Your search found 5813 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-5813:

prosiluisse, ut pueri sarcophagum S. Domnii trahentes, vehementerque ab solis aestu, viaque laborantes inde aquam ad levandam sitim haurirent; illud quoque adjecit, numquam ex eo tempore cessasse latices illos profluere, quibus ab S. Domnio nomen obvenit; ea enim aqua S. Domnii dicitur; ac praeterea coelestem vim eidem fonti ad propulsandos morbos inditam esse, Aqua S. Domnii ad pellendos morbos mire eficax. ut si quis incommoda valetudine affectus anniversario translationis die inde pauxillum aquae ad potandum pari pietate ac fiducia sumeret, statim ab

expellere
Ex arce Regni nobilis,
Cruenta bella praeparat
In saeva monstra Tartari.
Aspirat ipsi praepotens
Caelestis aulae sceptriger
Dum mira in aegris efficit,
Majora vero in mortuis.
Praetor furit Maurilius
Ditis minister impius,
Ferit securi Domnium,
Ut victor in Coelum evolet
Onustus hic victoriis
Ereptus imis sordibus
Jam splendet inter coelites
Clarus corona gloriae.
Summo Parenti gloria
Sit, et Parentis

Verbo sanas, et mortuum
Matri ploranti filium
Ad vitae lucem revocas.
Cum Pyrgo palam disputas,
Qui videbatur sapiens
Sibi, sed vere nescium
Religionis approbans.
Non furens Maurilius
Praetor te minis terruit,
Spernis saeva supplicia,
Dum Christum cunctis praedicas.
Ille cervicem gladio
Secare quidem potuit,
Sed separare minime
Te nunc a tuo Domino.
Nunc coronatus gloria
Nos Praesul noster aspice,
Per te adepti

v. Ora pro nobis et c. Ad Benedictus. Antiphona. Pontificum norma, splendor, pretiosaque gemma, Serta venustatis retinens cum martyrizatis, Scandere celsorum da nobis regna polorum, Qui barathri claustris puerum precibus revocasti.

tuae. Ave Pontifex, et Apostole credulitatis nostrae. Ave speculum sanctitatis, et justitiae. Per te Christo credidimus. Per te in Christo salvemur. Ora pro populo, interveni pro Clero, ut nullus de tuis praeda fiat hostis. Allel. Posuisti Domine super caput ejus coronam de lapide pretioso. Alleluja. Evangelium. Designavit Dominus et c. Credo. Offertorium. Ave Beate Domni unica spes Spalati. Ave gemma fidei nostrae. Ave lumen Dalmatiae. Ora pro nobis Christum omni tempore. Allel.

Postcom. B. Domnii Pontificis et Martyris tui, Domine, precibus confidentes, praesta quaesumus, ut per ea, quae sumpsimus, aeterna remedia sentiamus. Per Dominum nostrum et c. In die octava Missa sicut in die festo, praeter orationes, quae sequuntur. Deus, qui nos S. Domnii Martyris atque Pontificis natalis concedis diem celebrare octavum: praesta quaesumus, ut cujus recolimus festa, per ejus gradiamur exempla. Per Dominum nostrum. Secreta. Suscipe Domine sacrificium

cultum esse vellet. Joannis inde auctoritas et exemplum apud posteros valuit. Credibile porro est ipsimet Joanni Salonitanos auctores fuisse colendi S. Domnii, quippe cum ad eas insulas e regione obversas littori urbique Salonitanae, sive commercii causa, sive ex itinere appellare consueverint. Praeterea a quibus de sanctitate et miraculis S. Domnii multa et praeclara accepisset, ab iisdem, ut opinari fas est, exemplum sumpsit ejusdem cultus cum Deiparae Virginis religione conjungendi. Nam Salonitani jampridem corpus S. Domnii in urbem illatum in eodem templo perhonorifice condiderunt,

habentur ęcclesię. A confinio territorii prelibate ecclesię sancti Domnii usque ad locum qui dicitur Saline quicquid infra est mons siue uallis a maris ripa usque ad uineam Tilsto Cosse Omnia enim ista nostro proprio acquisiuimus pretio: ideo in domo dei dedimus 2. Nam in primis terram in qua sita uidetur ecclesia, comparauimus a Pribistrio pro duobus solidis

Iohannes, uolentes per iniustitiam tollere prefatum molendinum. Vnde preiudicauit eos Vilcana brauaro ita dicente: Fili sine 141 requirere prefatum mulendinum quia praue illum requiris; nam ego scio quod pretium tulit exinde, et pretium dedit Ciclę pro seruitute sua. Coram presentia Dobromiri fili Saraceni, et filio Tripuni Zurra, Priuet Dedo

Iohannes, uolentes per iniustitiam tollere prefatum molendinum. Vnde preiudicauit eos Vilcana brauaro ita dicente: Fili sine 141 requirere prefatum mulendinum quia praue illum requiris; nam ego scio quod pretium tulit exinde, et pretium dedit Ciclę pro seruitute sua. Coram presentia Dobromiri fili Saraceni, et filio Tripuni Zurra, Priuet Dedo 37.

modo ut quę ibi sunt oblata, regant, custodiant, conseruent, et ab omni perturbationis incursu defendant. Cotidianum ut habeat officium, elaborent non ad opus suum, sed ad ęcclesie et ibi seruientibus illud custodiant. Quod si, quod absit, aliquis eorum aliter preter quod precipimus egerit, ut ad suum opus illud retinuerit, iratum habeat trinum et unum deum, et maledictionem CCCX. et VIII. sanctorum patrum consequatur et in perpetuo nostram possideat maledictionem.

principis apostolorum pro remedio animę nostrę meique uiri nec non filiorum meorum. Quod si, quod absit, aliquis preter quod precepimus, egerit, iratum habeat trinum et unum deum, et nostram maledictionem consequatur. Hęc oblata sunt coram Duymo priore et Georgio Usdischa et omnes monachas sancti Benedicti.

omnia gesta, ac bella eorum scripta sunt, ex sclavonica littera verterem in latinam, vim inferens meae ipsae senectuti, vestrae postulationi fraterna coactus charitate parere studui. Verum tamen nullus legentium credat, alia me scripsisse praeter ea, quae, a patribus nostris, et antiquis senioribus veridica narratione referre audivi. I Regnante in urbe

in Transmontana subiugaret. Inter haec imperator Constantinopolitanae urbis congregans exercitum contra Ostroyllum misit eo, quod audierat, eum remansisse cum paucis in Praevalitana urbe. Praeterea venientes, qui ab imperatore missi fuerant invenerunt sicut dictum est Ostroyllum cum paucis; attamen quia vir forti animo erat, paravit se ad bellum. Commisso itaque bello cecidit Ostroyllus et interfectus est, et

Accepit regnum filius eius Bladinus, et in via patris sui ambulavit et possedit regnum patrum suorum cum pace, genuit quoque filium quem Ratomirum vocavit, qui ab infantia sua coepit esse durus valde, atque superbus. Praeterea regnante Bladino exiit inumerabilis multitudo populorum a magno flumine Volga, a quo et nomen caeperunt. Nam a Volga flumine Vulgari usque in presentem diem vocantur. Hi cum uxoribus, et filiis, ac filiabus, atque cum

donis a rege datis reversi sunt ad loca sua. Similiter bani et supani atque centuriones noviter ordinati cum universo populo laudantes Deum, et salutantes regem, abierunt unusquisque in provinciam, et regionem suam. Regnavit praeterea rex sanctissimus XL annos, et menses quatuor, genuitque filios, et filias, et septima decima die intrante mense martio mortuus est, sepultusque est in ecclesia Sanctae Mariae in civitate Dioclitana honorifice, et cum

filium, cui Radaslavus nomen imposuit. Post haec in pace quievit. XXII Post eum regnavit Radaslavus, qui patris sui vestigia secutus, omni bonitate fuit ornatus. Praeterea genuit filium, quem Ciaslavum vocavit, qui iuvenis effectus, coepit esse inobediens patri suo. Eo tempore banus Croatiae Albae cum suis omnibus rebellaverunt regi. Tunc rex Radaslavus congregans exercitum partem exercitus dedit

causam cum honore susceperunt regem, et omnes eius, et duxerunt ad civitatem Sypontinam. Inde perexit Romam ad limina apostolorum Petri, et Pauli, ab illa autem die petra illa vocata est Radaslavi camich sive petra. Ciaslavus praeterea maledictus a patre coepit regnare. Eo tempore erat quidam adolescens nomine Tycomil in partibus Sraga filius cuiusdam presbyteri de vico Rabici, pascebatque greges ovium cuiusdam principis, cui nomen Budislavus, et quia Tycomil

nec banum ausus est se vocare, sed tantum iupanum maiorem, et ideo, quoniam praeerat caeteris iupanis Rassae. Sicque dominaverunt terram multis temporibus. XXV Praeterea parentes regis Radaslavi, et milites, qui cum ipso erant Romae, audientes quod accidit, rogaverunt regem, ut uxorem acciperet, qui coactus eorum praecibus accepit uxorem Romanam, valde

Ungaris, et facta est eis contritio magna, ab illo ergo die dicta est planities illa, in qua factum est proelium, Bellina nomine regis ob victoriam, quam habuit ibi rex usque hodie. Post haec Ungari ad regem miserunt quaerendo pacem. Rex praeterea fecit pactum cum eis hoc modo, ut ab illo die in antea non auderent transire flumen Sava, et a loco unde surgit, et sicut currit usque quo intrat in magno flumine Donavi, neque homines regis transirent in illam partem, neque illi

dicitur, cum omni gente sua. Veniens post haec imperator cum exercitu, et cernens, quod regi praevalere non posset partem sui exercitus ad montis pedem reliquit, partemque secum ducens ad expugnandam civitatem Dulcinium perrexit. Erant praeterea per montem Obliquum igniti serpentes, qui statim ut aliquos percutiebant, absque ulla tarditate moriebantur, coeperuntque magnum damnum facere tam de hominibus, quam de animalibus. Tunc rex Vladimirus orationem fudit ad dominum

devastavit, ita ut terra videretur esse sine habitatore. Pertransivit imperator sic devastans tam maritimas, quam et montanas regiones usque Jadram postea per Bosnam, et Rassam reversus est in locum suum. Praeterea Vladimirus tenebatur in vinculis, ieiuniis, et orationibus vacans die, noctuque, apparuit ei in visione angetus Domini confortans eum et nuncians ei ea que ventura erunt quomodo eum Deus

cruce suspensus est, sed in lignea; ergo, si vera est fides tua, et verba tua vera sunt, per manus religiosorum hominum crucem legneam mitte mihi, et fide, et virtute domini nostri Jesu Christi spem habendo in vivificam crucem, ac pretiosum lignum, veniam . Tunc accersitis duobus episcopis, et uno heremita, mentiendo illis maligne fidem suam, dedit illis crucem ligneatn misit eos ad regem, qui venientes salutaverunt regem et fidem atque crucem dederunt. Rex vero

regem, qui venientes salutaverunt regem et fidem atque crucem dederunt. Rex vero accipiens crucem pronus adoravit in terra et deosculatam recondidit in sinu suo; assumptisque paucis secum perrexit ad imperatorem. Praeterea iusserat imperator per viam ponere ei insidias, ut transeunte eo insurgerent ex adverso, et interficerent eum. Deus autem omipotens, qui ab infantia custodivit famulum suum noiuit extra homines dormitationem accipere, nam misit

manibus crucem dedisset, et hac de causa per viam insidias illi imposuerat. Sed cum iam videret denudatum opus suum nequissimum sedens ad prandium, misit gladiatores, qui eum decollarent, orante praeterea rege, milites circumdederunt eum, ut autem cognovit rex, vocatis episcopis et haeremita, qui ibidem aderant, dixit: Quid est domini mei? Quid egistis? Quare me sic decepistis? Cur verbis, et iuramentis vestris credens, sine

acta eius per ordinem scripta sunt et agnoscet profecto, quod ipse vir sanctus unus spiritus cum Domino fuit et Deus habitavit cum eo, cui honor, etc. XXXVII Praeterea Dragimirus, frater beati Vladimiri, audiens mortem imperatoris, congregavit populum et exercitum, ut terram, et regnum patrum suorum sibi vindicaret. Igitur veniens in culfum civitatis de Cattaro iussit transfretare populum.

et navium multitudine, coepit debellare terram, obtinuitque totam Bulgariam, Rassam, et Bosnam, totamque Dalmatiam, omnesque maritimas regiones usque in finibus Inferioris Dalmatiae. Dobroslavus praeterea, quod sapiens et ingeniosus esset, coepit se subdare Graecis, et esse quasi adiutor, et socius eorum equitabatque cum eis per provincias, et Graecis oculte consilium dabat ut dure, et iniuste se agerent contra populum. Similiter

contritio, et plaga magna in Graecis die illa; regnum vero Dobroslavi crescebat et multiplicabatur quotidie. Dedit tandem rex filio suo Radoslavo iuppaniam, quae Kezca vocatur eo quod in bello fortis, et victoriosus extitit. Audiens praeterea Graecorum imperator quod evenerat, ira magna iratus, et tristis animo effectus, misit statim legatos cum auro, et argento non modico, ut darent iuppano Rassae, et bano Bosnae, et principi regionis Chilnanae, ut mitterent

hoc factum. Post hoc filii regis obtinuerunt totam terram Duracinorum usque ad flumen Daiussium, aedificaveruntque ibi castellum et posuerunt in eo viros fortes, qui exeuntes depraedabant Graecos, et captivabant eos quotidie. Regnavit praeterea rex gloriosus Dobroslavus XXV annis, et cadens in lectulo mortuus est in Prapratna in curia sua. Filii autem eius congregantes se fleverunt illum et sepelierunt in ecclesia Sancti Andreae in capella sua cum magno honore et

filio Petrislavo ad dominandum. Post hoc perrexerunt Bulgariam et commiserunt proelia multa cum Graecis, et Bulgaris, et obtinuerunt totam Bulgariam, quam provinciam dedit rex Michala Bodino filio suo ad regendum. Praeterea Bodinus imposuit diadema capiti suo, et iussit se vocari imperatorem. Imperator Graecorum hoc audiens iratus, et congregans validam multitudinem misit ad debellandum Bodinum, et Bodinus congregans multitudinem exiit obviam eis

quia displicuit Deo peccatum patris eorum propter periurium huc, illucque per provincias equitantes, et bella plurima committentes, omnes in bello mortui sunt vivente patre eorum, non uno quidem die, sed quisque tempore suo. Regnavit praeterea rex Michala XXXV annis; et mortuus est, sepultusque est cum magno honore in monasterio Sanctorum martyrum Sergii, et Bachi. XLI Post haec accepit regnum Radoslavus frater

grande litigium, atque discordiam esse inter fratres posuit se in medio una cum clero, et populo, locuti sunt eis, miseruntque paccm inter eos, iuraveruntque sibi invicem Bodinus cum fratribus, ut pacifice et quiete viverent. Praeterea Branislavo nati sunt sex filii, quorum nomina sunt haec: primogenitus Praedica, Petrislavus, Gradicsa, Tvardislavus, Dragellus, et Grubessa, Bodino autem regi nati sunt fllii quatuor de Jaquinta, filia Archiriz de

caeteri, qui erant in civitate sentientes quod quidam vellent tradere civitatem regi, praeparatis naviculis intrantes omnes in eis, navigaverunt Spalatum; inde transfretaverunt Apuleam, et inde Constantinopolim ad imperatorem. Praeterea rex caepit civitatem Ragusium et aedificavit ibi castellum, et post ea reversus est in Scodarin. Regnavit autem XXVI annis, et in XXII decolavit fratres suos, expletisque XXVI annis, et mensibus quinque in regno suo,

rex ut Gradicnam fratrem eorum tertium posset decipere, et ad se attrahere ut postea perderet eos. Igitur Gradigna manens in Rassa accepit ibi uxorem, de qua genuit quatuor filios: primus Radaslavus, Lobari, et Bladimirus, praeterea Dragilus cum omnibus terrae suae intravit in Podgoream regionem, et obtinuit Onogoste, et alias plurimas iuppanias. Videns autem rex, quod prudenter se ageret, valde ei placuit. Deinde consilio Dragili congregans rex

venerunt, et ceperunt terram usque Vuraneam, et usque Antibarim. Sed quia dux ire volebat Constantinopolim Gradigna relinquens nepotem suum Borosci in Obliquo ad custodiendum castellum transportaverunt ducem usque Durachium. Praeterea rex Georgius iratus iussit Dragillum, et Mihala, nepotem eius, privare lumine coeli, eo quod Gradigna cum fratre suo debellarent illum. Postquam autem dux Pirogorti ivit Constantinopolim, venit alius dux Durachium,

postea tota terra regis Georgii. At Gradigna cum suis coepit comprehendere terram, et persequi regem, alia autem ex parte Rassani eum persequebantur. Rex autem cum suis per montana, et per silvas huc illuc fugiens latitabat. Praeterea videns rex undique persecutionem sibi accidere, nesciens quid ageret, intravit in castellum, qui Obolon dicitur. Tunc Gradigna obtinuit terram usque Decatarum, praeter castellum quo rex tenebatur. Inter haec dux venit

per montana, et per silvas huc illuc fugiens latitabat. Praeterea videns rex undique persecutionem sibi accidere, nesciens quid ageret, intravit in castellum, qui Obolon dicitur. Tunc Gradigna obtinuit terram usque Decatarum, praeter castellum quo rex tenebatur. Inter haec dux venit in Scodarim, et Gradigna misit ad eum, ut quantocius veniret quatenus caperent castellum, et regem, qui veniens cum exercitu obsederunt castellum. Tunc hii qui amici, et

qui accepto regno coepit regere populum cum omni iustitia. Erat sane vir timens, ac diligens, Deum pius, et misericors viduarum, et orphanorum protector, atque defensor, et in omnibus actibus siris omni bonitate praecipuus. Praeterea hii qui dispersi erant per regiones, et provincias, et in Apulia, audientes vitae eius bonitatem reversi sunt ad loca sua, et ad patriam suam, et repleverunt, et habitaverunt terram, quae iam quasi destructa, et

sed bonis omnibus expoliatus ad diuersa metalla et ad fodiendas arenas exul patria dampnaretur. 2Itaque in diuersis mundi partibus iussit imperator ob augustalem memoriam multa edificia erigi. Ad quorum laboriosas operas dampnaticios quosque, maxime christianos, mitti precepit. Preter alia quidem multa edificia Rome fecit fieri termas. In Pannonie partibus in confinio Rutenie quoddam construxit edificium ex lapidibus porfireticis satis excellens, quod adhuc, licet dirutum, magnum tamen inde transeuntibus admirationis spectaculum prestat, sicut legitur in ystoria quatuor

