Croatiae auctores Latini: inventa |
domum | qui sumus | textus | auxilia | tolle, lege! | |
Bibliographic criteria: none
(All documents) Search criteria: conUErsIo.* Your search found 206 occurrences
1 2 3
Occurrences 1-206:1. Nikola Modruški. Nauicula Petri, versio electronica [Paragraph | Section] adhuc est praestantius et eminentius, et si non potuerit quis explere omnem satisfaciendi modum, quantulamcumque tamen et quamlibet quamlibet] correxi ex quodlibet breui tempore gestam non respuit paenitentiam; suscipit etiam ipsam, nec patitur quamuis exiguae conuersionis perdere mercedem. Attende ergo diligentius, o peccator, et quocumque in statu peccatorum uel grauissimo et in maximis deprehensus sceleribus, non tardes in ipso uel iudicis uel tyrannorum praesentaneo supplicio ad Dominum tuum corde saltem reuerti et temporanea
2. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_6 | Paragraph | SubSect | Section] Communio
Contemplatio
Contrarium
Custos
Confugium
Consolatio
Cor
Circumcisio
Confessio
Conuersus, conuersio
Corpus
Consiliarii
Consules
Clamor
3. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_48 | Paragraph | SubSect | Section] pressuram habebitis; sed confidite,
ego uici mundum XVI.
4. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_100 | Paragraph | SubSect | Section] 425 .
Throni, dominationes, potestates, Seraphin, Cherubin 434 .
5. Marulić, Marko. Repertorium, versio electronica [page kk1_176 | Paragraph | SubSect | Section] Iuda saluabitur.
Qui diluuium inhabitare facit. Psalmus
XXVIII 110 .
Iudei conuertentur ad uesperam, id est in fine sęculi.
Conuersio gentium. Psalmus LXVII. othiopię prior quam Ęgypti conuersio. Psalmo eodem
114 .
Conuertimur spe, fide et caritate.
ad Factorem suum. In tempore illo deferetur munus Domino
exercituum a populo diuulso 155 .
Quinque ciuitates in terra Ęgypti loquentes lingua Canaan, et iurantes per Dominum
exercituum 155 .
De conuersione Tyri. Item: Venient qui perditi fuerant de terra Assyriorum etc. Et
adorabunt Dominum in monte sancto Hierusalem 156 .
Audient in die illa surdi uerba libri, et de tenebris et de caligine oculi cęcorum
uidebunt.
prędarum multarum. Claudi diripient
rapinam etc. 158 .
Tunc aperientur oculi cęcorum, et aures surdorum patebunt. De Hierusalem exibunt
reliquię et saluatio de monte Syon 159 .
De conuersione Iudeorum et gentium, et eorum pręmio 161 .
Reuertere ad me, quoniam redemi te 161 .
Me insulę expectabunt, et brachium meum sustinebunt 162 .
De conuersis a
illos, quia redemi
eos; et muitiplicabo eos etc. 214 .
In omni terra partes duę dispergentur et deficient; et tertia pars relinquetur in ea.
Duę partes sunt Iudei et gentiles, tertia uero Christiani etc. de conuersione omnium in
fine; qui reliqui fuerint, conuertentur 215 .
Reuertimini ad me, et reuertar ad uos 216 .
Mittam uobis Heliam etc., et conuertet cor patrum ad filios, et cor filiorum ad
qui salui fiebant quotidie in id
ipsum II.
Conuersi ex Iudeis die una V
numerus credentium V.
Ęthiopem Candacis reginę in uia conuersum Philippus baptizat VIII.
Conuersio Pauli IX.
Paulo in Ariopago disputante conuersi Dionisius philosophus et Damaris mulier et alii
XVII.
Conuersio Pauli iterum XXII.
Item tertio XXVI.
Inter Dei hominumque cogitationes 302 .
Prauum cor hominis et inscrutabile 356 .
Contemplatio Dei 363 .
oculos meos ad montes 419 .
Ad te leuai oculos meos qui habitas in cęlo 420 .
Beatus qui tenebit et allidet paruulos suos ad petram 426 .
Corde concipit 50 .
Destruit uetera, noua ędificat 113 .
Transit de Ęgypto ad hęremum 140 .
Exire de Ęgypto 141 .
Conuersio in demones uindicta 143 .
Conuersus 150 .
Conuersio duplex 162 .
Iephone, id est conuersio genuit Caleph, id est cor et sapientiam 166 .
Transit de Ęgypto ad hęremum 140 .
Exire de Ęgypto 141 .
Conuersio in demones uindicta 143 .
Conuersus 150 .
Conuersio duplex 162 .
Iephone, id est conuersio genuit Caleph, id est cor et sapientiam 166 .
Da sortem Iesu 172 .
Conuersi statim pugnas patiuntur
Exire de Ęgypto 141 .
Conuersio in demones uindicta 143 .
Conuersus 150 .
Conuersio duplex 162 .
Iephone, id est conuersio genuit Caleph, id est cor et sapientiam 166 .
Da sortem Iesu 172 .
Conuersi statim pugnas patiuntur 181 .
Contra simulatores amicicię.
Cathecumini, id est instructi 183 .
Corde credere, ore confiteri. Confessa implere, impleta docere 185 .
Qui habet, dabitur ei 185 .
Fidei argumentum in conuersione Pauli 193 .
Qui ex fide sunt, hi filii sunt Abraham. Ex fide iustificat gentes Deus 199 .
Iustus ex fide uiuit 201 .
Fides non iam sub pedagogo
Israel ignorauit nos. Tu , Domine, pater noster, redemptor noster, a sęculo nomen tuum. Inuenerunt qui non quęsierunt me. Seruos suos uocabit nomine alio, id est Christianos 166.
Prophetat pastores futuros
et fideles inter gentes 176.
Gentium conuersio 187.
Siccaui lignum uiride, id est Iudeos, et frondem feci lignum aridum, id est gentes 188.
Terra illa inculta facta est ut hortus uoluptatis etc. 192.
Et dicam non populo meo: Populus meus es tu. Et ipse dicet: Deus meus es tu 202.
In die illa
id est Iudeos, et frondem feci lignum aridum, id est gentes 188.
Terra illa inculta facta est ut hortus uoluptatis etc. 192.
Et dicam non populo meo: Populus meus es tu. Et ipse dicet: Deus meus es tu 202.
In die illa congregabo claudicantem 208.
De conuersione gentium 210.
De conuersione gentium 214.
MATTEVS
Gloria humana. Attendite, ne iustitiam uestram faciatis coram hominibus, ut uideamini ab eis V.
/ De monte descendens leprosum
lignum aridum, id est gentes 188.
Terra illa inculta facta est ut hortus uoluptatis etc. 192.
Et dicam non populo meo: Populus meus es tu. Et ipse dicet: Deus meus es tu 202.
In die illa congregabo claudicantem 208.
De conuersione gentium 210.
De conuersione gentium 214.
MATTEVS
Gloria humana. Attendite, ne iustitiam uestram faciatis coram hominibus, ut uideamini ab eis V.
/ De monte descendens leprosum mundans dixit: Nemini dixeris. Docuit
93.
Mulier inclinata, quam Dominus erexit 97.
De thiopia mihi uictimę deferentur 143.
Electa de gentibus Ecclesia 148.
Et confugient
gentes multę ad Dominum in die illa 155.
Ociosi in uineam conducti 160.
Gentium conuersio 165.
Pullus: super ipsum gentes sperabunt 166.
Facti filii Abraham 169.
Inserti in radicem bonę oliuę. Cęcitas ex parte facta est domui Israel, donec intraret plenitudo gentium 171.
Desertum 177.
Magnum nomen Domini in gentibus 181,182.
filię / peregrinorum muros tuos 314.
Vt mederer contritis corde et prędicarem captiuis indulgentiam 315.
A facie tua gentes mouebuntur 320.
Quibus non est nunciatum de eo audient 322,331.
Esurientes impleuit bonis, et diuites dimisit inanes 325.
Gentium conuersio 328.
Gentium peccata deleta 355.
Nos filii Abraham, non Iudei 366.
Gentiles cęci, Iudei claudi 375.
Ephraim gentes. Gentium uocatio. Et erit spes nouissimis tuis 376.
EX SECVNDA
Vocatio gentium. Gentes cohęredes Christo. Hęreditas nostra Dominus 225.
Chanaan immutatus 286.
Familia 291.
Tempus spargendi lapides et tempus colligendi 293.
Melior est canis uiuus super leonem mortuum 302.
Hęreditas Christi 321.
Gentium conuersio 325.
Omnes declinauerunt simul 328.
Conuersio 329,331,332.
Constitues me in caput gentium 332.
Conuersi 336.
Vox populi conuersi ad Christum 351,354.
Populi sub te cadent 356.
Transferentur 2
montes in
nostra Dominus 225.
Chanaan immutatus 286.
Familia 291.
Tempus spargendi lapides et tempus colligendi 293.
Melior est canis uiuus super leonem mortuum 302.
Hęreditas Christi 321.
Gentium conuersio 325.
Omnes declinauerunt simul 328.
Conuersio 329,331,332.
Constitues me in caput gentium 332.
Conuersi 336.
Vox populi conuersi ad Christum 351,354.
Populi sub te cadent 356.
Transferentur 2
montes in cor maris. Mota est terra. Exaltabor in gentibus 356.
eos indignationem meam. In igne enim zeli mei deuorabitur omnis terra 211.
Et transibit in maris freto, et percutiet in mari fluctus, et confundentur omnia profunda fluminis 214.
Deiectio persecutorum et Antichristi. Ecce dies Domini ueniunt etc. De Antichristo et conuersione omnium in fine et aduentu Domini secundo 215.
Ipse enim quasi ignis conflans et quasi herba fulonum. Et sedebit conflans et emundans argentum etc. Et accedam ad uos in iudicio et ero testis uelox maleficis et adulteris et periuris et qui calumniantur mercedem
27 .
Contra Nouitianos, quod Deus recipit penitentes 61 .
Penitentię dolor non sit supra mensuram 93 .
Mortificatio carnis 125 .
Conuersio latronis in cruce et regis Nabuchodonosor 127 .
Penitentia secunda post naufragium tabula 171 .
Meretrix in Euangelio baptizata lachrimis 191 .
Conuersi Zacheus,
Penitentia secunda post naufragium tabula 171 .
Meretrix in Euangelio baptizata lachrimis 191 .
Conuersi Zacheus, Martha, Magdalena meretrix. Symon leprosus. Abraham 202 .
Conuersio Matthęi de theloneo 204 .
Ne tardaueris conuerti ad Dominum 207 .
Conuersio Pauli et latronis in cruce 211 .
Item de latrone et Samaritana
Conuersi Zacheus, Martha, Magdalena meretrix. Symon leprosus. Abraham 202 .
Conuersio Matthęi de theloneo 204 .
Ne tardaueris conuerti ad Dominum 207 .
Conuersio Pauli et latronis in cruce 211 .
Item de latrone et Samaritana 213 .
Tepidos minus placere Deo 235 .
De eodem 244 .
Ezechias
lucem omnia monstrat. Ergo mirabimur Homerum et Didymum aliosque
permultos uel natura uel ab infantia cęcos ita scripsisse, ut perspicue uidisse omnia uideantur. Mirabimur Zoroastrem aliosque sapientię inuentores
diuturna dumtaxat solitudine solaque animi totius in mentem solum conuersione rerum omn ium
scientiam peperisse 391 .
Semina scientiarum in homine 392 .
Viri ingeniosiores sępenumero molles carne sunt, graciles, ualetudinarii etc.
pater
fieri meruit, et qui omnes pręibat pietate, omnibus pręesse dignus fuit.
Aeque pium uirum et Petrum Constantinopolitanum cognomento Telonarium fuisse
ferunt, sed tanto maiori admiratione dignum, quanto ante conuersionem uixit
nequius. Cum enim opum copia redundaret, dubitatum est, utrum ditior an
auarior esset. Hinc inter mendicos ortum est certamen: unus profitebatur se
ab eo elemosinam elliciturum, cęteri id omnino fieri posse
uoluptatum genere diffluxerat, extenuauit ieiuniis, uexauit uigiliis,
fatigauit laboribus, solicitauit assiduitate orationum, deuenustauit
nuditate, oppressit inopia. Sic penitus immutatam post quadragesimum
conuersionis suę annum Zosimas abbas (dum forte per desertum illud solus
incederet) uidit deprehenditque orantem procul a terra subleuari, trans
flumen euntem super aquas siccis uestigiis ambulare. Ad tantam perfectionem
eremi
decreuit. Ad eius ergo orationem Dominus ignem misit in terram, et quid
uoluit, nisi ut accendatur?
Theodora Romana, Sisinii coniux, a Clemente pontifice conuersa et ob hoc a
uiro infideli odio habita, pro conuersione eius orauit et exaudita est.
Petrus apostolus oranti apparens Sisinium precibus eius a Domino concessum
nunciauit. Hinc demum deposito errore Sisinius Christianitatem accepit et
uir infidelis per mulierem fidelem
cum illis et Syluester pontifex, sed ita felici successu, ut
superatos baptizaret. Hic primus Romanum imperium Christo subdidit,
Constantino cęsare in fidem recepto. Constantini uero mater Helena, cum
esset in Bithynia, ut conuersionem filii audiuit, eidem scripsit se quidem
gaudere, quod idola uana reliquerit, sed moleste ferre, quod hominem
crucifixum adorare maluerit quam deum Iudeorum. Postremo, cum, utra eorum
uera esset opinio,
ad stratum suum rediens extemplo expirauit, ita ut dubium non sit, quin hora
illa, qua prędictum erat, fuerit moriturus, nisi mortis suę mora uitam
medico esset allatura.
