Ipsa sitis, gaudente animo uirtute uirorum,
Quorum nulla quidem reticebunt sęcula laudem.

Flamen cumque illo uates Nathanus et ipsi, Celethi, Phelethi
14.15   Nomine Celethos quos dicunt atque Phelethos,
Noti Marte uiri belloque experta iuuentus
Partis regis erant. Fonti uicina Rogello
Stabat acuta silex: Zeletham nomine dicunt.
Hanc prope Adonias sacris de more litatis
14.20   Conuenire iubet Dauidis germina fratres
Atque tribus Iudę partem sociosque

Et uentura nouę prospectans tempora legis,
Omnia de Christo prędixit in orbe futura: Christi mysteria
Vt cęlo genitus, terra generandus in ista
14.230  Virgineo partu, genitor foret ipse salutis
Humanę, Hebreos inter uicturus, at ipsis
Ignotus, plebi noscendus uana colenti
Falsorum simulachra deum, quibus omnibus ultro
Abiectis, ad pura sui baptismata Christi

in extruendo opere impendisset, nequiuit collapsa reparare pecunia deficiente. Tunc demum ad inopiam redactus, casso dolore grauiter animo angi coepit, quod in fundamento ponendo parum prudenter egisset. Talis est ille, qui ea, quae fidei christianae sunt, partim uera esse sibi persuadet, partim dubitat. Interim licet uirtutum cumulandarum studio multum incumbat et in finem usque uitae in eo perseueret seque plurimum profecisse existimet et iam ad capienda beatitudinis praemia iturum confidat, postquam tamen uita ista defunctus ad

nequiuit collapsa reparare pecunia deficiente. Tunc demum ad inopiam redactus, casso dolore grauiter animo angi coepit, quod in fundamento ponendo parum prudenter egisset. Talis est ille, qui ea, quae fidei christianae sunt, partim uera esse sibi persuadet, partim dubitat. Interim licet uirtutum cumulandarum studio multum incumbat et in finem usque uitae in eo perseueret seque plurimum profecisse existimet et iam ad capienda beatitudinis praemia iturum confidat, postquam tamen uita ista defunctus ad alteram transmigrauerit,

reputabantur, dum inutiliter laborare putarentur. At uero postquam algam illam miscendo euertendoque auri massam inuenissent, apparuit non esse stultos, qui multo plus lucri fecerant in algae collectione quam illi alteri in piscium captura. Haec parabola partim ad amatores seculi, partim ad contemptores pertinet. Seculi amatores in mari fluctuant, quia bona instabilia diligunt. Seculi autem contemptores in littore stant, quia illa duntaxat, quae firma stabiliaque sunt, consequi affectant. Seculi amatoribus placent

laborare putarentur. At uero postquam algam illam miscendo euertendoque auri massam inuenissent, apparuit non esse stultos, qui multo plus lucri fecerant in algae collectione quam illi alteri in piscium captura. Haec parabola partim ad amatores seculi, partim ad contemptores pertinet. Seculi amatores in mari fluctuant, quia bona instabilia diligunt. Seculi autem contemptores in littore stant, quia illa duntaxat, quae firma stabiliaque sunt, consequi affectant. Seculi amatoribus placent diuitiae, honores, luxuria,

solum esse ingratos sed etiam iniurios, dum neque, quae iubentur, facimus, neque, quae prohibentur, cauemus? Et tamen ille pientissimus Dominus non continuo delinquentes punit, sed, ut corrigantur, expectat. Si poenitentiam agimus, ueniam indulget et aeternae beatitudinis efficit participes. Obstinatos autem caelesti haereditate indignos iustus iudex in infernum deiicit cruciandos. Et cum hoc ita sit, quis tam sibiipsi infensus est, ut nunquam eum deliquisse poeniteat nec iam, quantum potest, maturet per uitae emendationem uitare supplicia, beatitudinem

adeptus tristis ac moerens in uia resedit. Quem etiam latrones inuadentes despoliatum trucidarunt. Alter uero, cuius iumento tantum oneris impositum erat, quantum ferre poterat, ad nundinas in tempus occurrens plurimum lucri fecit laetusque et incolumis domum rediit. Haec parabola partim parasitis ganeonibusque partim uictu modico utentibus canitur, ut appareat, quantum utrorumque sors inter se distet. Illi, qui esculentis poculentisque, supra quam satis est, uentrem inferciunt, iumentum plus aequo onerant. Proinde tardi ad bonum, proni ad malum identidem in flagitia

in uia resedit. Quem etiam latrones inuadentes despoliatum trucidarunt. Alter uero, cuius iumento tantum oneris impositum erat, quantum ferre poterat, ad nundinas in tempus occurrens plurimum lucri fecit laetusque et incolumis domum rediit. Haec parabola partim parasitis ganeonibusque partim uictu modico utentibus canitur, ut appareat, quantum utrorumque sors inter se distet. Illi, qui esculentis poculentisque, supra quam satis est, uentrem inferciunt, iumentum plus aequo onerant. Proinde tardi ad bonum, proni ad malum identidem in flagitia prolabendo beatitudinis aeternae

ad unum perierunt cadaueraque eorum coruis pabulum fuere. Illi autem pusilli et pomilionibus pares, cum ad certamen progrederentur, facile uitatis ictibus acriter instabant. Itaque proxime subeundo per subterraneos cuniculos urbem irrumpentes, ciuibus partim caesis, partim in uincula coniectis, rerum potiti sunt, tanto celsiorem adepti gloriam, quanto statura minores erant. Haec parabola superbiam premit, humilitatem extollit. Ciuitas Gygantum potentia demonum est. Sub ea superbi sedent, humiles pugnant. Diaboli iaculis

cadaueraque eorum coruis pabulum fuere. Illi autem pusilli et pomilionibus pares, cum ad certamen progrederentur, facile uitatis ictibus acriter instabant. Itaque proxime subeundo per subterraneos cuniculos urbem irrumpentes, ciuibus partim caesis, partim in uincula coniectis, rerum potiti sunt, tanto celsiorem adepti gloriam, quanto statura minores erant. Haec parabola superbiam premit, humilitatem extollit. Ciuitas Gygantum potentia demonum est. Sub ea superbi sedent, humiles pugnant. Diaboli iaculis homines arrogantia

DOCTORI CAVENDA Parabola XLIII Pastori mandauerat gregis dominus ad pascua laeta agere oues herbisque optimis pastas ad caulam reducere diligenterque custodire. Et ille, ut bene pastae essent, curauit quidem, sed aliis earum lac, aliis lanam surripere non erubuit. Cunque dominus partim emulsas, partim deglabratas esse uidisset, in pastorem iratus intantum illi pactam pro labore mercedem soluere noluit, ut etiam male pro temeritatis crimine mulctatum dimitteret. Terreat haec parabola Ecclesiae doctores, ut, cum diuini uerbi pabulo Domini

Parabola XLIII Pastori mandauerat gregis dominus ad pascua laeta agere oues herbisque optimis pastas ad caulam reducere diligenterque custodire. Et ille, ut bene pastae essent, curauit quidem, sed aliis earum lac, aliis lanam surripere non erubuit. Cunque dominus partim emulsas, partim deglabratas esse uidisset, in pastorem iratus intantum illi pactam pro labore mercedem soluere noluit, ut etiam male pro temeritatis crimine mulctatum dimitteret. Terreat haec parabola Ecclesiae doctores, ut, cum diuini uerbi pabulo Domini sui ouile bene

et ignitam grandinem et procellas psalmista indicat, dum ait: Pluet super peccatores laqueos; ignis et sulphur, et spiritus procellarum, pars calicis eorum. Porro, quod plurimi ad inferna descendant nec inde exire possint quodque prae magnitudine cruciatus mortem optent et mori nequeant, partim ab Esaia discimus, ubi ait: Congregabuntur congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere, partim a Ioanne in Apocalypsi dicente: Quaerent mortem, et non inuenient eam; et desyderabunt mori, et fugiet mors ab eis. Quod postremo ibi serpentes bestiaeque

procellarum, pars calicis eorum. Porro, quod plurimi ad inferna descendant nec inde exire possint quodque prae magnitudine cruciatus mortem optent et mori nequeant, partim ab Esaia discimus, ubi ait: Congregabuntur congregatione unius fascis in lacum et claudentur ibi in carcere, partim a Ioanne in Apocalypsi dicente: Quaerent mortem, et non inuenient eam; et desyderabunt mori, et fugiet mors ab eis. Quod postremo ibi serpentes bestiaeque habitent, id est infensi humano generi spiritus, Dominus in Euangelio de aeterno inferni igne loquens omnibus manifestum fecit,

est, candidiore omni cerusa colore Domino adiuuante depingemus. Paradisus igitur amplissima amoenissimaque planicies est, caelo sublimior, sole luculentior, astris nobilior, omnibus thesauris preciosior, omni decore ornatior, omni rerum miraculo mirabilior, omnium plena bonorum et nullius particeps mali. Hanc mente contemplatus Baruch propheta in illam prorupit uocem: O Israhel, quam magna est domus Dei et ingens locus possessionis eius! Magnus est, et non habet finem, excelsus et immensus. Hanc ipsam sibi uehementer affectauit rex Dauid, cum diceret: Domine, dilexi

plus uitii quam uirtutis extitisse apparuisset, capite mulctaretur, cuius autem uitia uirtutibus uicta fuissent, coronam honoris pro merito referret. Cum ergo duo id aetatis homines in custodia publica, donec iudicis in se sententiam acciperent, seruarentur non ignari multa se commisisse, ob quae partim poenam, partim laudem mereri potuissent, suspensis inter spem metumque animis uehementer afflictabantur. Timebant enim, ne forte damnati amisso honore supplicium subire cogantur. Adueniente igitur iudicii die trepidi exanimatique coram sistuntur. Iudici uisum est alterum poena, alterum

uirtutis extitisse apparuisset, capite mulctaretur, cuius autem uitia uirtutibus uicta fuissent, coronam honoris pro merito referret. Cum ergo duo id aetatis homines in custodia publica, donec iudicis in se sententiam acciperent, seruarentur non ignari multa se commisisse, ob quae partim poenam, partim laudem mereri potuissent, suspensis inter spem metumque animis uehementer afflictabantur. Timebant enim, ne forte damnati amisso honore supplicium subire cogantur. Adueniente igitur iudicii die trepidi exanimatique coram sistuntur. Iudici uisum est alterum poena, alterum honore afficiendum