Cepit itaque multis ei suadere sermonibus, ut ordinem sacerdotalem susciperet. Sed Honoratus suspicans dolum in causa uersari non acquieuit ordinari. Videns autem Natalis calliditatis sue uersutias non satis ad uotum procedere, protinus conuocato clero uerbum proposuit. Et quasi magne necessitatis pretensa occasione cepit archidiaconum pro suscipiendo sacerdotio compellere uiolenter. Sed cum archidiaconus in contradictione persisteret, archiepiscopus eum ab officio et beneficio suspendit. Tunc Honoratus ad papam Pelagium missa supplicatione postulauit, ut archiepiscopo preciperet, ne ipsum

totum prauitas occupabat. Timor Dei, sanctorum reuerentia, misericordia et pietas expirauerant, odia, rapine, usure, periuria et alia facinora totam inuaserant ciuitatem. Relligio erat derisui, clerus contemptui, humilitas superbie succumbebat. Debita subtrahebant ecclesiis, indebita exigebant. Preterea rector ciuitatis non communiter, sed diuisim querebatur; nec qui prodesset omnibus, sed qui priuatim aut amicorum comodum aut inimicorum incomodum procuraret. Et sic in ciuitate multi erant domini, pauci subditi, multi precipientes, pauci obedientes, non quasi patriam diligebant, sed quasi

Et sic in ciuitate multi erant domini, pauci subditi, multi precipientes, pauci obedientes, non quasi patriam diligebant, sed quasi hostilem terram predari rapaciter satagebant, sumptus reipublice potentiores quique diripientes totum opus communis seruitii miseris pauperibus imponebant. Preter hec uero improba Venus omnem ordinem, omnem sexum et etatem absque ullo pudoris uelamine sordidabat. Dissolutio uoluptatis marcebat in iuuenibus, obstinatio auaritie rigebat in senibus, ueneficia in mulieribus, peruersitas in omnibus abundabat. Iniurias illatas conciuibus pro gloria

dirute applicuerunt. Et uidentes locum satis habilem ad manendum parauerunt ibi aliquod munimentum et habitauerunt in eo. Et quia situs loci propter adiacentes insulas et propter comoditatem portus multum eis placebat, non habebant iam necesse ad Salonam redire. Nichil enim eis uidebatur deesse preter fluuium Yadrum, qui ex orientali parte Salonitane urbi multum delectabiliter influebat. De quo legitur in Lucano: Qua maris Adriaci longas ferit unda Salonas et trepidum in molles zefiros excurrit Yader. Hoc igitur sepius nominato urbi nomen impositum est Yadria uel, ut quibusdam placet, ab

Spalatum detulerunt. Quam aperientes non corpus beati Domnii, sed corpus beati Anastasii martiris inuenerunt. Protinus ergo die sequenti reuertentes Salonam de eodem loco sarcofagum beati Domnii effoderunt et cum summa festinatione Spalatum transferentes deuotione nimia amborum martirum pignora pretiosa locauerunt in prenominata Dei Genitricis ecclesia, ubi dante Domino usque hodie requiescunt. XIII. Cathalogus archiepiscoporum de quibus extat memoria 1Igitur duces Sclauonie habere ceperunt in magna ueneratione ecclesiam beati Domnii

et inferioris Dalmatie obediebant utpote suffraganei ab antiquo. Ipsi autem archiepiscopi non Spalatenses sed Salonitani appellabantur. Postquam autem per predicationem predicti Iohannis ac aliorum presulum Salonitanorum duces Gothorum et Chroatorum ab Arriane hereseos fuerant contagione purgati, preter episcopos Dalmatie in Sclauonia fuerunt alique statute episcopales ecclesie: uidelicet ab oriente fuit episcopus Delmitanus, unde Dalmatia dicta est, ab occidente fuit episcopus Sciscianus, ubi beatus Quirinus martir quondam extitit presul. 3Denique post Salone interitum

Sicque diuino iudicio miserabiles episcopi et omnes, qui cum eis erant, perierunt. 2Tunc ciues urbium predictarum missa relatione ad summum pontificem nuntiauerunt de naufragio episcoporum suorum, suppliciter postulantes eximi a subiectione ecclesie Spalatensi satis probabilem pretendentes occassionem, quia periculosum illis erat tam remotam ecclesiam uisitare. Quam ob rem Romanus pontifex annuit petitioni eorum omnesque episcopos a Ragusio superius absoluit a uinculo, quo tenebantur antique metropoli Salonitane. Statuitque nouam metropolim in ciuitate Antibarensi et

Vladisclauo rege migrante ad Dominum, Colomannus sibi in regno successit. Hic, cum esset uir ferocis animi, proposuit totam teram usque ad mare Dalmaticum suo dominio subiugare. Venit ergo cum multo armorum apparatu et optinuit ceteram partem Sclauonie, que a Vladisclauo fuerat pretermissa. 7Itaque ad mare usque peruenit, ut ciuitates maritimas occuparet. Tunc ad Spalatensem ciuitatem primo accessit, petens pacifice, ut sua se sponte dominatui eius subicerent, nec ante permitterent destrui se et sua. At uero Spalatenses obfirmatis bene portis per

pastore effecti ad propria sunt reuersi. 3Raynerius autem suscepto dignitatis pallio gaudens et letus cum nostris nuntiis iter arripuit ueniendi. Descenderunt ergo Rauennam. Habebat autem Raynerius archiepiscopus uasa argentea non modica, pecuniam et indumenta pontificalia pretiosa. Cum autem timerent in mari latrocinia piratarum, noluerunt predictas opes secum in naui portare, sed includens eas archiepiscopus in quodam dolio recommendauit seruandas apud sancte Marie monasterium de portu Rauennate, mandans ut nulli hominum illud depositum traderetur, nisi ad manus

ad Emanuhelem imperatorem ipsumque ex parte suorum ciuium multum reuerenter salutans ualde honorifice ab imperatore susceptus est et quamdiu ibi mansit, satis uenerabiliter impensis ex curia affluenter exhibitis procuratus est. Cum autem redeundi licentiam a principe postulasset, donauit ei munera pretiosa satis et non pauca. Sicque ad ecclesiam suam gaudens et locuples est reuersus. 10Fuit autem Raynerius uir ualde constans et intrepidus nec patiebatur aliquid de iuribus et facultatibus ecclesie deperire. Unde factum est, ut quodam tempore iret ad montem Massarum, ut

Venetias aduenerunt petentes dari sibi passagium ex classe conductitia Venetorum. Tunc inita pactione de quantitate pecunie pro nautis ac nauibus persoluenda, Veneti eis expediuerunt quinquaginta galeas et totidem magnas naues ac totidem alias ad subuectionem equorum et uictualium et armorum. Preter hec autem fuerunt et aliarum nauium expeditiones priuatim conductarum factusque est stolus naualis exercitus copiosus. Hoc etiam Veneti conditionaliter Francigenis studuerunt apponere, ut ubicumque ipsi uellent cum toto exercitu applicare, tenerentur ex pacto contra omnes homines Venetos

eorum sunt animi mitigati. Nam archiepiscopus omnia ipsis restituit et sic cum pacis gaudio ad propria sunt reuersi. 11Fuit autem Bernardus uir scolasticus, triginta annis et eo amplius Bononie in scientiarum studiis fuerat comoratus habuitque libros plurimos bonos et pretiosos, quos suis nepotibus largitus est emitque eis magnum domicilium et turrim iuxta portam orientalem Perusine ciuitatis satisque ditauit eos in uita sua. Fecit autem quandam compilationem contra hereticos, composuit etiam librum sermonum. Iste extraxit corpus beati Anastasii ab altari ueteri

Itaque cum aliqua fiebat mentio de electione facienda, ipsi astuta cauillatione uoces murmurantium comprimebant. Simulabant enim se uelle eligere et nominabant pueros filios nobilium de Hungaria, qui etatis imbecillitate ad pastorale fastigium prouehi non ualebant, occasiones subdolas pretendentes dicebant utile fore ecclesie et ciuitati, si tales habuerimus principes in regis curia protectores . 2Cum ergo his malignis dilationibus ecclesia Spalatensis foret iam biennio supplantata, diaconus quidam, Petrus nomine, erat ualde curiosus et impatiens. Hic

nostrum irruerent, homines opprimerent, animalia predarentur. Nam quod erat immanissimi sceleris, cuncta hec perpetrabant facinora consilio et fauore quorundam pernitiosorum ciuium, qui emolumentum aliquod ex illis predonibus expectabant. Eorum etenim animalia signata erant, propter quod hostes ea pretereuntes ad rapienda alia conuolabant. 3Hoc est quod maxime ad communem spectat pernitiem, cum in una ciuitate dissimiliter uiuitur et cum hostis publicus priuatim habetur amicus, cum nec bellum communiter geritur nec pax unanimiter obseruatur. Illi siquidem urbi proximum

temptabat eum demulcere loquellis timens, ne qua criminalis actio contra se intentaretur ab eo. Sed archidiaconus parum credulus blanditiis archiepiscopi sciens eum consuetum esse cum tempore uerba uultumque mutare, causam suam coram cardinali sollicite promouebat. Sotii sui omnes recesserant preter unum. 9Itaque die statuta ambe partes ad iudicium accesserunt. Tunc archidiaconus conscripto libello cepit in archiepiscopum quedam crimina denuntiando intentare. E contra archiepiscopus cum suo cetu inepta quedam et nil iuris habentia in archidiaconum confingebant

sine rectoris gubernatione manebat, non ante sed retro ire debebat. Superbie pestis precipue uigebat in ea ita, ut qui potentiores esse uidebantur, uel rectores seu consules, paruam curam de communi utilitate haberent, immo pro modico sui lucri emolumento maximum communitatis commodum uenundabant. Preterea furta, cedes, rapine et omnia mala perpetrabantur impune. Non enim unicus erat, qui gubernationis moderamen super omnes teneret, sed uniuerse ciuitatis uulgus pro sua uoluntate singillatim dominos sibi de potentioribus fecerant, quorum iniquo freti patrocinio, multa scelera presumebant. Et

ecclesie et aduocatus cleri contra omnium se obloquia opponebat. Denique tanto amoris studio de uita et moribus singulorum ciuium perquirebat, ut ante annum actus et nomina predisceret senum et iuuenum, puerorum etiam, ita ut omnium haberet notitiam ac si natus et nutritus in hac urbe fuisset. Preterea in exibendo honore hospitibus ita liberalis erat, ut plerique antea ciuitatis inimici, propter ipsius curialitatem amicissimi efficerentur. Veraces amabat, mendaces uitabat, ambulans in uia immaculata hic sibi ministrabat. In bello magnanimus et audax, in pace mansuetus et blandus, nullus

et permittentes eos abire, non impetuose, sed pedetentim insequebantur eos ex utraque parte non sinentes eos huc aut illuc diuertere. Iacebant autem per uias infelicium opes, uasa aurea et argentea, purpurea indumenta et arma copiosa. Sed Tartarorum inaudita crudelitas nil curans de spoliis omnem pretiosarum rerum parui pendens predam in sola hominum cede crassatur. Cum enim uiderent iam itineris labore defessos nec posse ad arma manus extendere nec pedes ulterius ad fugam laxare, tunc ceperunt hinc et inde iaculis infigere, gladiis obtruncare, nulli parcere, sed omnes feraliter trucidare.

unum agmen commisit ad pugnam, unus interitus inuoluit ad penam. Igitur si qui ex illa uoragine euadere potuerunt, nullam spem habebant diffugii a facie gladii imminentis, cum tota terra quasi locustis esset repleta hostilibus turmis, quibus nulla erat pietas parcere prostratis, misereri captiuis, preterire lassos, sed uelud agrestes belue nil nisi humanum sanguinem sitiebant. Tunc uideres omnes uias, cuncta diuerticula densis cadaueribus repleta. 12Transierat iam prima communis exitii dies, quam alie nichilominus acerbiori sunt auspicio secuture. Etenim facto uespere

imbellem turbam mulierum, senum et infantium congirantes faciebant uno ordine consedere et, ne uestes macularentur sanguine, neue carnifices lassarentur, indumenta prius omnibus detrahebant et tunc missi carnifices singulorum brachia eleuantes figebant leniter telum in corde et extinguebant omnes. Preterea mulieres Tartarorum uirili more armis accinte in pugnam audacter ferebantur, ut uiri, he in mulieres captiuas atrotius seuiebant. Si quas enim uenustiores uultu cernebant, ex quibus zelotypie motum possent aliquatenus formidare, statim extracto gladio perimebant uel si quas uidebant ad

exire deberent. Exierunt ergo et triginta fere annis perambulauerunt omnia regna orientalium et aquilonarium regionum, donec uenirent ad terram Rutenorum et demum ad Hungariam descenderunt. 2Hoc autem nomen Tartari non nomen est gentis proprium, sed a quadam aqua, que illorum preterfluit regionem, sic appellati sunt uel secundum quosdam tatar idem sonat quod multitudo. Licet autem maxima esset multitudo eorum, maior tamen in illo certamine fuisse dicitur copia Hungarorum, sed non est gens in mundo, que tantam habeat bellandi peritiam, que ita sciat, maxime in campestri

idem sonat quod multitudo. Licet autem maxima esset multitudo eorum, maior tamen in illo certamine fuisse dicitur copia Hungarorum, sed non est gens in mundo, que tantam habeat bellandi peritiam, que ita sciat, maxime in campestri conflictu, hostes euincere siue uirtute, siue sagacitate pugnando. Preterea nec christiana, nec ebrea, nec saracenica se lege constringunt et ideo nulla ueritas reperitur in ipsis, nullius iuramenti fidem obseruant. Et contra morem omnium gentium nec de bello nec de pace legationem recipiunt aut mittunt. Terrificum ualde exhibent faciei aspectum, breues habent

tumulate. 8Licet autem barbarica rabies totum regnum Hungaricum immoderato gladio attriuisset, e uestigio tamen famis subsecuta pernities miserabilem plebem tabo inedie deuastauit. Instante namque furore Tartareo, non licuit colonis miseris aruis semina tradere, non ualuere preterite messionis recolligere fruges. Sic ergo non extantibus alimentorum subsidiis cadebant infelicium corpora clade famis absorta. Iacebant per campos, per uias innumera uulgi cadauera, ut non minus credatur hec acerba lues inedie gentem Vngaricam deuastasse, quam pestilens immanitas Tatarorum.

archidiaconum eligebant exceptis quatuor, quorum unus cum eodem archidiacono Traguriensem episcopum nominauit, reliqui tres neminem eligere uoluerunt. Quo facto iterum residentes et ad inuicem conferentes omnes sedecim in eundem archidiaconum consenserunt. Sed archidiaconus ipse miratus, quod preter opinonem suam tanti a fratribus habitus erat, ut ipsum tanta dignitate crederent dignum, eis gratias retulit. Nullum tamen suscipiendi oneris gerens propositum dixit se electioni nec consentire nec dissentire ad presens. 3Tunc quidam layci, quos inuidie liuor et odii

iuuenibus stipendiariis, ex profugis Iaderensium. Omnes hii exeuntes a portu ad spatium unius milii remigarunt. Et uidentes numerosam classem expeditionis Spalatine sparsim litora insule perstringentem timuerunt. Et uersis ad ciuitatem proris cursu retrogrado fugiendo redibant. At uero Spalatenses preter opinionem suam uidentes eos in mare exisse, gauisi sunt ualde. Et putantes eos, si attingi possent, nulla euadere ratione, fortiori annisu incubuere remis et totis uiribus remigantes conabantur, antequam ad sua euaderent, eos iaculis prepedire. Et ecce, dum Tragurienses euadere moliuntur,

archidiaconus cum ceteris scientes, quod talis electio nullius erat ualoris, cum foret in maximum oprobrium ecclesie attemptata. Sed hi, qui pestifero adhuc inuidie ulcere tabescebant, non putabant archidiaconum iustitie zelo moueri, sed credebant, quod ad se rem traheret et adhuc electionis preterite spei sibi fiducia superesset. Tunc iudex Murgia, Fuscus presbyter et ceteri, quos praue intentionis uexabat inscitia, concitantes populum ceperunt urgere archidiaconum, ut ipsemet personaliter ad ducendum electum proficisci deberet. Archidiacono ergo, licet displiceret electi persona et

in Hungariam et pergens ad domini Bele regis curiam cum commendaticiis domini pape litteris, exposuit seriem negotii, qualiter ad regimen Spalatine ecclesie fuerat destinatus. Non autem placuit regali celsitudini, quod factum fuerat circa ipsum, non modicum ferens indigne, quod promotus fuerat preter ipsius conscientiam et assensum. Dissimulato tamen indignationis motu ad sedem suam archiepiscopum pacifice abire permisit. 4Venit autem cum uiginti equitibus, cum capellanis et familia et secunda dominica de quadragesima ciuitatem ingrediens, cum magna cleri et populi

uero ad ipsum frequenter accedentes ualde benigne suscipiebantur et audiebantur ab ipso affabilem se ac serenum eis plurimum exhibendo. Tunc cepit eis, non animose sed moderata allocutione, improperare de promotione archiepiscopi, uidelicet quod hominem alienigenam et ignotum, non de suo regno et preter ipsius conscientiam et assensum uoluerunt antistitem habere. Sed cum ciues se multiformiter excusarent, rex factum equanimiter tulit mandans eisdem, dumtaxat laycis et eosdem astringens uinculo iuramenti, quod de cetero tale quid facere nullatenus attemptarent. Verumtamen eundem

solo lingue officio utebatur. Cum autem omnis spes salutis prorsus recessisset ab ipso sentiensque sibi diem instare postremum, uocauit aliquos de maioribus capituli et ciuitatis et coram eis condidit testamentum distribuitque omnia sua nepotibus et seruientibus: argentum, libros, uestes, preter duo uascula argentea et duos anulos aureos, que reliquit ecclesie ob memoriam sui. Capitulo uero dedit unum scifum argenteum deauratum et quosdam lebetes de metallo et aliquam pecuniam fecit distribui pro anima sua precepitque executoribus testamenti omnes fruges, uinum, equos et reliqua,

Non reuerens dominum, reuereberis omne creatum;
Regi suspectus, fronde cadente tremet;
Proficit absque Deo nullus in orbe labor,
Omnia prętereunt pręter amare Deum;
Non nisi dante Deo sapientia discitur ulla
Et sine quo nullus rite peritus erit.
Perfectus amor ciuium cunctos mille cibauit
Valde mitis

Non reuerens dominum, reuereberis omne creatum;
Regi suspectus, fronde cadente tremet;
Proficit absque Deo nullus in orbe labor,
Omnia prętereunt pręter amare Deum;
Non nisi dante Deo sapientia discitur ulla
Et sine quo nullus rite peritus erit.
Perfectus amor ciuium cunctos mille cibauit
Valde mitis ualde uera

ibi castrametatus est fere per decem et octo diebus. Omnes Slaui sublimes, mediocres et infimi aduentum regis intelligentes, timuerunt quippe, necnon ciuitates maritime, quas tunc temporis Venetorum potentia gubernabat, vehementer conceperunt formidinem, atque ad eum omnes Croati preter tantum duos, quos confestim nominabo, transmearunt debitam reueren- tiam impendentes ac claues castrorum cunctarumque suarum uallationum et possessionum offerentes. Quas rex gratanter suscepit illumque Iohannem cum sua genitrice offendentes

illumque Iohannem cum sua genitrice offendentes iam bis ad sui gratiam benigne conuocauit ab eis recipiens Tnini oppidum cum suis pertinentiis, quod et ipse rex suo nutu feliciter regit et gubernat. Eidemque Iohanni prefatus rex pro brauio quandam diocesim in Cetina premiauit, preterquam tria castra idem rex nequiuit possidere, videlicet Ostrouicam, Clissam et Scardonam, tunc temporis eo, quod comes Paulus Banich seu generationis Subichieuich, cuius brachio oppidum Ostrouice manutenetur, nec non comes Mladinus generationis eiusdem, cuius mandato Clissa et Scardona

de ipsorum itineris reuersione, quamuis alter eorum S. Michael tirannis apponebat, sed quia duo ut maior pars et uis, oportuit aquiescere eorum uoluntati. Immensam suscipientes Veneti letitiam propter regis reuersionem, clare estimantes nullos alios miscuisse regis motionem preter Iaderanorum industriam ac asserentes Iadram fore fidelem regis ac eius inductu omnia castra Croatica regi tradita ipse uiriliter gubernat. Propter quod inanimati ipsi Veneti dirissimum furorem contra Iadertinos eructarunt, sicut Deo concedente studui propalare.