Iosephi huius cęterorumque conuersionem minus mirabitur, qui animum
attenderit, quod Ioannes Damascenus, Mesuę Iudei filius, Iudeorum omnium doctissimus, Hebreis Gręcisque litteris ęque eruditus, nemine
cogente, contulerit sese ad
non potuit. Cędes passim in Christianos sęua atque
horrenda peragebatur, sed interdum et ii, qui eos cędebant, repente mutati
conuertebantur et iam credentes in martyrum numero censeri gaudebant. Ita
unius supplicium conuersionis multorum causa erat. Videbant enim signa inde
sequi, pro quibus uitam hanc deseri non graue uidebatur, sed iocundum. Aut
si nihil uiderint (ut quidam calumniati sunt) maius profecto miraculum est
nullo apparente
deditus mortique addictus, dum moriens dignum se supplicio
confitetur, dum in Christum credit, dum iuxta se pendentem deprecatur,
transiuit de morte ad uitam, de cruce ad paradisum. O diuinę clementię
immensitas, quam serę conuersioni quam grandem tribuisti mercedem!
Sed neque de illis quidem desperandum est, quos in omne uitium egit
cumulandarum opum immoderata libido et impudens exigendi foenoris cupiditas.
Mattheus de telonio ad apostolatum
spectaculo delectari coepisset, aspexit Christum cum angelis e cęlo
delabi in terram ipsosque ab ignis periculo erreptum accedere. A quo et
audiuit iterum paratum se pro peccatoribus pati. Hac uisione admonitus pro
utriusque conuersione Domino supplicauit et, quos antea mori concupierat,
demum in fide uiuificatos recepit. Hinc discimus neminem appetere debere
delinquentium poenas, sed poenitentiam, orandumque esse etiam pro incredulis
et iniquis.
annulum fidei in manibus, calciamenta Euangelii in pedibus dabit,
uitulum etiam saginatum apponet, cuius caro uere est cibus et sanguis uere
est potus, cuius pastu uiuitur in ęternum. Tunc demum sanctis omnibus ad
celebre conuersionis nostrę conuiuium conuocatis dicet: Manducemus et
epulemur, quia hi filii mei mortui erant, et reuixerunt; perierant, et
inuenti sunt. Postremo et pręcinget se et iam in illo cęlesti
ineffabili
quondam nobilem
foeminam fuisse legimus et, quod peius est, in idolatrię errore natam atque
adultam, sed postquam ad Christum fuit conuersa, pauperem, humilem, pudicam
et omni inter fideles probitate pręstantem. Hanc ergo conuersionis suę
initio Mammonę spiritus ad pristinas reuocare sordes tali uersutiloquio
tentauit, noctu illam adiens: Opes — inquit — quibus affluis, o Pelagia, dii
patrii, quorum ego nuncius sum, tibi concessere, et tu
quę
Petrus ad populum fando expromebat. Et dum plebs eum subtrahere neci uellet,
ne oblatam sibi gloriam impedirent, petiit. Sed quota hęc beatitudinis eius
pars, quę tantum ad fidelium consolationem uel infidelium conuersionem se
ostendit, cum ille etiam inuisibilibus intra se iam frueretur bonis! Quę
plenius liberiusque amplecti affectans crucifigi optauit et tam immane
supplicium gratanter subiit; neque mors ei grauis, sed dilatio
praesentibus inclusa intelliget,
Brodarics left for Rome in late February 1525. The earliest he could reach Rome was in early April. Sigismund I. 3 Albrecht von Brandenburg, Grand Master of the Teutonic Order, Duke of the secularised Prussian state after conversion to the Evangelical faith. 4 Albrecht von Brandenburg framed the state of the Teutonic Knights into a Lutheran secular Grand Duchy. He gave fealty to Polish King Sigismund on 10 April 1525. 5 See Statileo’s letter on 12 April 1525.
2
sint, nisi figura tribus vel quatuor
lateribus vel angulis contenta, quae omnia solo numero
compraehenduntur? Non musicae, cum nihil aliud sit
quam numerus ordinatus ad sonum. Non astrologiae,
cum nihil aliud sit, quam diversae observationes, motus
planetarum, vices temporum, annuae conversiones, diversi
labores solis atque lunae, quae omnia solo numero
mensurantur. Non corporum caelestium, non substantiarum abstractarum; denique non Dei benedicti, cum et
ipse numero subiacere videatur, quatenus est unum principium actu existens, a quo omnis multitudo, omnis bonitas
considerare situs
planetarum, primo per lineam rectam, quae est ipse situs
vel coniunctio planetarum adinvicem. Per figuras etiam,
quae sunt ipsi aspectus stellarum inter se, puta sextilis,
quadratus, trinus et huiusmodi, quae est ipsa geometria.
Si vero fiunt observationes temporum annuaeque conversiones,
solis etiam atque lunae diversi labores, certe
haec omnia solo numero mensurabuntur. Cum autem
ipse numerus in quantitate continetur, astrologia etiam
in eadem continebitur. Sed cum istae partes mathematicae
contineant omnes alias scientias, certe multo magis
haec continebit
mathematicae, ex consequenti aliarum scientiarum. Inquit
enim arithmetica cunctis prior est non modo, quod hanc
ille huius mundanae molis conditor Deus primam suae
rationis habuit exemplar: hinc enim quatuor elementorum
multitudo mutata est, hinc motus astrorum caelique
conversio et caetera. Nec ista ratio divi Boethii militat
contra me, quin debuissem exordium sumere ab Elementis Euclidis et non ab arithmetica tamquam parente
omnium scientiarum. Cuius oppositum ego supra dixi,
videlicet quod quantitas continua est parens omnium
scientiarum, ut probavi. Sed
in Centiloquio verbo 5., quod scilicet sapiens
dominabitur astris. Multa etiam mala avertere potest praecognoscendo futura accidentia in corporibus nostris; quibus bene praeparatis, puta evacuando frigidis etiam et
humidis corpus alterando, quando praecognoscet per
directionem vel annuam conversionem febrem humoralem ex calido et humido, de proximo venturam, ut aeger
ipsam sustinere possit, quam quidem non sustineret, si
eadem vi corpus humanum in febrem dispositum sic improvisum
invaderet. Velle etiam singulas utilitates, quibus
humana fragilitas sibi subvenire posset, annus
De nominibus demonum priuatę conditionis c. 14
De denominatione demonum a rebus inanimatis c. 15
Quod tentationes pati necesse sit, maxime circa principia conuersionis c. 16
De duobus tentationum generibus c. 17
Quod diabolo imminutę sint uires c. 18
Quomodo uincitur tentatio diaboli c.
ut uidelicet uolens, non inuitus ad poenitendum accedas,
ut humilieris,
ut lugeas,
ut uitam magis laboriosam uiuas,
ut pręterita peccata succedentium uirtutum
meritis compenses.
utque in primis cures,
ne poenitendi tempus tarda conuersione imprudenter amittas.
Ista tamen omnia cum perfeceris,
uide ne quid tibi tribuas.
totum divinę gratię acceptum referre debes,
et cum propheta dicere:
non poteris.
Tametsi hoc tibi difficillimum sit,
incipe tamen,
tenta,
experire |
quanto magis tardas,
tanto rem factu difficiliorem reddes.
Neque enim ad hanc difficultatem,
quam causaris,
nisi per moras dilationes-que conuersionis descendisti.
quo longius abieris,
durius erit reuerti.
oneri quotidie addendo,
nisi rursum de illo demere incipias,
grauitate crescente opprimeris.
Quamdiu ergo poenitentiam agere cunctaris,
in dies deterior euadas necesse est.
in corpore datur spirandi copia.
Sed quia dierum nostrorum exitum nescimus,
periculosissimum est postremum expectare,
ne forte is hodiernus uel crastinus sit |
et tunc mori cogamur,
cum nos multum adhuc uicturos credimus.
Cęterum si conuersioni tuę (ut potissime fit) hoc obstat,
quod uiolentę admodum sensuum tuorum cupidini non potes resistere,
da operam ut possis.
tolle concupiscendi occasiones |
et membra scandalizantia abscide.
auerte oculos ne uideant quod ad peccandum prouocat,
aures ne audiant,
nares ne
illius in die qua non sperat,
et diuidet eum |
partem-que eius ponet cum hypocritis |
illic erit fletus et stridor dentium.
ubi sunt qui poenę dilationem impunitatem rati licentius peccant?
Non poenam peccatorum remittit iustus Iudex,
sed conuersionem expectat misericors Dominus.
Quo diutius sustinet,
eo acerbius in obduratos animaduertet,
fletum irrogabit pro risu,
pro gulę oblectamento dentium stridorem.
Quę supplicia tunc demum futura quidam dicunt,
cum in fine seculi hominum animę suis iunctę corporibus
uincendi fiduciam non in se,
sed in Deo habuerit.
Hęc de nominibus |
nunc reliqua distinctius dispositius-que consideranda sunt.
Quod tentationes pati necesse sit, maxime circa principia conuersionis.
Caput XVI
Quamdiu in corpore uiuimus,
aut a diabolo |
aut a sensuum nostrorum concupiscentia molestias pati necesse est.
Propterea quidem in
Quod si salutare quoque illos quibus nulla debetur salus,
nefarium sit,
quanto magis in consortium recipere?
Cauenda est igitur infidelium hominum conuersatio,
maxime eorum qui ita auersi sunt,
ut nulla supersit spes futurę illorum conuersionis,
et hoc apostolorum ipsorum exemplo,
qui cum uidissent incredulos Iudeos Christum nolle recipere,
ab eis discedentes aliis euangelizare Dei uerbum coepere.
Itaque ne perfectis quidem conuenit ad obstinatos accessio,
cum ne in docendo operam perdant,
tum ne molliter
custodes; tota die et nocte non tacebunt. De tertio: Effundam
aquam super sitientem et fluenta super aridam. Et iterum:
Sitientes, uenite ad aquas! Idemprophetauit de gentium
conuersione ab idolis ad Christum: In die illa, inquit, radix
Iesse (id est Christus) stat in signum populorum, ipsum gentes
depręcabuntur. In die illa inclinabitur homo ad factorem suum. In die
superbiam, auaritiam, crudelitatem, dolum, idolatriam. Prophetat
pręterea dę aduentu Christi, de eius passione, qua oppręssa est diaboli
potestas, de apostolorum prędicatione, gentium conuersione, Iudeorum perfidia. Hanc ob rem ingenti affectus
lętitia: In Domina gaudebo, inquit, et exultabo in Deo, Iesu meo.
Babylon autem a Cyro, Persarum rege, capta seruiuit et ab eadem Iudei de
captiuitate
cum ait: Percussi uos uento urente et arugine et
grandine omnia opera manuum uestrarum, et non fuit in uobis, qui
reuerteretur ad me, dicit Dominus. Vaticinatur postremo de gentilium
ad Christum futura conuersione, de potestate demonum reprimenda et
Saluatoris regno in Deum assumendo, ut, qui in humilitate nostrę humanitatis
apparuit, in suę diuinitatis maiestate super omnes dominetur. Prophetauit
Aggeus Darii regis anno II
Ioanni, quę audistis et uidistis: cęci uident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi
audiunt, mortui resurgunt, pauperes euangelizantur. Et beatus est, qui non fuerit
scandalizatus in me! Et hęc quidem iuxta historiam.
Moralem uero sensum utrobique de conuersione eorum, qui talibus animi morbis laborabant,
esse ostenderemus, si mihi non foret propositum nihil aliud hoc uolumine demonstrare, nisi
quęcunque ueterum Scripturę de Messia uenturo prędixerant, in Christo, quem Iudei
crucifixerunt, fuisse impleta.
Expandi manus meas tota die
ad populum incredulum, qui graditur in uia non bona post cogitationes suas, populum, qui ad
iracundiam prouocat me ante faciem meam semper. Quid enim indignatione iusti iudicis
Dei dignius quam post totius mundi ad Christum crucifixum conuersionem nolle credere
prophetarum uaticiniis, nolle acquiescere Euangelistarum narrationibus nihil prorsus ab his,
quę prędicta sunt, discrepantibus, nolle assentire ipsis, quę quottidie in nomine
Iesu per fideles eius exibentur, miraculorum testimoniis?
diligis me? Ait illi: Etiam, Domine, tu scis, quia
amo te. Dicit ei iterum: Pasce agnos meos. Iterum interrogando ostendit amantem in
amore constantem esse oportere. Videmus enim in quibusdam, cum se Dei seruitio dedicauerint,
promptissimo admodum feruentique studio inire conuersionis suę initia, post hęc tepescere et
pigros effici et, quod peius est, a uoto professionis interdum resilire relictoque monasterio
ad seculum reuerti. Interrogatio igitur prima ad incipientes pertinet, secunda ad
proficientes, tertia ad finem usque eundem propositum
interpretatur. Qui de malo erubescit, haud facile ad
peccata prolabitur; et quoniam talis erubescentia de dono Spiritus Sancti uenit,
ideo Miphiboseth est filius Ionathę, qui columbę
donum interpretatur. Siba agros
eius cum filiis colere iubetur. Siba interpretatur conuersio. Conuersionis filii sunt
sensus nostri. Quum ad Deum conuertimur, de peccato uerecundamur, et sensus a
turpi uoluptate auersos ad excolendum animę
agrum compellimus, et ubi abundabat
peccatum, superabundat gratia; atque ita mensę
Christi efficimur participes, corpori
et
Qui de malo erubescit, haud facile ad
peccata prolabitur; et quoniam talis erubescentia de dono Spiritus Sancti uenit,
ideo Miphiboseth est filius Ionathę, qui columbę
donum interpretatur. Siba agros
eius cum filiis colere iubetur. Siba interpretatur conuersio. Conuersionis filii sunt
sensus nostri. Quum ad Deum conuertimur, de peccato uerecundamur, et sensus a
turpi uoluptate auersos ad excolendum animę
agrum compellimus, et ubi abundabat
peccatum, superabundat gratia; atque ita mensę
Christi efficimur participes, corpori
et sanguini eius
qui dicuntur Rabba, uincere non potest,
nisi ipsi consenserint, ut uincantur. Christus autem tunc conuersos superat, quum
ipsi non sinunt superari se a diabolo.
Hinc Dauid tulit regis diadema, populum serra disecuit et carpentis contriuit.
In quibus uidelicet ante conuersionem regnabat diabolus, post conuersionem regnat
Christus. Qui tunc serra secantur et carpentis conteruntur, quum per supplicia ad
martyrii gloriam perueniunt. Et tunc Dauid reuertitur Hierosolymam, quum Christus
martyribus suis largitur pacis ęternę coronam.
nisi ipsi consenserint, ut uincantur. Christus autem tunc conuersos superat, quum
ipsi non sinunt superari se a diabolo.