Magis tamen tuus erga me amor laborem hunc coegit me subire; quid est enim quod illi non debeo? Vale. Anno Christianę salutis MDX. Iustiniano partibus Orientis imperante anno Christianę salutis DXXXVIII, quo tempore Germanus et Sabinus episcopi erant, uitę sanctitate nobiles, et Benedictus abbas Montis Cassini, Sfiolado rege uita defuncto Brissus inter liberos eius natu maior successit in regno. Reliqui duo, Totila et

implicari. Quintus ab his in regnum uocatus, nomine Satimerus, abstinuit a fidelium Rex VIIII Satimerus infestatione atque in omnes ęquo pariter animo fuit. Eo regnante in publicum prodibant qui diu latuerant quique antea metu conterriti partim a fide defecerant, partim fugerant, pristina libertate usi ad sua quisque loca redibant. Erat ea tempestate Thessalonicę uir quidam nomine Constantius, multa uitę sanctitate pręditus philosophięque doctrinis apprime eruditus. Hic diuinitus inspiratus cum de Thessalonica

ab his in regnum uocatus, nomine Satimerus, abstinuit a fidelium Rex VIIII Satimerus infestatione atque in omnes ęquo pariter animo fuit. Eo regnante in publicum prodibant qui diu latuerant quique antea metu conterriti partim a fide defecerant, partim fugerant, pristina libertate usi ad sua quisque loca redibant. Erat ea tempestate Thessalonicę uir quidam nomine Constantius, multa uitę sanctitate pręditus philosophięque doctrinis apprime eruditus. Hic diuinitus inspiratus cum de Thessalonica Cassariam se

non inuento oppidum, quod solo ęquatum fuerat, instaurari iussit. Cumque quattuor et uiginti regnasset annos, duos de se liberos reliquit: alteri nomen erat Razbiuoius, alteri Bladimerus. Hi post patris obitum XV rex regnum inter se partiti sunt, arbitrio tamen Razbiuoi quia natu maior erat. Cęssit ergo Bladimero partem regni ultra montes Danubium uersus, partemque Macedonię ad campos Argolidis uergentem. Ipse uero sibi accepit littorale regnum omnemque citra montes tractum mari contiguum nauigationibusque

hominis careret qui ab humanitate alienus erat. Loco eius regnare coepit Cepimerus filius; qui potestatem nactus paternę cędis auctores poena affectos uita spoliauit. XXI rex Eo regnante ferocissima Germanorum gens a septentrionis partibus ueniens Istriam occupauit. Cumque Delmatię fines armis lacessere coepisset, Cepimerus rex eis obuiam processit. Inito proelio uictoria potitur, plurimos concidit, pauci fuga in tutum elapsi sunt. Posthac Germanorum princeps, ut odia in amiciciam uerteret, Cepimeri filiam

peruenere; atque ita tandem infelix pater, ne una cum illis qui ipsum secuti fuerant perditissimi filii manu trucidaretur, uix effugit. Cumque ibi per dies aliquot mansissent nec se satis in tuto esse putarent, fato quodam Deique miseratione contigit ut nauis quędam de Apulię partibus Delmatiam uersus iter habens pręternauigaret, quę clamoribus euocata scopulo applicuit. Deinde regem cum toto comitatu suscipiens conuersa nauigatione transuexit in Apuliam, ubi illi expositi terrestri itinere Romam contenderunt. Scopulus uero ille, qui fugientes

qui fugientes exceperat, regis nomen sortitus est, quem usque nunc Petram Radoslaui appellant. Interim impius Seislauus fugato patre regnum possedit donec Deo ulciscente hostili manu (ut monstrabimus) interemptus poenas daret. Per idem enim tempus erat in Pannonię partibus uir quidam nomine Tecomilus, presbyteri filius, magister custosque armentorum principis Vdislaui inter Pannones nobilissimi, cui inprimis charus fuit. Nam cum ipse Vdislauus mirum in modum uenationibus deditus esset, semper in his exercendis Tecomili opera usus est. Nemo

nihil simile videtur injunctum fuisse sibi, cum idem Secretarius retulerit nobis Catholicum Regem laudare confederationem Caesaris cum Serenissimo Rege Anglie et hortari ut quanto citius communicato consilio rumpatur in Francia, ex quibus constat nullatenus fuisse sibi suasas indutias persertim particulares: ulterius indutie iste Oratori Urreae, quando eas per me intellexit, cum eas antea semper et negaret et improbaret, qui eundem Secretarium ad Catholicum Regem expediverat, adeo sunt vise importune et acerbe, quod potuit mihi respondere verbum nisi plenum indignationis et improbationis

ad Caesarem quod, audito obitu Julii, navigaverunt ex Francia in Italiam, ut juxta statuta Concilii Constansiensis et Basiliensis uniretur Electio * *Les Cardinaux qui adheroient au Concile de Pise avoient dessein de faire un Pape de leur parti, mais ils furent prevenus par ceux qui estoient a Rome. et Duplex Concilium reduceretur in unum bonum, seque venisse Pisas et ibidem impeditos fuisse ne ulterius progrederentur, ibidemque ipsos esse sequestratos, proinde rogare Caesarem ut juste eorum cause adsistat: magna pars

ex debito tamen servitutis meae, volui ea quae mihi innotescunt scribere Serenitati Vestrae presertim de rebus Italie. Intellexit Serenitas Vestra qualles motus et tumultus fecerit fama retrocessus Illustrissimi Domini Vice Regis et exercitus sui ex quo aliqui faventes partibus Gallorum, arreptis armis, volebant subvenire arci Mediolani, et jam undequaque exciebantur partes Gallorum, et nisi subito ipse Illustrissimus Dominus Vicerex mutasset consilium et deliberasset permanere in defensione Ducatus Mediolani, et venissent nova a Caesare quibus declarabat se et

excogitavit Serenitas Vestra ego fui semper illius opinionis quod mater et fratres ac sorores Ducis quae sunt Ferrariae, fuissent suscepte per Caesarem et illud infelix mater semper petiit per unum suum hominem quem habuit apud Caesarem per integrum biennium, et fuit cum sua Majestate idem homo in partibus inferioribus estate preterita, et ego ob illos respectus quos scribit Serenitas Vestra semper suadebam ut susciperetur: Majestas Caesarea semper renuit dubitans in eo offendere Catholicum Regem, unde (credo) ipsa videns hanc adversitatem fortune, dedit secundo genitum Regi Franciae et est

dumtaxat Viti Verleri, uiri optimi meique amantissimi et tui obseruantissimi, obrepere non parua solicitudo solet, quae me dies atque noctes exagitat, quod tuo liberalissimo erga me animo nequeam non esse ingratus. Erro procul a patria in extremis terrarum partibus, nonnumquam inter inhumanas gentes, sine spe, sine auxilio, adeo pertinaciter insequente fortuna ut saepe numero uitae odium mihi suboriatur. Accesserat pestilens quedam aegritudo quae, omitto quod uires eneruauerit, certe pulcherrimum meum institutum

Iouis,
Descripsit serie Pomponius breui,
Auro Pomponius pulchrior Indico,
Hortis Pomponius Mela beatior,
10  Seu vis Hesperidum, seu mare quos vagum
Latis Ionium fluctibus abluit.
Nec quicquam occeani partibus vltimi
Orsus praeteriit quod placet auribus
Excultis: aperit nobilis gentium
15  Iucundumque solum. Nempe cubilibus
Ipsius Zephiri et precipitis Noti
Et qui Parrasio fertur ab angulo
Atque Austro

Hoc ipsum est, quod de illis qui inuitati uenire neglexerant dixit: Luc14 Nemo uirorum illorum qui uocati sunt gustabunt coenam meam. Et cum summi boni participes esse nullo modo possunt increduli, additur dolori cumulus, quod continuo post uitę huius finem summum malum subire cogantur. Matth22 Hoc quoque tibi indicat ille in Euangelio, qui non

uulneratus | curandus infertur. In ecclesia laborantium | in cęlo requies est. quibus dicitur: Vos autem contristabimini, sed tristitia uestra vertetur in gaudium. Ecclesia est ergo mulier parturiens, quę (ut in Euangelio scriptum est) tristitiam habet, quia uenit hora eius. Cum autem peperit puerum, iam non meminit pręssurę propter gaudium, quia natus est homo in mundum . Tristitia quidem afficitur,

in hoc perfectionem. Luc16 Facilius est inquit cęlum et terram pręterire | quam de Lege unum apicem cadere. Quicquid ergo cerimonię, sacrificia, prophetę futurum nunciabant, partim impletum est in primo Christi aduentu, partim in secundo implendum expectamus. nequis frustra aliquid scriptum aut significatum putet. Quicquid autem in Lege ad uitę morum-que institutionem spectat, sicut ueteribus ita et nouis hominibus est obseruandum | et cum Euangelio

Luc16 Facilius est inquit cęlum et terram pręterire | quam de Lege unum apicem cadere. Quicquid ergo cerimonię, sacrificia, prophetę futurum nunciabant, partim impletum est in primo Christi aduentu, partim in secundo implendum expectamus. nequis frustra aliquid scriptum aut significatum putet. Quicquid autem in Lege ad uitę morum-que institutionem spectat, sicut ueteribus ita et nouis hominibus est obseruandum | et cum Euangelio communicandum. ac de utriusque Scripturę moralibus

omnibus conspicuus omnes, qui sancte innocenter-que uolent uiuere, suo illuminet exemplo, suę famę gloria concitet ad uirtutem. Hic demum de terris ad cęlum translatus illorum perpetuo fruetur consortio, illorum perennis beatitatis erit particeps, quibus in psalmo Spiritus Sanctus loquitur dicens: ps131 Sacerdotes eius induam salutari et sancti eius exultatione exultabunt. Christum enim induent | ei-que feliciter inhęrebunt, qui in Ecclesia

quorum ille admiratione captus in eam tandem prorupit uocem: ps103 Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Omnia in sapientia fecisti. In medio enim firmasti terram sua mole libratam, partim aridam, partim aquis circumfusam. collocasti tam uaria in mari piscium genera quam in sicco quadrupedum pedibus-que carentium reptilium | et supra terram aera permeantium uolucrum. produxisti de terra tot frugum species, tot arborum, tot lapidum, tot metallorum | et

admiratione captus in eam tandem prorupit uocem: ps103 Quam magnificata sunt opera tua, Domine! Omnia in sapientia fecisti. In medio enim firmasti terram sua mole libratam, partim aridam, partim aquis circumfusam. collocasti tam uaria in mari piscium genera quam in sicco quadrupedum pedibus-que carentium reptilium | et supra terram aera permeantium uolucrum. produxisti de terra tot frugum species, tot arborum, tot lapidum, tot metallorum | et qui his uteretur,

ipse meus frater, soror et mater est. Quasi diceret: Is mihi in cęlesti regno erit coniunctissimus | atque arcta imprimis cognatione copulatus, qui hic in exequendis Dei mandatis mihi proximus effici studuerit. ut sit particeps Christi glorię, qui Christi prius extiterit obedientię comes. Cęterum, quoniam undique insidię, undique laquei nos circundent , magnopere nobis uigilandum erit, ne in illis incidamus. Non incongrue

Ps. 133 In noctibus extollite manus uestras in sancta | et benedicite Dominum. Nox itaque meditationum mater est, dies actionum. Has inter se uices partisse uidentur, quandoquidem Saluator quoque noster, ut huiusce rei nobis documento esset, per diem docuisse in templo, noctu autem in monte Oliueti exiens orasse perhibetur. Noctu ergo surgentes meditando atque orando quęramus cum

unquam deleret obliuio, mediatoris atque redemptoris Christi locum in terra tenere coeperunt sacerdotes. Per eos ipse uerus Agnus, pro nobis semel oblatus, quotidie offertur. Per eos Ecclesię sacramenta participiamus | remissionem-que accipimus peccatorum . et postquam hic penitus mundati uita ista decedimus, non iam ad inferos ut ueteres illi, sed ad cęlestem patriam, ut in Christo renouati transmigramus. Tantę igitur

qui confessionis beneficio per misericordiam Dei oblato uti noluisti, terribiles infinitos-que cruciatus patiaris per iustitiam, dicente Osee propheta: 13 Colligata est iniquitas Ephraim; absconditum peccatum eius | dolores parturientis uenient ei. Talis itaque merces illius erit, cuius peccatum nunc absconditum est, nolentis illud secundum diuinę humanę-que legis pręscriptum confiteri palam-que alteri facere. Nam siue timore | siue pudore id

carebant. Panibus uiginti ordeaceis Elias centum uiros memoratur satiasse reliquias-que collegisse. Credimus etiam ipsum tali cibo usum fuisse, qualem aliis apposuit. cui ergo miraculorum operatio concessa fuerat, eum ordeo uesci non piguit. Ezechiel ut famem futuram partim uerbis | partim re atque opere nunciaret, frumentum, ordeum, fabam, lentem, milium, uitiam | per dies centum quadraginta comedere iubetur | et aquam potare. At nos fabam ipsam respuimus tanquam Pythagorę, non Christi