distat et amplitudo eiusdem quantum forum a dicta ianua prolongatur. Que vndique vallata ligneis tabulis mire pulchritudinis fabricatis, propugnacula crebra et alta in ea confecta et constructa sunt. Porro quia a constitutione ipsius sticati seu bastidę usque ad eius remotionem nullus fere preteribat dierum, quin inimici mixtim scaramutias seu badalutios conficiebant, sed ut plurimum, immo fere semper Iadertini brauium de aduersariis asportabant, nunc ense iugulatos, nunc ductu captiuatos, aliquos iaculis impressos aliaque, prout in pugna solet euenire.

inimicorum membra. Qui multi ex Venetorum parte in mari se disponebant, quos equor absorbebat nulla interueniente pietate. Defecitque ibi in ipso bello ex Venetorum gente tam mari suffocatos, quam framea crudeli iugulatos plusquam quingenti. Ex opposita parte nemo pręterquam tres qui ex sua becillitate morti se disposuerunt. Itaque Veneti conflicti et debellati, Iadertini ad montem suę habitationis cum obtento triumpho alacriter redierunt. Inchoauitque ipsa pugna ab hora nona et vsque ad vesperas durauit.

ut cęli aerem minime intueri possent propter telorum et missilium iactionem, ne remigatores ex eis defectum aliquod pati valuissent, quod ita executioni extitit deductum. Nam Kalendas XII Februarii die fere XIII forinseci aduenę et stipendiarii Iadrę, qui, auidi numismate hostium, pretereuntem numerum trecenarium tam egregiorum quam infimatum virorum vrbis Teronię in sui collegio ad conficienda cum aduersariis certamina conduxerunt, vt saltem aliquem ex magnatibus vel mediocribus ciuibus possent in manibus prodere inimicorum. Fit Venetorum ibidem potestas abundantior

Secundusque carabus seu cymba erat ille Mantuanus plathus, in quo constructa erat turris, que a portu Iadre dirimerat cathenam, que adhuc non cessabat inimicis angustiam prębere. Tandem hic carabus ad quirinalem vrbis partem se traxit iuxta, immo preteriens Sagulas accedensque penes quasdam comunes laternas causa eas comburendi. Sed cum iste plathus vellet in pelagum se dirigere nec ualuit satis, remigabant in abiendo, sed sagulare, in quo erat congradatus et confixus, recedere non sinebat. Et quanto plus putabant in pelagus se

contra vestros ęmulos propria persona ob defenssionem vestri, Deo coadiuuante, properabimus. Medio tempore, quotiens necesse fuerit, de vestro statu litteratione et per nuntios, ut exinde certius instruamur, nos opurtunius informare velitis. Tamen preter hoc statum communitatis vestrę numquam de secretario cordis nostri excidere dubitetis. Data in Vissegrad in festo S. Syluestri papę MCCCXLV. —. — Et perueniente die, quo Romani celebrabant Kalendas V Aprilis, Iadertini duas epistolas benignissimi tenoris

si infortunium ipsos Iadertinos potentię hostium non obsistere posse conduxisset, nullus ibidem adinuentus per spatium unius naturalis diei vitam pacifice possideret, quin frustratim artus tam magnatum quam infimatum canibus ventilando iactarent. Sed illa pretiosa Diuina prescientia, quę populum Israeliticum manu forti et robusta a tyrrhanica regis pharaonis seruitute nube prelucida per siccitatem Maris rubri mirabiliter eduxit, sic ipsa Iadertinis suę melifluę misericordie infundit vberiorem gratiam. Sed, ut breuiter expediamus

uia conceditur, tuti gradiuntur, iam repellitur a Iadra spernibilis penuria omnique bono fęcundatur. Sed in breui tempore durabilis, nec plus constantiores in regis fidelitate persistunt. Nunc firmiores contra Uenetorum potentiam assumunt uires, nullus preteritarum reminiscitur calamitatum, quilibet credit a tyrranico liberari imperio. Rectoresque ciuitatis cum pluribus ingeniis disertioribus ad dictum regem adiuerunt et procidentes ante eum et detectis capitibus et genibus flexis. Senior rectoribus pro parte omnium ibidem

8. De ingratitudine Et multi ex tyronibus regis ac homines ipsius exercitus non cessabant urbem uisitare. Nunc isti abeunt, nunc recentiores uictualia uenumdanda conducunt, quos Iadertini austerrime predantur, numos exercitus pro medio cambiunt prętio. Falernum trina parte lymphatum, modium unum pro sex uel septem aureis uenumdant, panes candidissimos ipsis interpletaxant, aquam ex puteis absque penuriali pretio aurire non sinunt. Hec enim Iadratini auidissimi contra illos, qui suum cruorem fundebant et a tam

uictualia uenumdanda conducunt, quos Iadertini austerrime predantur, numos exercitus pro medio cambiunt prętio. Falernum trina parte lymphatum, modium unum pro sex uel septem aureis uenumdant, panes candidissimos ipsis interpletaxant, aquam ex puteis absque penuriali pretio aurire non sinunt. Hec enim Iadratini auidissimi contra illos, qui suum cruorem fundebant et a tam prolixa peregrinatione fessi fuerant, exercebant. Sed ipse Vngarorum exercitus munus condignum ipsis contulit Iadertinis. Grandis quidem erat exercitus et multę nationes iussu regio

seu propugnaculum situm inter illa tria relicta, in flamam eandem incendunt. Sed Veneti sagaciter super illam scandunt, obstant combustioni, fundunt lympham et cum grauitate eam extingunt. Maxima pars istius igne extitit consumpta. Iactant etiam Uenetorum tres machinę ęquoris in hostem, neminem preter unum incolam letaliter vulnerant. Non cessant etiam alii trabucelli constructi in sticato, qui erant ultra septeni, prohicere, sed frustra eorum concertatio cernebatur. Cum autem eiusdem diei nondum tertiarum hora lapsa fuisset et partes sic certantes, Petrus de Canali,

Iadertinis guttam suffragii prestare, speculatur uniuersus exercitus armis fulgidis decoratus. Nemo properat ipsis succurrere, tanta siquidem fertilitas uirorum pugillatorum ab ipsa contra ciuitatem fuit egressa, quod numerum sex miliarium excedebat preter equittantes quorum erat numerus sexcenti equites. Inspecto hoc Iadertini talem dolum et proditionis conspirationem perfidorum athletarum necnon Stephani, Bosnensis bani, Belialis alumni, in multa stupefactione cordis commouentur, amittunt vires, nesciunt quo

propter participationem interitus Andreę, regis Neapolitani, vestri germani fratris? Putatis vestrum scelus sub tegimento claudere, sed magis serenum quam Phebus apparet in polo. Et non suffecit hęc, sed die secundo Iulii crastino reliquos trabuchos exercitus siniuit per illos incendere preterquam unum, quem olim Nicolaus, banus Slauonie, quem rex ab officio banatus ignominatum deiecit, Iadertinis transmisit. Nunc appetit rex Uenetorum colloquia forte baronum formidine, dulcia prouerbia profatur Iadertinis, sed patet per effectum operis nullam habere efficatiam.

illis fuerunt dispenssati, sed aliquis profectus seu fructus operis ex hoc minime sequebatur, immo dementiorem capiebant audaciam. Nam qui parcit virge, inquit Sapiens in Prouerbiis, odit filium. Ubi erat quidem congeries plebeiatorum, totum eorum murmur et tumultus erat aduersus urbis pretores, concordiam per hostes eligendam illos nolle asserebat. Sed veritatis stilus ab eorum ore prosiliebat, cum generosi illud iugum, quod Ueneti affectabant, possibilitas non denegaret, protinus abiiciebant. Quodam vero die XIIII-o

mensis imfimus populus grandi comitiua in maiori publico foro certis armis protinus bellicosis amicti stabilierunt locum grandisque uocibus resonans ac nobiles imperiosis et minacibus insultans verbis, penitus ciuitatem velle submitti Ducali imperio quam in tali morari uelle discrimine. Denique pretores coacti pro satisfaciendo populo ac plurimi perterriti formidine duos ex egregiis et unum ex illis ad capitaneos inimicorum exercitus destinant in nuntios. Qui constituti coram ipsis capitaneis causam suę legationis pronuntiantes et, dum ipsi legati finem suorum fecissent verborum, quidam

arbitrio, cuius Ducalis celsitudo mandatum ordinaret, et hec non ut per patentes paginas modo federis sit ascriptum, sed verbo quo affirmant Iadertini fidem credulam debeant adhibere. Exponentium uerba idem nuntii plenarie intellexisse habetur, vrbem adeunt, pretoribus eiusdem seriatim responsiuam legationis exponunt omnesque rectores, qui erant numero tres, et duodecim oratores Iadrę, in quos tota vrbs pendebat, decreuerunt ex certa scientia potius uelle artus ciuium mandere quam ad tales conscendere uelle conditiones nec eorum patriam tali suppetere

suis relictis gazzis cum suis affinibus a ciuitate refugit factusque sue patrię publicus proditor et conspirator. De cuius saltu sublime hortamen generosi concives, contra quos erat facta borgella, sumpserunt, illud vulgus in senatum tamquam capite detruncato per uicos gradiebatur. Sed nemo pretorum seu oratorum in aliquem eorum manum extendere presumebant. Et dum idem dies penes vesperorum cantum appropinquasset, duos trabucellos in metis S. Mathei extra urbem dicti Ueneti erexerunt, quibus inimicos sepius offendebant. Et dum ipsi pretores et cęteri eorum consentanei ac urbis

detruncato per uicos gradiebatur. Sed nemo pretorum seu oratorum in aliquem eorum manum extendere presumebant. Et dum idem dies penes vesperorum cantum appropinquasset, duos trabucellos in metis S. Mathei extra urbem dicti Ueneti erexerunt, quibus inimicos sepius offendebant. Et dum ipsi pretores et cęteri eorum consentanei ac urbis suę fideles in tanta essent agonia positi, quod huius uite tedium iam habebant, nemo eorum putabat a tanto euadere posse discrimine, quin in manibus corruat inimicorum. Sed ille, a quo omne datum et omne donum perfectum dignoscitur habere fundamentum,

Post quos totum vulgus est deualatus, nullus tanta audacia precinctus, qui tueri a manibus illos attemptaret. Ex quibus conspiratoribus excussa ueritatis origine sponte absque alicuius specie eculei, quamplures participatores huius esse delicti exposuerunt. Eligere plus cupiebant pretores, consules ac generosi conciues duram pati necem quam sancta iustitia in hoc casu per eos desistat. Undecim potentiores et elegantiores ex conditione vulgi consentanei facinoris sub grauibus affixere compedibus ac ingenuum monos Biualdum Gregorii de Botono, quem iuxta principium

clauserunt ergastulo. Illi viri vires amittunt, disperguntur comitiue, cessat in populo murmur, quilibet pauore suffultus fatetur sub alis et tegimento regnatorum et nobilium et sinu velle quiescere mansuetique ut agniculi efficiuntur, venerantur ingenuum, assentiunt se adherere voluntati pretorum. Quam plurimi quidem, qui huic facinori consensum prebuerant, clam urbem reliquerunt propriumque habitaculum multa deserunt celeritate, ea quod nobilium Iadrę imperio exactum fuerat, hostibus singulariter indicarunt. Indagataque rei ueritate modoque tam crudelis proditionis

Iacobi in publico et medio foro ciuitatis, ubi vniuersus conuenerat populus deum benedicens ac eorum pastorem, qui patefecit et tam enorme detexit putatum, absque alicuius impeditionis obstaculo illum nobilem pariter cum filio binosque ex illis vndecim plebeiatis elegantioribus idem pretores iusserunt decolare, quatuor ex illis lumine priuari et reliquos sub perpetuis compedibus pronuntiarunt cruciari. Tale enim crudele commissum ipsi iniqui conceptores decreuerant effectui perducere, ut hostibus illo die, quo iustitiam

faciemus, quorum imperio sumus Capitaneus quicquid iusserit, per nos erunt impletura, cum hi captiui non a nobis fiduciam acceperunt, forsitan ab aliis, qui hac carent auctoritate. His auditis episcopus in urbem accelerat cum obtento commeatu responsiuam pretoribus, pro quorum parte erat destinatus, legaliter indicauit. Illosque captiuos post aliquibus inde retroactis diebus cum reliquis ciuibus Venetis associarunt. Parant Veneti, qui in obsessum oppidi S. Michaelis conuenerant, ad pugnam, quam quinto Idus Sextilis ab ortu solis

aliquem ad uos legasse nec nostro scitu fuisse ea, quę per uos narrantur, neminique per nos imperatum fuisse aliquem vestrum ad nostri conspectum debere conuenire nec iota vnum ommittere primęue petitioni. Confestim ipsi legati cum obtenta licentia ciuitatem propriam ingrediuntur. Prętoribus reliquisque consulibus aduersariorum verba distincte patefecerunt. Sed quamuis Iadertini tremefacti, nihilominus aliquale gerebant hortamen de quodam auxilio, quod prefatus rex bano totius Slauonię nomine quo ille repulsus quondam vocatus est, cum plurimis escis ad vrbem

applicuit ad portum Iadrae una chocha et introivit illum de licentia regiminis. (Patronus eius erat) Spinarich, cum 70 hominibus super eam, quae (chocha) dicebatur capacitatis 1200 vascellorum, cuius longitudo erat, ut egomet mensuravi, vargorum meorum 52, praeterea corridorum quod excedebat proram per quattuor vargos, vel longitudo eius erat cum ipso corridorio, quantum est ab angulo domus ser Ioannis et ser Blasii fratrum, filiorum quondam ser Georgii de Soppe, procedendo usque portas bechariae et usque ad finem domus domini Pauli militis de

ipsius logiae et latitudo ipsius chochae erat vargorum meorum 13 et arbor eius desuper coopertoria circundat palmis 12. Chabia autem eius per crucem erat palmorum 12 1/2, ad quodque latus ita, quod 14 homines stantes in ea praeliando defendant ipsam; habebant 27 cellulas pro dormiendo, praeterea alia parva cubicularia, inter quae erant 8 camerae satis spatiosae, habebat etiam furnos pro coquendo pane 3. 1399 Die lunae, hora quasi tertiarum, 21.

Die 2. mensis augusti recepi totum residuum dicti mei salarii. Die 20. mensis augusti intervenit casus Ioannis nepotis mei, scilicet filii ser Andreae de Grisogonis, videlicet quia nocte praeterita inventus in domo ser Zanini Barbae de Sibenico, et eodem die expedivi eum Iadram, ne deterius contigeret dicta occasione, cui dedi de pecunia mea, quando recessit, libras solidos octo. Die lunae 23. mensis

1407. Die mercurii ante prandium 16. mensis februarii, castrum Novigradi, sub quo die martis videlicet 8. mensis februarii proxime praeteriti posuimus campum excrcitus nostri, capitaneo nostro, scilicet domino Aloisio de Matafaris, ibi cum certis nobilibus nostris et gente nostra armigerum existente, reddidit se, et illud gens nostra introivit, et die sabbati 26. mensis februarii exercitus noster

Pharam et Soltam et inter Spalatum et Crainam, primordiae cuius ambitus non excedit octoginta miliaria. Habet spaciosas valles et portus frequentes et sylvis, montibus est tota cooperta, unde multitudo magna animalium, caprarum et ovium etiam a vetustis temporibus. Omnes habitantes sunt catholici praeter una familia, quae huc ex Cephalonia appulit, et non excedunt sex milia. Fructus eius consistunt in animalibus supradictis, in mele et vino et ficis. Est autem parva in quibusdam terrenis. Rex noster est Uladislaus, Hungariae, Dalmatiae et Siciliae. Dux Spalati et Braciae et

hoc profecto semper praedicavi: me sibi gratissimum esse. Corniolam, in qua mortis effigies sculpta sit, citius quoad potero compertam ad ipsum mittam. Haec de his. Hoc unum te, Maphee praestantissime, nolo latere: patri tuo, nostro praetori clarissimo, litteras quas ad me scribis tantae voluptati esse ut nihil supra meque saepenumero solet exorare, ut cum litteris meis te ad scribendum excitem; qua ex re, si patrem tuum magna voluptate explere vis, saepius illo tuo stilo litterali ad me scribas; mihi

Ardebat dulci juvenem cognoscere furto,
45  Sed procul illecebras turpes mens casta refugit. 45
46  Illa haec ad regem fatur mendacia Proetum:
47  Ipse cadas; Glauco genitum vel, Proete, necato;
48  Invitam qui me stupro violare paravit.
49  His rex auditis tacitas exarsit in iras,
50  Sed juvenem veritus manifesto perdere leto, 50

mactans armenta diebus;
58  Ut decima effulsit digitis rubicantibus Eos,
59  Tunc edi mandata rogat, tum cernere poscit,
60  Si qua sibi a genero portetur epistola Proeto. 60
61  Ergo notas postquam generi percepit iniquas,
62  Indomitam primum jubet expugnare Chimaeram.
63  Bellua non hominum, sed erat genus illa Deorum,

25. AD PAULUM
1.25.1  Carminibus nostris nocet illud, Paule, notavi,
1.25.2  Quod non sunt Latiis edita consulibus.
1.25.3   Quidvis cana facit multo pretiosius aetas,
1.25.4  Rebus et a longo tempore surgit honos.
1.25.5  At tu, si quando mea legeris; esse putato
1.25.6  Prisca; videbuntur sic meliora tibi.

1.50.28  Parces, ut capitis reos nocentes.
1.50.29  In lucem magis efferes apertam.
1.50.30  Nolunt Pieriae latere merces,
1.50.31  Quas famae pretium manet perennis.
1.50.32  Quodsi perpetuo legi recuses;
1.50.33   Multo simplicius nihil reponas. 51.