Hinc Dauid tulit regis diadema, populum serra disecuit et carpentis contriuit.
In quibus uidelicet ante conuersionem regnabat diabolus, post conuersionem regnat
Christus. Qui tunc serra secantur et carpentis conteruntur, quum per supplicia ad
martyrii gloriam perueniunt. Et tunc Dauid reuertitur Hierosolymam, quum Christus
martyribus suis largitur pacis ęternę coronam.
X.
inferos damnatus.
Dauid ultra non est permissus ire in pręlium, id est Christianorum persecutio
ab idolatris fuit aliquantisper intermissa.
Secundo bello Sabochus interemit Zaphum. Saboch interpretatur irretinens
conuersio, Zaph illuminatio. Mihi uidetur Saboch iste eum designare conuersum,
qui uel adhuc de religione dubitat uel a peccatis non abstinet: ideo irretinens
conuersio dicitur, et fidei lumen, quod est Zaph, in se interimit. Quia fides sine
operibus mortua est,70 et de fide dubitans
Secundo bello Sabochus interemit Zaphum. Saboch interpretatur irretinens
conuersio, Zaph illuminatio. Mihi uidetur Saboch iste eum designare conuersum,
qui uel adhuc de religione dubitat uel a peccatis non abstinet: ideo irretinens
conuersio dicitur, et fidei lumen, quod est Zaph, in se interimit. Quia fides sine
operibus mortua est,70 et de fide dubitans infidelis est.
Tertio bello Adeodatus interimit Goliam. Adeodatus Latinum nomen esse, non
Hebreum puto, et eos
at omnes hi ceruicem Romanorum potestatibus flectunt uictique
iugum patiuntur. Vnde facile est conniicere imperii quoque populi Romani
propediem interitum fore: quęlibet ętas suis rerum mutationibus perstringitur.
Porro quis tot conuersiones, tantam temporum instabilitatem non admiretur ac
obstupescat? Hi Graeciam occupauerunt: illi Asiam: alii in Sicilia consederunt:
ab aliis Hispania possessa est. Quae demum natio Italiam suę ditioni uendicare
non tentauerit?
Hierosolyma
accersitos, absoluta, Historia nunc primum Graece edita.
In qua, praeter multa alia lectu
dignissima, et pii Regis imago, et regni optime constituti forma ad unguem expressa
demonstratur.
Cum itaque et ad aliorum, tum vero Principum vitam exemplis et praeceptis praeclare
informandam libellum accommodatissimum, et minime iucunditatis expertem esse cernerem, a
publicis commodis non alienam me rem facturum existimavi, si eum multos iam annos
latentem, cum conversione Latina in lucem eruerem. Etsi enim ante complures annos a
MATTHIA PALMERIO Pisano in linguam Latinam, et inde quoque in Italicam translatus esset,
tamen cum is (quod citra obtrectationem dictum sit) in plerisque locis sensum autoris
minus assecutus
a caeteris studiis
tempus reliquum erat, labori eius convertendi non invitus impendere coepi. Sed me eo,
fortuna magis quam voluntate, quam citissime liberari contigit. Nam dum in eo versor,
fit, ut optimo doctissimoque viro Iohanni OPORINO, hospiti et amico meo, eius conversio,
authore Matthia GARBITIO pauculos ante annos in inclyta Tubingensi Academia Graece
linguae professione cum vita feliciter defuncto, per doctissimum eiusdem Academiae,
Physicae professorem, Georgium LIEBLERUM, transmittatur. Ego itaque, qui talem operam ab
Matthia GARBITIO pauculos ante annos in inclyta Tubingensi Academia Graece
linguae professione cum vita feliciter defuncto, per doctissimum eiusdem Academiae,
Physicae professorem, Georgium LIEBLERUM, transmittatur. Ego itaque, qui talem operam ab
eruditissimo viro in conversione illa navatam perspicerem, quae doctis minime improbari
posset, libenter id manibus defuncti concessi, ut debita laboris exhausti laude
frueretur, eaque conversio meae praeferretur: ita tamen, ut ad meum exemplar, quod et
integrius et correctius plerisque in
professorem, Georgium LIEBLERUM, transmittatur. Ego itaque, qui talem operam ab
eruditissimo viro in conversione illa navatam perspicerem, quae doctis minime improbari
posset, libenter id manibus defuncti concessi, ut debita laboris exhausti laude
frueretur, eaque conversio meae praeferretur: ita tamen, ut ad meum exemplar, quod et
integrius et correctius plerisque in locis erat, textus Aristeae Graecus
imprimeretur.
Cum tui vero clarissimi nominis inscriptione, HULDRICHE FUGGERE generosissime, eum in
in transcursu mentionem iniicere: nimirum, praeter caetera occulta in hac
interpretatione et hoc accidisse, ut cum semper bini interpretes seorsim conclusi, et
singulis paribus legis translatio tradita esset, in interpretatione ita consenserint, ut
collatione conversionis facta, ubi dictio ab uno parium apposita esset, ea a caeteris
quoque omnibus addita: vicissim, ubi quid detractum, id aequaliter ab omnibus demptum
deprehenderetur. Tanta Dei, Interpretum corda dirigentis, et ad consensionem mentes
inflectentis,
virtutem praemia consequantur, vitia quidem ad summum pervasere; quippe flagitii
laus et impunitas videntur esse proposita. Proinde ne quis
existimet nos in has temporum angustias incidisse ant fatorum serie, aut
conversione syderum, aut coelorum influxu. Nostra certe culpa, nostra
infidelitate pertrahimur in mala omnia; et nisi rationes vivendi commutemus in
melius, vereor, ne tam pertinaciter Deo repugnantes et obduratos in nequitia,
una ruina
etiam rem praecedentem notat, sicut et Latinum Ad: ut Matth. 12, Ninivitae sunt conversi
priorem nativitatem reiiciens ac damnans. 2. Tim. 2. dicuntur homines teneri a satana captivi ad eius voluntatem: id est, ut praestent ac perpetrent ea quae ipse vult, et ad quae illa sua mancipia pro libitu libidineque sua impellit. Petrus primae, cap. 4, dicit Christianos ante conversionem fecisse voluntatem gentium: id est, secundum voluntatem pravam ac turpem, seu secundum libidinem eorum victitasse, aut more gentilium vitam egisse.
BENIGNITAS, et Beneficentia, exponentur in voce Misericordiae.
BESTIA, ut Augustinus super Gen. ad literam
idola et errores a falsis doctoribus conflari dicuntur. Conflari gladios in falces aut vomeres, Esaiae 2. significat mutari instrumenta et opera belli in res pacis, et ita pro bello ipso succedere pacem.
CONFLUERE, Isaiae 2, et Ierem. 31. pro converti ad Dominum. Sic enim gentium conversio ad Christum, et confluxus in veram Ecclesiam, per metaphoram aut similitudinem pingitur, sicut varii rivi ex diversis montibus in unum flumen confluunt. Inquit enim Isaias: Et erit in novissimis diebus, erit praeparatus mons domus Iehovae in vertice montium, et elevabit se super colles,
accipitur. Ab hac significatione puto illa dicta per metaphoram duci: Convertere alicuius planctum, luctum aut tristiciam in gaudium, Psal. 30. Ierem. 31, Iacobi 4. Item convertere mare in aridam, Psalm. 66. Convertere significat etiam restituere. Sic saepe dicitur de conversione captivitatis Israel. Et Petrus iubetur gladium in vaginam convertere: id est, restituere suo loco. Converti de homine acceptum deponentaliter, valde saepe significat redire ad saniorem mentem. Sic Dominus Petro dicit Luc. 17, et Matth. 18, quod si saepius in die fuerit conversus,
Psal. 119. Lex Domini immaculata convertens animas: id est reficiens. Psal. 80 ter repetitur: Domine converte nos, illumina vultum super nos, et salvabimur. Quod plerique intelligendum putant de recreatione ex plurimis afflictionibus: tametsi possis et de ipsa conversione interpretari. Converti etiam ad res pravas dicimur, sed addita ipsa illa re: ut, Converti ad idola, Deut. 31. 1. Tim. 5. Sic Num. 14. Converti post Iehovam. Converti ad infirma elementa mundi, Gal. 4. 1. Tim. 4. Converti etiam Deus dicitur, cum ex irato et averso fit propitius
et leni catachresi, de novo quopiam ac inaudito miraculo accipi solet: ut Num. 16. 18 dicit Moyses, quod creationem creabit Dominus, et novo ac prius inaudito exemplo perdet Chore, Datan et Abiron, quos terra devoravit, quod inauditum fuerat priorib. seculis. Denique etiam piorum renovatio ac conversio dicitur Creatio, eo quod nova ac minime physica naturalive ratione ex pessimis satanae filiis et ministris ac mancipiis,
filii Dei fiunt: idque quasi prorsus ex nihilo, certe non ex carne ac
ducem, 1. Reg. 16. Dare sortem, Actor. 1. est proiicere sortem, aut sortiri. Sic enim ibi sorte Matthiam elegerunt in Apostolatum. Hostes dare percussos: pro, efficere ut eos caedas Deuteron. 28. Faciem dare ad vel contra aliquem, Dan. 9. pro, ad eum sese vertere. Dicitur autem alias de conversione hominis ad Deum: alias etiam de irati Dei inspectione, aut iudicio ac poena super reos, Ezech. 14. Maculam dare in aliquem: pro laedere eum, ita ut vel cicatricem habeat, vel etiam aliqua parte corporis mutiletur. Levit. 24. In misericordias dari. Psalm. 106. Dedit eos in
et blandissime invitavit, rediturum in regnum ac gloriam patris sui, in eaque tamdiu et tanta incrementa accepturum, ut tandem Iudaei volentes nolentes, gementesque ac dolentes, sint agnituri, eum revera esse illum divinitus missum iudicem, ac Dominum totius mundi. Non ergo praedicitur Iudaeorum conversio, sed Christi ad patrem reditus et glorificatio supra et contra hostes suos. Sic Isa. 42: Non afficietur moerore vel fastidio, nec animo frangetur, donec ponat in terra iudicium, et legem eius insulae expectabunt. Verum de consimili obscuritate Adverbiorum et Praepositionum, reperies
id
est, vestrum coetum a Deo vocatum. Verum de verbo VOCARE dicetur infra suo loco. Nunc quia Ecclesia a verbo voco
per impositionem manuum. tametsi hic et de functione aut vocatione intelligere possis. Roman. 1. Per quem accepimus gratiam et apostolatum. 1. Pet. 4. Gratiam, ut quisque accepit, in alterum administrantes sicut boni dispensatores multiformis gratiae. Sic Actor. 4 et 11, totam illam piorum conversionem, et laetam Ecclesiae exaedificationem vocat gratiam. et 2. Corinth. 8, vocat Paulus gratiam, illam communem promptitudinem Macedonum in conferenda eleemosyna. Atque hîc proprie illa Sententiariorum significatio Gratiae locum habet, non in primo loco: cum videlicet de gratia
benevolentiam significantes: ut solet crebro in Sacris literis congerie quadam fieri. ut 1. Timoth. 1. et 2. Timoth. 1. et in secunda Iohannis cap. 1. Gratia, misericordia, pax a Deo, etc. ubi ipse quoque ordo indicat, vocem Gratiae aliquam primam causam nostrae conversionis in Deo existentem significare, et non quasi ultimum effectum conversionis. VIII. Secundae Timoth. 1, coniungit Apostolus vocem Gratiae, cum voce Propositi Dei, inquiens: Qui vocavit nos vocatione sancta, non secundum nostra opera, sed secundum proprium propositum et gratiam quae
quadam fieri. ut 1. Timoth. 1. et 2. Timoth. 1. et in secunda Iohannis cap. 1. Gratia, misericordia, pax a Deo, etc. ubi ipse quoque ordo indicat, vocem Gratiae aliquam primam causam nostrae conversionis in Deo existentem significare, et non quasi ultimum effectum conversionis. VIII. Secundae Timoth. 1, coniungit Apostolus vocem Gratiae, cum voce Propositi Dei, inquiens: Qui vocavit nos vocatione sancta, non secundum nostra opera, sed secundum proprium propositum et gratiam quae data est nobis in CHRISTO IESU, ante secula. Hic Gratia cum bono proposito
suam hypocrisin animadvertere possunt. Nec. n. lucrum inde aut gloriam quaerunt, sed ipsam aeternam felicitatem. Talis fuit ille Pharisaeus, qui cum publicano in templo orabat, gratias agens Deo pro suis donis: et ille dives, qui se putabat legem inde a iuventute servasse. Item Paulus ipse, ante conversionem. Huiusmodi sunt multi etiam in vera Ecclesia, qui non vere semetipsos cognoscentes, aut sui veteris Adami malitiam cernentes, nec etiam verum sensum aut intellectum pietatis habentes, putant se vere ac ex animo agnoscere et sincere colere Deum. Altera divisio hypocrisis et hypocritarum
Qui autem deficit a Christo, ille non habet remedium in Christo, utpote deserto et abnegato, nisi ad eum redeat. In confirmationem vero huius explicationis, multa possent ex ipsa Scriptura adduci: ut quod in eo ipso loco additur, Et hoc faciemus, si Deus permiserit: ostendens, resurrectionem aut conversionem ex tanto lapsu, non iam ex nostris virib. ac diligentia, sed ex solius Dei omnipotenti misericordia pendere, petendamque omnino esse: docens nimirum, soli Deo esse possibile tales convertere: hominibus vero esse prorsus impossibile. sicut ipsummet Dominum diximus istum nodum aut
id est, animabus olim tempore diluvii incredulis, aut inobedientibus. Verum hic ingens difficultas quaestionum oboritur, dum lectores cogitant ac quaerunt, Num ergo et in inferno homines convertantur? aut quis tandem usus concionum Christi in inferno esse potuit, ubi nulla redemptio aut conversio amplius superesse dicitur? Ego sane opinor verbum praedicandi,
ipsas interiores potentias: ut Psalm. 103, Benedic anima mea Domino, et omnia interiora mea nominis sanctitatis eius. pro, omnes vires, intellectus, voluntas, cor et affectus mei. Psalm. 51: Veritatem dilexisti interioribus renibus, aut intimis: id est, sinceram ipsius cordis contritionem et conversionem, vel etiam veritatem mundo occultam et absconditam. Proverb. 26. Verba susurronis quasi simplicia, at ipsa penetrant usque ad intima ventris. id est, movent ac feriunt ipsum cor. Alias significat harum potentiarum internos motus: ut cogitationes, vota, cupiditates, et similia.