Panibus uiginti ordeaceis Elias centum uiros memoratur satiasse reliquias-que collegisse. Credimus etiam ipsum tali cibo usum fuisse, qualem aliis apposuit. cui ergo miraculorum operatio concessa fuerat, eum ordeo uesci non piguit. Ezechiel ut famem futuram partim uerbis | partim re atque opere nunciaret, frumentum, ordeum, fabam, lentem, milium, uitiam | per dies centum quadraginta comedere iubetur | et aquam potare. At nos fabam ipsam respuimus tanquam Pythagorę, non Christi discipuli. nos

contemni debet, quod aduersarium repelli. de his enim psalmista ait: Nouit Dominus cogitationes sapientium | quoniam uanę sunt. et Apostolus: Nolite, inquit, iugum ducere cum infidelibus! Quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi cum Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem consensus templo Dei cum idolis? Tantum abest igitur

tibi! Et idem alibi: Increpa, inquit, bestias calami! Fragilis est enim ut calamus, qui se ab his uinci patitur, et non potius ad auxilium Dei recurrit ut uincat. In Ezechiele quoque promittit Dominus facturum se, ut cessent bestię pessimę de terra. quod partim in primo Christi aduentu impletum, partim in secundo implendum credimus, cum omnes bestię istę in barathrum inferni detrudentur. Leones / Dracones Hi et leones et dracones dicuntur,

calami! Fragilis est enim ut calamus, qui se ab his uinci patitur, et non potius ad auxilium Dei recurrit ut uincat. In Ezechiele quoque promittit Dominus facturum se, ut cessent bestię pessimę de terra. quod partim in primo Christi aduentu impletum, partim in secundo implendum credimus, cum omnes bestię istę in barathrum inferni detrudentur. Leones / Dracones Hi et leones et dracones dicuntur, quia nunc aperte nos inuadunt ut leo ,

De nominibvs demonvm pvblicae dignitatis. Caput XIII Et hęc quidem a brutis animalibus mutuata nomina. illa ab hominibus, quę partim publicę dignitatis sunt, partim conditionis priuatę. Rex Nam et rex dicitur, ut in Prouerbiis: Vę tibi, terra, cuius rex est puer! Puer Diabolus puer est,

De nominibvs demonvm pvblicae dignitatis. Caput XIII Et hęc quidem a brutis animalibus mutuata nomina. illa ab hominibus, quę partim publicę dignitatis sunt, partim conditionis priuatę. Rex Nam et rex dicitur, ut in Prouerbiis: Vę tibi, terra, cuius rex est puer! Puer Diabolus puer est, quia non senescit | nec ętatis

nostris, memores beneficiorum suorum, atque assidue nobiscum recolentes ea quę non solum uerbis docuit, sed etiam re atque opere probauit. ut his instructi eidem, quantum fieri potest, similes effici curemus, et cuius uirtutes imitati fuerimus, eius beatitatis atque glorię participes esse mereamur. De consortio fvgiendo. Caput XXV Conferet plurimum ad uitę sanctioris cultum nosse, quorum consuetudine uti debeas,

In uiam gentium inquit ne abieritis | et: Cauete a fermento phariseorum. Hoc idem admonet et hortatur Paulus apostolus dicens: Nolite iugum ducere cum infidelibus! quę enim participatio iustitię cum iniquitate? aut quę societas luci ad tenebras? quę autem conuentio Christi ad Belial? aut quę pars fideli cum infideli? qui autem conuentus templo Dei cum idolis? Vos enim estis templum Dei uiui.

per ea quę superius dicta sunt, rerum quęrendarum solicitudo tollitur, non ocium imperatur. Quęrite, inquit, primum regnum Dei! Sed qui regnum Dei quęrit, non solum cęlestium contemplationi | aut impartiendę aliis doctrinę uacat, sed etiam manibus operatur, partim ut alimenta sibi paret, partim ne desidię se dedat, et quiescente corpore | feruor quoque animi erga diuina succensi tepescat. Act. XVIII Sic fecit Paulus, tantummodo sabbatis cum Iudeis disputans, cęteris

sunt, rerum quęrendarum solicitudo tollitur, non ocium imperatur. Quęrite, inquit, primum regnum Dei! Sed qui regnum Dei quęrit, non solum cęlestium contemplationi | aut impartiendę aliis doctrinę uacat, sed etiam manibus operatur, partim ut alimenta sibi paret, partim ne desidię se dedat, et quiescente corpore | feruor quoque animi erga diuina succensi tepescat. Act. XVIII Sic fecit Paulus, tantummodo sabbatis cum Iudeis disputans, cęteris diebus arte scoenofactoria se

Cum-que ita sit, illi procul dubio qui illuc transferentur, perpetuo benedicti ac beati erunt, gaudentes in conspectu Dei semper, iam salutem consecuti nulli prorsus iniurię obnoxiam, nullius solicitudinis participem, bonorum omnium plenam atque confertam. Iccirco psalmista ait: ps. 117 Vox exultationis et salutis in tabernaculis iustorum. Idem alibi: ps. XCV

aut faciant. Tunc uero extenuatur capillus, cum bona animi per luxuriam consumuntur. Locus autem leprę ubique humilior prędicatur, quia in ea parte uirtus animę deprimitur, in qua peccatur, non in qua non peccatur. potest enim fieri, ut aliquis partim uirtutibus pręstet, partim alicui uitio deditus sit. Superbia Sexta lepra caluitii est. Si in caluitio inquit | uel recaluatione albus uel ruffus color fuerit exortus, et hoc sacerdos uiderit | condemnabit eum haud dubie

extenuatur capillus, cum bona animi per luxuriam consumuntur. Locus autem leprę ubique humilior prędicatur, quia in ea parte uirtus animę deprimitur, in qua peccatur, non in qua non peccatur. potest enim fieri, ut aliquis partim uirtutibus pręstet, partim alicui uitio deditus sit. Superbia Sexta lepra caluitii est. Si in caluitio inquit | uel recaluatione albus uel ruffus color fuerit exortus, et hoc sacerdos uiderit | condemnabit eum haud dubie leprę quę orta est in

prudentes, castę, sobrię, domus curam habentes, benignę, subditę uiris suis. prima 3 Exequatur et quę princeps apostolorum Petrus partim prohibeat, partim imperet dicens: Quarum sit non extrinsecus capillatura aut circumdatio auri, aut indumenti uestimentorum cultus, sed qui absconditus est homo in incorruptibilitate quieti et modesti

sobrię, domus curam habentes, benignę, subditę uiris suis. prima 3 Exequatur et quę princeps apostolorum Petrus partim prohibeat, partim imperet dicens: Quarum sit non extrinsecus capillatura aut circumdatio auri, aut indumenti uestimentorum cultus, sed qui absconditus est homo in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, qui est in

dedisti. et in Ecclesiastico: Non te pigeat uisitare infirmum . Non piguit illam quę mundi Dominum erat paritura, montana ascendere, cognatam adire, ęgrotanti assidere, quę grauida Ioanne Baptista tedia iam uicini partus patiebatur. Quod si Dei mater hominis matri infirmę ministrauit, nec te pudeat inferiores tua non solum ope, sed etiam pręsentia consolari. Captiuos quoque et in uinculis coniectos redimere, debitoribus ęs alienum

qui in his uersati fuerint, a Christo audituros: Venite benedicti Patris mei, percipite regnum a constitutione mundi uobis paratum. Regni itaque cęlestis hęredes erunt, qui rerum suarum terrenarum ipsos pauperes fecerint participes. Ab hac sane pietatis uirtute nec ipsi pauperes excusantur. Non habes quam alteri porrigas stipem | da si habes aquę frigidę poculum, et non perdes mercedem tuam.

lugebunt | et dolore supplicii persoluent, quod cum delectatione lucri perpetrarunt. De vana divitvm spe. Caput XVIII Nemo igitur diu se fruiturum male partis rebus confidat. sed quo plura inique congerit, eo miserabiliorem finem expectet. Gezi. Iudas Timeat poenam Gezi. timeat exitum Iudę. alter mendacio munus extorsit, et reuersus est leprosus. alter

quidem pepercit | ut eorum bona usurparet, uita ipsos priuauit. Iudas Ichar. Iudas etiam (ut ueteribus noua copulemus) a Domino ascitus apostolus, miracula operandi facultate ab eodem donatus, sacrę communionis particeps factus, osculo exceptus | quia tamen pecunię auidus fuerat, triginta argenteis illum uendidit, a quo iam tot beneficia acceperat. Neminem itaque uere diligunt hi, quibus habendi cupido dominatur. Siqua enim lucri

Nam cum beneficium dare liberalitatis uirtus sit | et aliena rapere auaritię uitium, quomodo potest dici uirtus, quę uitio constat? Quis neget dare elemosinam pietatis esse munus? et tamen offerre in templum non licet, quod partum est inique. Sic enim in Esaia legimus: 61 Ego Dominus diligens iudicium | et odio habens rapinam in holocausto .

Quemadmodum igitur rem multi precii uilitat frigida uoluntas tribuentis, ita exiguum etiam beneficium gratum efficit in conferendo animi promptitudo atque facilitas. Illi quoque plus debeo, qui parui modici-que sui peculii participem me fecit, quam qui diues multum donauit. Plus enim largitus est, cui minus quo ipse fruatur restat. Hanc uerissimam sententiam Domini confirmat autoritas. Mat. 11 Cum enim quidam diuites in templo

Christum. Venit enim uos | non de manu regis Babylonis, sed de potestate diaboli liberare. non ad Hierosolymam reducere | nec regno restituere terreno, sed quod longe felicius est, ad paradisum transferre, in supernis cęli sedibus collocare | et sempiternę suę glorię participes facere. Quod si aduersus tantam Dei uestri nostri-que benignitatem | Christum suum non recipiendo ingrati esse pergetis, de temporalibus miseriis istis ad ęternas descendatis necesse est. Nulla enim maior in Deum Patrem ingratitudo fieri

Verbum caro factum est, et habitauit in nobis. Quid deinde? Et uidimus inquit gloriam eius, gloriam quasi Vnigeniti a Patre | plenum gratię et ueritatis. Qui eius glorię consors esse desyderas, eius humilitatis prius te socium ac participem exhibeas oportet. Non est discipulus supra magistrum | neque seruus domino suo maior, ut exaltari uelit sicut dominus | et humiliari nolit sicut seruus. Hunc autem omnium autorem, omnium saluandorum doctorem ac redemptorem

proximorum profectum. Parati simus omnia supplicia | omne mortis genus perpeti prius quam Deo peccare. Per hanc humilitatem aditum nobis parabimus in cęlum | et gaudiis perfrui merebimur sempiternis, participes facti glorię Domini nostri, cuius humilitatem in terra fuerimus imitati. De hvmilitate vitiosa. Caput XXV Sciendum tamen esse alias quasdam humilitates, ex

impatiens irę ne manibus quidem temperat | nihil-que pensi habet meliores se atque honorabiliores afficere iniuria. Ioab Dauidici exercitus ductor non potuit pati pręfecture honorem laudem-que militię cum aliis partiri, et Amasam collegam suum amice alloquens incautum interemit. Nullo itaque scelere abstinet superbia | nec rapinis nec cędibus parcit, dum supra omnes eminere atque excellere appetit.