1.74.8   Vivent nominibus, nomina iuncta, meis?
1.74.9  Aut etiam si me, neglectus omiserit index,
1.74.10   Te tamen insignem pagina tota seret.
1.74.11  Nil ago; cunctaris pretium taxare poetae;
1.74.12  Haec summa est; vel da, Troïle, vel taceo. 75. AD EUNDEM
1.75.1  Troïle, non tantum

puto me carere summo,
1.146.4  Quod nondum tibi visus est Philemon. 147. DE GALESO
1.147.1  Non credis nostro cur Praetor inique, Galeso?
1.147.2  Legitimos testes nonne Galesus habet? 148. IN AULUM
1.148.1  Nil satis, Aule, tibi est, cupis omnia

rogitavi epigrammata vatis,
1.180.12  Suspecta est, video, nostra iuventa tibi.
1.180.13  Crede, precor, melius! relegi non improba possunt,
1.180.14  Lascivos, oculo praetereunte, modos.
1.180.15  Ille quidem gressu profugo mea castra petivit,
1.180.16  Sic tamen, ut redeat, cum revocabit herus.

1.183.3   Septimus incipiet Septembres ante Calendas,
1.183.4  Si modo producant tres mihi fila Deae. 184. IN CRUDELEM PRAETOREM
1.184.1  Quis Sulla hoc sanxit? dudum reus in cruce pendet,
1.184.2  Praetor nunc demum trista tribunal adit!
1.184.3  Nunc demum miseri causam cognoscit inanem!

modo producant tres mihi fila Deae. 184. IN CRUDELEM PRAETOREM
1.184.1  Quis Sulla hoc sanxit? dudum reus in cruce pendet,
1.184.2  Praetor nunc demum trista tribunal adit!
1.184.3  Nunc demum miseri causam cognoscit inanem!
1.184.4  Quid prodest, si iam pareat innocuus?
1.184.5  O Theta infandum! iura o

Flava volubilibus farra terenda molis,
1.213.3   Nunquam iusta domum misero mensura redibat,
1.213.4  Aut erat externo semine mixta ceres. Hoc et
1.213.5   Praetori longo narrare libello,
1.213.6  Vicino et memini te mihi saepe queri.
1.213.7   Sed nunc egregiam vafer invenisse videris,
1.213.8  Qua caveas posthac talia damna,

1.231.3   Semper et hesterni vitam deperdimus aevi,
1.231.4  Principium reliquae lux modo nata facit.
1.231.5  Esse tibi multos senior se dixeris annos,
1.231.6  Nam de praeteritis nil hodie retines. 232. MARTINO PHILECTICO
1.232.1  Magna tuis ficis scribis me bella minari!
1.232.2  Nescio quid de me

1.240.10  Et dabitur precibus nulla repulsa tuis.
1.240.11  Iusta tibi dignas persolvant numina grates;
1.240.12  Nil peto, nil abs te, care Carole, rogo,
1.240.13  Hoc praeter, labris ne figas oscula nostris;
1.240.14  Cuncta dabis certe, si minus illa dabis.
1.240.15  Quippe tibi tetri putet malus halitus oris,
1.240.16  Et subito nares suffocat

ego me capras, mille olfecisse recordor
1.240.22  Ante capros, animam non queo ferre tuam.
1.240.23  Saepe tuis virides marcent afflatibus herbae,
1.240.24  Et quae praetereunt emoriuntur aves.
1.240.25  Ite procul volucres, tenuem quae carpitis auram,
1.240.26  Hic scatet infestis ater Avernus aquis.

pulcherrime? non ego mater,
1.275.12  Non ego sum coniux, non tua cara soror;
1.275.13  Ut tanto nostram quaeras discrimine vitam.
1.275.14  Impulsus non vi, non prece, non pretio.
1.275.15   Vel forsan nostrae movit te gratia formae.
1.275.16  Haud ego sum tanti, nec genus omne meum.
1.275.17  Me satis permitte meis, tu sospes abito,

Flammavit facibus pectora durus amor. 280. E GRAECO
1.280.1  Nullus Amor Deus est, hominum sed prava voluptas,
1.280.2  Praetendit vitio Numinis arma suo. 281. DE CUPIDINE PHARETRATO
1.281.1  Ture pharetratum quidam formavit Amorem,

lacrymas, ego te sine fletibus uram,
1.287.6  Nate, meum nec non et Lacedaemonium. 288. DE BYZANTIO
1.288.1  Prima mihi Odrysius praetendit moenia Byzas,
1.288.2  Proxima Amyclaeo, debeo, Pausaniae.
1.288.3  Haec postquam Libyci, trux verterat ira, Severi,
1.288.4  Abstulit Augustis, qui sua, tribus,

1.308.8  At me, gentili munere, Roma legit. 309. DE AMORE DEO
1.309.1  Passio, non Deus est amor; ast humana libido,
1.309.2  Praetendit vitiis, nomen inane, suis. 310. DE DIONYSIO TYRANNO SYRACUSARUM
1.310.1  Cum Siculis dapibus trepidus male vescitur hospes,

aequoreae vitrea vasa sumus. 352. EADEM
1.352.1  Vitrea crystallo Murani pocula certant,
1.352.2  Non sunt bella minus, sed pretiosa minus. 353. LAUDAT NICOLAUM PEROTTUM
1.353.1  Mittere laurigero tentabam nostra Perotto
1.353.2  Carmina, cum domino sic ait

tibi dent faciles, quanta merere, Dei. 358. DE EPISCOPO MUTINENSI
1.358.1  Aonios nullo vates nunc esse querebar
1.358.2  In pretio, et nostri temporis hostis eram;
1.358.3  Cum mea respexit Mutinensis carmina praesul,
1.358.4  Coepit et ingenio mitis adesse meo.
1.358.5  Sic inopem, nec adhuc notum

2.3.5  Mulciber arma para non ullis pervia telis,
2.3.6  Qualia Pelidae, Dardaniove duci.
2.3.7  Hunc inter pugnae certamina, vulnere ab omni,
2.3.8  Aegide praetenta, Iuppiter, ipse tegas.
2.3.9  Quodsi lenta iuvant residis vos otia vitae,
2.3.10  Solum siderea, mittite ab arce patrem.
2.3.11  Sufficit ille suo custos in praelia

REGEM
2.17.1  Hic me rogare tua modo est humanitas
2.17.2  Dignata, summe Principum;
2.17.3  Quid tibi meorum, vis, poeta, impertiam?
2.17.4  Secreta praeter quidlibet. 379. VERIS PROGNOSTICON
2.18.1  Texit ut e virgis arguta ciconia nidos,
2.18.2  Hibernum vel quae temperat aequor

454. FRATRI TIMOTHEO SALUTEM
2.93.1  Tardavere meae nimium, Timothee, tabellae;
2.93.2  Polliciti dudum praeteriere dies.
2.93.3  Aequa tamen causa est, quae me tardere coegit.
2.93.4  Da veniam iuste, preco verende, more.
2.93.5  Non lethea meam tenuere oblivia mentem:

3.2.45  Est, et semper erit, donec mea vita sub auras
3.2.46  Evolet, et flamma totus edace cremer.
3.2.47   Plus ego Tithono quamvis et Nestore vivam,
3.2.48  Et mea praetereat saecula terna colus.
3.2.49  Ante Padus gelidas cursum reflectet ad Alpes,
3.2.50  Ante petet vetitum Parrhasis ursa mare,
3.2.51  Quam cesset mea Musa tuas percurrere

Maenalio, candide Ïacche, Deo.
3.3.161  Quos gravis ingenti comitetur gloria passu,
3.3.162  Et late rapido quae pede, Fama, volat.
3.3.163  Scribere quae valeas, sunt plurima praeter amorem,
3.3.164  Sive nova arrident, sive vetusta placent.
3.3.165  Bellica sive iuvat clarorum gesta virorum,
3.3.166  Carmina materiae conveniente suae;

sine me paullum tantis praeludere rebus,
3.3.214  Ut sternant magnis metra minora viam.
3.3.215   Labuntur sensim, dum te praeludere fingis,
3.3.216  Tempora; sic aetas praeterit omnis iners.
3.3.217   Prolusum est, ventis, pelagus patet omne, fugatis,
3.3.218  Strataque carminibus satque superque via est.
3.3.219  Incipe, quid metuis? Phoebus

3.4.10  An potius nostri falsus amore fuit?
3.4.11  Non est tanta eius levitas in pectore, non est,
3.4.12  Ut soleat similes ille referre iocos.
3.4.13  Ipsum praeterea non cari fallit amici,
3.4.14  Sed qui blanda manu spicula torquet, amor:
3.4.15  Quodsi tale nihil fas est me credere, solum
3.4.16  Restat, ut hortandi nomine dicta

Nemo sacros manes pedibus calcare profanis
3.7.42  Audeat; admisso crimine, facta luet.
3.7.43  Quin aliquis, licet officium properare iubebit,
3.7.44  Compescat celerem praetereundo gradum.
3.7.45  Et genibus flexis, gelido ferat oscula saxo,
3.7.46  Nec pigeat tales, ore dedisse, sonos:
3.7.47  Salve magna parens, sublimem enixa columnam,

suos Divum cultores spectat, et illis
3.10.22  Propitio semper numine mitis adest.
3.10.23  Tu quoque, Phoebe pater, lacrymas ne sperne tuorum,
3.10.24  Neu sinito vacuas praeteriisse preces.
3.10.25  Praemia digna manent, vinctum tibi cornua vittis
3.10.26  Taurum ad turicremos sacrificabo focos.

cuperent somnos lumina fessa dari.
3.11.61  Saepius ante diem ternis surreximus horis,
3.11.62  Cum foret in tepido dulce cubare toro.
3.11.63  Fidere cui possem, nullum te praeter habebam,
3.11.64  Nullum, qui curam velle habere mei.
3.11.65  Tu pariter fratrisque vicem, patruique gerebas,
3.11.66  Inque loco matris inque parentis eras.

3.13.25  Ultimus antiquis certo a purgamine dictus,
3.13.26  Haec et tot, memini si bene, verba dedit:
3.13.27  Qui Ladislai regis natalibus ornor,
3.13.28  Ut iam praeteream cetera, non ne sat est?
3.13.29  Sic fato crines Titan stellante corona
3.13.30  Cingit, et id nutu comprobat alma soror.

rude quod rauca concrepuisse lyra,
3.19.101   Praestamus caris tantum leve carmen amicis,
3.19.102  Et rude cum crepuit si quid inepta chelys.
3.19.103   Hoc est quod de me pretium carissime speres;
3.19.104  Caetera fortunae conditione iacent.
3.19.105  Scripta modo...... senecta,
3.19.106  Nomen in ore tuum posteritatis erit.

Viscera divinus liberat igne liquor!
3.20.13  Nec venter, quamvis repetito murmurat haustu,
3.20.14  Sudorem subitum nec gravis humor agit.
3.20.15  Ergo operae nobis pretium fuit alta labantes
3.20.16  Ad iuga clivoso tramite ferre gradus.
3.20.17  Iam libet et pulchram mirari turribus arcem,
3.20.18  Quae surgit sanctis proxima gurgitibus,

4.2.14  Illic vitari missa sagitta potest.
4.2.15  Debilis a morbo semper prosternitur aeger,
4.2.16  At miles fuso saepius hoste redit.
4.2.17  Nobis praeterea certamine nulla molesto
4.2.18  Lux vacat; in vestro est multa labore quies.
4.2.19  Luditis in mediae securi sidera noctis,
4.2.20  Hostiles, vallo nil metuente, minas.

4.4.15  Sed iam securos resonet pastoria cantus
4.4.16  Fistula, respirant, pascua, rura, greges.
4.4.17  Nunc etiam timuisse iuvat cessante periclo,
4.4.18  Dulce est praeteritos commemorare metus.
4.4.19  Macte animi, dirum, primus qui figere, monstrum
4.4.20  Ausus es; aeternum carmine nomen habe.
4.4.21  Vos simul agricolae memores, victoris

tua sunt labris ubera presse meis.
4.5.91  Tu me complecti, tu me, velut unicus essem,
4.5.92  Comere, tu blando sueta fovere sinu.
4.5.93  Longe Livor eat; geminos me praeter habebas,
4.5.94  Sed tamen ambobus carior unus eram.
4.5.95  Omen inest genitis, et habent praesagia, matres,
4.5.96  An magis in sera stirpe moratur amor?

Iungeret autumnis, lustra quaterna, tribus.
4.5.161  Ergo apud antiquos olim tibi iure Quirites,
4.5.162  Rara pudicitiae parta corona foret.
4.5.163  Nec mors praeteritis dispar tibi contigit actis,
4.5.164  Fine bono claudi vita probata solet.
4.5.165  Omnibus expletis sacra quae lege iubentur,
4.5.166  Libera terreno carcere ad

4.7.88  Anglia gentili seditione ruit.
4.7.89  Improba conventus Germania cogit inanes,
4.7.90  Permutat merces, Itala terra, suas,
4.7.91  Nec quenquam praeter Venetos ea cura remordet,
4.7.92  Quos iungunt satis, foedera parta, meis.
4.7.93  Hos dudum audimus moliri nobile bellum,
4.7.94  Horum iam multa Nerea classe tegi.

4.7.144  Pontificum princeps, Urbis et orbis apex.
4.7.145  Est qui te placida, Ferraria, pace gubernat,
4.7.146  Est qui te forti, Mantua, Marte regit.
4.7.147  Multi praeterea clari virtute, sed omnes
4.7.148  Supra, Sforciades nobile nomen habet.
4.7.149  Sunt et opes Latio, reliquum nec tanta per orbem,
4.7.150  Humanum ferme possidet omne

4.15.88  Sedimus et gremio, Diva pudica, tuo.
4.15.89  Vos mihi coelicolae testes, quis ma impia poenis
4.15.90  Sustulerit, leto, turba redempta, meo.
4.15.91  Sed mea praetereo, pereunti debita mundo
4.15.92  Fata; quis e vobis non mala mille tulit?
4.15.93  Quot ferro, quot aqua absumti, quotque igne cremati?
4.15.94  Corpora quot rabidis

4.15.176  Duxisti e fragili mollia membra luto.
4.15.177  Quid referam tot opes, insani pabula luxus?
4.15.178  Quid Veneris stimulos, ingluviemque gulae?
4.15.179  Praeterea quantis obnoxia vita periclis!
4.15.180  Me miseram! quantis continuata malis!
4.15.181  Et mirum est, si quid mortalia pectora peccant!
4.15.182  Quis valeat tantos

reficiat, magisque notum fiat, belli huius causam maiorem esse quam bellum. Lustrum prope vicesimum, si apte memini circumagitur, quo Europae oras infesta Teucrorum arma, Deum, hominesque violatura pervolarunt, eaque post subactam plusquam brevi Graeciam, Macedoniae deinde ac Hungariae regna, praeterea Albaniae, item alias, ut dictu, ita et memoratu miserandas, plurimas terras, aliis super alias cladibus completas, superbo ludibrio, ruina, funeribus, servitute, religionis denique iactura, deformatas, in peregrinos ritus, mores, legesque ac infidae linguae commercium interverterunt.

in privata quoque unius gentis arma conversam. Stetitimus utcunque multis cladibus, bellis, funeribus exhausti, doloribus affecti, occidione occisi. Quantum terroris, pavorisque meminimus, visa saepe numero hostium castra, e muris, flagrantia tecta, ploratibus fora, angustiis omnia completa, praeterea vastationes rurium, lugubres domos, obnoxiae fratrum nostrorum corpora hosti proposita, ludibria victoris: iugum hostile, foedi captivorum agminis miserabilem vitam, utque plura brevi complectar, plusquam hostilia passi, parum praeter arma et animos, libertatis memores, reliqui habuimus;

flagrantia tecta, ploratibus fora, angustiis omnia completa, praeterea vastationes rurium, lugubres domos, obnoxiae fratrum nostrorum corpora hosti proposita, ludibria victoris: iugum hostile, foedi captivorum agminis miserabilem vitam, utque plura brevi complectar, plusquam hostilia passi, parum praeter arma et animos, libertatis memores, reliqui habuimus; praesertim cum saepe ad extrema periculorum ventum sit, et nescio, an maiora vincula, maioresque necessitates nobis, an captivis nostris fortuna circumdederit. Sed in his, quantumcunque difficilia pati maluimus, quam servire, semperque

sit, et nescio, an maiora vincula, maioresque necessitates nobis, an captivis nostris fortuna circumdederit. Sed in his, quantumcunque difficilia pati maluimus, quam servire, semperque fidei quam rerum damna maiora duximus. Satis ne igitur iusti doloris occurit? Quandoquidem nullum adversum nos praetermissum est crudelitatis genus, et nullum est satis, sive vincamus, sive victi simus: hostis semper instat, utpote, qui maioribus prope adversus nos odiis certat, quam viribus. Nunc quoque hostis ipse, terra, marique magno exercitu, magna mercede coemto, magis supplicium de nobis quam

totum residuum dicte exactionis contribuatur pro manualibus turrium fiendarum circa Sibenicum, et si dicti denarij non sufficerent, suppleatur per sisterium, et ab inde in antea, correctis prius dictis tansis, quia aliqui ut dicitur sunt preter modum gravati, aliqui minus debito gravati, et exemptis presbiteris qui hac de re alio modo maiori onere gravantur, et absoluta illa ultima conditione sex solidorum quia pauperum est, omnes relique tanse, etiam villicorum, exigi debeant semel in anno per novem

deliberatione modum prefate provisionis nullatenus duximus acceptandum, scilicet ut, iuxta beati Petri apostoli dictum, obmutescere faciamus imprudentum dectractorum ignorantiam et presumptionem, et ne quisquam cum veritate suspicare valeat nos prefatam negativam dedisse pretextu cupiditatis vel avaritie, aut velle subtrahere manus adiutrices pro dicta fabrica sublevanda modis debitis et honestis, in presentiarum tres modos honestissimos predicte fabrice sublevatione dicto generoso Consilio anteponere curavimus. Primus videlicet est inquisitio

commentariolis Brixiensibus, quos olim Venetiis, pro tua in me benevolentia, mihi tradideras legendos, illa studiosissime perceperam. Quam equidem provinciam mihi aequo animo assumens nescio an munus hominis officiosissimi an potius impudentissimi perfecerim, cum praeter vires meas rem grandem, in qua omnis eximia oratio latissime versari potuisset, aggressus fuerim; sanctius tamen, cum ita rem opportunam offendissem, loquendo nomen praesumptionis quam silendo ingratitudinis mihi subverendum esse duxi. Нaеc e multis tuae

a reipublicae curis laxatus aliquid temporis suppeditare poteris, tuis ornatissimis literis visitari exopto. Quod si pro tua humanitate alterum impetravero, alterum vero jam impetratum conservari intellexero, munus divitiarum multarum pretiosius me adquisivisse fatebor. Erit namque mihi hoc praestantissimum munus et ad animi jocunditatem et apud nostros homines ad memoriae dignitatem quam maximam, si in his partibus tua mihi scripta pervenerint. Quamobrem te plurimum exorare ac magnopere obtestari non desinam ne clarissimam