maritum, et toti regno regem deligeret, accersivit ad se unum quendam ex principib. regni, qui cum adveniens manum eius ut subditus oscularetur, dixit: Non manum, sed faciem ipsum oportere osculari, ut Luitprandus testatur. Labium Canaan Isaiae 19, linguam Hebraeam significat. praedicitur.n. conversio Aegyptiorum, et quod loquentur lingua Canaan. i. Iudaeis sese associabunt in unam Ecclesiam, ac cum eis una veram doctrinam profitebuntur, Deumque celebrabunt. Movere labia, Prove. 16, et Iob 16, significat loqui: tametsi de matre Samuelis paulo aliter accipiatur. Labia extraneae
vestra erunt ut coccinum, [?: ] [?:-a ] candescent. Vide ibi prolixius. Illa prior est [?:-tia ] , ut ex ipso textu apparet: posterior est remissio peccatorum, seu liberatio a culpa et poena, aut gratuita iustificatio ac vita, tametsi et ipsa poenitentia aut conversio merum purumque Dei in nobis, non nostri veteris Adami opus sit. Sic et Psal. 51 Lava me ab iniquitate mea, et a peccatis meis munda me. Item, Asperge me Domine hysopo, et lavabis me, et super nivem dealbabor. Sic Iohannes dicit, nos sanguine Christi mundari ab omnibus
circumcisionem, cum interim homines tantum illam externam cernant et praedicent. Sic et Rom. 13 dicit, Habebis laudem ex magistratu: id est, a magistratu laudaberis et approbaberis, ut obediens et iustus subditus, aut civis. Laus gloriae, Ephes. 1, aliquoties hic finis nostrae redemptionis et conversionis monstratur, ut simus in laudem gloriae Dei. id est, ut per nos, aut etiam per alios propter nos, gloria Dei celebretur, augeatur et illustretur. Recte enim dicitur gloria Dei a nobis celebrari, laudari et illustrari: sed non contra, laus glorificari. 1. Pet. 1, tria ista simul
disputatio. et de hac dicit Christus Iohan. 16. Non noverunt patrem, neque me. Nemo novit patrem, nisi filius, et cui volet filius revelare: Matth. 11. Ut igitur maxime evinceretur, hic in Paulo agi de aliqua noticia Dei: tamen hoc non sequitur, de hac spirituali agi, de qua Ecclesia in conversione et libero arbitrio disputat. Hactenus de loco primi cap. ad Rom. De secundo capite ad Romanos. Quod ad secundum caput attinet, ubi dicit de gentium inscripta lege, primum etiansi omnino simpliciter ac assertive ille textus intelligatur, nego tamen ibi agi de
et aurum sicut lutum platearum. Saepe Deus comparatur figulo, nos vero eius creaturae luto. ut Isaiae 29, 45, 64, Ierem. 18, Rom. 9, et saepe alias: quam similitudinem et Lutherus piae memoriae, ad declarationem conversionis et regenerationis non falso accommodavit. Verum hodie non tantum Lutherus, sed et Deus ipse cum hac sua similitudine a Synergistis et Philosophotheologis ac Sophistis et Papistis ridetur. Dan. cap. 2 narrat, se vidisse visionem, qua sub specie statuae quatuor Monarchiae
metent cum exultatione: eundo ibant et bant, portantes semen suum: et redeuntes redibant ei iubilo, portantes manipulos suos. Christus in alia [?: ] am metaphorica significatione hisce vocibus usus est nam messis ei significat homines cupidos verae religionis, et quasi maturos ad conversionem. Matthaei nono et Lucae decimo: Messis quidem multa est, operari [?: ] tem pauci. Orate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in suam messem. Regiones albae sunt ad [?: ] , Ioan. 4. id est, homines sunt iam cupidi purioris [?: ] onis, et
[?: ] onis, et idonei qui convertantur. Ibidem citator prouerbium, Alius est qui seminat, alius qui metit. [?: C- ] vis ea videtur fuisse, quod saepe alii percipiant fructus alienorum laborum. Sed Christus ad id accommodat, quod et prophetae prophetizando de Messia et conversione gentilium, et tota lex paedagogizans [?: ] Christum, aliquo modo praeparavit viam regno Christi: non tamen usque ad ea tempora vixerunt, cum ignus Dei coram monstrari potuit. Sic et Petrus dixit eos prophetizando non tam sibi, quam nobis inservivisse. Non solum enim Messiam
ad offerendum. Exodi trigesimosexto: Multiplicantes sunt populus ad offerendum ultra opus: pro, multo plura affert et offert populus, quam ad institutum opus sit necesse. Multiplicasti gentem, sed non auxisti laeticiam, Isaiae nono. id est, parum gavisi sunt Iudaei de incremento populi Dei per conversionem gentium, quin potius exacerbati et irritati fuerunt: sicut cum Paulus dicit Actorum vigesimosecundo, Mittam te ad gentes procul. Crescite et multiplicamini, Genesis primo et nono. id est, augeamini numero. Multiplicatae sunt aquae, Genesis octavo. id est, creverunt tempore
respicere ad illud praecedens,
et tamen religiosam, quae ab humana ratione, sine divina patefactione, et Spiritus sancti lumine percipi nequeat. Sic Dan. 2 somnium regis vocatur. Sic tota patefactio Christi, Matth. 13, Mar. [?: ] , et Luc. 8, ac saepe alias. Hoc nomine vocat Paulus voluntatem Dei de finali conversione Iudaeorum, Rom. 11. Sic etiam coniunctio Ecclesiae cum Christo, Eph. 5 dicitur. Antichristi quoque occulta origo et incrementa ac voce a Paulo notantur, 2. Thess. 2. et meretricis Babylonicae mysterium dicitur, Apoc. 17. Vulgata versio nonnunquam retinuit vocem Mysteria,
Inobedientia,
oblationes, ac si sanguinem suillum offerant. Oblatio gentium: Rom. 15, Gratia est data mihi a Deo ad hoc, ut sim minister aut sacerdos IESU Christi apud gentes, sacrificans Evangelion Dei, ad hoc ut fiat oblatio gentium accepta, sanctificata per Spiritum S. id est, ut sit grata acceptaque Deo conversio gentium, seu ipsi gentiles conversi. Hebr. 10 dicit Apostolus, Christum unica oblatione perfectos fecisse, aut sanctificasse: id est, sua passione. Dicit quoque quod ubi sit remissio peccatorum, ibi non sit amplius oblatio pro peccato, nempe expiatoria. abolitis enim semel peccatis per
istis meipsum mulctavi, et duco omnia pro execrementis ut Christum lucrifaciam: et comperiar in eo, non habens meam iustitiam quae est ex lege, sed eam quae est per fidem Christi, quae est ex Deo per fidem. ubi clare videmus, Paulum excludere ex iustificatione Opera legis, non tantum ante suam conversionem facta, sed et post renovationem. Idem prorsus sensus et ratio haberi potest etiam ex Epistola ad Galat. quibus post conversionem et acceptum Spiritum sanctum tribuit opera legis: eaque nihilominus non vult Christo tanquam simul iustificantia addi, sed prorsus ex iustificatione excludit
quae est ex lege, sed eam quae est per fidem Christi, quae est ex Deo per fidem. ubi clare videmus, Paulum excludere ex iustificatione Opera legis, non tantum ante suam conversionem facta, sed et post renovationem. Idem prorsus sensus et ratio haberi potest etiam ex Epistola ad Galat. quibus post conversionem et acceptum Spiritum sanctum tribuit opera legis: eaque nihilominus non vult Christo tanquam simul iustificantia addi, sed prorsus ex iustificatione excludit et exterminat. Occasio autem phrasis manifeste inde sumpta est, quod (ut dixi) operaria iustitia a lege praescribitur et
pro domo mea: pro, quando mihi ipsi aliquid acquiram, unde me meosque alam? Omnia opera nostra operatur Deus. Isaiae vigesimo sexto: Domine tu efficies nobis pacem quoniam omnia opera nostra operatus es nobis. Aliqui exponunt, Omnium quae nobis accidunt bonorum tu autores. Sed rectius: Tu totam conversionem nostram et gratuitam iustificationem nobis es largitus: dabis igitur etiam veram pacem, praesertim cordis. Simul etiam omnia recte facta a Deo per pios fieri affirmat. Deus operatur salutes in medio terrae, Psalmo septuagesimo quarto. id est, salutaria opera, liberationes populi.
sicut etiam Proverbiorum septimo fit. Via pacis, supra expositum est. Sed tamen quia Lucae primo est, Meschiam ideo apparuisse, ut dirigat pedes: ideo sciendum est, ibi viam pacis significare non tantum doctrinam ducentem ad illam summam ac aeternam pacem: sed etiam ipsam veram fidem, conversionem, iustificationem ac renovationem, per quam [?:-os ] ducit Meschias ad summam illam ac aeternam pacem aut felicitatem. Denique quia regnum caelorum dicitur esse iustitia, pax et gaudium in Spiritu sancto, aut per Spiritum sanctum: et Romanor. quinto habetur, quod
in eo Dei misericordiam et beneficia amplecti et retinere.
PERMITTERE, aliquando non tantum utcunque aliquid alicui concedere, sed etiam efficaciter ac potenter cooperari significat. Hebr. 6. Resipiscemus, siquidem permiserit Deus. pro, si potenter nos adiuverit, atque adeo ipsemet conversionem in nobis operabitur. Sicut vero permittere significat interdum efficacem operationem: ita contra aliquo verbo efficacis operationis solam permissionem notant. Iohan. 6. Ut non perdam ex eo. id est, non patiar perire. Quod porro verbum permittere aliquid facere, exprimant Hebraei
Ierem. 11. Iehova, qui plantat te, locutus est supra te malum. Sic Paulus quoque inquit 1. Corinth. 3. Ego plantavi, Apollo rigavit, Dominus incrementum dedit: id est, Ego primum docui et institui Corinthios, Apollo porro eos etiam diligentius erudivit ac confirmavit, sed internam conversionem et profectum solus Deus dedit. Isaiae 61. Vocare eos arbores iustitiae et plantationes Domini ad glorificandum. De hac spirituali plantatione etiam Psalm. 92 loquitur: Plantati in domo Iehovae, in atriis Dei nostri florebunt. Plantatos in domo Domini eos dicit, qui vera fide sunt
quum semel placuerunt. quod Hebraeis declarat vocabulum
partem, nimirum fidem notantes, ut Deuteronom. 30, Ductus poenitudine reversus fueris ad Deum. Syrach 20, Quam bonum est correptum manifestare poenitentiam. Aliquando significat non tantum contritionem, sed et fidem: ut cum dicitur Iohannes praedicasse baptismum poenitentiae. id est, totam conversionem a turpi ac scelerata vita ad Deum, quo modo conversos baptizabat, et docebat baptizandos. Matth. 3, Marc. 1. Lucae 3. Sic Christus inquit, Matth. 9. Veni vocare peccatores ad poenitentiam. id est, ut convertantur ad Deum. Et Baptista inquit Matth. 3, Facite fructus dignos
vox Poenitentia absolute et sola ponitur. Ieremiae decimooctavo. Si poenitentiam egerit gens illa. et 31. Postquam convertisti me, egi poenitentiam. Iudith 5. Quotiescunque poenituerunt se recessisse a cultura Dei sui, dedit eis Deus virtutem resistendi. In hac significatione synonymon habet Conversionem et Converti. Ezek. decimo octavo, Convertimini ad me. Item, Quaerere Dominum ex toto corde, et tota tribulatione animae suae: reverti ad Dominum Deum suum, et audire eius vocem: Deuteronom. 4. Exquirere faciem Dei: 2. Paralip. 7. Converti et quaerere Dominum, Hoseae 3.
aliquem ad poenas aut ad diem iudicii reservari, item aliquem igni reservari, et contra alicui caliginem tenebrarum reservari dicitur: id est, fore ut tandem sic puniatur.
RESIPISCERE, et RESIPISCENTIA, putant aliqui et Latinius esse, et magis convenire ei rei quam Poenitentiam aut Conversionem vocamus, quam Poenitere et poenitentia: eo quôd complectatur non tantum dolorem de praeteritis malefactis, sed et mutationem mentis, ac studium recte agendi. Ego vero censeo vocem Poenitentiae retinendam esse, non solûm quia multum est usitata in Vulgata versione et
Apocalypsis primam resurrectionem: dicitque beatos fore eos qui ea potientur, propterea, quod in eos secunda mors, id est, aeterna damnatio nullum ius potestatemve amplius habeat. Colossens. secundo: Per baptismum resurrexistis cum Christo per fidem. Quarto, resurrectio non raro usurpatur de conversione, aut resipiscentia. Proverbiorum vigesimoquarto: Septies in die cadet iustus, et resurget. Ieremiae octavo: Nunquid qui cadit, non adiiciet ut resurgat? Ephes. quinto. Quare dicit, Surge qui dormis, et resurge a mortuis, et illucescet tibi Christus. Sic Luc. secundo dicitur
salute dicitur, qui per Meschiam tum sibimet opem tulit instaurando regnum ac gloriam suam, tum etiam populo aut [?: subd- ] suis, eripiendo eos ex servitute diaboli. Brachium eorum non salvavit eos: Psal. 44. id est, non liberavit. Aliquando Salus etiam ipsam solum conversionem denotat. Lucae 19: Hodie salus domui huic contigit. Tametsi ibi etiam iustificationem complectatur. Sic ibidem: Venit filius hominis, ut quaerat et salvum faciat quod perierat. Sane saepe Salvare idem quod Iustificare significat. ut Act. 2: Dominus addebat qui salvi fierent. id
Evangelium est potentia Dei
ad salutem. id est, per hanc doctrinam salvat Deus credentes, Romanorum primo. Item Romanorum undecimo: Eorum casu vobis contigit salus. id est, veri doctores, ac doctrina conversioque ipsa, dum illi eam reiiciunt. Romanorum decimotertio: Nunc propior nobis est salus, quam cum credidimus. id est, nunc clarius et illustrius videmus veritatem, magis quoque ampliatum et illustratum est regnum Christi, nosque in eo possumus esse confirmatiores. Isaiae 49. In tempore
Dei, passive, aut pacem significat: ut Apoc. 7, Salus ei qui sedit super thronum Dei nostri, et agno. aut victoriam, Apoc. 12, Nunc facta est salus, et virtus et regnum Dei nostri, et potestas Christi eius. Sed rariora sunt de his exempla. II. Salus, de spirituali hominis salute, hoc est conversione, iustificatione, liberatione a peccato et morte, et donatione salutis ac vitae aeternae. Psal. 28. Salvum sic populum tuum, et benedic haereditati tuae, et pasce eos, et extolle illos usque in aeternum. Psal. 60. Salvum fac dextera tua, et exaudi me.