ipsis simul turbine diuinę uindictę inuoluaris. Qui enim uitiosis libenter copulatur, licet moribus dissimilis sit, fauere tamen uitiis eorum uidetur. et sicut a societate malorum non abhorret, ita minime mirum erit, si poenę quoque eorum particeps efficietur. De svperborvm poena. Caput VIII Qualis autem superborum poena futura sit, pręsentia demonstrant. Nam si in uita quoque grauissime plectuntur, haud

petierant, respondit: Mat. 10 Mar. 10 Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? docens | glorię suę consortem fieri non debere, qui passionum suarum se non fecerit participem. Hęc itaque crux et hic calix sunt stigmata illa Domini nostri Iesu Christi, quę se in suo corpore portare Apostolus gloriabatur dicens: ad Cor. prima 5 Vsque ad hanc horam et esurimus

hic mundus exurgat| tantum ut ego merear a Christo laudari | et suę pollicitationis sperare mercedem. Quoties igitur exercendę patientię cessat occasio, non cesset in nobis ipsa patiendi uoluntas, et martyrum glorię participes esse merebimur. Quod non debemus ultro se offerre suppliciis. Caput XXII. Veruntamen in persecutionibus ultro se

merentur. Non ergo grauate perpetiar, quod iuste irrogatur, sed Dominum meum deprecabor, ut concedat mihi in omnibus patientiam | et in ipsa patientia scelerum meorum purgationem atque ueniam. ut qui me dignatus est facere laborum suorum participem, faciat tandem et glorię consortem. dicente Apostolo: ad cor. 2. ca. 1. Sicut socii passionum estis, sic eritis et consolationis. et iterum: ad tim. 2. ca.

scribens ait: Ad Ephes. 1. Benedictus Deus et Pater Domini nostri Iesu Christi, qui benedixit nos in omni benedictione spiritali in cęlestibus in Christo. Profecto qui huius benedictionis particeps est, eius conuersatio in cęlis est, non in terra. Proinde nec terrena bona ad eum spectant, qui his expeditus capere properat cęlestia. Nos ergo talem ante omnia benedictionem tam proximis nostris quam nobis ipsis

diabolo flagellandus tradatur, et hoc iuxta Salomonis sententiam dicentis: pue. 17 Semper iurgia quęrit malus, angelus autem crudelis mittetur contra eum. Neque enim potest particeps esse ęterni boni quod mitibus datur, neque expers esse malorum, quę pessimum quenque manent, qui a malis mentem animum-que non auerterit | et odii sermonibus non abstinuerit. Vnde rursum Salomon ait:

perficere curent. ut sancte religiose-que uiuendo | uitam illam acquirant, qua melius felicius-que optari queat nihil. uitam inquam illam quę non in terra habetur sed in celo, incorruptibilem, immortalem, ęternam, beatam, gloriosam, bonorum omnium plenissimam | et nullius participem mali, non philosophis, non oratoribus, non poetis promissam, sed in Christum credentibus diuinę-que obtemperantibus legi, hoc est pietatem iustitiam-que colentibus. philosophi. / oratores / poetę.

obsecro faciat praesens et declaret ac devoveat ei omne studium et affectum meum. Et itidem illis reverendissimis et magnificis dominis, de quibus prioribus meis scripsi et si aliquando ad me scripserit Dominatio Vestra, semper ei rescribam et si poterit sumptibus meis mihi mittere Cosmographiam Partium Septentrionalium et commendo me Dominationi Vestrae, quae diu feliciter valeat et incolumem Dominus conducat. Augustae, die X Ianuarii anno Domini MDXVI.. Eiusdem Dominationis

10. Magna est certe, ut uideo, ira Dei in principes Christianos, qui unius freti obiectu aut breuissimi tractus intercapedine tutos se diu esse posse ab hostibus arbitrantur! An non eadem haec olim mens Graecis erat et Thracibus, Macedonibus quoque et maiori iam Illyriae parti, quorum gloria et imperium tanquam aqua praeteriit? Sed quo ritu uiuant nunc, aut quibus sacris initientur, o Paule apostole, Corinthii tui, Ephesii, Philippenses et Galatae si uideres, maximo certe dolore afficereris! Tu enim infirmantibus coinfirmabaris, patientibus uero remedium solamenque

in Masphat castris per nuncios monuit regem Ammonitarum, ne uastaret fines Israhel. Ipse uero restitui sibi petiit terram suam, quam illi per uim occupauerant. Respondit Iepte restitutioni nequaquan teneri, quod iusto bello partum sit quodque Deus ipse concesserit possidendum nec quisque longo tempore repetierit. Inde uotum uouit Domino, si uictor redierit, quodcunque animal de domo sua egressum primo sibi occurrerit, id se immolaturum. Parta

Sapientissimus omnium erat. Aedidit parabolarum tria milia, carminum quinque milia. Disputauit de lignorum natura, a cedro usque ad hysopum. Disseruit de iumentis et uolucribus, de reptilibus, de piscibus. A cunctis orbis partibus ueniebant auditum sapientiam eius. Ad templi ędificationem mittebat ei Hiram, Tyri rex, ligna cedrina et abiegna. Ipse autem rependebat ei XX milia chororum tritici, olei purissimi choros XX per singulos annos. Erant

Aethipibus ob illorum superbiam. Deinde angelus calculo tangit os eius ostendens purioribus labiis eum loqui oportere de ueritate Euangelii quam de umbra Legis antiquę. Atque hinc uaticinari coepit de Virginis partu dicens: Ecce uirgo concipiet et pariet filium. Egredietur uirga de radice Iesse et flos (Christus) de radice eius ascendet. Dumque celerem tantę rei optat euentum, clamat: Rorate,

nec vanus amor metusve rodit:
5  Ignarusque animi furoris: atqui
Nec vitae cupidus, sibi nec ipsi
Indulgens nimium: sed usque constans.
Quem nec frigora, nec gelu, nec aestus,
Imbres nec madidi, niuesque dirae,
10  Ventorum aut rabies trucisque saeua
Non fati series mouere possunt:
Quin semper putet esse se beatum,
Fortunae dominus, suique rector.
Hunc si partibus assequi licebit
15  Cunctis: Quis neget Herculem, Iouemque
Caessuros animo tuo decenti?

/ vt quasi mutuis interituri vulneribus in arenam descendere videantur: illinc debacchantibus Thurcarum animis / adeoque in nostram perniciem inflammatis / vt inter eos decretum sit de excidenda Republica Christiana: optimum sane visum est / me / cui vtinam tanta acerbitas minus constaret partim vires ac rabiem truculentissimae gentis tuos Germanos edocere: partim ostendere necessariam esse contra Thurcas expeditionem. Qui alioquin omnia deuastabunt / nisi Germanorum virtute reprimantur. Hanc itaque orationem tuae Maiestati legendam venerabundus offero / Te Christianorum principum

videantur: illinc debacchantibus Thurcarum animis / adeoque in nostram perniciem inflammatis / vt inter eos decretum sit de excidenda Republica Christiana: optimum sane visum est / me / cui vtinam tanta acerbitas minus constaret partim vires ac rabiem truculentissimae gentis tuos Germanos edocere: partim ostendere necessariam esse contra Thurcas expeditionem. Qui alioquin omnia deuastabunt / nisi Germanorum virtute reprimantur. Hanc itaque orationem tuae Maiestati legendam venerabundus offero / Te Christianorum principum caput / ac certissimum terrarum numen atque tutelam Caesar obsecrans

ORATIO TRANQVILLI PARTHENII ANDRONICI DALMATAE CONTRA THVRCAS AD GERMANOS HABITA. Qvamquam scio multum acerbitatis ad meum dolorem accessurum esse fortissimi Germani, si ingentem immanissimorum Thurcarum potentiam referre voluero: partim quod meum recens atque grauissimum vulnus mihi ipsi refricare necessum est / partim etiam magnitudine imminentis calamitatis / ne dicam excidii reipublicae Christianae / nisi deus optimus maximus tantam ruinam auertat / repellat / exterminet: tamen neque propriis periculis / ac diuturna

DALMATAE CONTRA THVRCAS AD GERMANOS HABITA. Qvamquam scio multum acerbitatis ad meum dolorem accessurum esse fortissimi Germani, si ingentem immanissimorum Thurcarum potentiam referre voluero: partim quod meum recens atque grauissimum vulnus mihi ipsi refricare necessum est / partim etiam magnitudine imminentis calamitatis / ne dicam excidii reipublicae Christianae / nisi deus optimus maximus tantam ruinam auertat / repellat / exterminet: tamen neque propriis periculis / ac diuturna malorum serie / neque communibus incommodis / in quibus maxima pars diu versati sumus /

strages in Scythia Darium eiusdem gentis regem in foedissimam fugam compulerunt. Darii fuga ex Scythia. Eductis vero in exteros armis quum trium maximorum regnorum in Asia conditores extitissent / Scythae 3 regna in Asia condiderunt. Parthi / quorum duodeuiginti regna fuisse produntur / Parthorum 18. regna. ad tantam magnitudinem peruenerant / vt multos per annos toti ferme Asiae imperauerint: Parthi domini asiae. Romanosque in id tempus florentissimum ac potentissimum

compulerunt. Darii fuga ex Scythia. Eductis vero in exteros armis quum trium maximorum regnorum in Asia conditores extitissent / Scythae 3 regna in Asia condiderunt. Parthi / quorum duodeuiginti regna fuisse produntur / Parthorum 18. regna. ad tantam magnitudinem peruenerant / vt multos per annos toti ferme Asiae imperauerint: Parthi domini asiae. Romanosque in id tempus florentissimum ac potentissimum populum / recentibus quoque victoriis Aphricae / Numidiae / Hispaniarum /

extitissent / Scythae 3 regna in Asia condiderunt. Parthi / quorum duodeuiginti regna fuisse produntur / Parthorum 18. regna. ad tantam magnitudinem peruenerant / vt multos per annos toti ferme Asiae imperauerint: Parthi domini asiae. Romanosque in id tempus florentissimum ac potentissimum populum / recentibus quoque victoriis Aphricae / Numidiae / Hispaniarum / Galliarum / Britaniae / ac omnium nationum intra Rhenum Danubium et mare Lybicum existentium / subacta quoque Syria / ac duabus Armeniis in

Aphricae / Numidiae / Hispaniarum / Galliarum / Britaniae / ac omnium nationum intra Rhenum Danubium et mare Lybicum existentium / subacta quoque Syria / ac duabus Armeniis in potestatem redactis exultantem duobus praeliis Crasso ac M. Antonio ducibus grauiter afflixerunt. Parthi Romanos caedunt. Quid commemorem bellicam fortitudinem Bactrianorum / Fortitudo Bactrianorum. qui a Scythis originem traxerunt? Foeminas enimvero Scytharum ad summum gloriae fastigium vnica bellandi scientia peruenisse liquer. Foeminae

asia occupatae. Colchos, Cappadociam, Paphlagoniam, Gallaciam, Asiam, Phrygiam, Meoniam, Lydiam, Ioniam Cariam, Lyciam, Pamphiliam, Ciliciam, Armeniam, ac omnes oras, omniaque littota sinistri lateris ab ostio Tanais, ac Cimerio Bosphoro vsque ad Amanum montem et Eufratem fluuium partim vi / partim dolo subaegerunt. Sic rebus ad orientem succaedentibus non cogitantes sordida sui incrementi initia, neque contenti tanta terrarum vrbiumque accaessione, sed more inexplebilis humani ingenii maiora in dies appetentes in Europam per Hellespontum angusto intersecante freto facile