LV milia passuum, sunt nonnulli qui tradunt, sole oriente, sublato clamore militari de more, stationes Colionensium militum audacissime et cupidisime invadunt ac diripiunt, nihil preter libera corpora relinquunt. Bartholomeus novitate rei exterritus fuga saluti consuluisse dicitur; ornatissimis armis, pulcherrimis equis nostri magna cum laetitia ac alacritate potiuntur, quicquid

affligit. Nonne magnam partem et gloriae illorum praeclarissimorum preliorum quam cum Gallis Alobrogisque fortissime dimicando militari virtute vindicaverat, hac insigni calamitate fortuna evertisse videtur? Littere preterea publicae et privatae quaecunque repertae sunt integris signis proconsuli tradite sunt, indices suorum consiliorum. Circiter III.centi milites quadrato agmine Lignacum

consecutus audacissime invadit; tumultuarie ex itinere dimicare coguntur; tandem captis non amplius XIIII. equitibus, caeteri incolumes tum fugiendo, tum strenue dimicando, inter maenia et valum consistunt pretoris fidei sua omnia divina et humana permittunt, pro vallo pugnant. Pretor Carolum monet, ne dedititios deditiosos [Segarizzi] oppugnet, tandem ab urbanis peditibus reiectus est, susceptis duobus

tandem captis non amplius XIIII. equitibus, caeteri incolumes tum fugiendo, tum strenue dimicando, inter maenia et valum consistunt pretoris fidei sua omnia divina et humana permittunt, pro vallo pugnant. Pretor Carolum monet, ne dedititios deditiosos [Segarizzi] oppugnet, tandem ab urbanis peditibus reiectus est, susceptis duobus periculosissimis vulneribus, ad suam stacionem defertur; quid de militibus

animadversio est. Bartholomeus in quodam agri Mantuani oppido se continet, erepta etiam omni spe, quae homines sola in miseriis consolari solet, publicatis bonis hostis a Senatu iudicatus est. Nihil praeter haec relatu dignum gestum est. Vale vir ornatissime et me tibi commenda commendo [Segarizzi] . Ex Venetiis,

predam ingentem bovium et cuiusque modi pecudum egit: ut qui improviso facile omnia invasisset. Erat forte tum in oppido ipsi valli propinquo bannus: ut primum incursionem hostium accepit: Ratus hostem preda honustum non nisi qua intraverat egressurum: ubi facile parva manu oprimi posset: tum pręter opinionem adversariis obviam datis: tum preda impediente: tum quoque locorum amfractibus prealtis altrinsecus rupibus imminentibus transitum precludentibus nec permittentibus sine negotio vel alioquin expeditos, et nullis obsistentibus, idem evadere. Hac cogitatione impulsus et spe magna

modestissimo illa de te pollicitus sum, quae de summo viro polliceri possunt. Postquam iudicem suum te esse cognovi, ipsum bene sperari iussi. Est mea ex sententia sacerdos singulari modestia; mihi iustis de causis carissimus. Habet preterea causam (ut opinio mea fert) luce meridiana clariorem, cum diligentius consideres; pro singulari tua iuris prudentia, multarumque rerum usu facile percipies, non iure, set vi aperta et auctoritate nonnullorum causam suam oppugnari;

sacrificiis dedicata Georgio despoti missa dono, seu insignia rei bene geste. Quare nobis abunde persuasum est, urbem illam defecisse; praeterea, quod gravius longe, imperator Teucorum a Georgio despote petit, ut duo oppida sibi tradat: Golumbac et Smedrovo, oppida munitissima, ex quibus facillimus aditus in Panoniam est Georgius despotus vehementer trepidat. Hac

quidem nobis hic adesse affectaret. Quidam vero conventuales largioris conscientiae de ieiuniis primum ac demum de Bacchanalibus, quod eis potius visum est, dimicantes et eius orgia optime fuisse instituta non minimis laudibus efferebant, eum vero noctes atque dies coli asserentes. Alii praeterea contractis membris senio podagraque confecti deum, ut ipsis opem ferret, implorabant. Et ego cum Helia Zaepes in tanta diversitate rerum nostras partes nostrumque munus adimplere, si licuisset, conabamur primum nonnullis lectionibus dediti, demum facetiis, ne inter postremos censeremur

Haec hactenus. Ne etenim fastidium tuae amplitudini parare videar, finem faciam. Gratias prius immortales tuae magnificentiae de bona acceptione singularique humanitate, quam erga nos habueris, agens nos nostrasque operas ac studia tibi, ubicunque fuerit opportunum, me tuae praeterea magnificentiae vehementer etiam atque etiam commendo tuamque humanitatem oro atque obsecro, me tuam in benivolentiam ac amorem accipere velis. At ubivis gentium, ubivis terrarum fuero, tuo honori tuueque dignitati amplificandae Georgium Augustinum nunquam defuturum tibi persuadeas,

magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas gratissimas habuit eumque esse ac fore tibi coniunctissimum certo scias. Postquam commoditas temporum aderit, te visendum istuc accedere pollicitus est. Tua me humanitas commendatum habeat, tuam praeterea magnificentiam oro, dominis Petro et Gregorio dominoque Marcello Romano nomine meo dic salutem. Marcello pro suis calamis, quibus me donaverat, age singulares gratiarum actiones dominoque Ioanni Treverensi me commenda. Vale et salve. Ferrariae, octavo

novitate et periculi magnitudine exteriti ad nos venere affirmant tantas copias agrum eius despoti invasisse, quantas vix unquam aut legimus aut vidimus. Traditum est, ipsum praeter domesticas gentes X. legiones mercenarias in armis habere, ex omni genere hominum conductos viros, singulari virtute et ad omne facinus audacissimos. Dux insolentissimus horum virtute fretus et prospero eventu superioris belli, quo

esse. Alii vero sunt, qui affirmant, nunc inter Panonnes ingentem de principatu contentionem esse, mulieris ritu inter se desides altercantur. Haec sunt, quae mihi digna relatu visa sunt. Audio Johanem Albertum iurisconsultum a senatu praetorem Traguriensem designatum esse. Hortare virum dignissimum, ut veniat, expectatus mihi crede veniet in praesentiarum. Apud nos aer saluberrimus est, valetudo optima, urbs pristine sanitati restituta est; nihil est, quod formidandum

occupationibus factum est, quod hisce diebus nihil ad te scripserim, praecipue gravi aegritudine uxoris, de cujus salute medici desperaverant, dei beneficio ab inferis revocata est. Nobis nunciatum est, honestissimum virum Petrum Cyri pretorem designatum, metu forte pestiferi morbi perterritum, nolle ad suam preturam venire. Scito urbem istam dei benignitate optimo in statu esse; aerem salubrem, morbi ferme nullum vestigium relictum esse. Civitas ista desiderat, ut ab

metu forte pestiferi morbi perterritum, nolle ad suam preturam venire. Scito urbem istam dei benignitate optimo in statu esse; aerem salubrem, morbi ferme nullum vestigium relictum esse. Civitas ista desiderat, ut ab optimo ac gravissimo pretore aliquando regi incipiat. Curato, ut aliquando vel ille vel alter celerius, quoad fieri poterit, ad preturam veniat. Hoc et cives desiderant, et ad dignitatem senatus satis accomodatum erit. Rumore quodam,

munitis, posito valido presidio ad Panones profectus est, ut suis fortunis consulat. Pro viribus ortatur ad extinguendum hoc commune incendium. Si Servia potietur, actum est de imperio Panonum; vel inviti imperata hostis facient. Si quid preterea dignum relatu intellexero, e vestigio te certiorem faciam. Uxor mea, cum hac aegritudine vehementer affligeretur, votum fecit, si vita longior dei clementia producetur, templum divi Antonii Padue visere.

P. D. Rumore quodam nobis significatum est, (ut opinio mea feret, non vano) inter Panoniae regem et Macometum Teucrorum principem fedus per trienium ictum esse. Panones, et si optimo consilio hoc fedus se fecisse affirmant, preteritarum credo magis cladium memoria exterriti, quam ullo salutari consilio adducti justissimo ac honestissimo bello ignominiosam pacem preposuere. Quantum ingemiscerent maiores eorum, in Trakiae hostili solo dimicare soliti, animi

quam aliena transferre, semper duxi praestantius: tamen quando ita evenit, ut institutum tandem meum transgrederer; cui potius has primicias offeram quam tibi? qui me id negotioli suscipere, quod profecto non facile alius fecisset, crebra incitatione compulisti; qui praeterea hunc libellum, me velut in schola dictante, quasi discipulus, aut velut orante, quasi notarius excepisti. nec vero hac sola de causa potissimum tibi eum mitto; sed multo magis, ut tu homo nobis amicissimus, cum inimicitiarum utilitates a Plutarcho sapienter collectas leges, quanto

in aliena re publica curiosum; poeta item Catullus, Latinitatis aeque diligens custos, cum ita loquitur:
Quae nec pernumerare curiosi
Possint, nec mala fascinare lingva, manifeste hoc vocabulum, in malum tantum accipiunt. Nos igitur hunc, et si qui praeterea itidem eo utuntur, jure optimo secuti sumus. At durum quiddam est negotiositas! Credo item et curiositas. Sed haec, et complura hujusmodi, vel propter necessitudinem facile tolerabuntur, vel sicut illa Ciceronis

voce, et commendatione supplebit. Nec tamen tanto teste contentus, misi pro V. R. P. per eundem pignora quaedam licet exilia, ab animo tamen deditissimo profecta, et quasi primicias obsequiorum meorum, quae pro nunc satis impetrabunt, si tantum admitti et respici merebuntur. Si quid praeterea est, quod post fratrem meum D. Varadiensem exiguitas mea possit, cogitet R. P. V. habere se unum ex minimis suis in Hungaria, cui omnia suo arbitratu valeat imperare. Altissimus R. P. V. diu servet

potuit quod alios forte impedire potuisset; nam ut est in quodam trito veteri proverbio: Quis laudabit patrem nisi probi liberi? Accedit huc pecculiare vinculum quo astricti sumus Maripetrorum vi familie, ob insignem memoriam generosi illius viri Nicolai Maripetri quondam pretoris nostri, immo parentis optime meriti ac protectoris beneficii. Quippe tibique, 50 ob praecipuam existimationem que de illo viro habebatur in vita, hos ipsos honores deferri oportere sperabamus. At tum volente Deo spes de illo prius concepta, iam dudum

pollereque plurimum. Testis nobis est tua res publica, que semper in arduis rebus tuo conscilio, tua opera usa est! Testis est tota Italia, que tuis compluribus quibusdam stellis micat! Testes sunt tue res geste que suo felici eventu et tuo ausu ac magnanimitate semper claruerunt! Nam praetermissis his que per te gesta sunt in luce et in oculis totius Ytalie, quo et pacto laborante bello Ytaliam, traiecto amne Mintio ix , reiecto hoste armato stricto 55 ense liberasti a faucibus eorum quave virtute Glaream

et genus praeclarum et formam maiestate dignam que virtutem gratiorem reddit, ut nil penitus a tanto ac felicissimo principatu videatur discrepare. Multa quidem et alia que ad tumulum felicitatis tue potuissent pertinere, et que tibi principatum promitere videbantur, ex sententia praetereo, quod ab aliis graviter et accurate perorata sunt. Quare ori meo manum imponere decrevi, testimonio aliorum et auctoritati innixus, sed excellentia huius praestantissime urbis potissimum ad tuam redundat gloriam! Ornamenta eius reticere 59 non possum, que

pietati iterum iterumque commendo. Tum demum 76 Dalmatas omnes tuo imperio devotissimos, et alios, civitatem Sibinicensem praecipue insignitam fide, imprimisque generosum equestris ordinis Marcum 77 Zeno, dignissimum praetorem nostrum, tum vero pontificem nostrum Urbanum Vignatem, xv non minoris dignitatis quam auctoritatis virum, denique maiores civitatis, postremo universos alios ordines eius qui semper in fide et offitio huius imperii permansere. Eos oro, Illustrissime Princeps,

revertisse audiero. Non timeo equidem tibi Scyllam et Charybdim, Cyclopas et Laestrygonas; cave de Solis mensa et Lothophagorum succis ne quid gustes. Vide ne qua te Circe, ne qua Calypso detineat,
et male blandos
Sirenum cantus ceratis auribus fac praetereas. Illud iam nunc tecum paciscor, ut reduci tibi, post aliquantam domi morulam, Pannonia sit Corcyra, ego Alcinous. Eritne unquam ille dies, quo nos omnes ab ore tuo pendebimus, et mirabimur narrantem,
Oceani monstra, et iuvenes vidisse marinos?

immarcescibilem coronam suscepturos, ad quam promerendam strenuum quemque Petrus constanti animo hortatur, Π Petrus not. lector A2 in marg. dicens: In quo exultabitis, modicum nunc sic oportet contristari in uariis temptationibus, ut probatio fidei uestrae multo pretiosior auro, quod per ignem probatur. – Profectus enim fidelium, ut ait Augustinus, sine temptatione non prouenit, Π temptationem sequitur profectus not. lector A2 in marg. nec sibi quisquam innotescit nisi probationis examine, nec coronabitur nisi qui

Immemores illius: Beatus uir, qui suffert in temptationibus, quoniam, cum probatus fuerit, accipiet coronam quam repromisit Deus diligentibus se. Probat enim uario examine Deus et, an digni amicitia sua sint, saepius experitur; non quod Deus non cognoscat quales futuri sint (cui tam uentura quam praeterita ac instantia aeque praesentia sunt et qui cuncta ex suo arbitrio ire iubet), Π Deo praeterita ac instantia aeque praesentia sunt not. lector A2 in marg. uerum quo et ipsi sibi et ceteris innotescant, eorumque uirtus et patientia cognoscatur, quas nisi

Deus diligentibus se. Probat enim uario examine Deus et, an digni amicitia sua sint, saepius experitur; non quod Deus non cognoscat quales futuri sint (cui tam uentura quam praeterita ac instantia aeque praesentia sunt et qui cuncta ex suo arbitrio ire iubet), Π Deo praeterita ac instantia aeque praesentia sunt not. lector A2 in marg. uerum quo et ipsi sibi et ceteris innotescant, eorumque uirtus et patientia cognoscatur, quas nisi perpessis multis aduersitatibus et angustiis assequi impossibile est. Non est ergo, ut mea fert opinio, uiro bono

cum homine uinci parato. Ignominiam indicat gladiatore cum inferiore componi. Ecce quam constans est gentilis uox! Sed Christiani qualis esse debeat illa nempe citharoedi illius diuini: Ego uero in flagella paratus sum et dolor meus in conspectu meo est semper.

Flagellat praeterea Deus delinquentes, ut uerberibus emendati consultius sibi in futurum prospiciant. Nam plerique uix tandem sub flagello se peccasse sentiunt. Afflicti enim Israelitae a serpentibus ignotis dixerunt ad Moysen: Peccauimus, quia locuti sumus contra Dominum et contra te; ante uero nec peccatum

ingaris 12 dominium] domminum miliarium calculatione tam rustice pręliabant, adeo ut septies septem in XXXIIIII connumerabant. Dolui profecto vitam homminum carnificibus hiis ignaris continuo committendam, quibus nihil ordinis est pręter quidam naturę cursus et, ut proprie dicam, rerum causalis eventus, cumque cernerem eam disciplinam admodum necessariam et ad negociationes et rerum publicarum statum ac vitam oportunissimam, quę nullę essent si navigatio de medio tolleretur, ut in primis

spellcheck. Ioannes Episcopus Quinque-ecclesiensis, Galeotto suo. S. Scribis mihi, quanta malignatus sit inimicus in Sancto . Hic vero parce quaeso, si quae praeter ingenium meum loquar confidentius. Ignorat ille miser, ignorat quanta et ego remachinatus fuerim in eum. Si quid inceptasset, expertus profecto fuisset, uter nostrum plus possit, sive in Curia, sive alibi, vel auctoritate vel lingva et rebus omnibus. Equidem non video, qua in re ipse nobis

sit, Cretensium tamen praesul est, et quidem non tam presbyterio quam mendacio. Tu autem refers initam amicitiam; Utinam sincera sit et stabilis! Sed certe nulla est in levibus constantia, quae in hoc genere prima exigitur. Per me tamen nunquam stabit, quo minus concordia ista duret; dissimulabo praeteritas offensas, obliviscar iniuriarum omnium causa pacis. Si tamen, quod plurimum vereor, ille redierit ad vomitum, … Verum de his hactenus. Nunc ad te, et tua negotia, mi Compater, venio. Scribis de humanitate regis erga te, et liberalitate D. N. de pollicitatione D. Varadiensis et

meis absentibus alienos praesentes, qui commodato precariove apud me sunt, quia frui his licet; illorum tantus mihi usus est, quantus eorum, qui extant nusquam. Sed devolventur omnes ad me tandem pro haereditate! Quam multorum bona ad alios devenerunt, quam lex sanxit, et testator concupivit? Praeterea id incertum est, utri nostrum futura sit vita diuturnior. Nihil minus ordinem servat, quam Mors; ita ille mihi succedere potest, ut ego illi. Fac tamen superstitem; et id aeque dubium, quamdiu superem. Sic interim medium hoc tempus in cassum effluxerit. Nunc, nunc studendum esset et

exactas splendidior lux
semper et aparet tunc speciosa dies.
Sic tu, Tracurium, dulcis mea dulcis alumna,
cara prius fueras, at modo immo magis
En semel atque iterum flectis mea lumina tectis
nec possis oculos persatiare meos.
Est opere pretium sic te spectare locatam
et modo mirari, qualiter ipsa mones.
Te uaga percurrens circumfluit unda marina,
ne prope te veniat barbarus hostis equo.
Te pons a dextra levi de marmore ductus
te quoque planities lata decorat ibi.
Illic circumstans

domini qui tibi jura dabit.
Hic Uincislaus de Rippa quem loquor hic est
cuius in aeternum fama perhennis erit,
Justicia populo miseris pietate uir iste
nam placet et superis religione deis.
Gaude igitur postquam Veneti decreta senatus
hunc tibi pretorem constituere uirum.
Hic est ille quidem fatis promissus ab aeuo
aurea qui reducet secula prisca tibi.
Plebs ammissa cito reparetur germine prolis,
quae tibi felices afferat usque dies.
Progeniem Lucina nouam iam duplicet et iam
pensa trahit Lachesis

dictis uel factis maerentis animi refocillatio quaedam. Maeret autem animus praesentis mali opinione: praesentis, inquam, non re tantum uerum etiam imaginatione. Potest enim malum uel praeteriisse, uel esse futurum, et nihilominus aegritudine animum afficere, ceterum tunc dumtaxat, cum illius mali species nos apprehensos tenet. Veluti enim mens nostra laetatur numquam nisi cum bonum sibi conueniens praesens

animales enecat, qui imagines rerum a sensibus ad fantasiam adferunt. Succidit quippe eis neruos, dum florem sanguinis, quo uehuntur, siccibunda depascit. Nonnullos praeterea cura intestina apprehensos extemplo enecat, ut de Periandro Arcadiae tyranno perhibent, qui ob necem filii Corcyrenses ulcisci cupiens, liberos eorum ad Alyattem abscidendos misit , sed hos Samii

se subicit, illius destinat seruituti, quae quoniam uaria et instabilis est, uarios ac instabiles famulos suos reddat necesse est, et semper eos cupiditate futurorum bonorum anhelantes efficiat, amore praesentium anxios, praeteritorum aut ademptorum iactura tristes ac luctuosos. Quomodo igitur non hic iure ac merito inops et miser, immo miserrimus sit censendus in tanta animi inopia et fluctuatione positus tametsi Attali aut Croesi thesauros

liberis, uxore, facultatibus omnibus, cum ex incendio publico solus exiret, interroganti Demetrio numquid bona omnia perdidisset, "Minime," inquit, "omnia enim mea bona mecum porto." Et clariora quidem omnibusque regiis opibus pretiosiora. Vnde iure illi dicere poterat quod Solon cuidam diuiti retulit, a quo dum esset rogatus an thesauros haberet, respondit: "Ambo thesauros habemus, uerum inter meum et tuum hoc

omnibus sint procreati, se ipsos sponte tam foedae miserandaeque subiciant seruituti illisque famulentur, quibus imperare oportebat. "Nam si omne cuiusque bonum," ut praeclare ait Boethius, "eo, cuius est, constat esse pretiosius, cum uilissima rerum uestra bona esse iudicatis, eisdem uosmet ipsos uestra existimatione submittitis, quod quidem haud inmerito cadit. Humanae quippe naturae ista conditio est ut tantum, cum se cognoscit, ceteris rebus excellat;