1. Tim. 4. Teipsum salvum facies, et alios. IIII. Interdum Salus notat causas et occasiones ad salutem acquirendam destinatas, et totum Dei beneficium seu opus quod facit ad nos salvam dos. Rom. 11. Per lapsum illorum, s. Iudaeorum, salus contigit gentibus, id est occasio fuit ad salutem seu conversionem gentium. Rom. 13. Nunc est propior nostra salus, quam cum credebamus. Heb. 2. Si tantam neglexerimus salutem, quae primum enarrari coepit per ipsum Dominum, etc. hoc est, si neglexerimus doctrinam Evangelii, quae annunciat nobis Dei beneficium de gratuita peccatorum
esse epistolam suam et Christi, scriptam in tabulis carneis cordis ipsorum, a Spiritu sancto se tamen administro aut praedicatore. Omnino totus contextus postulat, ut dicatur illa Epistola scripta esse in cordib. Corinthiorum: cum plerique de Paulino corde accipiant. Intelligit autem veram conversionem eorum, sua opera laboreque effectam. Quae tantae Ecclesiae conversio et quasi extructio spiritualis erat vice ampliss. testimonii aut commendationis Paulo apud omnes gentes. Alia scribere quam quae leguntur. Paulus inquit 2. Corinth. 1. Non enim alia scribimus vobis, quam quae
ipsorum, a Spiritu sancto se tamen administro aut praedicatore. Omnino totus contextus postulat, ut dicatur illa Epistola scripta esse in cordib. Corinthiorum: cum plerique de Paulino corde accipiant. Intelligit autem veram conversionem eorum, sua opera laboreque effectam. Quae tantae Ecclesiae conversio et quasi extructio spiritualis erat vice ampliss. testimonii aut commendationis Paulo apud omnes gentes. Alia scribere quam quae leguntur. Paulus inquit 2. Corinth. 1. Non enim alia scribimus vobis, quam quae legitis. id est, nihil insidiose, subdole et astute vobiscum agimus, quasi
tempus cras tertiae: pro, hoc ipso tempore cras aut perendie. 1. Sam. 20. Sic Gen. 18, et Rom. 9, Iuxta tempus hoc revertar, et erit Sarae filius. id est, circa hoc anni tempus. Christus enim adhuc existentibus nobis infirmis, iuxta tempus pro impiis est mortuus. Rom. 5 id est, cum ante conversionem essemus infirmi, atque adeo impii. Alii coniungunt tempus cum morte Christi, quod Christus suo tempore, nempe a patre praeordinato, sit passus. Sed ad exponendam vim argumenti illud magis faciet, ut dicatur mortuus eo tempore, cum nos adhuc eramus infirmi, et eius hostes, ac impii. Non
omnis qui nominat nomen Christi. 2. Tim. 2, fundamentum vocat ipsam promissione ac vocationem, super quam aedificati sumus. Sigillum vero, adiunctum Dei favorem: et admonitionem, ne amplius peccemus. De quo loco supra in verbo NOSSE diximus. Sic Paulus 1. Corinth. 9 dicit, Corinthiorum conversionem esse sigillum Apostolatus sui: id est, testimonium. Porro sigillare, aut obsignare per metaphoram interdum significat, sua authoritate ac testimonio confirmare, vel quod sit verum, vel quod ratum, firmum ac stabile esse ac permanere omnino debeat. Sic Iohan. 3 inquit Baptista:
quod etiam ex ipso textu apparet. dicitur enim ibi de primariis civitatibus ipsius regni: quod non ad venatorem, sed ad regem ac ducem exercitus recte referri queat, qui devictis gentib. validas civitates condiderit. Transfertur venationis metaphora etiam ad praedicationem doctrinae, et hominum conversionem. Ier. 16. Ecce ego mitto ad piscatores multos, et piscabuntur eos: et ad venatores multos, et venabuntur eos, de omni monte, de omni colle, et de omnib, cavernis petrarum. Loquitur Propheta de reductione Israelitarum, aut congregatione filiorum Dei ex toto orbe terrarum. Sic et
genere [?: permane- ] , in quo ad Christum conversus est: nec putet se per [?:-nismum ] cogi ad mutationem status, aut [?: gene- ] vitae suae. ubi Vocatio quidem significat gradum aut conditionem vitae externae. Vocari vero, adiunctum verbum significat conversionem seu adhibitionem ad spiritualem, Deoque acceptam vitam, pietatemque. Variae ergo sunt vocationes ac functiones tum externae, tum spirituales, ad quas Deus accersit homines. Aliquando etiam ipsam aeternae vitae haereditatem, vocationem Paulus nominat. ut cum inquit: Ad scopum
illa quibus hoc annectitur, sempiterna esse cofirmet a Deo. non commutationem metri significat, ut quidam existimant: vel [?: ] ritus prophetici refectionem. Sunt etiam, qui Diapsalmas [?: ] deo inscribi putent, ut ex hoc sive personarum, sive sensum intelligatur esse conversio. Osanna, salvifica, sive [?: sal- ] me fac. Osi enim, salvifica interpretatur: anna, interiectio est deprecantis. Ergo integre dicitur, Osianna. Sed dum corripitur, aut corrumpitur, sonat Osanna. Est autem sensus, Salvum fac: subaudiatur, vel populum Israel, vel totum mundum.
in vetere Testamento 151. 10
consilia religionis 167. 8
contritio 907. 4 etc.
converti ad Dominum, qualis locutio, et unde sumpta 175. 9 etc.
converti ad Deum, qualis locutio ibid.
conversio hominum quare dicatur vocatio 261. 2. 3 etc.
contractuum qualis olim fuerit ratio 527. 66 etc.
conversatio nostra quomodo sit in caelo 136. 58
423. 70 et 424. 1 etc.
quomodo Iustificemur propter Christum 422. 42
iustificatio nostra, seu reconciliatio sive acceptatio quomodo peragatur 16. 13
iustificatio non complectitur renovationem 1032. 8
iustificatio seu conversio nostri, a Paulo induitio Christi dicta 425 45 etc.
iustificatio seu reconciliatio nostra typo vellerum ovillorum, quib. primi parentes induti leguntur, adumbrata. ibid. 61
iustificari nos solius Christi mediatoris obedientia sive
quid 903. 18 etymologia et primaria huius vocis significatio ibid. 44
renovandi et regenerandi verbis, cur sacra Scriptura utatur 1030. 60 etc.
regeneratio latius patet renovatione 1031. 70 et 1032. 1 etc.
renibus cur rationales et religiosi motus tribuantur 1302 49
renovatio seu conversio piorum cur dicatur creatio 188. 66
Rephaim unde dicti 362. 1
repromissionem Iurisperiti quomodo definiant 970. 57
de Repudio 1034. 60
repudium et divortium quid differant ibid. 65. 66
in Repudii
creatura: ut per aures ac oculos, verbo ac sacramentis, non tamen citra internam motionem ac illuminationem, eum instruat. Ideo instituit externum ministerium, et sacrum volumen suorum oraculorum nobis tradidit: ideoque perpetuo clamat et praecipit, ut audiamus. Quam totam seriem instructionis et conversionis gradatim Paulus describit Roman. 10, inquiens: Deum mittere doctores, nempe instructos Sacris literis et Spiritu: Lucae 24 illos docere, audientes verbum Dei ex ore eorum credere, credentes invocare, et denique invocantes salvari. Quare est manifestissima impostura satanae, cum nos
sepulta est in via Ephrata, hoc est Bethlehem. Michaeas vero ait: Tu Bethlehem Ephrata parvulus es in milibus Iuda. Ex te mihi egredietur, qui sit dominator in Israel.
In diapsalma vero, quod interiectum plurimis Psalmis est, cognoscendum est, demutationem aut personae, aut sensus sub conversione modi musici inchoari: ut sicubi diapsalma intercesserit, cut aliquid aliud dici, aut etiam ab altero dici, aut in altero artis musicae modulo cantari intelligendum sit. De person is ac sensibus, ubi diapsalma intercedere reperiemus, rationem afferre tentabimus. Caeterum modum musicae
relin quet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae, et erunt duo in carne una. et rursus: Maledicta terra in operibus tuis. Hoc enim per unum omni humano generi praedictum esse cognoscitur. 2 Aut ex parte vel medio: ut est, Multiplicabo dolores tuos. et: In dolore paries filios. et: Conversio tua ad virum tuum, et ipse tibi dominabitur. Hoc enim non omni humano generi, sed omnibus tantum feminis dictum est. 3 Aut singulariter: ut est, Et vocavit Adam nomen uxoris suae Eva: quia ipsa est mater omnium viventium. 4 Aut pro initio veteris Testamenti: ut est, Maledictus Canaan,
ut vita Iohannis Baptistae, praedicitur, ad patrem eius Zachariam. Omnis locutio illa per Angelum, et prophetiam ipsius Zachariae. 2 Aut Salvatoris conceptus, nativitasque mirabilis: ut est praedictio, quam ad sanctam Mariam Angelus dixit, et Magorum revelatio. 3 Aut Iudaeorum incredulitas atque conversio: sicut dicitur, Ecce iste positus est in ruinam et resurrectionem multorum in Israel, et signum contradictionis. 4 Aut praemium regni caelestis: sicut est, Poenitentiam agite, appropinquavit, et reliqua. 5 Aut gentium vocatio: sicut dicitur, Multi ab Oriente et Occidente venient, et
locutiones ac promissiones de instauratione generis humani, et de effectibus ac beneficiis Christi, recte ad illam Regulam referre possis, qua docetur, quod promissiones beneficiorum Christi, quae proprie de ea instauratione ac beatitudine piorum loqui videntur, quae eis hic in terris mox post conversionem contingit, simul etiam complectantur perfectissimam illam regenerationem ac beationem, quae piis in futura vita continget.
Sed redeamus ad Regulam supra positam, pluraque eius exempla adscribamus. Sic enim etiam verbum, Placere, Gal. 1. Rom. 12. 1 Cor. 9. et 1 Thess. 2.
exempla: 1 Cor. 7, Quid scis mulier, si servabis virum? pro, praebebis aliquam occasionem tanto bono, dum eum tum honesta vita, tum et doctrina ad veram religionem pertrahis. Sic 1 Pet. 3 aliqui dicuntur lucrifieri per honestam conversationem uxorum sine verbo. Ubi de prima tantum occasione conversionis agitur. Inde enim sumpta occasione audiunt. Sic lex operatur iram non proprie ac per se, sed tantum per accidens. Huc ergo potest referri causa per accidens: ut, Iudaeorum ruina salvatae sunt gentes, et misericordia in gentiles increduli facti Iudaei, Rom. 11. quae locutio ibi multum
evadendi eam? num ex Pharisaeorum aut mea doctrina? certe ex mea: quandoquidem frequentes accurritis ad meum baptismum. Nunc igitur si vere agnovistis salutis viam ex institutione mea, audite porro etiam alia: moneo enim, ut rem serio agatis perseverando, et faciendo etiam fructus dignos tali conversione. Sic Matth. 6, Lucerna corporis est oculus: subint. sic fides ac noticia Dei est lumen animae: quae fides si non est syncera, omnia reliqua sunt obscura et immunda. Ibidem: Nonne anima pluris est quam alimentum, et corpus quam indumentum? sub. quod si Deus dat quod pluris est, dabit
perpetuo adventu per verbum, et praesertim per instaurationes celebriore religionis, aut per propagationes eius ad alias gentes, quin etiam ad singulos homines. ut est illud, Lex et prophetae usque ad Ioannem: non tantum de illo tempore praesentiae Christi loquens, sed etiam de singulorum hominum conversione. Donec enim non vere eis est monstratus agnus Dei, sub lege sunt, lex eos accusat, et ut paedagogus serviliter tractat: quaerunt etiam futurum aliquem servatorem, nondum habent praesentem: sed veniente in cor per fidem Meschia, desinit lex nos accusare: nec etiam futurum servatorem
vel inde apparet, quod hortatur omnes etiam conversos ad accedendum summum illum sacerdotem consequendae remissionis peccatorum gratia. Christum enim esse misericordem, posseque compati infirmitatibus nostris. Certe si non esset locus poenitentiae, non etiam esset locus remissioni peccatorum post conversionem, nec doceret Christum imbecillitati nostrae compati.
Illud autem quod praecipue urgent quidam ex 2 cap. quod ipsemet scriptor se quasi eximat ex numero Apostolorum, et accenseat eorum auditoribus, non ita evidenter demonstrat, non esse ab Apostolo scriptam,
item fiduciae in promissiones de Christo, saepe nulla fit mentio in talibus locis: cum tamen eos praecipue requirat Deus. Sicut Isa. 58. reprehendit Iudaeorum ieiunia, quod tantum affligerent corpus, et incederent inclinato capite, tanquam debiles et moesti: cum Deus ab eis veram potius conversionem et luctum animi requireret, hunc vero externum corporis luctum tantum eatenus probaret, quatenus esset effectus et consequens verae contritionis. Sic eos reprehendit Propheta et 29 cap. quod ore quidem prope accederent ad Deum, corde autem essent procul. Sic Ioelis 2,
laceratione: sed intus in corde vere ac ex animo conteri ac dolere de suis malefactis.