Colchos, Cappadociam, Paphlagoniam, Gallaciam, Asiam, Phrygiam, Meoniam, Lydiam, Ioniam Cariam, Lyciam, Pamphiliam, Ciliciam, Armeniam, ac omnes oras, omniaque littota sinistri lateris ab ostio Tanais, ac Cimerio Bosphoro vsque ad Amanum montem et Eufratem fluuium partim vi / partim dolo subaegerunt. Sic rebus ad orientem succaedentibus non cogitantes sordida sui incrementi initia, neque contenti tanta terrarum vrbiumque accaessione, sed more inexplebilis humani ingenii maiora in dies appetentes in Europam per Hellespontum angusto intersecante freto facile traiiciunt:

a thurcis subacta. Quorum subito atque inopinato aduentu ita consternati sunt incolae / vt aliis latebras in siluis quaerentibus / aliis in iuga montium refugientibus / maxima pars se in vrbibus occluderet. Itaque Barbari omissa praeda ad oppugnationem vrbium se accingunt: quibus partim in deditionem receptis / partim vi expugnatis / Capta demum Constantinopoli altera Roma Constantinopolis altera roma vniuersae Thraciae iugum imposuerunt. Deinde Thraciae fortunam sequuntur Gentes a thurcis deuictae. Peones / Triballi /

Quorum subito atque inopinato aduentu ita consternati sunt incolae / vt aliis latebras in siluis quaerentibus / aliis in iuga montium refugientibus / maxima pars se in vrbibus occluderet. Itaque Barbari omissa praeda ad oppugnationem vrbium se accingunt: quibus partim in deditionem receptis / partim vi expugnatis / Capta demum Constantinopoli altera Roma Constantinopolis altera roma vniuersae Thraciae iugum imposuerunt. Deinde Thraciae fortunam sequuntur Gentes a thurcis deuictae. Peones / Triballi / Macedones / Thessalli /

qui? Nempe ii, quos Saluator suos Christos appellat, Qui dii gentium vocantur, Sacerdotes dii gentium. qui demum Apostolis succaesserunt, Sacerdotes Apostolorum successores vt sanctitate vitae omnibus anteirent: quorum partim vestigiis inhaerendo, partim praeceptis obsequendo veram ac immortalem gloriam iam diu nobis praeparatam atque per Prophetas pollicitam caetera plaebs consequeretur. At hi dumtaxat auariciae / gulae / inuidentiae inhiantes / blanditissimis ac detestandis illecebris abutuntur.

suos Christos appellat, Qui dii gentium vocantur, Sacerdotes dii gentium. qui demum Apostolis succaesserunt, Sacerdotes Apostolorum successores vt sanctitate vitae omnibus anteirent: quorum partim vestigiis inhaerendo, partim praeceptis obsequendo veram ac immortalem gloriam iam diu nobis praeparatam atque per Prophetas pollicitam caetera plaebs consequeretur. At hi dumtaxat auariciae / gulae / inuidentiae inhiantes / blanditissimis ac detestandis illecebris abutuntur. Sacrerdotum

dolorem / quem ingentes calamitates peperere / quotidie nouis accrescentibus. Sed qui possum abtinere a lachrimis? siquidem eo vsque miseriarum atrocitate fortunae redactus sum / vt non solum inter armorum strepitus vnico sensu aurium dolere satis fuerit: sed quod omnium miserrimum est / communium particeps malorum grauissimis calamitatibus interfui / lamentabiles Christianorum strages his oculis vidi / et infoelix miserrimae ruinae spectator extiti. Quis porro est tam ferreo pectore / quem tantum fecit alienum ab humanitate crudelitas / vt hanc acerbissimam fidelis populi iacturam siccis

/ quae modo vrbs Valona dicitur / paruam suae gentis manum in Italiam transmiserat: in cuius fronte Hydrunto capto / Auus huius Thurcae Hydruntum in Italia occupauerat. tota Italia trepidabat: Cardinales Romae fugam meditabantur. Collecto tamen ab omnibus Italiae partibus exercitu / non solum expugnari non poterant / sed ne prohiberi quidem quin populabundi excurrentes in ipsa fere tentoria hostium penetrarent. Implorato tandem Hungarorum auxilio / Thurcae ex Italia excedunt ac Thurcae per idem tempus interitu

irruentibus / positisque non longe a Cracouia castris / ita territi sunt Poloni / vt ne principes quidem quid consilii caperent habuerint. Quum tamen consedissent hostes inter duo flumina / tanta repente imbrium niuisque copia cecidit / tanta vis frigoris superuenit / vt ille formidatus exercitus partim fame / partim frigore / non virtute nostra / poene totus consumptus sit. Thurcarum interitus in Polonia. Expectabitis igitur donec tantus hostis domi vos opprimat? donec machinis quatiat muros vestris agris exercitum eius alentibus? Nunquam Roma natauerat maiori

positisque non longe a Cracouia castris / ita territi sunt Poloni / vt ne principes quidem quid consilii caperent habuerint. Quum tamen consedissent hostes inter duo flumina / tanta repente imbrium niuisque copia cecidit / tanta vis frigoris superuenit / vt ille formidatus exercitus partim fame / partim frigore / non virtute nostra / poene totus consumptus sit. Thurcarum interitus in Polonia. Expectabitis igitur donec tantus hostis domi vos opprimat? donec machinis quatiat muros vestris agris exercitum eius alentibus? Nunquam Roma natauerat maiori discrimine ante

Hispaniae. ac totam Europam, Europa. nedum ipsam Germaniam, Germania. clarissima fama peruagetur. Atque in tanta studiorum uarietate, partim prudentia Principis, partim moderatione doctorum, ad hoc bonis discentium ingeniis accedentibus, odio atque omnium controuersiarum contentionibus extirpatis, quae in multis Germaniae gymnasiis non absque maximo literatorum dedecore ac detrimento in dies

ac totam Europam, Europa. nedum ipsam Germaniam, Germania. clarissima fama peruagetur. Atque in tanta studiorum uarietate, partim prudentia Principis, partim moderatione doctorum, ad hoc bonis discentium ingeniis accedentibus, odio atque omnium controuersiarum contentionibus extirpatis, quae in multis Germaniae gymnasiis non absque maximo literatorum dedecore ac detrimento in dies concitatiores enascuntur

Quidam ex Caesaribus in utraque lingua declamauerunt. ac publica frequentare declamantium auditoria. Gnaeus Pompeius Gnaeus Pompeius. iam spoliis trium partium orbis onustus, adepto quoque cognomine magni exercuit se declamando, responsurus Curioni Curio qui Caesaris Caesar. partes defendebat. Philosophiae uero

Phaedrus. rationibus ostendit, hanc artem consumari citra iusticiae scientiam non posse: ubi Lysiam Lysias. oratorem exagitat, quod neglecta ueritate ipsiusque iusticiae partibus, uulgi tum auram captando sectaretur lenocinia quaedam et blandimenta uoluptatum: Periclem Pericles. uero atque Isocratem Isocrates. caeteris omnibus anteponit,

Orpheus. opinantur, qui non cithara et cantu saxa duxerit (ut fabulae ferunt) sed ingenia hominum duriora et asperiora marmore, quo uoluit, oratione deflexerit. Epilogi primae partis per amplificationem. Magna profecto est uis eloquentiae, nihilque ad degendam uitam mortalibus accommodatius, si uel conciliandi sunt auersi animi, uel seditiones compescendae, uel acuenda et concitanda ira, atque omnia facienda, quae ad rei

facinus aggredi auderent? At uero (si diis placet) nihil non appetunt, nihil non tentant facere, quod abiectum et uilem animum repraesentet. Videbis quosdam inerti ocio deditos, perpetuum uirtutibus bellum indixisse: alii alia sectantur uitia: maximae quidem parti hominum insatiabilis cupiditatis sitis inhaesit. Hinc scaturiunt illa scelera inter mortales, Origo scelerum. periuria, mendacia, praeuaricatio, doli, perfidia, insidiae, caedes, et quicquid turpitudinis

Cornicis aetas. aut Sibyllinos attingeremus annos. Sibyllae anni. Itaque meritas poenas luit M. Crassus, M. Crassus. quum esurisset totum Parthorum Parthi. aurum. Et Polycratem Policrates. Samiorum tyrannum eo traxit auaritia, ut ab Oronte Orontes.

attingeremus annos. Sibyllae anni. Itaque meritas poenas luit M. Crassus, M. Crassus. quum esurisset totum Parthorum Parthi. aurum. Et Polycratem Policrates. Samiorum tyrannum eo traxit auaritia, ut ab Oronte Orontes. Persarum Praefecto cruci affigeretur. Verum enimuero

peruicacissimae mortalium cupiditati: ac nisi prohiberetur glaciali Oceano, Glacialis Oceanus. loca ultra sepositam arcton Arctos. in extremis mundi partibus (si quae sunt) ab homine penetrarentur. Quin etiam maiori discrimine scindimus maria: ubi non tantum Orcae Orcae. et Balenae

Caras: Cilicum transgressus et vndas /
88  Inuisas tunc Cydne tuas / quum tabida regis
89  Corpora reddideras: Armenis Proxima post haec
90  Moenia Cappadocum / rigidi claramque Trapezon
91  In gremio Euxini: Medos / Parthosque fugaces /
92  Vsque ad longinqui feruentia culmina Tauri /
93  Caucaseumque iugum longas protendit habenas
94  Imperii: cui diues Arabs / cui thure Sabaens
95  Insignis / simul et

erga nos charitatis magnitudo magis innotescit; pudereque incipit seruum superbię fastu attolli, quoties :*corr. ex quotiens consyderat ad tantam humilitatem suum olim Dominum sese submisisse. Deus homo factus est, ut hominem suę diuinitatis faceret participem. Innocens Dominus a seruis damnari sustinuit, ut nos a diaboli seruitute liberaret. Vincula, alapas, probra, sputa, flagella, spinarum aculeos, arundinis ictus, felis pocula, clauos denique et lanceam et per uerberum uulnerumque tormenta mortem ipsam subire dignatus

nos descendisse, in homine assumpto hominibus apparuisse, ueritatem docuisse, sanitates fecisse, peccata remisisse, mortem pertulisse, paradisum post te currentibus aperuisse? Das te insuper nobis in cibum et potum, ut tuę uirtutis, tuę glorię, tuę beatitudinis efficias participes. Accipimus itaque corpus et sanguinem tuum, Domine, in os nostrum, ut tu in nobis et nos in te maneamus. Accipimus sub aliena specie, et non aliud esse credimus, quam quod a te, qui ueritas es, audimus. Quodque oculis non cernimus, hoc fide percipimus, ut et spiritalis

facies lucidior sole sputis deturpata colaphisque contusa, scapulę delicatissimę duris concisę flagellis, *corr. ex pretermittatur **corr. ex consummeris ***corr. ex precordia partim liuore, partim cruore foedatę apparent. Manus pedesque sanctissimi clauis crudeliter perforati sanguinis riuos demittunt in terram, totum in ligno distentum languet corpus, laxantur cohęrentium iuncturę membrorum et circumquaque distractorum artuum soluitur compago.