Et Saluator non diuites, sed pauperes beatos dixit. Nam quod ad munificentiam liberalitatem ac elymosinam spectat, uera quidem essent, quae dicta sunt, si uirtutis opus pretio potius rerum quam animi probitate pensaretur. Sed nonne legisti illam pauperculam, quae duo aera minuta praestitit plus cunctis aliis in thesauros Domini intulisse , ex

sunt ut recte de Deo ipsiusque prouidentia sentiant, suspicentur caelum, considerent tam disparem aequalitatem lationis eius, intueantur terram, mare, et quae in illis nascuntur uniuersa, qua lege gignantur, uiuant, operentur, et intereant; se praeterea ipsos diligentius aduertant atque quo modo in mundum uenerint et unde procreati sint, perscrutentur; seque mortales agnoscant, quam pauca possint paucioraque ualeant et sciant. Demum examinent paululum quo freti intumescant

naturae esse doceas atque ad omnes aequaliter spectare; deinde si boni auferant nihil; postea si uel honoris uel utilitatis plurimum afferant; ad haec si nulli quicquam mali apponant; praeterea si ista, quae putantur mala, uel a plurimis uel a paucioribus sed sapientioribus ac melioribus expetantur; extremo si oppositum horum malum esse ostendemus. Horum septem modorum quocumque maluerit, poterit prudens

aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae

in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem quae facile non plus molestiae habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut

lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri qui uix cornicines exaudiet atque tubarum concentus; clamore opus est ut sentiat auris quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas. Praeterea minimus gelido iam corpore sanguis febre calet sola, circumsilit agmine facto morborum omne genus, quorum si nomina quaeras, promptius expediam quot amauerit Ippia moechos, quot Themison aegros autumno

rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae

uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt." Et centesimum trigesimumque primum tractans psalmum: "Hanc", ait, "uitam nobis peccantibus dedit Deus ubi etiam necesse est ut homo a Deo conteratur, ut in sudore

mentes haec aspera, haec horribilis fortuna detexit? Haec tibi certos sodalium uultus ambiguosque secreuit. Discedens suos abstulit, tuos reliquit; quanti hoc, integer cum tu uidebaris tibi fortunatus, emisses. Nunc amissas opes quaere; quod pretiosissimum est genus diuitiarum, amicos inuenisti. II 16 Contra tyrannidem Hac eadem ratione et imperium,

seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura

naturae esse doceas atque ad omnes aequaliter spectare; deinde si boni auferant nihil; postea si uel honoris uel utilitatis plurimum afferant; ad haec si nulli quicquam mali apponant; praeterea si ista, quae putantur mala, uel a plurimis uel a paucioribus sed sapientioribus ac melioribus expetantur; extremo si oppositum horum malum esse ostendemus. Horum septem modorum quocumque maluerit, poterit prudens

aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae

aut persuadere mortem malam non esse primum, inquam, quoniam naturae munus. Nam, ut in illis libris docuimus, quos de natura mali conscripsimus, quaecumque secundum naturam sunt, bona sunt uniuersa: omne autem malum, si non est praeter naturam, cunctorum sapientum sententia nec malum ullo pacto censendum est; sicuti ergo nemo iure queritur de ortu, pubertate, adolescentia, iuuentute, et senecta, ita certe queri non habet neque de morte; aeque enim ista omnia naturae

in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem quae facile non plus molestiae habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut

lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri qui uix cornicines exaudiet atque tubarum concentus; clamore opus est ut sentiat auris quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas. Praeterea minimus gelido iam corpore sanguis febre calet sola, circumsilit agmine facto morborum omne genus, quorum si nomina quaeras, promptius expediam quot amauerit Ippia moechos, quot Themison aegros autumno

rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae

in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem quae facile non plus molestiae habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut

lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri qui uix cornicines exaudiet atque tubarum concentus; clamore opus est ut sentiat auris quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas. Praeterea minimus gelido iam corpore sanguis febre calet sola, circumsilit agmine facto morborum omne genus, quorum si nomina quaeras, promptius expediam quot amauerit Ippia moechos, quot Themison aegros autumno

rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae

in omnes aetates eius; nullibi pacem, nullibi quietem, nullibi tranquillitatem, nullibi aliquam reperies iocunditatem quae facile non plus molestiae habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut

lucerna? Quis refert magni sedeat qua parte theatri qui uix cornicines exaudiet atque tubarum concentus; clamore opus est ut sentiat auris quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas. Praeterea minimus gelido iam corpore sanguis febre calet sola, circumsilit agmine facto morborum omne genus, quorum si nomina quaeras, promptius expediam quot amauerit Ippia moechos, quot Themison aegros autumno

rictum suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis ad quem ore uolat pleno mater ieiuna: sed omni membrorum damno maior dementia; quae nec nomina seruorum nec uultum agnoscit amici cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos quos genuit, quos eduxit. Quomodo potuit aut uerius aut rectius extrema miseria nouissimaque humanae pars uitae

uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt." Et centesimum trigesimumque primum tractans psalmum: "Hanc", ait, "uitam nobis peccantibus dedit Deus ubi etiam necesse est ut homo a Deo conteratur, ut in sudore

mentes haec aspera, haec horribilis fortuna detexit? Haec tibi certos sodalium uultus ambiguosque secreuit. Discedens suos abstulit, tuos reliquit; quanti hoc, integer cum tu uidebaris tibi fortunatus, emisses. Nunc amissas opes quaere; quod pretiosissimum est genus diuitiarum, amicos inuenisti. II 16 Contra tyrannidem Hac eadem ratione et imperium,

seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura

uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt." Et centesimum trigesimumque primum tractans psalmum: "Hanc", ait, "uitam nobis peccantibus dedit Deus ubi etiam necesse est ut homo a Deo conteratur, ut in sudore

uiro Augustino attestante, qui uno et uigesimo libro de ciuitate Dei uitam hanc mortalium totam nihil aliud quam poenam dixit et post: "Ira dei", inquit, "est ista uita mortalis, ubi homo uanitati similis est et dies eius uelut umbra praetereunt." Et centesimum trigesimumque primum tractans psalmum: "Hanc", ait, "uitam nobis peccantibus dedit Deus ubi etiam necesse est ut homo a Deo conteratur, ut in sudore

mentes haec aspera, haec horribilis fortuna detexit? Haec tibi certos sodalium uultus ambiguosque secreuit. Discedens suos abstulit, tuos reliquit; quanti hoc, integer cum tu uidebaris tibi fortunatus, emisses. Nunc amissas opes quaere; quod pretiosissimum est genus diuitiarum, amicos inuenisti. Alii etiam casus aliaque

mentes haec aspera, haec horribilis fortuna detexit? Haec tibi certos sodalium uultus ambiguosque secreuit. Discedens suos abstulit, tuos reliquit; quanti hoc, integer cum tu uidebaris tibi fortunatus, emisses. Nunc amissas opes quaere; quod pretiosissimum est genus diuitiarum, amicos inuenisti. II 16 Contra tyrannidem Hac eadem ratione et imperium,

seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura

seruorum aut amicorum ipsorum, nec ampliore uestimentorum ornatu uti, nec aliarum rerum ulla expleri uoluptate. Nec uelim credas cunctorum imperantium aliam esse mercedem praeterquam quod eis uenientibus assurgimus, priores salutamus, dominosque uocitamus. Ceterum uidendum est uiro sapienti an tam exiguis fumus et tenuissima leuissimaque aura

sin perfidiam perhorrescis, sperne atque abice perniciose ludentem. Nam quae nunc tibi est tanti causa maeroris, haec eadem tranquillitatis causa esse debuisset. Reliquit enim te quam non relicturam nemo umquam poterit esse securus. An uero tu pretiosam existimas abituram felicitatem et cara est tibi forma praesens nec manendi fida et, cum discesserit, allatura maerorem? Quod si nec ex arbitrio retineri potest et calamitosos fugiens facit, quid est aliud fugax quam futurae quoddam

quoniam, dum maius gaudium cogitat, tristitiae curas amplectitur. Sic et in omnibus paene rebus humanis difficile potest esse laetitiam nisi tristitia ante praecessit. Et amaritudo praesentis doloris commodat amplius gaudia secutura: sic quidem pretiosior salubritas est, quae post languoris recuperatur incommodum et a qualibet maiore spe laboris necessitate ad ampliorem solet felicitatem uenire. Sic qui litterarum scientiam desiderat habere, si discendi non susceperit taedia, peritiae

Nam cum illorum lucra insidiae uel pericula praecedant, similiter nostra commoda dispendiis cumulantur et sub periculo feliciora contingunt. Quae commoda ui tantum tribulationes non minuunt ut etiam mors possit propter illa contemni, siquidem pretiosa in conspectu Domini mors sanctorum eius." Haec Hieronymus . Hoc loco pulchre adicere

accidere omnibus fere senibus et infortunatis et quacumque aduersa ualitudine laborantibus, quorum omnium iocundior mors esse consueuit quam uita. Praestat quoque desiderium sui amicis quam nausiam aut satietatem relinquere. Praeterea, ut recte Seneca inquit, Quicumque ad extremum sui fati uenit, senex moritur. Non enim refert quae sit hominis aetas, sed quae sit uita. Nec re multum interest quot annos habeam, sed quot acceperim; si plus uiuere non possum, haec

tempore duratura insinuare ualebimus, ut philosophia ait Boethio: Si idcirco te fortunatum non existimas quoniam, quae tunc laeta uidebantur, abierunt, non est quod te miserum putes quoniam, quae nunc creduntur maesta, cito praeteribunt. – et apud Vergilium Aeneas: O socii, neque enim ignari sumus ante malorum; o passi grauiora, dabit deus his quoque finem.

et sentire ualeo et quia sum Romae, et quia curo attendoque quod possum, id tibi affirmo te in istis molestiis, in quibus es hoc tempore, non diutius futurum. – praeterea Hieronymus ad Theodoram: Aduersus mortis duritiam et crudelissimam necessitatem hoc solacio erigimur quod in breui uisuri sumus eos quos dolemus absentes.

animo praemeditari quod aliquando futuri sumus, et quod, uelimus nolimus, longius abesse non potest. Nam si nongentos uitae extenderemus annos, ut ante diluuium uiuebat genus humanum, et Mathusalem nobis tempora donarentur, tamen nihil esset praeterita longitudo quae esse desisset. Etenim inter eum qui decem uixit annos et illum qui mille, postquam idem uitae finis aduenerit et irrecusabilis mortis necessitas, transactum omne tantundem est nisi quod magis senex onustus peccatorum

initio fuisse deputatum aut meritis tuis aut aliqua alia iusta omnipotentis dispositione. De qua re poterit consolator et apte et copiose multa disserere, quae nos prolixitatem deuitantes simulque ingeniis peritorum non diffidentes praetermittimus ut cetera pleraque. Haec ergo ex ratione temporis sufficiant. Iam quo modo unum malum ex collatione alterius mali minui conueniat, aperire incipiamus.

Visne tu te, Serui, cohibere et meminisse te hominem esse natum? Crede mihi, cogitatione ea non mediocriter sum confirmatus: hoc idem, si tibi uidetur, fac ante oculos tibi proponas: modo uno tempore tot uiri clarissimi interierunt, de imperio praeterea tanta imminutio facta est, omnes prouinciae conquassatae sunt; in unius mulierculae animula commoueris tantopere? Hunc locum et ille caelestis rhetor Hieronymus

quam hostili mucrone confossi sunt. Dicat aliquis: "Regum talis conditio est, feriuntque summos fulgura montes." Ad priuatas ueniam dignitates nec de his loquar qui excedunt biennium atque, ut ceteras praetermittam, sufficit nobis trium nuper consularium diuersos exitus scribere. Abundantius egens Pityunte exultat; Rufini caput pilo Constantinopolim gestatum est et abscissa manu dextra ad dedecus insatiabilis auaritiae ostiatim stipes

Arcadas, cunctamque Graeciam quibus imperabant barbari? Et certe paucas urbes nominaui in quibus olim fuere regna non modica. Immunis ab his malis uidebatur oriens et tantum nuntiis consternatus. Ecce et ibi anno praeterito ex ultimis Caucasi rupibus immissi in nos non Arabiae, sed septentrionis lupi, tantas breui prouincias percurrerent; quanta monasteria capta, quantae fluuiorum aquae humano cruore mutatae sunt. Obsessa Antiochia et reliquae urbes quas

immissi in nos non Arabiae, sed septentrionis lupi, tantas breui prouincias percurrerent; quanta monasteria capta, quantae fluuiorum aquae humano cruore mutatae sunt. Obsessa Antiochia et reliquae urbes quas Halys, Cydnus, Orontes, Euphratesque praeterfluunt. Tracti greges captiuorum, Arabia, Phoenix, Palestina, Aegyptus timore captiuae. Non mihi si linguae centum sint oraque centum, ferrea uox, omnes scelerum comprehendere formas, omnia poenarum

murmure caeli, non quasi fortuitu nec uentorum rabie, sed iratus cadat in terras et uindicet ignis; illa nihil nocuit, cura grauiore timetur proxima tempestas uelut hoc delata sereno. Praeterea lateris iuguli cum febre dolorem si coepere pati, missum ad sua corpora morbum infesto credunt a numine; saxa deorum haec et tela putant.

cur prodest animum maerentem a priuato luctu ad communem aut publicum euocare. III 19 De sex locis funebribus Enimuero praeter hos locos, qui dicti sunt, sunt etiam alii complures et praecipue funebres loci, ex quibus lugubres homines consolari possumus minuendo casus defunctorum; quorum primus ac ualidissimus accipitur a re

Haec quanti momenti sint prudens lector diiudicet. Nos uero institutum prosequamur. III 23 Quartus locus a causa mortis Valet praeterea ad detrahendum angorem locus a conditione uel causa mortis non parum, hoc est si iniusta potius est quam iusta. Vnde Socrates uxori lamentanti ac dicenti plurimum dolere iniustam eius mortem respondit: "Tune, mulier, iuste me

Amor quoque singularis et Artemisiae, uxoris Mausoli, in causa fuit ut illud sepulchrum mirae magnitudinis pulchritudinisque marito exstrueret, quod est ab omnibus nobilibus poetis aliisque scriptoribus totiens celebratum atque per excellentiam pretiosis sepulchris Mausoli nomen inclutum. Apud Aegyptios uero maiores eorum omnes, qui clari praecipue uiri fuerunt, uariis medicamentis ita condiuntur ut eorum corpora flagrantia perseuerent;

in morbum incidit, locum desertum petit ibique decumbit nemine ei neque infirmanti neque defuncto assistente aut eius curam agente. Issedonibus, qui in extrema ora terrae degunt, quae auroram septentrionemque interiacet, alia praeterea sepeliendorum mortuorum cura est. Vbi pater alicuius decessit, uniuersi eius propinqui praesto cum pecoribus sunt, quibus mactatis et concisis una cum defuncti membris conuiuium celebrant, tantum capite reseruato, quod diligentius

Quandoquidem puerorum aut ignauorum proprium uidetur in suo strato mori; uiris uero fortibus magis conuenit in equo uel in naui, in hostili solo occumbere atque locum sepulchri aliquo egregio facinore signare. Praeterea quoque forti omne solum patriam esse uoluerunt. Vnde interrogatus Socrates cuias nam esset, mundanum se respondit, utpote qui totum mundum patriam sibi diceret. Et quae enim uerior patria terreno homini esse potest quam terra quae,

multum proficuum, si non libet factum aut praestitum, si imprudenter uel ignoranter datum. Licet haec, ut etiam aliqua alia, et iniuriam minuant, ut puta quando eam nolens aut inscius quispiam intulit. Amplius extenuatur pretium boni si non sit a bono auctore administratum sed ab ignauo aut indigno; si non diligitur aut magni fit ab aliis et praecipue bonis; si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec

aut magni fit ab aliis et praecipue bonis; si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec oportuno loco impensum, nec nostri sed alterius gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira mitigatur, aegritudo quoque aut maeror animi uel tollitur uel minuitur, nec iniuria quidem.

tam tenuis tibi census contigit, ut mediocris iacturae te mergat onus et illa ueneranda mulier apud Boethium: "si, quod in omni fortunae tuae censu pretiosissimum possidebas, id tibi diuinitus illaesum adhuc inuiolatumque seruatur, poterisne meliora queque retinens de infortunio iure causari? Atqui uiget incolumis illud pretiosissimum humani generis decus Simacus socer et, quod uitae pretio

mulier apud Boethium: "si, quod in omni fortunae tuae censu pretiosissimum possidebas, id tibi diuinitus illaesum adhuc inuiolatumque seruatur, poterisne meliora queque retinens de infortunio iure causari? Atqui uiget incolumis illud pretiosissimum humani generis decus Simacus socer et, quod uitae pretio non segnis emeres, uir totus ex sapientia uirtutibusque factus, suarum securus, tuis ingemiscit iniuriis. Viuit uxor ingenio modesta, pudicitiae pudore praecellens et, ut

censu pretiosissimum possidebas, id tibi diuinitus illaesum adhuc inuiolatumque seruatur, poterisne meliora queque retinens de infortunio iure causari? Atqui uiget incolumis illud pretiosissimum humani generis decus Simacus socer et, quod uitae pretio non segnis emeres, uir totus ex sapientia uirtutibusque factus, suarum securus, tuis ingemiscit iniuriis. Viuit uxor ingenio modesta, pudicitiae pudore praecellens et, ut omnes eius dotes breuiter includam, patri similis est. Viuit,

pacto aduersus aerumnam ferant pericula, damna peregre rediens semper secum cogitet, aut filii peccatum aut uxoris mortem aut morbum familiae; communia esse haec, ne quid horum accidat omnino nouum; quicquid praeter spem eueniat omne id deputare esse in lucro." Et post obiectis aduersus hanc sententiam respondens ait: Nihil est quod tam obtundat leuetque aegritudinem quam