Synecdoche igitur quaedam est in talibus poenitentiae descriptionibus, secundum quam effectus pro causa, veluti notum signum pro re signata ponitur. Nam per haec externa doloris signa, vere in corde conversio: et per hanc quasi corporis contritionem vera animi contritio indicatur.
Verum quoniam externa illa poenitentia et moesti animi signa simulare et facile est, et persaepe lucro sum, rem autem ipsam poenitentiae praestare perdifficile: ideo et Iudaei olim, et tempore Christi
est, et persaepe lucro sum, rem autem ipsam poenitentiae praestare perdifficile: ideo et Iudaei olim, et tempore Christi Pharisaei, et nostro monachi plane inania quaedam externaque et hypocritica signa, sordidum videlicet vestitum, inclinatum caput, et similia pro reipsa, id est, vera animi conversione amplexi sunt, quibus tantum simularunt dolorem et poenitentiam commissorum delictorum. Atque id quidem in papatu adeo invaluit, ut agere poenitentiam vulgo nihil significaret aliud, quam corporeis et externis quibusdam molestiis seipsum afflictare. Sicut et Germanicum Buß / magis
dolorem et poenitentiam commissorum delictorum. Atque id quidem in papatu adeo invaluit, ut agere poenitentiam vulgo nihil significaret aliud, quam corporeis et externis quibusdam molestiis seipsum afflictare. Sicut et Germanicum Buß / magis externam quandam castigationem, quam veram animi conversionem significare videtur. De vocabulo Poenitentiae et resipiscentiae in prima parte disservi.
Aliquando autem in eiusmodi poenitentiae descriptionibus paulo plures eius effectus adduntur, et praecipue aliqua praecepta charitatis: ut Isa. 58, remissionem debitorum praecipit
vestes, et non cor: cum contra potius faciendum fuisset, ut Propheta inquit: Lacerate corda vestra, et non vestes vestras. Et Isa. 58 dicit Deus, verum ieiunium ac Deo placens esse, non externas afflictiones: sed desistere vexare proximum, ac incipere ei benefacere: id est, veram cordis conversionem ad Deum.
Semper sane hypocritae tantum externas quasdam actiones ceremoniasque, ut gestus, vestes et similia opera piorum hominum ac sanctorum patrum, amplexi sunt: quae tamen fuerunt tantum tenuissima signa ac veluti umbrae quaedam illorum vere pii cordis. Huc referantur
irae ac minarum Dei, seu non ex vera cordis contritione: reiiciebantur a Deo, tanquam res hypocritica, quam plane Deus contemneret, ut Esa. 58, et Zacha. 7, et in aliis locis legitur.
Postulat autem Deus a Iudaeis Esa. 58 charitatem pro ieiunio, itidem per Synecdochen totam conversionem significans et postulans, sed certiori nota. Nam vera charitas haud facile alibi, praeterquam in vere conversis poenitentibusque invenitur.
Sed age conferamus hanc poenitentiae descriptionem cum descriptione impoenitentiae, quo melius intelligamus, etiam ex contrario, per
quod subinde instaurabant poenitentiam, diligentius vitam suam excutiebant, seque ad veram pietatem extimulabant.
Nec erant tantum privata ieiunia, sed et publica, sicut in die expiationum a Deo erant mandata, Levit. 13, quo publice instauraretur poenitentia, et totius populi ad Deum conversio. Nam per illa ieiunia, seu per animarum, ut Scriptura loquitur, afflictionem, Synecdochi
in corde hominis latentem: quia ea ex hisce externis et conspicuis indiciis ceu arbos ex foliis ac fructibus facilime ac certissime cognoscitur, ut cum in extremo iudicio filius Dei iudicaturus dicitur secundum haec aut illa opera, Matth. 25. Ex magna dilectione peccatricis veram eius fidem, conversionem et remissionem peccatorum aut iustificationem probat Christus, Luc. 7. Contrarium vero ex inofficiositate Pharisaei. Sic contra per convivari, vendere, emere, nubere, aedificare, in epulone. ante diluvium et extremum iudicium, impium et securum cor depingitur. Tales igitur conciones
ex inofficiositate Pharisaei. Sic contra per convivari, vendere, emere, nubere, aedificare, in epulone. ante diluvium et extremum iudicium, impium et securum cor depingitur. Tales igitur conciones sunt quasi quaedam Evangelii praedicationes, ac ab externis effectibus aut fructibus veram cordis conversionem et pietatem indicant, fidemque exigunt. Sic describitur vera ac interna conversio Ninivitarum per ieiunium et sordidum vestitum: item publicani in templo contritio et fides per tusionem pectoris, et demissionem oculorum, et quod a longe steterit. In talibus vero praedicationibus
in epulone. ante diluvium et extremum iudicium, impium et securum cor depingitur. Tales igitur conciones sunt quasi quaedam Evangelii praedicationes, ac ab externis effectibus aut fructibus veram cordis conversionem et pietatem indicant, fidemque exigunt. Sic describitur vera ac interna conversio Ninivitarum per ieiunium et sordidum vestitum: item publicani in templo contritio et fides per tusionem pectoris, et demissionem oculorum, et quod a longe steterit. In talibus vero praedicationibus operum, aut internae pietatis fideique per externa opera descriptionibus, alias alia bona
quibus omnes Prophetae, patriarchae et Apostoli testimonium perhibent. Hic foedissimus et pestilentissimus error tantum ex inscitia sacri sermonis oritur.
35 Verum in multis Scripturae locis ideô tales res coniunguntur, quia primum per illa opera describitur vera poenitentia aut conversio: postea promittitur conversis reconciliatio cum Deo, non propter illud eorum opus, sed propter Christum. de qua tota expiationis ratione alia plenioraque Scripturae loca consulenda sunt. Talis praedicatio poenitentiae est illa Isa. 1, de qua prius dixi: Desinite malefacere,
dixi: Desinite malefacere, etc. Si fuerint peccata vestra veluti coccinum, tanquam nix candescent.
39 Aliquando tantum consolatio afflictionibus proponitur, ut in illis beatitudinibus Matth. 5. Sic per factam aut non factam condonationem, erga proximum indicatur vera conversio ac fides, aut etiam perseveratio in ea: aut contra. Non tamen clare dicitur, illam ipsam condonationem offensae, esse veram ac propriam causam condonationis divinae. Verum de varia praedicatione bonorum operum, vide supra. Vide etiam de tota hac materia Synecdochicam praedicationem
saepe salus bonis operibus, prorsus non addita ulla Evangelii exceptione, expositione aut correctione. Accipient vos pauperes beneficio affecti in aeterna tabernacula. Item illud: Esurivi, et dedisti cibum: sitivi, et dedisti potum. Quid igitur de illis fiet, qui vel ob pauperiem, vel ob seram conversionem, vel etiam ob immaturam aetatem nunquam cuiquam quicquam benefecerunt? Quis item erit usus passionis et meriti Christi? Num ille frustra mortuus est? Quare tales brevissimae legales locutiones ab Evangelio corriguntur et explicantur.
7 Sic confessio fit ad salutem. Num
flagitando docere, quid velit nos ab eo per Christum petere, et gratias accipere. Sic alias indicat, Convertimini ad me: alias dicit, conversurum nos esse ad se. Quare dicendo, Convertimini ad me, non nostras vires praedicat, quasi nos possimus nos ad eum convertere: sed nos aversos esse, et hoc conversionis beneficium ab se mendicare hortatur.
17 In doctrina de bonis operibus maximi errores inde hominibus oriuntur, quod ignorant quantam perfectionem iustitiae Deus, eiusque lex ab omnibus exigat. Putant enim eum contentum esse externa disciplina et qualicunque bona intentione.
Sic porro totius communis vitae experientia nos docet, frustra mandari semina arenae: sed oportere, ubi quid boni efficere volumus, subesse nativam quandam bonitatem, quae exculta nostra industria acceptisque seminibus bonos fructus proferat. Sic et in Theologia Christianaque pietate volumus conversionem et iustificationem ex bonis liberi arbitrii viribus et merito congrui aut praeparatione ad gratiam extrui ac educi. Haec de velamine cordis nostri tenuiter monuisse nunc sufficiat. Progrediemur igit ad eius detractionem.
Duplex eius innati velaminis detractio haberi aut
ei bonitas veluti accidens quoddam aut ornamentum. Dicit eum in primo lapsu mortuum esse, et satanam esse eius homicidam, cum eum ex imagine Dei in suam imaginem transformavit. Vicissim autem iubemur occidere aut mortificare veterem hominem, eumque exuere, deponere, sepelire, et plane mori in conversione dicimur. Contra etiam dicimur condi, iterum generari, esse nova creatura, creari nobis novum cor, excindi et adimi nobis lapideum cor, et pro eo dari nobis novum ac spirituale cor. Hic clare audis, ipsum cor oportere excindi, et novum creari: non tantum accidentia quaedam in eo elui aut
Epistola profecto ad Romanos et Galatas aptissima praecipuarum rerum compendia sunt, de quarum laude alii saepe dixerunt.
Cogitetur et illa methodus, aut ordo, quod plerunque optima serie, ac plane ea, qua res ipsae cohaerent, in Sacro volumine de eis disseritur. Exemplo nobis sit conversio, eiusque partes, contritio, fides, iustificatio, regeneratio, et nova obedientia. Ibi Scriptura clare primum concionatur, Legem peccata indicantem, et iram poenasque Dei patefacientem, atque contritionem excitantem.
Secundo loco, Evangelium offerens promissionem, et excitans
adfligere 305. quid Aristoteles esse dixerit 368
animus confusus quomodo indicetur. 275. hominis quomodo corruptus. 374. 375. impoenitens 310
animi aegrotantis medicina, sermo 70. philosophia. ibid. confusio quomodo significetur 305. conversionem Deum requirere. ibid. deiectio quando accidat 307
animum in disputationibus quae impediant 411
Annae viduae ieiunium 312
annales pontificum vix Romanis intellecti 2
annorum mundi supputatio 51. 52
210. 211
Nero quid significet Suetonio 390
Nicolaus Hanapus, patriarcha Hierosolymitanus 104
Ninive qua ratione capi posse, Diodorus Siculus asserat 339
Ninivitae saccis se induunt 305
Ninivitarum ieiunium 307. vera conversio quomodo describatur 314
Niobes ieiunium 307
nomen Dei verum quod 104. pluralis numeri raro cum singulari verbo construitur 158. principalis pro toto poni 183. pro re saepe in Scriptura poni 235. repetitum diversitatem interdum significare 255.
Similiter quoniam ponuntur aequalia magnitudine corpora A, P, et aequales quoque portiones B, O, erit ut A, ad P, ita B, ad O, et permutando ut A, ad B, ita P, ad O, sed eiusdem sunt generis A, B, similiter et P, O, * ut igitur grauitas corporis A, id est ut EK, ad E, ita erit G, ad F, et per conuersionem rationis erit ut EK, ad K, ita G, ad G, minus F, sed demonstratum est, ut EK, ad K, ita esse H, ad V, ergo ut H, ad V, ita erit G, ad G, minus F, et permutando ut H, ad G, ita V, ad G, minus F, et diuidendo ut H, minus G, ad G, ita erit FV, minus G, ad G, minus F, rursus permutando
K, quare permutando ut H, minus G, ad EK, ita erit FV, minus G, ad K, quod esto primum.
4.huius
Dico quoque ut H, minus G, ad EK, ita esse H, minus FV, ad E.
Quoniam enim ostensum est ut EK, ad K, ita esse H, ad V, erit per conuersionem rationis ut EK, ad E, ita H, ad H, minus V, sed demonstratum est ut EK, ad E, ita esse G, ad F, ergo ut H, ad H, minus V, ita erit G, ad F, et permutando ut H, ad G, ita H, minus V, ad F, et diuidendo ut H, minus G, ad G, ita erit H, minus FV, ad F, et permutando ut H, minus G, ad H,
observata: tamen cum
postea usus. Non celebrationis Iudiciorum, in ea quoque derivatus sit, non
incommode per continuum et realem usum huc referri possunt: 2. tit. 2.
Talia autem Festa sunt: Circumcisionis Domini, Conversionis S. Pauli,
S. Matthiae Apostoli, S. Gregorii Papae, Annunciationis Beatae Mariae
Virginis, Corporis Christi, Visitationis B. Mariae, S. Margarethae Virginis
et Mart. Divisionis Apostolorum, S. Mariae Magdalenae, S.
haud temere ullum paulo illustrius editorum a veteribus Hungaris, Serblisque, ac Bulgaris facinorum intactum, indictumque reperias; non bella suscepta cum barbaris, non iuncta inter se foedera, non commissa praelia, non ortas a praeliis victorias, aut clades, quas deinde proxima rerum orientalium conuersio est consecuta. Nec solum in hoc genere laudis veterum Poetarum industriam occupatam accepimus; sed etiam, accedente maxime litterarum subsidio, in indagandis naturae secretis, in excolenda ratione, in ordinanda vitae disciplina, et moribus formandis extitisse: versatis summa cum laude in
administrant Patres Societatis hic nova observatio ab aliquibus adhibita, quod tot ac tantae argentifodinae in terris, ubi patres Societatis vivunt, reperiantur. Pie credi potest specialem Deum impertiri benedictionem ob fructum, qui hic a Patribus 122 Reverendis missionariis in animarum conversione habetur. Ex quolibet centenario habet Serenissimus Rex quintam partem, reliquum cedit inventori. Penes principalem plurimae aliae repertae sunt argentifodinae, tantamque famam obtinuerunt, ut inter unum mensem ultra sexcentae personae eo venerint laboratum. Dum haec scribo nunciatur
excessisse: ea est lib. 4. ubi occasione accepta a precibus a S.