sole sputis deturpata colaphisque contusa, scapulę delicatissimę duris concisę flagellis, *corr. ex pretermittatur **corr. ex consummeris ***corr. ex precordia partim liuore, partim cruore foedatę apparent. Manus pedesque sanctissimi clauis crudeliter perforati sanguinis riuos demittunt in terram, totum in ligno distentum languet corpus, laxantur cohęrentium iuncturę membrorum et circumquaque distractorum artuum soluitur compago. Cogor obliuisci

terrenę uanitatis cupiditates, quibus ab ipso alienata es, a quo sic dilecta fuisti, ut, dum tibi bona ęterna pręparabat, durissima quęque in suo corpore perferre non dubitarit. Ad poenitentiam ergo conuersa crucem intuere Domini tui et exclama: Fac me plagarum tuarum participem, Domine Deus, da mihi tribulationum tuarum sentire dolorem, pręsta, ut in illo, in quo te pendentem aspicio, patibulo tecum simul crucier, tecum moriar, ut in tua de me miseratione consoler et in tua morte per te reuiuiscam, pręterita peccata plangens et plangenda

insinuat ei angelus dicens: Spiritus Sanctus superueniet in te, et uirtus Altissimi obumbrabit tibi. Ideoque, quod nascetur ex te sanctum, uocabitur Filius Dei. Sancti igitur Spiritus operatione et uirtute Altissimi, cui nihil est impossibile, Virgo peperit et post partum Virgo permansit. Neque enim aliter nasci debuit ille, qui in delicto originis humanę nascentibus subuenire ueniebat. Purum, inquam, omni culpa esse oportuit eum, qui pro omnium culpa in sacrificium Deo Patri erat offerendus. Quod autem desponsata fuerit Ioseph,

Deus ex Deo, in terra ex homine Deus et homo. Duę naturę in unitate personę Christi tam mirabiliter conuenerunt, ut, nisi fides credat, nec lingua effari nec mortalium mens possit comprehendere. Hoc tamen ita esse credimus ei, qui ueritas est, nulli obnoxia mendacio, nullius particeps falsitatis. Genuit enim Virgo Filium, ancilla Dominum et suum creatura Opificem. Quę cum ab angelo didicisset, quod esset salua uirginitate Iesum paritura: Ecce ancilla Domini — inquit — fiat mihi secundum uerbum tuum. Ad tantam

lucem, et luna, noctem illuminans, et sol, diem omnibus optatum proferens. Nomen autem eius terror est demoniis, fortitudo hominibus, gaudium angelis, spes periclitantibus, solatium miseris, refugium cunctis. Hęc igitur fuit ueri Messię mater, cuius purissimo salutiferoque partu, quicquid olim patribus diuinitus promissum fuerat, plenissime est persolutum. Quem alium ergo Messiam uenturam pręstolaris, o Iudee, si istum, qui ab ea ęditus est, habes pręsentem? Aut falsum aut uerum locuti sunt prophetę. Si falsum, quare ipsis fidem pręstas?

factus est principatus super humerum eius, et uocabitur nomen eius Admirabilis Consiliarius, Deus Fortis, Pater futuri seculi, Princeps pacis. Multiplicabitur eius imperium, et pacis non erit finis. Idem alibi: Vę, qui dicit patri: Quid generas? Et mulieri: Quid parturis? Illis utique uę istud futurum denunciatur, qui Christum denegant uel de Patre genitum ante omnia tempora uel de matre in tempore. Iterum alibi: Propter Syon — inquit — non tacebo, et propter Hierusalem non quiescam, donec egrediatur ut

fontes aquarum, quos duodecim apostolis Discipuli annumerauimus. Septuaginta etiam discipulorum typus erant septuaginta seniores iussu Domini a Moyse electi, cum quibus multitudinis gubernandę onus partiret. Ad hunc discipulorum numerum potest per tropologiam et illud octogesimonono psalmo referri: Dies annorum nostrorum in ipsis septuaginta anni.* Si autem in potentatibus octoginta anni, et amplius eorum labor et dolor. Summa quippe discipulorum in

uti sacerdotio. Sed Domino ulciscente alii terrę hiatu absorpti, alii incendio inde effuso absumpti sunt, ut noscamus nec Iudeis impune fuisse, qui Christum presequebantur, nec illis, qui postea ipsum esse Messiam negare ausi sunt. Dum enim eos, qui tam impie egerunt, defendunt, participes commissi in Christum sceleris fiunt. Multa pręterea in parabolis ad populum loquente Domino accedunt discipuli et: Quare — inquiunt — in parabolis loqueris eis? Respondit: Quia uobis datum est nosse mysterium regni cęlorum,

Vnde in alio psalmo ipsum Dominum alloquitur Propheta et ait: Filii seruorum tuorum habitabunt, et semen eorum in seculum dirigetur. Quos dixit patres, eos nunc appellat seruos. Filii autem et semen sunt illi, ad quos etiam Apostolus dicebat: Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur in uobis Christus. Post multa, quę in Ioannis Euangelio habentur, de persecutione Iudeorum et impietate conqueritur dicens: Qui me odit, et Patrem meum odit. Inseparabilis enim substantia Pater et Filius est. Quicquid igitur

expellere, a quibus crucem se passurum sciebat. Postremo tunc de interitu eorum risit, cum (sicut ipse prędixerat) a Romanis passi sunt urbis excidium regnique amissionem. Quod ipsum ante per prophetas futurum notificarat. Sed hoc monstrandum alio loco differimus, ne modum partis huius, quam nunc tractamus, excedat oratio. Libet tamen parumper alloqui eos, qui offenderunt in lapidem electum, angularem, probatum, ut esset illis lapis offensionis et petra scandali, ne putent deesse sibi locum poenitentię et ex desperatione uenię magis

Solus quidem uicit, sed omnibus prodesse uoluit, quod *corr. ex qne **corr. ex lętitiam ***corr. ex cędit uicerit. Denique in omnes diuiditur, omnibus dispensatur, quicquid unius partum est uirtute. Quoid si congiariorum, quę permanere nequeunt, largitionem tanto plausu* suscipere plebs ipsa consueuit, quanto magis nos exultare conuenit donatos munere beatitatis ęternę, quam nobis Dominus noster, mortis diabolique uictor,

sugillet et carpat, qui, *corr. ex tenaicus dum hospitales uideri uolunt, inuitant quidem peregrinos, sed ita frigide, ut appareat se cupere, ne ueniant, quos inuitant. Coegerunt autem isti discipuli eum, ut et tu illum, quem mensę tuę participem facere intendis, non solum, ut ueniat, roges, sed etiam, si eum uenire puduerit, renitentem atque inuitum cogas, ut ille se non ex ficta, sed ex uera charitate inuitatum intelligat. Isti ergo non modo manu apprehensum* cogunt, uerum etiam causam, quare remanere debeat,

omnes gentes — inquit — ut se non modo ad saluandos Iudeos uenisse significaret, uerum etiam ad omnes gentium nationes. Alioquin, qua ratione diceretur Agnus Dei, qui tollit peccata mundi, si solum Iudeę gentis peccata tolleret et tam modicę partis mundi tantum curam haberet? Homines autem prius docendi sunt, ut Baptismus credant, et cum crediderint, baptizandi. Sed si credentibus confertur baptismi gratia, quomodo nunc Ecclesia paruulos baptizat, qui nondum

baptismi. Non abluuntur sordes animę nisi per fidei confessionem, quanuis aliquis milies baptizetur. Credenti uero satis est semel baptizari neque iteratur sacramentum istud. Semel enim Christus passus est, ut nos redimeret. Cuius redemptionis gratiam per fidem baptismumque participamus. Signa autem eos — inquit — qui crediderint, hęc sequentur: In nomine meo demonia eiicient, linguis loquentur nouis, serpentes tollent, et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit. Super ęgros manus imponent, et bene

uerba, quę uellet, protulisse, et tamen diuersorum idiomaę tum homines, quid illi dicerent, ita plane percepisse, ut quisque sua lingua locutos* censeret. Conuenit multitudo, et mente confusa est, quoniam audiebat unusquisque lingua sua illos loquentes. Aderant illic Parthi, Medi, Elamitę, et qui habitant Mesopotamiam, Iudeam, Cappadociam,* Pontum et Asiam, Phrygiam et Pamphiliam, Aegyptum et Cyrenen**, Romani, Cretes, Arabes. Singuli sua lingua audiebant eos loquentes magnalia Dei. Pars admiratione stupebant, pars talia

loco ruere contigerit. Te tamen ita officio isto perfuncturum confido, ut adhuc sublimius prouehendus uideri poteris. Interim, ut fauor et gratia Domini nostri, quę Te hactenus comitata est, usque in finem non deserat, opto, et ęternę beatitudinis, quam uotis omnibus concupiscis, faciat participem. Erasmi Roterodami libellos, quos misisti, accepi, pietatis eruditionisque plenos nec eloquentię minus. Magna me afficiunt uoluptate legentem. Etenim post diui Hieronymi tempora ad nostram usque ętatem abfuit a theologis nostris excultę orationis lepos. Laudabamus

Lauusa in Rhacusam mutata. Ductis deinde duobus muri utrinque brachiis, regionem, protensis munitionibus ad rupes zephyro obiectas, moenibus circumdant, planitie omni extra munitiones relicta, quam partim silua, partim palustre solum id temporis obtinebat. Nam quicquid urbi inde adiectum est, id totum postea ciues aucti fortuna extruxere. In medio fere oppidi- regionem hanc nunc incolae

mutata. Ductis deinde duobus muri utrinque brachiis, regionem, protensis munitionibus ad rupes zephyro obiectas, moenibus circumdant, planitie omni extra munitiones relicta, quam partim silua, partim palustre solum id temporis obtinebat. Nam quicquid urbi inde adiectum est, id totum postea ciues aucti fortuna extruxere. In medio fere oppidi- regionem hanc nunc incolae Pusternam

commigrasse, in ciuitatemque recoeptos atque quosdam ex iis in patritios adscitos, quorum quidem sobolis plerosque hac quoque aetate Rhacusae superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se condita senatu, quem ipse partim e suis comitibus crearat, partim ex Epidauriis ciuibus elegerat, eundem ibi honorem obtinere permisit, quem olim in antiqua habuerant patria, senatui duntaxat urbis administratione concessa.

recoeptos atque quosdam ex iis in patritios adscitos, quorum quidem sobolis plerosque hac quoque aetate Rhacusae superesse certum est. Nam Polimirus, constituto in urbe ab se condita senatu, quem ipse partim e suis comitibus crearat, partim ex Epidauriis ciuibus elegerat, eundem ibi honorem obtinere permisit, quem olim in antiqua habuerant patria, senatui duntaxat urbis administratione concessa. Et ne quid nouae ciuitati

moti, ui magna nauium coacta atque imposito in naueis exercitu, in Apuliam traicit pulsisque e monte Gargano Sarracenis Rhacusanos non solum ab hoste tutos reddidit, uerum etiam his quasdam insulas, quae nunc quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono dedit, qua ex re Rhacusanae fortunae haud parum adiectum. Caeterum, ciuitas Rhacusana, ueluti humanum corpus, quum solito speciosius coloratiusque factum est, in grauiorem

nauium coacta atque imposito in naueis exercitu, in Apuliam traicit pulsisque e monte Gargano Sarracenis Rhacusanos non solum ab hoste tutos reddidit, uerum etiam his quasdam insulas, quae nunc quoque in eorum ditione sunt, partim precio, partim dono dedit, qua ex re Rhacusanae fortunae haud parum adiectum. Caeterum, ciuitas Rhacusana, ueluti humanum corpus, quum solito speciosius coloratiusque factum est, in grauiorem plerumque

hosti obiectam Docleates conspiciunt (nempe eodem die et Rhacusanos epulis uinoque indulgere credebant), signum quod conuenerat Rhacusanis edunt, qui impetu in castra Slouinorum facto ea momento capiunt. Inermes uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slouinici finis impositus. Docleates uero hoc merito in ciuitatem recepti atque in patritios adsciti. Tradunt autem hos Malasconios et Graedeos

obiectam Docleates conspiciunt (nempe eodem die et Rhacusanos epulis uinoque indulgere credebant), signum quod conuenerat Rhacusanis edunt, qui impetu in castra Slouinorum facto ea momento capiunt. Inermes uinoque graues partim trucidant, partim uinctos in urbem suam pertrahunt, atque ita obsidionis bellique Slouinici finis impositus. Docleates uero hoc merito in ciuitatem recepti atque in patritios adsciti. Tradunt autem hos Malasconios et Graedeos fuisse, quorum alteri

inuidia atque contentione diuisus. Quod autem Canalensis ager territorii Epidaurii fuerit, argumento est opus mirabili structura effectum, quo a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem operis a Slouinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia atque quibusdam in locis inscriptiones Latinis literis nomina curatorum indicantes.

diuisus. Quod autem Canalensis ager territorii Epidaurii fuerit, argumento est opus mirabili structura effectum, quo a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem operis a Slouinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia atque quibusdam in locis inscriptiones Latinis literis nomina curatorum indicantes.