Non est enim sapientis dicere 'Non putaram'. "Ex hoc et illa iure laudantur," ut Cicero ait: "Ego cum genui, tum moriturum sciui et ei rei sustuli. Praeterea ad Troiam cum misi ad defendendum Graeciam, sciebam me in mortiferum bellum, non in epulas mittere." et illud Thesei apud Euripidem: Nam qui haec

adhibere medicinam; quas tute, si parum aduigilaueris, poteris recte distinguere ac ex singulis uirtutibus singulos trahere locos. IV 5 Quartus locus a metu Enimuero praeter hos omnes locos est et ille, qui maxime ad comprimendum luctum ualet, qui ratione metus constituitur; hic autem fit cum timorem maerenti incutimus ex malo aliquo quod ei propter nimium dolorem euenturum comminamur. Vt puta quod caros

quae unumquemque inducere possunt ut amplius dolere metuat et luctum, si non tanta damna pati uult aut uni malo multa accumulare, cohibeat et compescat. Hae eaedem partes et nobis ferme semper ad consolandum suppetere possunt, praeter illam ultimam quae ex ratione tyrannidis accipitur. Possumus tamen eam et apte et pie ex ratione diuina mutuari, hac uidelicet ratione ut amicum admoneamus sibi diligentius prospicere ne Dominum ad iram prouocare contendat,

auribus illa bibi; bracchiaque accepi presso pendentia collo et singultantis oscula mixta sonis. Sumque, care, tuis defensus uiribus absens scis, care, ueri nominis esse loco, multaque praeterea manifesti signa fauoris pectoribus teneo non habitura meis. Haec singula uerba ingentem quandam uoluptatem praeseferre uidentur, cuius affectu

Hic est qui a lamentatione afflicti petitur, cum maerentem prouocamus uel petimus nobis casum infortunii sui exponat. Qua in re fit mirum quoddam ut maestum ad dolorem inuitando dolore tamen leuemus: id quidem fit, uerum non praeter rationem. Etenim exspuit quodammodo miserias animus infortunia sua recensendo et cum lamentis partem uirus haud minimam euomit. Quod intelligens Ouidius scribit uxori: flere meos casus; est quaedam flere uoluptas

tamen indubia fide tenendum est, lamentationibus et querelis opinionem malorum oppido extenuari, cuius multiplex causa est, sed praecipua quoniam in lamentatione pergit homo enumerando praeterita bona, quorum sicut possessio fuit iocunda, ita et recordatio, quo fit ut omnis lamentatio, ueluti et ira, admixtam habeat cum dolore uoluptatem. Hinc uenit ut homo, si uel solus apud se ipsum queratur, leuetur miseria. Sed

esse sinent. Nimium uobis Romana propago uisa potens, superi, propria haec si dona fuissent. Quantos ille uirum magnam Mauortis ad urbem campus aget gemitus! uel quae, Tyberine, dedistis funera cum tumulum praeterlabere recentem! Nec puer Iliaca quisquam de gente Latinos in tantam spem tollet auos, nec Romula quondam ullo se tantum tellus iactabit alumno. Heu pietas, heu prisca fides inuictaque bello

sequuntur uoluptates, uel quia animum a cogitatione rerum inuisarum abducunt et eorum memoriam tollunt: hinc diuturnitas temporis sedat dolorem, sed ea dumtaxat quae frequenter animum ad alias curas euocauit, id enim agendo facit imaginem praeteritorum malorum excedere. Cito enim decidunt e memoria quae frequentius non retractantur. IV

uidelicet aliquod egregium, quo maestus donatur; oblectatur enim eo oppido animus uel propter auaritiae cupiditatem uel propter ambitionis fastum, uel propter amoris aut augumentum aut conciliationem, siquidem istis tribus affectibus dona pretiosa animum praecipue immutare consueuerunt. Quamobrem et tribus tantum generibus hominum ea largiri solent: aut auaris, quorum opera egentes largitione eos corrumpere student, aut maioribus, quos honorare cupimus, aut amicis uel

praestantioribusque uiris exhibentur, tanto acceptiores fiunt maiorique oblectatione demulcent. IV 15 Quintus locus ab euentu Postremo et illa uulgaris consolatio praetermittenda non est qua dicere assolemus cuncta meliorem in partem esse accipienda. Hinc illi, qui detrimenta bonorum accepit, dicere consueuimus: "Bono animo esto; forsan diuitiae, quas perdidisti, ad exitium tuum seruabantur

Nonne et Cassius, Aulus Fuluius, Q. Fabius, Clodius Pulcher, Q. Hortensius et ceteri omnes orbos se maluissent, quorum alii sceleribus filiorum intabescentes, alii ultra maerorem manus cum iugulo illis, quos genuerant, inferre compulsi sunt, et praeter iura naturae, quibus uitam dederant, necem crudelissimam acerbissimamque praestiterunt, ita et extremos dies in luctu et squalore misere transegerunt. Sapientissime ergo ille sese

Et hi quidem omni fere et tempori et personae conueniunt. IV 16 De tribus locis qui a persona accipiuntur inimici quorum primus a uindicta est Praeter hos uero locos sunt adhuc reliqui tres, qui a persona inimici accipiuntur, proinde religiosis uiris et probis non multum conueniunt nec salua cum sua, tum ipsorum dignitate consolator mentes eorum

honestatem etiam falsae religionis cultores uiderunt atque comprobauerunt. Vnde cum Demosthenes saeuientem in Athenienses Alexandrum mitigare cuperet, non habuit maiorem laudem ad quam eum adhortaretur aut quod ei pro clementia ipsius dignum pretium polliceretur quam quod ait: "Nihil habet fortuna tua maius quam ut possis, nec nostra melius quam ut uelis conseruare quam plurimos." Quam sententiam propter praestantiam et singularitatem eius postea Cicero Caesari retulit.

dum in craticula ureretur: Assatum est; uersa et manduca . Non sine uoluptate ac solacio putamus Anaxarchum dentibus suam praecidisse linguam quam ei tyrannus ille amputare minabatur. Itidem et aliis plerisque, quos enumerare praetermittimus, iocundam bonorum suorum fuisse non dubitamus iacturam, quam ipsi sponte fecerunt, ne illa in manus aut potestatem uenirent inimicorum, et, si eis ex sententia contigit, pro magno solacio habuisse. Ex hoc genere

uoluit, ex domino seruus fieri, ex principe frater, ex Deo homo, et sempiternus mortalitatis subire infirmitatem. Atque ille , qui caelos, sidera, angelos, et pretiosissima quaeque condiderat, luteam assumpsit uestem; qui omnis denique diuitias distribuit ac largitur, de paupercula uirgine in summa inopia est editus et educatus. At in quibus palatiis altissimi filius est natus? Nempe in

I.6.13 Sane Xenocrates pro Xenocrates uero | cf. Val. Max. 4 3ext 3 I.6.17-18 omnibusque... Vnde pro multis pretiosiora quam ipse, qui rogabat, habebat. Itaque I.6.23 Sen. de rem. fort. 16,1 I.7.1 sui... amatores pro

III.13.4 Sen. de rem. fort. 4,2 | Cic. Tusc. 1,45 (109) III.14.1 Boeth. Cons. phil. 2P3,11, ubi Quodsi; fortunatum esse, praetereunt pro cito preteribunt III.14.1 Verg. Aen. 1,198-99

III.13.4 Sen. de rem. fort. 4,2 | Cic. Tusc. 1,45 (109) III.14.1 Boeth. Cons. phil. 2P3,11, ubi Quodsi; fortunatum esse, praetereunt pro cito preteribunt III.14.1 Verg. Aen. 1,198-99 III.14.1

III.16.2 Cic. fam. 4,5,4, ubi dolorem minuere possit; circumcirca prospicere; post ante add. me; Piraeus pro Epirus; hem pro en; post homunculi add. indignamur; populi Romani tanta deminutio pro pręterea tanta imminutio; post animula omissa nonnulla; tanto opere commoueris III.16.3 capti ex capiti

III.16.3 deest in V1; Hier. ep. 60,15-17, ubi quod de tantis malis; Iulianus perditor; Iouianus; uastato genitali solo; cruentaeque; post exilia; cadauer exanimis; ceteros pretermittam; exulat pro exultat; manus dextera; in Oase pro aduerse; Epiros; cunctasque Pannonias; beluis fuere; ęnea ad altaria; tibi pro et ibi; percucurrerunt; quot; possim Verg. apud Hier; omnes... formas apud Verg. om. Hier;

nos sermone moraremur, plus fortasse publicis commodis impedimenti, quam clementissimis auribus suis molestiae ingereremus, proinde causas adventus nostri magnas illas quidem, et facundiae capacissimas quam succinctissime proferemus. Cum Serenissimus Hungarorum Rex castris adversum Turcas aestate praeterita amotis, inter ipsa Regni sui et hostilis terrae confinia Pium Pontificem rebus humanis excessisse cognovisset, sane pro eo, ac debuit, maestus aliquandiu, et animi dubius permansit. Verebatur siquidem inter alia id potissimum, ne sanctum fidei ab illo viro ingenti spiritu et satis amplo

inter alia liber de dictis regum et imperatorum. Quem cum aliquotiens evolvissem, et pulcherrimum pariter ac utilissimum cognitu animadvertissem, demiratus equidem sum, tot doctos huius saeculi viros (de Italicis loquor) cum fere pleraque omnia eius scriptoris traduxerint, opus tam necessarium praeterisse. Proinde quasi mihi reservatum licet nec codices ad id opportunos, nec quemquam praeter me ipsum haberem, quem in dubiis consulere possem, ac septennali iam intermissione graecarum litterarum et alioquin tenuem notitiam funditus amisissem, tamen convertere destinavi, existimans satius

pariter ac utilissimum cognitu animadvertissem, demiratus equidem sum, tot doctos huius saeculi viros (de Italicis loquor) cum fere pleraque omnia eius scriptoris traduxerint, opus tam necessarium praeterisse. Proinde quasi mihi reservatum licet nec codices ad id opportunos, nec quemquam praeter me ipsum haberem, quem in dubiis consulere possem, ac septennali iam intermissione graecarum litterarum et alioquin tenuem notitiam funditus amisissem, tamen convertere destinavi, existimans satius esse, volumen tam egregium quocumque modo translatum ab omnibus latinis agnosci, quam prorsus

aequor
Et per piscosas protinus ibis aquas.
Aspicies arctum gemino mare littore clausum,
Aspicies rigidos undique rupe locos,
Aspicies nati non parua foramina montis:
Sunt hic ignicremo facta sacella deo.
Pręterea turres quas separat unda uidebis,
Vnda profunda maris saepe tenentis iter.
A tergo postquam decedent lumine turres,
Ante oculos crescent moenia littorea.
Prospicies factam lętis in collibus arcem:
Non simili iactant se loca Dalmatię.
Post arcem

et hanc forsan quaelibet umbra fidem.
Cum subit et uestrae fatum lachrymabile sortis,
Vobiscum quoquo se uelit esse modo;
Ipsum tanta premit pietas tantique doloris
Excruciant miserum non pia fata uirum.
Pręterea uersus quos perlegat ipse uiator
Iussit ut in tumulo marmoris inciderem:
'Qui cecidit bello, qui morbi uulnere demptus,
Hic una geniti de genitrice iacent.
Ipse meam sortem uenturi nescio fati,
Nam fati sortem numina scire uetant.
Verum utinam

119  Et nunc in Libyco similis mihi dente niteris
120  Et nunc Mentorea Mentoreo uiuus in aere fores.
121  Sed quoniam nobis hoc inuida fata negarunt
122  Et praeter nugas nil mea reddit humus,
123  Quod datur, aeternum memori cantabere Musa
124  Et sine te crescet pagina nulla mihi. telos

notam subire uerebor. Dicturus igitur de laudibus reuerendissimi domini D. Petri cardinalis sancti Sixti, cuius miserandum funus hodierna die celebratur, eas laudes, quas uel a parentibus uel a patria ipsius colligere poteram, hoc loco praetermittendas putaui; non quod illas aut obscuras aut tenues fore dixerim, quoniam et honestissimis nobilissimisque ciuitatis suae parentibus est ortus, et celeberrimo uetustoque Ligurorum oppido Saona, uerum quod ipse illis tanto decori ac

adeo acute adeoque prompte ac subtiliter de quaestione proposita ut eum putares die noctuque nulli adeo alii rei quam euoluendis theologorum philosophorumque libris uacare. Tenebat fixa memoriae quaecunque ab ineunte aetate a praeceptoribus audierat. Vigebat praeterea stupendo ingenii acumine, cuius perspicacitate facile in abditissima quaeque naturae secreta penetrabat, et ex perceptis semel principiis difficillima quaeuis uel philosophiae uel theologiae problemata summa

erat uerius. Nam si quis diligentius rem ipsam consideret, comperiet procul dubio omnes cardinalium domos nihil aliud esse quam honesta hospitia, in quae proborum uirorum liberis uel necessitatis uel bonorum morum gratia diuersari licet. Accipiebat praeterea munera, non auaritiae, sed honoris comparandaeque beneuolentiae gratia, quibus tamen in acceptandis ea lege utebatur ut multo ampliora rependeret quam acciperet. Testes sunt

habeo, omnia sunt ecclesiae. Supplicabitis tamen meo nomine summo pontifici ut aes alienum, cuius maiorem partem pro redimendis ecclesiae rebus contraxi, pro sua benignitate dissoluat. Cogor hoc loco potissimas eius praetermittere laudes, cum temporis exclusus angustia, tum ipsarum rerum multitudine superatus. Qualem se erga amicos, qualem erga parentes, et praesertim qualem erga ipsum summum pontificem gesserit, malo haec omnia in aliud tempus

scapham ascendit et ad Mocenicum uenit. Ubi complexi atque consalutati inuicem sunt, Nicolaus: Vides- inquit- optime imperator, uides magnitudinem classis, quam accitis undique nauibus comparaui, omnibusque ad oppugnandam urbem necessariis instruxi. Praeterea distributis partibus praefectis ac turmarum ducibus, qua quisque urbem oppugnaret ordines optime disposui. Quapropter magnam spem in manibus urbis recuperandae habes. Igitur trado tibi imperium: rem a me inceptam prosequere, absque dubio urbe potiturus .

hoste ac insperato malo perterriti, ad proximos montes diffugiunt. Nostri uicum habitatoribus uacuum, sed omni barbara merce refertum, intrant, diripiunt, distrahuntque omnia; pictis tapetis, uersicolori ac serica ueste, pannoque hircinae lanae, quem zambilotum dicunt, et omni alia pretiosissima merce se onerant. Caetera, ferre non ualentes, cum tectis supposito igne comburunt, praedamque omnem ad naues referunt. Imperator ditata classe ad reficiendas naues in hiberna Methonam se recepit: brumae enim tunc erat tempus, annique pars

designantur duo legati, uiri ob res gestas domi forisque clarissimi, Stephanus Malipetrus et Victor Soprantius, qui sumpto magistratu naues conscendunt, ad imperatoremque se mature conferunt. Ubi, habito simul colloquio, communi consensu statuunt praeter nauales copias decem equites in singulas naues accipere. Per omnes enim urbes Peloponnesi quae Venetorum sociae ac subditae sunt, habent Veneti mercenarios equites natione Epirotas, quos Graeco uerbo

se conferunt, equites nauibus imponunt, inde ad excurrendas ac depraedandas Asiae maritimas prouincias totis uiribus contendunt. Graecas autem prouincias atque insulas Othomano subditas imperator nunquam uel minimo damno afficere uoluit, quoniam, praeter praesidia atque magistratus ab Othomano impositos, populi omnes christiani sunt. Asia uero prouincia tota barbara atque infidelis, Machometanaeque superstitioni dedita ac deuicta est. Quapropter, totam Graeciam

praeter praesidia atque magistratus ab Othomano impositos, populi omnes christiani sunt. Asia uero prouincia tota barbara atque infidelis, Machometanaeque superstitioni dedita ac deuicta est. Quapropter, totam Graeciam praeternauigans, Lesbum uenit, atque ad orientale promontorium insulae, quoniam ea pars habitatoribus uacua erat, habens portum tutissimum, cum tota classe se contulit. Ex opposito est

sociis ac militibus, caeteros omnes ad depopulandum agrum misit. Qui, ueluti e carceribus missi, citatissimo cursu omnes uicos circumiacentes excurrunt, magnum numerum mortalium capiunt, omnium pecorum greges agunt. Praeterea uaria supellectili se ac armenta onerant. Dum nostri cum praeda reuertuntur, equites hostium ex proximis locis exciti simul coeunt. Nam, qui manus nostrorum effugerant, clamoribus atque ululatibus omnia compleuerant. Itaque cuneo facto hostes, prius edito magno

habitatur. Igitur imperator sub lucem ad quendam sinum illius regionis Barbanicola uocatum applicuit. E uestigio emissi equites ac naualis turba absque ordine omnia percurrunt, maximum numerum hominum cuiusque aetatis ac sexus capiunt, praeterea pecoris quantum ad usum satis, nemine resistente, accipitur; aliarum rerum, praeter paucos tapetas et centones, nihil. Ex centonibus enim illa gens et tabernacula portatu facilia- quoniam stationes pascendi pecoris gratia saepe mutant- et culcitras dormiendi causa faciunt.

illius regionis Barbanicola uocatum applicuit. E uestigio emissi equites ac naualis turba absque ordine omnia percurrunt, maximum numerum hominum cuiusque aetatis ac sexus capiunt, praeterea pecoris quantum ad usum satis, nemine resistente, accipitur; aliarum rerum, praeter paucos tapetas et centones, nihil. Ex centonibus enim illa gens et tabernacula portatu facilia- quoniam stationes pascendi pecoris gratia saepe mutant- et culcitras dormiendi causa faciunt. Imperator imposita in naues omni praeda ad Delon insulam uenit. Haec

uicos ad depraedandum discurrunt, ferro ignique cuncta deuastantes. Itaque depraedatis omnibus, maxime tapetis onusti, ad naues redeunt. Nam in his locis mulieres praecipue sunt operariae tapetorumque textrices, quae non solum ad usum, sed etiam ad mercaturam operam suam exercent. Homines pauci, praeter aliquot mulieres, quae asportandi sua cupidae non aufugerant, capiuntur. Allata sunt imperatori hostium capita absque numero; hostes uiui in proelio capti quam plurimi. Ex nostris desideratus nemo, sagittis uulnerati ad quinquaginta sunt. Quarta deinde die ad

inquit- forsitan ac legisti, optime pater, multa quae Senatus Venetus pro fide christiana ac libertate Ecclesiae strenue et magnifice gesserit; nunc etiam uides. Nonus enim iam annus uoluitur ex quo Veneti, caeteris principibus christianis torpentibus, praeter Ferdinandum regem, graue et periculosum bellum gerunt ac sustinent. Nec nos paenitet laborum et impensae, modo rei publicae christianae profuturi simus. Quoniam igitur his diebus

Quamobrem toti prouinciae commune emporium est. Igitur imperator praefectos nauium ad se uocat, uti scalas et crates binas aut ternas in naues conficerent iubet. Quibus strenue paratis Samo soluit; zephyro flante Rhodum praeternauigans uelocissimo cursu ad insulas Chelidonias delatus est. Rhodii quoque duas triremes in auxilium mittunt. Erat autem numerus uniuersae classis nauium octuaginta quinque. Ex quibus Pontifex decem et nouem miserat, regiae

iubet. Equitibus mandat ut proximum collem urbi praesidii causa capiant. Omnes monet essent memores pristinae uirtutis, pugnaturi contra barbarum hostem imbellem atque imparatum pro religione christiana ac maiestate Veneti imperii, ostendens urbem opulentissimam auro, argento, pretiosaque supellectili refertam. Quam si caperent, diuites domum esse redituros affirmat. Omnes alacri animo orationem imperatoris accipiunt. Quibus dimissis, ipse cum legato Pontificis ac regio duce in naui se continet, inde, si qua necessaria postea forent, subministraturus.

uiuos ulla uis separare potuit, nunc barbarus hostis diuidet . Et cum nullo modo inde abstrahi posset, miles stricto gladio sponte praebenti ac distendenti collum caput abscidit, inquiens: I nunc, et marito tuo te consocia . Multi, mancipia spernentes, ornamenta mulierum pretiosa, uestes pictas cuiusque generis, uasa aenea Damasceno opere egregie caelata, auro argentoque distincta, ac aliam pretiosam supellectilem diripiunt ac distrahunt. Ubique gemitus, ubique luctus exauditur. Tota urbs planctibus atque ululatibus completur. Interim quidam, effugiens, praefecto

sponte praebenti ac distendenti collum caput abscidit, inquiens: I nunc, et marito tuo te consocia . Multi, mancipia spernentes, ornamenta mulierum pretiosa, uestes pictas cuiusque generis, uasa aenea Damasceno opere egregie caelata, auro argentoque distincta, ac aliam pretiosam supellectilem diripiunt ac distrahunt. Ubique gemitus, ubique luctus exauditur. Tota urbs planctibus atque ululatibus completur. Interim quidam, effugiens, praefecto urbis, quem illa gens subassam uocat, tunc in uilla manenti nuntiat urbem captam ab hostibus atque direptam

ausurus memorabile facinus ad eum uenit. Narrat se Chalcide a Turcis captum, exinde multo tempore Calipoli seruum fuisse, dumque ibi degeret perspexisse naualia Othomani Calipoli absque excubiis incustodita manere. Praeterea domum iuxta naualia esse magnam, ac omni instrumento nautico refertam: uelis, funibus et caeteris ad instruendam classem necessariis, et quae possent supra centum triremes optime instruere. Paratum se esse

oratoris, moti, magnum numerum tormentorum cuiusque generis parant; uasa etiam ex auro et argento conuiualia Parisini operis egregie caelata, multum panni lanei tenuissimi, multum serici uermiculo tincti auroque intexti ad regium usum, omnia regi Persarum dono daturi. Praeterea centum iuuenes, qui tormenta exercerent, deligunt, hisque praeficiunt Thomam ex Imola, oppido Flaminiae, quod olim Forum Cornelii dicebatur.