Caietano Venetiis institutis: eo quod capta tunc Rhodo, Turcarum arma Venetae ditiones
in se convertenda timerent: excurro non importune in descriptione Othomanici Imperii, et
praesenti rerum conversione me dilato. Sed condonandum est, si vehementior impetus
Apollineas moveat lauros, dum ea Christianorum Principum gloriosas exultant ad laureas:
et parcendum, si paullo maior spiritus afflavit Poetam;
quae totum
non videam, quam arduum sit ac difficile praeesse caeteris, omnia suo arbitratu movere, Civium animos aequitate moderari, atque idem quam pene exhibeat speciem quandam ipsius Naturam omnem moventis ac temperantis Dei. Sed cujus animus hanc Naturae infinitatem sit contemplatus, quibusque legibus conversiones Siderum Maria ac Tellus obtemperent, penitus perspexerit, magno quodam ordinis ac legum splendore imbutus atque illustratus, cum ad haec humana descenderit, quae vincula sint societatum, quae jura Populorum, quae Civitatum instituta, facile cognoscet, et ad exprimendam in Republica
molem, quae per globorum intervalla transiens in Striae figuram
conformatur. Iners ea materies in polos redigitur; inde per axem in Astrum pervenit, eique maculas offundit. Hae idcirco in Sole observantur: atque ex earum Soli inhaerentium conversione Solem quoque circa se converti deductur. Hujusmodi maculas diu non permanere, sed alias absumi, alias rursus generari videmus; hinc sit, ut Solis lux interdum valde imminatur, et nonnulla fixa sidera aliquando nobis prorsus obtegnatur, aliquando et nova appareant. Striata hujusmodi
materia libretur, hoc Planetam esse stato circuitu permeantem asserit. Haec est Planetarum nostri Vorticis origo. Quoniam vero in Planetis et Cometis inclusum macularum crustis primum Elementum agitatur adhuc, et torquetur, hi quoque circa se agi debent, et converti: hinc diurna Terrae circa se conversio: Lunam quoque semel circa se revolvi, dum periodum peragit suam, observari ait. Terrae vero axis ad Eclipticam idcirco inclinatur, quia directionem sui eandem conservat, quae illi fuit, ante quam Tellus a Solis absorberetur Vortice. Demum errorum, qui in Planetis et praesertim in Luna
rotunda figura prodit ab hujusmodi particulis eam circumundique prementibus. Gravitatem corporibus minorem sub Aequatore, quam sub Polis esse a celeriori in his, in illo tardiori Pendulorum motu deprehendi ait; idque ea de causa fieri, quod sub Aequatore major terrestrium corporum ex diurna Terrae conversione motus plus gravitatis detrahat, quam sub Polis. Tum a vers. 1077. cur corpora alia aquis innatent, alia iis submergantur, demonstrat; et motus piscium sursum deorsumque explicat. Corpora tantum sub aquis amittere ponderis, ait, quantum par aquae moles habet gravitatis: hinc
et rusticis, ut robotam exigere talibus diebus dominia nec possint nec valeant, fuere sequentia. |
(Festa dispensata per bullam pontificis Benedicti XIV. et pro dioecesi Zagrabiensi sunt sequentia.) In Januario: Conversionis sancti Pauli. In Februario: sancti Mathiae apostoli. In Aprili vel Martio: feria II. et
nec Viennae multis constarent, consequenter neminem vel divinare posse, quae sit Augustorum intentio. Tum ille, oportunitatem nunc convertendorum Rascianorum esse, quia illi potius Romana amplectentur sacra, quam ut reducerentur; credere vero se, crimen enorme illorum ob respectum hunc religionis conversionisque ipsorum indulgeri ipsis ab apostolica posse principe, seque eo fine fuisse in Szeverin, et promisisse Liubojevichium, convertendos iri omnes, si princeps iisdem indulgeat. Intelligens ego, Domjanichium in Szeverin fuisse, ut me ab homine expediam, svasi eidem, ut rem hanc Jesuitis
indulgeat. Intelligens ego, Domjanichium in Szeverin fuisse, ut me ab homine expediam, svasi eidem, ut rem hanc Jesuitis conferat, quia ipsi aulae forent confessarii, et ipsorum medio peroptime talismodi reginae proponerentur. Ipsi insuper qua theologi videre possent, num iste sit
qua theologi videre possent, num iste sit
approbatione ac sine remedio.
Tum ille, allatis ad me traditisque quibusdam documentis, ex quibus deducebatur et constitit manifeste, canonicum olim Jurinich, prouti et Jesuitas magnam antenatis meis intulisse injuriam in bonorum tutoreo titulo avulsione, dein in privatos usus et altarias conversione, quas nunc partim Jesuitae partim capitulum possiderent; volens igitur, cupiensque ex aequitate, aut rectius pietate illis mederi defectibus, inquiebat: ego in testamento meo cum exiguis disposui et, quae pro rebus sacris cuperem, scripsi ; residua omnia meae quod dispositioni ob
moderatorem, me vero eidem
restitutum esse inopine intellexi, tum primum sensi humanum animum, sicut ad doloris
gravitatem, ita ad insperati gaudii magnitudinem obstupescere posse. Attonitus ego scrutabar
vias, rimabar modum, indagabam consilia quibus stupenda haec rerum conversio procurari
perficique potuerit. Verum dum parte ex una praecipitii, in cuius margine iam versabamur,
profunditatem, parte vero ex alia facilitatem illam reputavi qua commutatio haec absque ulla
reipublicae perturbatione et per ipsum illum principem peracta est qui
difficilioris perceptionis ita proponere possitis ut eaedem captum mediocrium etiam
discipulorum non excedant. Studium operamque hanc, viri clarissimi, eo impensius a vobis
flagito quo magis me miseret scholasticae iuventutis cuius magna pars ob hanc rerum
temporumque conversionem libris destituta praelectiones auribus tantum excipere cogitur.
5. Ego ea, quae seu in rei litterariae incrementa, seu in vestra commoda promovenda idonea
existimavi, nuper etiam cum me pedibus Augustae advolverem, ab ingenita Eius clementia coram
deposcere
usu, atque experientia rerum percipiendarum sita
ratio, primus hic contemplandae Naturae quasi patefactus est aditus, hinc
suscipiendus, atque inchoandus est labor. Diu, multumque rerum est habitus, ac
facies pervidenda, servandus ordo, conversiones, mutationesque omnes
investigandae, quid pro diverso corporum, ac locorum situ oriatur, inspiciendum,
quid constans in rebus, quid varium sit, inquirendum. Tum omnis animi contentio
eo potissimum est convertenda, ut videamus,
ab eorum corporum experimentis, quae totius terrae
ambitu continerentur; sed illa minime quidem fatis esse poterant, ut rem omnem
conficerent. Aliae erant perlustrandae regiones, ubi amplioribus spatiis corpora
excurrerent, caeli conversiones, atque astrorum cursus diligentissime
considerandi, ut ex tot ingentibus, variisque motibus gravitatis mores
perspicerentur, tantique muneris fides eluceret. Quae ille cum diu multumque
intellexisset, cum constare omnia
extitit, cum tot ignoti antea caeli motus, Lunae, et Cometarum
incerti omnino, ac varii cursus clarissime patuissent, cumque easdem, quas ipse
praescripsisset, germanas esse Naturae leges declararent! Atque hoc quidem ille
in conversionibus siderum, atque ingentibus hisce mundi corporibus praestitit.
Quid autem? Num leviora illa, ac minora esse censemus, quae in tenuissimis
radiorum particulis perfecit? Nam quid corpore illo, quae lux dicitur, nobis
erat
deinde progreditur distantiarum legem in
caeteris quoque Planetis stabiliendam; quod ut praestet, Caeli descriptionem
praemittit, fixas primo stellas definiens, tum quas errantes vocant,
harumque a Sole distantias, motus, et conversionum tempore subjicit, quibus
adjungit et Cometes. Cur diu vera caelestium corporum dispositio latuerit,
exposita variis veterum, nec non et recentiorum Astronomorum erroribus,
declarat, receptumque jam inter Planetas
eorumque imagines, quo pacto, quibusque radiis fiant, et quales esse
debeant, considerat, usque ad vers. 200. E planis speculis ad sphaerica tam
convexa quam cava transit, ac ad ea etiam, quae figuram habent ortam ex
conversione cujuspiam sectionis Conicae, earumque imaginum exponit
varietates ac discrimina; indeque ad specula, quae vocant, ustoria
descendit, et ipsorum vim atque effecta declarat, aliasque etiam speculorum
figuras,
sonos motibus congruere, haec inter se commutanda esse duxit,
siderum cursus Phoebi ac Musarum specie vestiendos, fabulae hilaritate
condiendam doctrinam. Hunc in modum musicarum rationum effigie leviter ac
venuste adumbrata caelestium conversionum naturam ac mores expressit: ut
quaecumque de illa trahendi vi, et gravitatis legibus deinde sunt comperta,
universa fere sub hic uno fidium involucro fuisse inclusa videamus. Quare cur
caeterae etiam philosophiae partes sane
controversiam omnem facile conficeres, si de occultandis doctrinis, atque eo
fabularum integumento celandis quaereremus. Quamquam enim hic (me intuens atque
arridens) inde ullam hujusmodi ne conjecturam quidem faceret: sed post stellarum
conversiones diu perspectas, et illas gravitatis vires ex ipsa caeli
observatione tandem patefactas tum primum harmoniae similitudinem siderum
motibus accomodatam fuisse, et post eventum nos Aedipos esse coepisse tecum
contenderet.
nos excitat. Sint enim haec, quae de naturae
causis atque effectibus dici possunt, magna aeque, nobisque percommoda, num
tamen idcirco perinde quadam naturae nobis tam finitimae sunt ac propinque?
Proinde quis unquam siderum, et caeli conversiones aeque, atque civitatum motus
ac mutationes ad sese pertinere existimat? Nuda scilicet ac vacua omnia animorum
perturbatione ista sunt, neque propterea cum illa humanarum rerum utilitate
comparanda, quae cum suavibus hisce
limites non terrae finibus
terminaverit, sed eo usque intelligendo perrexerit, quoad animo et cogitatione
potest pertingere; si non solum fluxa haec et brevia, sed immensa etiam ac
perennia mundi corpora, eorumque ingentes illos cursus conversionesque viderit,
quam se ille repente e socordia colliget, ac recipiet, et hujus tantae
magnitudinis animadversione excitatus, quam se antea hospitem ac peregrinum in
hac naturae universitate fuisse mirabitur! Cumque se non unius
ac divinitatem
fere quamdam tribuunt. Cum haec suis illi comptibus attigerunt, non intervalla
corporum tantummodo, magnitudines, celeritates cognoscimus, sed ad ipsam naturae
molitionem coram intuendam adducimur, interesse operi, motus, conversionesque
contemplari nobis videmur, divinarum denique actionum consiliorumque testes, ac
spectatores assidemus. Nullos alios ego quidem poetarum conatus, non scenas, non
theatra huic tantae pulchritudini comparo. Sed nimis longe nos
29 Hic innuitur tertia Kepleri lex, qua connectuntur inter se distantiae mediae planetarum a Sole cum temporibus periodicis, quibus nimirum ipsi integras periodos
absolvunt. Planetae, qui longius distant, longiore tempore conversionem perficiunt, atque id tali lege, ut etiam celeritates motuum tam reales, quam apparentes,
intuenti e Sole majores sint in planetis propioribus. Ea Kepleri lex sic exprimitur:
quadrata temporum sunt ut cubi distantiarum. Quae autem inde celeritatibus theoremata deducuntur, geometrarum
hic jam inaequalitates nonnullae motuum Lunae, qui sunt admodum
perturbati potissimum extra novilunia et plenilunia, quae ab astronomis dicuntur
syzygiae, nimirum in quadraturis et in octantibus.
Nodi orbitae lunaris jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed in singulis conversionibus magis regrediuntur ita, ut in fine singularum conversionum sint
aliquanto occidentaliores et idcirco evagentur per totam eclipticam motu, qui
respectu principii Arietis absolvitur annis 18, dieb. 224, hor. 5. Id exprimitur
per illud Primus ter senis dum evolvitur annus ab annis,
perturbati potissimum extra novilunia et plenilunia, quae ab astronomis dicuntur
syzygiae, nimirum in quadraturis et in octantibus.
Nodi orbitae lunaris jam progrediuntur, jam regrediuntur, sed in singulis conversionibus magis regrediuntur ita, ut in fine singularum conversionum sint
aliquanto occidentaliores et idcirco evagentur per totam eclipticam motu, qui
respectu principii Arietis absolvitur annis 18, dieb. 224, hor. 5. Id exprimitur
per illud Primus ter senis dum evolvitur annus ab annis, quod significat absolvi
motum intra annum decimum nonum.
Et
ejus extrema puncta, quorum alterum est apogeum, alterum perigeum, dicuntur apsides, illa quidem apsis summa, haec apsis ima. Hinc ille axis dicitur linea
apsidum. Haec linea motum itidem habet varium; jam enim progreditur in orientem, jam in occidentem redit. Sed hic e contrario in singulis conversionibus
progressus est major regressu et idcirco promoventur apsides. Integram autem
conversionem respectu principii Arietis absolvunt annis 8, diebus 309, horis 8,
min. 20, nimirum sub finem anni noni, quod hic exprimitur.
quidem apsis summa, haec apsis ima. Hinc ille axis dicitur linea
apsidum. Haec linea motum itidem habet varium; jam enim progreditur in orientem, jam in occidentem redit. Sed hic e contrario in singulis conversionibus
progressus est major regressu et idcirco promoventur apsides. Integram autem
conversionem respectu principii Arietis absolvunt annis 8, diebus 309, horis 8,
min. 20, nimirum sub finem anni noni, quod hic exprimitur.
45(44) Innuitur hic causa perturbationum
per eclipticam et lumen proprium; motus Lunae
multo propioris itidem in orientem, sed per orbitam obliquam et celerior ac uno
tantummodo ejus hemisphaerio illuminato a Sole cum phasibus inde deductis;
nodi demum orbitae lunaris eclipticam secantis in binis punctis, per quae Luna in
singulis conversionibus transeat bis.