Quod autem Canalensis ager territorii Epidaurii fuerit, argumento est opus mirabili structura effectum, quo a uigesimo prope milliario aqua in urbem perducta est, partim subterraneo riuo, partim substructione, partim opere arcuato. Cuius quidem operis a Slouinis procul dubio euersi adhuc extant uestigia atque quibusdam in locis inscriptiones Latinis literis nomina curatorum indicantes.

inierunt ut urbem prius direptam alienae subiicerent potestati. Quae coniuratio, cum per quosdam ciues, qui senserant id agi, enuntiata esset Rhacusano senatui, in re trepida ciuitati non defuit consilium. Nempe milites scelesti consilii participes per speciem expeditionis extra urbem ablegatos posthac urbem ingredi non permiserunt, itaque urbs incolumis ab intestino hoste conseruata. Verum fugatis mox ab externo hoste Rhacusanis

et animas disperdat a Christo alienatas. Hic est in Daniele quartę bestię cornu, bellum gerens aduersus sanctos. Quartam autem bestiam puto esse principem aliquem quartę partis orbis, a quo potestatem sumet sibi Antichristus. Hic est, de quo in eodem propheta rursum ditur: Post terrę reges cum creuerint iniquitates, consurget

ignis natura sit Plato in Timeo declarat dicens: Quęcunque ex minutioribus componuntur, maiora detinent; quę uero ex grandioribus, minutiora cohibere non possunt . Ignis autem prę cęteris generibus minutissimis constat particulis. Ideoque aquam, aëra, terram, et quę ex his componuntur, omnia penetrat, transilit, usque adeo, ut nihil ipsum ualeat cohibere. Cęterum mirabiliora adhuc uidemus aęrei ignis opera in fulminibus, eorum ictu dolia exhauriri

et creata sunt — qui, inquam, cuncta creauit ex nihilo, non poterit eandem substantiam materię creatę, cum dissipata fuerit, in eandem formam redigere? Qui cęlum terramque fecit et omnia, quę in eis sunt, non poterit colligere particulas corporis humani, siue in puluerem siue in carnem brutorum conuersę fuerint, et easdem in corpus pristinum conglutinare? Quis unquam crederet per mare medium sicco itinere homines transituros, fluminis cursum, donec homines per

in fines orbis terrę, sed in ignem ęternum, in ignem inextinguibilem, in semper ardentes flammas, in ignem, qui paratus est diabolo et angelis eius; ut quorum suggestioni paruistis in omni opere malo, eos etiam poenę uestrę consortes participesque habeatis. Ignis ergo iste paratus erat apostaticis tantum spiritibus, qui pęnitentię facultatem non habent, non autem nobis, quibus dictum fuit: Poenitentiam agite, et appropinquabit regnum cęlorum . Nunc quia,

infernum esse alicubi extra mundum ideoque hunc tenebras exteriores dici. Communis tamen reliquorum est opinio locum reorum in centro terrę esse. Cum enim terra ipsa in centro mundi sit, credibile est centrum terrę ab extremis mundi partibus remotissimum esse. Quemadmodum igitur damnatorum ab electis maxima distantia est, ita et locorum distantiam summam esse oportet, dicente Abraham ad diuitem in inferno sepultum: Magnum chaos interpositum est inter uos et

inquit, fidelis usque ad mortem, et dabo tibi coronam uitę. Corona ergo ista est ęternę uitę stabilis permansio et perpetua beatitudo gaudiumque in Domino perenne. Cuius tamen coronę alii plus, secundum uitę merita, alii minus participant. Ipsa tamen glorię ęternitate pariter omnes gaudent, omnibus hic datur denarius et par merces, tam illis, qui minus, quam his, qui magis laborarunt, dum tamen fideliter uixerint nec a uitiis uicti sint. Vincenti ,

tuum ingrediamur regnum et in tuorum ueniamus consortium angelorum, ut una cum illis te Deum et hominem, te cum Patre et Spiritu Sancto in una hypostasi regnantem semper laudemus, tuo conspectu beatificati, tuę bonitatis tuęque glorię participes facti. Tunc delectet nos nouitas illa cęli et terrę et elementorum omnium, delectet luna sicut sol lucens et sol septempliciter suum pristinum superans fulgorem. Sed super omnia delectet nos tuam intueri faciem, tua frui

apparatum et sacerdotum ornatum spectantia, e regio deprompta thesauro sunt oblata, quae profecto ab omnibus huius funeris spectatoribus supra quam uiginti millibus aureorum sunt estimata. Nam ut nummos argenteos, simul et aureos praeteream, quos, uti mos est Hungaris, coereis infixos funalibus partim minores sacerdotes, partim hi quos canonicos uocant, atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis nihil ferme apparebat praeter iucunda aspectu florum simulacra ex auro et unionibus confecta; uasa uero sacra, calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra,

ornatum spectantia, e regio deprompta thesauro sunt oblata, quae profecto ab omnibus huius funeris spectatoribus supra quam uiginti millibus aureorum sunt estimata. Nam ut nummos argenteos, simul et aureos praeteream, quos, uti mos est Hungaris, coereis infixos funalibus partim minores sacerdotes, partim hi quos canonicos uocant, atque antistes dono tulit, erant omnes uestes sacerdotales sericae, in queis nihil ferme apparebat praeter iucunda aspectu florum simulacra ex auro et unionibus confecta; uasa uero sacra, calix, patella, ampullae, thuribulum, acerra, gutturnium, polubrum, signum quo

intersecat, latissime patet: qua id septemtrionem spectat, Boëmorum ac Polonorum regnis terminatur, ad austrum mari Adriatico adiacet, ad occasum conterminos habet Noricos. Qua in orientem uergit, partim Istro, partim mari Euxino clauditur; nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur, in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad auertendas Turcarum incursiones regi

intersecat, latissime patet: qua id septemtrionem spectat, Boëmorum ac Polonorum regnis terminatur, ad austrum mari Adriatico adiacet, ad occasum conterminos habet Noricos. Qua in orientem uergit, partim Istro, partim mari Euxino clauditur; nam utrique Getae, quorum alteri Moldouii, alteri Valachi nunc appellantur, in ditione Hungarica semper fuerunt, quamquam hoc tempore Valachi ad auertendas Turcarum incursiones regi Turcarum

― alia Getae, qui ab ipsis Hungaris Moroualachi appellantur. His enim sermo, quamquam non incorruptus, Romanus est. A litore Dalmatico, quod mari Adriatico abluitur, ad Drauum amnem gentes Illyricae sunt, quas Hungari partim Choruatos, partim Sclauenos ac Rhaxianos dicunt. A Drauo Hungaricus incipit sermo, quo omnes etiam Transistrani praeter Gothos, quos Boemi Slauenos nuncupant utuntur. Atque inde conicio Slauenos et Gothos eandem esse

qui ab ipsis Hungaris Moroualachi appellantur. His enim sermo, quamquam non incorruptus, Romanus est. A litore Dalmatico, quod mari Adriatico abluitur, ad Drauum amnem gentes Illyricae sunt, quas Hungari partim Choruatos, partim Sclauenos ac Rhaxianos dicunt. A Drauo Hungaricus incipit sermo, quo omnes etiam Transistrani praeter Gothos, quos Boemi Slauenos nuncupant utuntur. Atque inde conicio Slauenos et Gothos eandem esse nationem. Sed et

sed potius Raxanos ipsos abundante domi multitudine (et est terra illa sicut pecorum, ita et hominum admodum ferax) tristes cultu patrię sedes mitiori plaga permutasse, atque ita partim septentrionem uersus profectos Vistulaque amne transmisso usque ad Albim peruenisse, ac regna Boëmorum Polonorumque condidisse, partim ad austrum concessisse, pulsisque Dacis non solum Transistranas regiones, quas

et hominum admodum ferax) tristes cultu patrię sedes mitiori plaga permutasse, atque ita partim septentrionem uersus profectos Vistulaque amne transmisso usque ad Albim peruenisse, ac regna Boëmorum Polonorumque condidisse, partim ad austrum concessisse, pulsisque Dacis non solum Transistranas regiones, quas postea illis Hungari eripuerunt, sed totum etiam Illyricum occupasse, suumque nomen regioni indidisse. Magna enim Illyrici pars nunc quoque

patrio regno, quod iuuenili ardore ac singulari temeritate fere inuaserat, fraudari ― statuunt eum, ne ad priuatam fortunam detrahi uideretur, honoribus ac titulis augere. Est regio Illyrici inter Valdanum, quem fluuium Hunnam uulgo uocant, et Drinum amnem sita, partim Hungaricae, partim Turcaicę ditionis, nunc Bossinae regnum nuncupatur. Hanc regionem quum permissu Lodouici regis Neapoli oriundi (fuit enim id temporis Hungarorum, ut et reliquum Illyricum, prouincia ), Stephanus Duronius

iuuenili ardore ac singulari temeritate fere inuaserat, fraudari ― statuunt eum, ne ad priuatam fortunam detrahi uideretur, honoribus ac titulis augere. Est regio Illyrici inter Valdanum, quem fluuium Hunnam uulgo uocant, et Drinum amnem sita, partim Hungaricae, partim Turcaicę ditionis, nunc Bossinae regnum nuncupatur. Hanc regionem quum permissu Lodouici regis Neapoli oriundi (fuit enim id temporis Hungarorum, ut et reliquum Illyricum, prouincia ), Stephanus Duronius praefectura

regulo, si in animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis, quae Matthias partim emerat, partim successionis iure, ut mos est, ubi reges publicis rebus praesunt, obtinuerat, extinctis omnibus possessionum legitimis haeredibus. Nam caducae hereditates regibus acquiruntur. Quibus ille spretis exercitum parat;

animum induceret permittere sese in senatus potestatem, totam Illyrici regionem, quae Hungarorum imperio subiecta erat, cum bani nomine, quod paulo a regio distat, additis insuper multis principum uirorum patrimoniis, quae Matthias partim emerat, partim successionis iure, ut mos est, ubi reges publicis rebus praesunt, obtinuerat, extinctis omnibus possessionum legitimis haeredibus. Nam caducae hereditates regibus acquiruntur. Quibus ille spretis exercitum parat; palatinus eum