2 Primo loco proponitur Solem, etiam cum totus deficit, revera non amittere suum
lumen, sed lucem ut prius emittere.
proponam tantummodo nonnulla magis
necessaria et quae facilius possint intelligi. Conjunctiones inferiores Veneris cum
Sole, sive occursus Veneris ac Terrae in eadem coeli plaga respectu Solis, sunt
admodum frequentes. Habentur enim quinquies intervallo annorum octo, quo Terra
absolvit octo conversiones circa Solem, et Venus parum admodum plus quam
tredecim. At ad hoc, ut Venus appareat in ipso Sole, requiritur, ut aliquis ex hisce
occursibus fiat prope nodum orbitae Veneris. Nam si is fiat in distantia aliquanto
majore a nodo, debebit Venus ibi ita distare ab ecliptica, in qua Sol
sit simul proxima nodo alteri.
Hic vero incipiunt jam proferri argumenta, quae positive evincant, revera ex interpositione Lunae oriri absolute Solis defectum.
Primo quidem eo die, quo eclipsis Solis accidit, Luna nusquam apparet, licet
singulis diebus fiat integra coeli conversio adeoque omnia loca, in quibus Luna
esse posset, veniant sub aspectum. Inde consequitur Lunam eo tempore respondere
eidem parti zodiaci, cui respondet Sol.
22 Confirmatur
percurrere totum telescopii campum. Interea lamellae
deferenti filum mobile adnexus est indiculus eminens extra machinulam, qua
micrometrum constat. Et in ipsius machinulae latere apponuntur divisiones respondentes singularum spirarum crassitudinibus, ubi indiculus ille denotat, quot
integris conversionibus cochleae promotum sit filum. Manubrio autem exteriori
ipsius cochleae adnexus est alter indiculus, qui cum ipsa cochlea convertitur. Et
machinulae circulus immobilis, cujus circumferentia divisa in partes aequales
quamplurimas et denotata ab indiculo gyrante exhibet partes
ab hoc situ filum mobile ad filum illud primum immobile, quod prior fixa percurrit, apparet, quantum illud astrum fuerit borealius vel
australius quam illa fixa. Et ex intervallo temporis inter binos appulsus ad idem
filum perpendiculare immobile et intervallo temporis, quo fixa integram conversionem absolvit, invenitur, quanto fuerit orientalius illud astrum quam illa fixa.
Ut astronomorum utamur vocabulis, definitur per distantiam inter filum mobile et immobile differentia declinationis et per differentiam temporis inter binos
appulsus differentia
circulum in orientem, posterior per quadrantem circuli hinc et inde
in Boream vel Austrum versus alterum e polis. Nimirum in globo Terrae habentur bini poli ut in coelo, circa quos fit motus diurnus, quorum alter dicitur
borealis et alter australis. Ab iis aeque distat circulus ille maximus conversionis
diurnae, quem lib. I. adn. 24 diximus appellari aequatorem. Omnes semicirculi,
qui abeunt ab altero polo ad alterum, dicuntur meridiani. Et eorum aliquem ad
arbitrium selectum geographi appellant primum meridianum. Plerumque autem
solet esse is, qui transit per insulam Ferri. Quod
fere unius minuti; et velocitas motus est
tanta, ut multo minus incertum observatorem reddat de momento phaenomeni.
Porro is non solum eclipsim patitur in umbram Jovis incurrens, sed et in ipsum
Jovis corpus umbram projicit, quae longioribus telescopiis deprehendi possit.
In singulis autem conversionibus defectum patitur; quae conversiones breviores
sunt duorum dierum intervallo.
Adhiberi possunt etiam eclipses aliorum satellitum, potissimum secundi, etiam
in mari, si calculus e tabulis initus corrigatur per praecedentes observationes.
(On a depuis réduit
est
tanta, ut multo minus incertum observatorem reddat de momento phaenomeni.
Porro is non solum eclipsim patitur in umbram Jovis incurrens, sed et in ipsum
Jovis corpus umbram projicit, quae longioribus telescopiis deprehendi possit.
In singulis autem conversionibus defectum patitur; quae conversiones breviores
sunt duorum dierum intervallo.
Adhiberi possunt etiam eclipses aliorum satellitum, potissimum secundi, etiam
in mari, si calculus e tabulis initus corrigatur per praecedentes observationes.
(On a depuis réduit les tables du second satellite presque
satis evincunt maculae ipsius. Eae
jam oriuntur, jam intereunt, una in plures discinditur, plures coalescunt in unam et
observantur in partibus admodum diversis. Et tamen omnes semper moventur
motu, qui est circularis circa eundem axem et eadem, saltem proxime, periodo
dierum 25 pro integra conversione. Hic tantus consensus satis evincit rotari Solem
ipsum et secum abripere in gyrum suam atmosphaeram ac cum ipsa maculas sive
nubes in ea innatantes.
25 Quaecumque
26 Si jam concipiatur motus totius massae circa eundem axem, apparebit in quavis
superficie sphaerica haberi circulum quendam maximum in medio, in quo celeritas maxima sit, dum circuli propiores polis conversionis ipsius eo minores sunt et
minorem velocitatem habent, quo ad polos magis acceditur. Hinc vis centrifuga in
illo ingenti circulo, qui dicitur aequator, erit major quam in reliquis, et prope polos vis erit ad sensum nulla.
Ea vi tota illa massa dissiparetur, nisi
hujusce spectri, si prisma
ita objiciatur cono radioso, ut ejus axis post ingressum in ipsum prisma percurrat
intra ipsum rectam tertio lateri parallelam, sive ut is aeque inclinetur ad utramque
superficiem refringentem. Ea positio facile acquiritur convertendo prisma circa
proprium axem. Qua conversione movebitur ipsum spectrum progrediens aliquandiu, tum regrediens. Illa positio, in qua progressus in regressum mutatur, est
illa ipsa quaesita positio.
33 In hujusmodi
ut in litterarum
amore ulli unquam concedam.
tum primo insurectionem personalem locum habere. Hinc
pariter factum, ut Alberti articulo 16, Vladislai decreti 7. ar. 2, anni 1608.
ante coronationem articulo 22, 1662. articulo 46. statueretur, proventus
regales, velut immutabili conversionis in defendendorum Regnorum conditione
affecti nemini impignorari, minus abalienari possint; hinc denique factum ut
articulo 2do Ladislai posthumi decreti 2di plane certi diaetaliter deputati
legerentur, qui (ut
conatu in eo desudavit, ut convertat et retineat subditos suos, hinc
partim policitationibus, partim praemiis, coactionibus etc. adegerit multa milia ad remanendum,
sic episcopus Toletanus Ximenes 1499‑o anno fertur ipse 50,000 baptisasse; sed fucata tantum
fuit haec conversio, ad vexas evitandas, interne tamen plurimi manserunt Iudaei, vel Mahometani;
et hanc superstitionem diu continuarunt ad posteros suos, praesertim Iudaei.
beneficionarium Flandriam versus deduci voluit, Eduardus hoc resciens impositis etiam navibus
oppressit fere omnes in mari; fractis semel Gallis fortunam ultro quoque
continuavit Eduardus; Tornacum celebrem urbem obsidione cinxit; interim in Scotia conversio
facta est: David Bruczeus Eduardum Baleolium dejecit e throno, haec res pessime habuit Eduardum,
hinc cum Gallis in annum unum indutias fecit et digressus est adversus Davidem in Scotiam; annus
tamen citius elapsus est quam aliquid decerni in Scotia potuisset, hinc Davidem
Musis notusque molosis
Marulić, Marko (1450-1524) [1480], Repertorium, versio electronica (), Verborum 315700, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - loci communes] [word count] [marulmarrepert].
Marulić, Marko (1450-1524) [1496], De institutione bene vivendi per exempla sanctorum, versio electronica (, Split), Verborum 186963, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarinst].
Brodarić, Stjepan (1490-1539) [1505], Epistulae, versio electronica. (), Verborum 166, Ed. Petrus Kasza [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [brodaricsepistulae].
Grisogono, Federik (1472-1538) [1507], Speculum astronomicum, versio electronica (), Versus 100, verborum 18852, Ed. Mihaela Girardi-Karšulin Olga Perić Tomislav Ćepulić [genre: prosa oratio - epistula; prosa oratio - oratio; prosa oratio - tractatus; poesis - ode; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [grisogonofspeculum].
Marulić, Marko (1450-1524) [1516], Evangelistarium, versio electronica (), Verborum 155872, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmareuang].
Marulić, Marko (1450-1524) [1517], De Veteris instrumenti uiris illustribus, versio electronica (), Verborum 29840, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - vita] [word count] [marulmarvirill].
Marulić, Marko (1450-1524) [1519], De humilitate, versio electronica (), Verborum 81625, Ed. Branimir Glavičić [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [marulmarhumil].
Marulić, Marko (1450-1524) [1522], Tropologica Dauidiadis expositio, versio electronica (), Verborum 5871, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - expositio] [word count] [marulmartrop].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1527], Dialogus Sylla, versio electronica. (), Verborum 15372, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [andreisfsylla].
Grbić Ilirik, Matija (1503/1512 - 1559) [1559], Aristeae historia cum conversione Latina, versio electronica (), Verborum 3353, Ed. Nino Zubović [genre: prosa oratio - historia; prosa oratio - versio] [word count] [grbicmaristea].
Andreis, Franjo Trankvil (1490-1571) [1570], Reverendissimo et observandissimo d. Domino meo Antonio Verantio Archiepiscopo Strigoniensi etc. in Hungaria, versio electronica (, Tragurii), Verborum 1755, Ed. László Szalay Gusztáv Wenzel [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [andreisfepist15700202].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars prima, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis1].
Vlačić Ilirik, Matija (1520-1575) [1581], Clavis scripturae sacrae, pars secunda, versio electronica (), 600000 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus; prosa - vocabularium; poesis - elegia; poesis - epigramma] [word count] [flaciusmclavis2].
Getaldić, Marin (1566-1626) [1603], Promotus Archimedes seu De variis corporum generibus gravitate et magnitudine comparatis, versio electronica (), Verborum 19625, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - tractatus] [word count] [getaldimpromo].
Kitonić, Ivan (1561-1619) [1619], Directio Methodica processus iudiciarii iuris consuetudinarii Inclyti Regni Hungariae, versio electronica (), 154 versus, verborum 69145; 12 epigrammata, 12 capita, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [kitonidirmeth].
Levaković, Rafael (o. 1597 - o. 1650) [1639], Ad Benedictum Uinkouich episcopum epistulae XI, versio electronica (), Verborum 6550, Ed. Šime Demo [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [levakovrepist].
Palmotić, Džore (1606.-1675.) [1670], Epistula Francisco cardinali Barberino, versio electronica (), 1382 verborum, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa - epistula; prosa - dedicatio] [word count] [palmoticdzepist].
Rattkay, Ivan (1647–1683) [1683], Relatio Tarahumarum Missionum eiusque Tarahumarae Nationis Terraeque Descriptio, editio electronica (), 9250 verborum, Ed. Ludwig Fladerer [genre: prosa oratio - relatio] [word count] [rattkayitarahum].
Vičić, Kajetan (?-ante 1700) [1686], Thieneidos libri sex, versio electronica (), 5415 versus, verborum 33672, Ed. Gorana Stepanić [genre: poesis - epica] [word count] [vicickthien].
Đurđević, Ignjat (1675-1737) [1738], Sanctae Margaritae Cortonensis... conversio, versio electronica (), versus 437, verborum 2735, Ed. Martin Muhek [genre: poesis - epica; poesis - carmen] [word count] [djurdjevimargarita].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1747], Philosophiae versibus traditae libri sex, versio electronica (), 11229 versus, verborum 82047, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - didactica] [word count] [staybphilos].
Krčelić, Baltazar Adam (1715-1778) [1748], Annuae 1748-1767,versio electronica (, Zagreb), Verborum 244601, Ed. Tadija Smičiklas [genre: prosa oratio - historia] [word count] [krcelicbann].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1749], Operum omnium tomus I, versio electronica (), Verborum 68552, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - dialogus] [word count] [skrl1].
Stay, Benedikt (1714-1801) [1755], Philosophiae recentioris versibus traditae, versio electronica (, Rim), 24209 versus (24170 epici), verborum 184044, Ed. Neven Jovanović [genre: poesis - epica; poesis - epigramma; prosa oratio - dialogus] [word count] [staybphilrec].
Bošković, Ruđer (1711-1787) [1761], De solis ac lunae defectibus, versio electronica (), 5828 versus, 91294 verborum, Ed. Branimir Glavičić [genre: poesis - epica; poesis - epistula; paratextus prosaici - commenta] [word count] [boskovicrdsld].
Baričević, Adam Alojzije; Škrlec Lomnički, Nikola (1756-1806; 1729-1799) [1780], Epistolae, versio electronica (), Verborum 2018, Ed. Teodora Shek Brnardić [genre: prosa oratio - epistula] [word count] [baricevaaepist].
Škrlec Lomnički, Nikola (1729-1799) [1790], Discursus in secundum membrum propositionum regiarum seu opinio de insurectione in Regno Hungariae, versio electronica (), Verborum 10693, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [skerlendisc].
Barić, Adam Adalbert (1742-1813) [1792], Statistica Europae, versio electronica (), Verborum 91598, Ed. Neven Jovanović [genre: prosa oratio - tractatus] [word count] [baricastat].
Sabolović, Martin (1730-1801) [1792], Carmen macaronicum in Crisienses 1792, versio electronica (, Zagreb), 31 versus, verborum 222, Ed. Olga Perić [genre: poesis - satura; poesis - macaronicum] [word count] [sabolovicmcrisienses].
|
Zbirka Croatiae auctores Latini, rezultat Znanstvenog projekta "Digitalizacija hrvatskih latinista", dostupna je pod licencom Creative Commons Imenovanje-Nekomercijalno-Dijeli pod istim uvjetima 3.0 Hrvatska.
Podatke o projektu vidi na www.ffzg.hr.
Za uporabe koje prelaze okvire ove licence obratite se na http://www.ffzg.unizg.hr/klafil/dokuwiki/doku.php/z:digitalizacija-hrvatskih-latinista.