aduersus senatus consensionem scelerata consilia inissent. At reguli factio, multitudo magna ex parte incondita atque ad dimicandum animis minime parata, ubi uident armatos praeter opinionem suam cursu in se ac strictis gladiis ferri, impedimentis priuatae simul et publicę fortunae partim direptis, partim desertis, ne ab hoste tergo instaturo, cui et iustior causa et aduersariorum consternatio animos addebat, morantes opprimerentur, fugam capiunt, nulla magis alia re perterriti quam terribili specie Pauli Cinisii in prima acie magno animo uersantis, atque ad

consensionem scelerata consilia inissent. At reguli factio, multitudo magna ex parte incondita atque ad dimicandum animis minime parata, ubi uident armatos praeter opinionem suam cursu in se ac strictis gladiis ferri, impedimentis priuatae simul et publicę fortunae partim direptis, partim desertis, ne ab hoste tergo instaturo, cui et iustior causa et aduersariorum consternatio animos addebat, morantes opprimerentur, fugam capiunt, nulla magis alia re perterriti quam terribili specie Pauli Cinisii in prima acie magno animo uersantis, atque ad pugnam suos

alioquin natura non admodum mitis. Dum hoc modo Coruini hostium impetum sustinent, regulus cum Laurentio Huuilaceno, Quinqueecclesiarum episcopus, et multi alii huius factionis uiri e manibus uictorum euadunt, atque in loca satis tuta se recipiunt. Varanensis uero prior (caeteris partim in fugam compulsis, partim interfectis, quibusdam etiam captis grauiterque uulneratis) maiori animo quam uiribus pugnans multis uulneribus acceptis equo deicitur, ac prope exanimatus capitur, una cum Michaele Canasio, uiro senatorio, satisque ampla, ut est captus Hungarorum, fortuna

mitis. Dum hoc modo Coruini hostium impetum sustinent, regulus cum Laurentio Huuilaceno, Quinqueecclesiarum episcopus, et multi alii huius factionis uiri e manibus uictorum euadunt, atque in loca satis tuta se recipiunt. Varanensis uero prior (caeteris partim in fugam compulsis, partim interfectis, quibusdam etiam captis grauiterque uulneratis) maiori animo quam uiribus pugnans multis uulneribus acceptis equo deicitur, ac prope exanimatus capitur, una cum Michaele Canasio, uiro senatorio, satisque ampla, ut est captus Hungarorum, fortuna nato.

qui ius belli auaritiae ac crudelitati praeferre solent, sed etiam, ut fere fit, quum fortuna mutatur, ab amicis, ac magna ex parte Matthiae Coruini beneficiariis, auaritia fidem uincente. Ferunt enim Coruinos non tam metu, quippe numero aduersae parti longe praestiterant, quam rapiendi cupiditate terga uertisse. Nec mirum cuiquam uideri debet eo quod inestimabilis fere regis Matthiae suppellex ita perierit. Etenim iusto Dei iudicio, quae inique parantur, male etiam amitti solent.

ualde excitari ea cupiditate, quae suis tantummodo seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare. Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio non esse ne mediocriter quidem eruditi, nedum Christiani hominis ulla superstitione, uanissimi cuiusque

cupiditate, quae suis tantummodo seruiens rationibus nihil in publicum conferat. Et profecto reges (quamquam in neutro peccandum est) multo minus decet in erogandis pecuniis quam in accipiendis peccare. Vuladislauus Danubio, qua Strigonium praeterfluit, traiecto, haud mediocri partim Hungarorum, partim Boemorum multitudine comitatus Budam petit, magnoque ciuium studio in urbe excipitur, sacrificiisque prius de more factis in regiam deductus est. Scio non esse ne mediocriter quidem eruditi, nedum Christiani hominis ulla superstitione, uanissimi cuiusque ingenii ludibrio,

(alioqui filius patri superstes iniussu etiam optimatum nulliusque interposita auctoritate regnum inire solet), uniuersa nobilitas a principe senatus conuocata ad Rhacosium campum armata conuenit, quem esse in Pestano agro supra demonstrauimus. Ibi maioris partis consensu regem declaratum Albam Regiam magna deducunt frequentia. Sed priusquam rex urbem ingreditur regni insignia accepturus, ad aedem diuae Virginis extra muros in planitie satis patente sitam diuertit. Est in uestibulo huius templi porticus quae templo annexa eius parietes

numerum confecerunt. Ad hoc plęrique ciuitatum Alemaniae principes gratuitam operam ea in expeditione se nauaturos ultro pollicentur, atque pro uiribus copias Maximiliani augent, quo studium ac officium suum ei probarent, quem scilicet regem Hungariae futurum, consensu haud exiguae procerum partis, quae Vuladislauo suum non dedisset suffragium, falso persuasi arbitrabantur. Hanc enim famam Maximilianus per totam fere Germaniam sagaci satis mendacio sparserat, quum ne caeteri Alemani, ab Hungaris uinci assueti, militiam metu detrectarent, tum ne maxime, qui Austriam

atque ob recens collaudat officium. Postero die arci, quam Hungari a Stephano Sepusiense, ut dictum est, destituti praesidio tenebant, tormenta admoueri iubet. Est apud Germanos militum genus partim equo partim pedibus merentium, quos ipsi, quoniam stipendii ac praede auiditate ex diuersis regionibus contrahuntur, nuncupant Lanzceneios, qui quidem assidua militiae exercitatione et ad oppugnandum, et ad

atque ob recens collaudat officium. Postero die arci, quam Hungari a Stephano Sepusiense, ut dictum est, destituti praesidio tenebant, tormenta admoueri iubet. Est apud Germanos militum genus partim equo partim pedibus merentium, quos ipsi, quoniam stipendii ac praede auiditate ex diuersis regionibus contrahuntur, nuncupant Lanzceneios, qui quidem assidua militiae exercitatione et ad oppugnandum, et ad deffendendum

ad Maximilianum ultro quidem ob instantem expeditionem accersendus transfugit, ultionis magis quam pietatis, quam patriae debebat, memor. Caeterum ne transitio, sicut parum honesta, ita et uilis, sine probabili causa emolumentoque eius, ad quem transfugerat, uideretur, quasi ac non partium studio, sed iniusta damnatione ad publicum parricidium esset impulsus, data dicendi potestate, Si mihi, inquit, inimicorum acerbitate in patria esse licuisset, inter praecipuos, Maximiliane Caesar, propugnatores me regnum Hungariae nunc haberet. Neque enim mihi

se bene meritis mirifice parci sint. Per idem fere tempus multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur suum acquirant, tempore maxime indigent.

sint. Per idem fere tempus multi principes uiri, qui metu Matthiae Coruini domo profugerant, atque uoluntarium consciuerant exilium, in patriam reuersi patrimonium partim ui atque armis, partim dolo recuperarunt. Tantus erat cum legum, tum regiae maiestatis nondum stabilitae contemptus. Regna enim, ut caetera fere omnia, quo robur suum acquirant, tempore maxime indigent.

iniurias regis Matthiae Chugniadis tempore acceptas fraternum dissidium in consilio habuerant. Coniuncto igitur cum Hungaris exercitu arma confestim in fratrem conuertit, ne hyeme quidem, quae solito atrocior erat, quiescendum ratus, posteaquam Alemanus hostis partim Albae moenibus inclusus tenebatur, partim metu ex Hungaria profugerat. Profectus Buda durissimo tempore anni maximo labore iter fecit. Niuem enim altissimam discutere multis in locis glaciemque dolabris cedere, quo

tempore acceptas fraternum dissidium in consilio habuerant. Coniuncto igitur cum Hungaris exercitu arma confestim in fratrem conuertit, ne hyeme quidem, quae solito atrocior erat, quiescendum ratus, posteaquam Alemanus hostis partim Albae moenibus inclusus tenebatur, partim metu ex Hungaria profugerat. Profectus Buda durissimo tempore anni maximo labore iter fecit. Niuem enim altissimam discutere multis in locis glaciemque dolabris cedere, quo uiam aperiret, miles cogebatur.

Nam a Bosphoro ad Tanaim incolit, unde Turcas quoque oriundos existimo, tametsi quidam falso opinati sint Tatharos a montibus Indiae duce Battone digressos, quippe haud multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt, peruenit, atque concedentibus accolis in Cheronesso Taurica et caeteris maritimis oris, quae inter Tyram et Tanaim late patent, sedes posuit,

oriundos existimo, tametsi quidam falso opinati sint Tatharos a montibus Indiae duce Battone digressos, quippe haud multum a Turcis lingua, habitu, moribus, ac sacris differunt. Quae quidem gens uastatis multis Asiae regionibus tandem partim in Asiam non procul a patriis sedibus consedit, partim transmisso Tanaide in Sauromatas Europeos, qua hi Maeotidem paludem attingunt, peruenit, atque concedentibus accolis in Cheronesso Taurica et caeteris maritimis oris, quae inter Tyram et Tanaim late patent, sedes posuit,

praedam quam abegerant eripuit, trecentos in proelio occidit, ducentos uiuos coepit, atque ad regem Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit, partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a rege Matthia Chugniäde tradito, in fabrilibus ministeriis mancipiorum opera domus regia utitur.

atque ad regem Vuladislauum, una cum quinquaginta nobilium Turcarum capitibus caesis, corporibus demptis, quo maior uictoria appareret, misit. Rex uiuos Turcas fodiendis lapidibus destinatos partim in Boëmiam, ut eo quoque huius uictoriae fama perueniret, duci iussit, partim Budae cum caeteris eius nationis captiuis retinuit. Nempe, more a rege Matthia Chugniäde tradito, in fabrilibus ministeriis mancipiorum opera domus regia utitur. Vladislaus Albam obsidet; Cinisius Vasonem recipit. Iam uere

Itaque pacti, ut cum armis et caeteris suis rebus, ex Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur, reliquerunt. Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere praesertim accensibili deficiente, formidinem afferebat, Hungaris ac Boëmis ad pugnam

rebus, ex Alemania scilicet exportatis, non autem quas in Hungaria rapuerant, abirent, urbem regi cum omnibus captiuis tradunt. Quorum discessu caeteri quoque Alemani perterriti omnia Pannoniae loca ab se occupata intra paucos menses, partim sua sponte (pace mox cum Maximiliano facta), partim armis coacti, ante quam pax componeretur, reliquerunt. Iam enim senescere coeperat Alemanus, minoremque in dies missilibus suis, puluere praesertim accensibili deficiente, formidinem afferebat, Hungaris ac Boëmis ad pugnam comminus ineundam, ut ante dictum est, promptioribus,

abstineret. Emebat enim institorum suorum opera magnam uim boum, quod genus pecoris leui pretio in Hungaria paratum apud lanios Venetos magno uenibat. Quare cum mortem obisset, praeter eam pecuniam, quae partim legatis exhausta est, partim a ministris et clientibus furto, ut fieri in sacerdotum obitu solet, ablata, ad ducenta millia nummum aureorum apud illum reperta sunt, atque in domum regiam illata. Porro mos est Hungarorum

enim institorum suorum opera magnam uim boum, quod genus pecoris leui pretio in Hungaria paratum apud lanios Venetos magno uenibat. Quare cum mortem obisset, praeter eam pecuniam, quae partim legatis exhausta est, partim a ministris et clientibus furto, ut fieri in sacerdotum obitu solet, ablata, ad ducenta millia nummum aureorum apud illum reperta sunt, atque in domum regiam illata. Porro mos est Hungarorum regum nummos penes extinctum antistitem inuentos sibi uendicare, quam quidem consuetudinem,