Praeterea centum iuuenes, qui tormenta exercerent, deligunt, hisque praeficiunt Thomam ex Imola, oppido Flaminiae, quod olim Forum Cornelii dicebatur. Praeterea ad haec regi deferenda oratorem designant uirum patricium Iosephum Barbarum, aetate grauem et linguae Persicae haud ignarum. Tum omnia parata in tres naues magnas imponunt, quae, etsi remis aguntur, onerariae potius quam actuariae dicendae sunt. Habent enim

regis esse existimaret omissis caeteris ageret. Othomanus quoque, non solum fama excitus, sed per exploratores de magnitudine copiarum ac de aduentu regis Persarum plane edoctus, ultra non esse sibi cessandum ratus, bello se praeparare ac hosti occurrere statuit. Itaque, praeter consuetas copias, per omnes prouincias ditionis suae ut quaeque septem familiae singulos armatos mitterent imperat. Insuper ab omnibus sociis ac foederatis principibus magnum numerum equitum ac peditum euocat,

suae ut quaeque septem familiae singulos armatos mitterent imperat. Insuper ab omnibus sociis ac foederatis principibus magnum numerum equitum ac peditum euocat, multos mercenarios milites omnium nationum conducit. Praeter haec, multa milia curruum ad munienda castra parat, singulis curribus binas bombardas imponens. Tormentorum quoque omnium generum incredibilem copiam, atque hominum qui tormenta exercere usi erant magnum numerum parat. Quibus expeditis, omnes copias de Thracia in

quo in statu res sint, quidue primum agendum sit, ut ex communi consilio quid potissimum in re sit agat . Tum Cassambeg, imperatori gratias agens, inquit: Nunquam me spes de Senatu Veneto falsum habuit, nunc etiam re ipsa perspicio Venetos praeter caeteras nationes amicos et foederatos in calamitate positos suis opibus iuuare. Caeterum cum plures menses sint, ex quo haec oppida Ciliciae frustra obsideo, quia nec milites strenuos, nec machinas ad ea oppugnanda necessarias habeo- nam totus meus exercitus, exceptis paucis

praeter caeteras nationes amicos et foederatos in calamitate positos suis opibus iuuare. Caeterum cum plures menses sint, ex quo haec oppida Ciliciae frustra obsideo, quia nec milites strenuos, nec machinas ad ea oppugnanda necessarias habeo- nam totus meus exercitus, exceptis paucis praetorianis, ex gregariis militibus collectus est, gente magis agris colendis quam bellis gerendis assueta- uestra mihi ope, qui et militibus exercitatis et tormentis ad expugnandas urbes idoneis

inter Ianizaros ab ipsa pueritia educatus, cui Othomanus dederat ad oppidi praesidium milites centum et quinquaginta. Hismael respondit non se esse Mustapham Cilicem cum pastoribus atque agricolis, uili turba, ad praesidium oppidi missum, sed ex praetoriana cohorte praefectum cum Ianizaris, uiris strenuis, ab adolescentia in puluere, uulneribus et sanguine uersatis, qui omnia extrema pati pro fide parati essent. Imperator accepto

litora Seleuciae proxima se contulit. Seleucia urbs antiqua fuit, a Seleuco, uno ex successoribus Alexandri, aedificata, quinque milia passuum a mari recedens. Fuit autem ciuitas ampla, egregiis uicis ac aliis multis monumentis olim clara, quam praeterfluebat Calicadnus amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac

milia passuum a mari recedens. Fuit autem ciuitas ampla, egregiis uicis ac aliis multis monumentis olim clara, quam praeterfluebat Calicadnus amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac signis et omni statuario opere ornatissima, quam intuens ingemui, opus egregium, magnaeque

aliis multis monumentis olim clara, quam praeterfluebat Calicadnus amnis, subiectos campos, qui lati sunt, irrigans. Extant adhuc multa uestigia aedificiorum, praecipue iuxta ripam fluminis. Hic uidimus, praeter ruinas templorum et amphitheatri, porticum quadratam, cuius maxima pars praeter tectum integra erat: columnis ac signis et omni statuario opere ornatissima, quam intuens ingemui, opus egregium, magnaeque impensae barbarorum incuria concidisse. Oppidum autem, quod nunc extat, arx tantum

gestam dono misit, simul gratias ei agit, quod nullis suis praecedentibus meritis, uiribus et uirtute propria regnum sibi recuperasset Dum haec in Cilicia aguntur, de regis Persarum exercitu ac Othomani expeditionibus propter locorum distantiam nihil ueri praeter uanos rumores afferebatur. Imperator ergo, cum in Cilicia Trachea nihil quod agi posset reliquum esset (nam omnis Cilicia maritima usque ad Taurum montem in Caramani ditionem uenerat) ne tempus amitteret, Lyciam, quoniam ea

fusos ac fugatos, nullamque spem praesidii sibi iam reliquam esse et murorum partem prostratam, ciuibus etiam maxime ad deditionem hortantibus, non esse amplius expectandum ratus, ad imperatorem misit, omnia praeter libera capita cum oppido imperatori tradens. Igitur imperator accepto oppido Charagum cum oppidanorum turba abire quo uellet permisit. Praeda militi concessa est, oppidum igne succensum ac solo aequatum. Erant suburbana, propter forum

quibus certior fit regis Persarum exercitum et Othomani, Turcorum principis, non multum inter se distare, et ad paucos dies collatis signis proelium inire et armis rem decernere uelle. Praeterea orator imperatorem monebat, ut quam primum ad Ciliciam se cum tota classe conferret, affirmans propediem Usunasanum illuc uenturum esse, cum eo de statu totius belli acturum. Igitur imperator mutata uelificatione Ciliciam uersus nauigationem dirigit.

medio castrorum sibi priuatim munitiones facere, et in eis se quasi in arce continere. In hac quoque expeditione circiter quattuor milia passuum in circuitu locum uallo fossaque munierat, currusque catenis compactos circunquaque post uallum obiecerat, singulis plaustris binas bombardas imponens, praeterque eas ingentem copiam tormentorum cuiusque generis ad defendendas munitiones disposuerat. Ad haec regenda ad quindecim milia, uiros in administratione bombardarum aliorumque tormentorum exercitatos, locauerat. Intra uallum habebat equites uiginti quinque milia, quos de toto exercitu

hominum ab eo inquirit, et num aliquid timeret, aut alicuius rei indigeret interrogat. Ille tranquilla ac tuta esse omnia respondit, nec in praesens alicuius rei opus esse affirmat. Imperator tamen, inopinata etiam metuens, praeter illas triremes magnas, quae tormenta et alia dona regi Persarum mittenda aduexerant, duas alias addidit, quas praesidii gratia Famaugustae reliquit. Praefectis nauium mandat, uti dicto Cornarii audientes sint. Interim legatus Pontificis

tametsi castra amisisset, proelio tamen et occidione hostium multo superiorem extitisse, nec credi debere Othomano, hosti fallacissimo. Quibus persuasis, Sporadas atque Cycladas praeternauigans, Peloponnesum uenit, Methonamque se recepit, quoniam iam hibernum tempus aduenerat et ab amicis litteras acceperat, quibus certior factus erat successorem propediem sibi designatum iri. Ibi expectare statuit Senatus decretum, quo domum

multis suasionibus ad contrahendum matrimonium regem perpulit. Igitur rex unum ex suis fidum cum archiepiscopo, datis duabus triremibus, quae eos deueherent, Cyprum mittit. Imperator, cum audisset duas regias triremes, quae ad se non diuerterant, Cyprum uersus praeternauigasse, causam profectionis earum ignorans, Coriolanum Cepionem et Petrum Tholemerium, Dalmatas praefectos, cum duabus triremibus illuc mittit, quibus mandat, ut reginam adeant, suoque nomine eam salutent, et, si res exigeret, imperatorem cum classe

iubet. Interim dux Cretensium imperatori, rumore quodam motus, scribit Cyprios animum sincerum non habere, atque res nouas moliri. Quapropter imperator Victorem Soprantium legatum cum octo trireniibus, praeter illas duas quas iam miserat, Cyprum mittit, ut uideret ne quid detrimenti regnum illud caperet. Victor absque mora Methona soluens praemissas triremes Cretae consequitur, Coriolano uti praecedat iubet, mandata ab imperatore

uestibusque expoliatos nuda corpora relinquunt, quae quidam dispensator Andreae in aede diui Dominici sepeliuit. Ex foedere antiquo Veneti praetorem Cyprum mittunt, qui Venetis in ea insula ius dicit. Erat tunc praetor Nicolaus Pasqualicus, ad quem coniurati conueniunt.

Ex foedere antiquo Veneti praetorem Cyprum mittunt, qui Venetis in ea insula ius dicit. Erat tunc praetor Nicolaus Pasqualicus, ad quem coniurati conueniunt. Andream ob auaritiam a militibus, quibus mercedem non soluerat, occisum narrant: se in fide reginae et in Venetorum amicitia mansuros affirmant; praetorem rogant, ut Senatui Veneto et

Erat tunc praetor Nicolaus Pasqualicus, ad quem coniurati conueniunt. Andream ob auaritiam a militibus, quibus mercedem non soluerat, occisum narrant: se in fide reginae et in Venetorum amicitia mansuros affirmant; praetorem rogant, ut Senatui Veneto et imperatori scribat Andream sua culpa a militibus mercenariis, quos stipendio fraudauerat, interfectum esse. Se quoque oratorem Venetias et ad imperatorem mittere uelle dicunt, qui et fidem eorum integram regi suo cum

Andream sua culpa a militibus mercenariis, quos stipendio fraudauerat, interfectum esse. Se quoque oratorem Venetias et ad imperatorem mittere uelle dicunt, qui et fidem eorum integram regi suo cum matre, et amicitiam perpetuam Senatui Veneto polliceatur. Praetor, tametsi eos falsa locutos sciret, tamen, tempori inseruiens, omnia se facturum promittit. Deinde coniurati ad regiam conueniunt. Tum filiam regis, puellam annorum sex, filio regis Ferdinandi etiam impuberi

si uera sunt quae pollicentur, arces ac uectigalia regni reginae restituant. Illi, ex communi consilio reliquorum, omnia se facturos promittunt. Legatus, cum plures dies in componendis rebus cum tyrannis consumpsisset, nihilque ab iis praeter uerba se habere posse aduerteret, ad Senatum atque ad imperatorem scribit reginam ac regnum graui tyrannide oppressum, nec a se tyrannos ad sanius consilium oratione adduci potuisse; itaque ad liberandum regnum armis atque ualidiore expeditione opus esse.

in eas equitum imponat, cursusque earum Rhodum uersus dirigat. Ipse, ex urbibus Peloponnesi praesidiarios milites assumens, in naues distribuit. Praeter haec equites in singulas naues decem assumit, duas triremes magnas, quae classi necessaria subministrare solent, cibariis ac tormentis ad expugnandas urbes necessariis onerat; equitum etiam quantum ferre poterant imponit. Tum per omnes urbes atque insulas Graeciae edictum

apparatu, metu perterriti, profugissent, restare tamen multos, qui omnium consiliorum participes tyrannorum fuerant, et qui multa contra ius et fas dixerant et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter uehementer imperatorem rogabat obtestabaturque, ne se ac regnum in maximo

profugissent, restare tamen multos, qui omnium consiliorum participes tyrannorum fuerant, et qui multa contra ius et fas dixerant et fecerant; praeterea plurimos etiam praeter noxios esse, qui nunc, ad potentiam suam cuncta trahendo, omnia perturbabant, totumque regnum in magno discrimine esse affirmabat. Quapropter uehementer imperatorem rogabat obtestabaturque, ne se ac regnum in maximo periculo positum

nonnunquam interpellante, tantas copias ex diuersis locis tam breui tempore contraxerat. Imperator, inito numero copiarum, naues mercatorias caeterasque omnes quae undique euocatae aduenerant, praeter rostratas suae classis, soluit. Equites cuiusque generis cum militibus ex praesidiis deductis domum remisit, sagittarios Cretenses tantum retinens. Deinde ex Veneta natione praefectos delegit, quos cum praesidio Cretensium sagittariorum omnibus arcibus

occupata, nunc Albania appellatur, regio fertilis, omnibus ad uictum mortalium necessariis abundans. Ex parte occidentis oppidi est lacus octuaginta milia passuum in circuitu patens; nomen ab oppido sumit, et lacus Scodrae appellatur, ex quo fluuius exit, qui, praeterfluens, radices montis in quo oppidum situm est alluit. Hunc fluuium incolae Bolianam uocant. Scodram priscis temporibus, Plinio teste, Drino quoque amnis a parte orientis praeterfluebat, qui, mutato alueo, nunc iuxta Lissum

et lacus Scodrae appellatur, ex quo fluuius exit, qui, praeterfluens, radices montis in quo oppidum situm est alluit. Hunc fluuium incolae Bolianam uocant. Scodram priscis temporibus, Plinio teste, Drino quoque amnis a parte orientis praeterfluebat, qui, mutato alueo, nunc iuxta Lissum decurrit; ab ostio Bolianae decem milia passuum orientem uersus bino ostio mare intrat. Cuius fluuii ad Scodram et alueus siccus et pontis uestigia extant. Miror cur nec Plinius nec

sint, mittunt, quoniam Lissi oppidum in plano situm ac male munitum est. Insula non parua Lisso adiacet, quam Drino, diuisus bino ostio mari influens, efficit. In hac se paene ex omnibus uicis Albaniae incolae cum rebus suis receperant. Igitur praeter triremes multa nauigia bene armata, ut insulam tuerentur, mittunt. Dyrrachium quoque quattuor triremibus et equitum Epirotarum praesidio firmant. Haec ciuitas maxime tempore bellorum ciuilium

oppidi deiceret, fuderat. Itaque die noctuque non cessabat crebris ictibus bombardarum muros prosternere, qui, non multae crassitudinis, ob uetustatem etiam debiles ac inualidi, facile ruebant. Erat in oppido Scodrae praetor et totius Albaniae legatus Antonius Laoredanus, clarissima familia ortus, uir maximi animi indefessique ingenii, et omnia extrema pro patria subire paratus, qui, praesenti animo omnia circumspiciens, ubi muros lapsuros aduertebat, palos defigebat, quos transuersis

lectis litteris ad Leonardum ut rem acceleret cum Iuano scribunt. Leonardus sua diligentia omnia expedierat, et Iuanus non paruam manum peditum, quibus Georgium, fratrem suum, praefecit, collegerat. Leonardus, praeter quattuor naues, quas ipse fabricauerat, fluuiaticas lintres triginta instructas et bene armatas in classe habebat. Est mons a sinu

diligentiorem curam ad conualescendum adhibere statuit. Nam et morbus in dies crescebat, et iam audierat Lodouicum Bembum legatum Catari diem suum obiisse, Triadanum quoque Grittum, successorem suum, graui morbo oppressum proximum morti esse, multos praeterea ex praefectis triremium naturae concessisse. Eadem sibi metuens, ad medicos Rhagusium concessit, relicto ibi Stephano Malipetro legato, etiam non satis ualido, qui imperatori affirmat nunquam a Boliana se recessurum, etiam si certa mors sibi

Patiens laboris, somni parcissimus, uictuque militari potius quam imperatorio contentus erat. Semper sollicitus et intentus ne hosti occasionem rei bene gerendae daret, ipse non cessans hostem aliqua insigni clade afficere. Nam praeter urbes captas et prouincias ab eo desolatas atque euersas multae naues onerariae Turcorum mercibus onustae et supra quadraginta biremes cum lembis piraticis interceptae sunt. Piratas omnes captos supplicio affecit. Naues uel igne consumpsit uel ad commodum urbium quae

Bathus pastor
Hic lapis est index, sed si Cylenia furta
Desisset quondam prodere, Bathus erat. Aglauros
Aglauros pretio noctem depecta sororis
Duruit et nullas saxea quęrit opes. Cadmus
Cadme, iuuat patria iussis cęssisse paternis
Nobile Thebeę surgat ut urbis

Chiron
In scopulos Chirona tibi fuge, nauita, uersum:
Latro fuit nec adhuc non habet ille dolos. Arne
Hęc patriam pretio Sithonia uendidit Arne:
Nunc aurum uolucris facta cupit rapere. Mirmidones
Magnum ne paruo natum mirere parente
Si formica potest ędere

De Antheo ab Hercule superato
Antheus Herculea sublatus in aera dextra
Defecit: uictor, si cecidisset, erat. De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta
Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu?
Parce, satis telum quod tulit illa Iouis! Pluto

Antheus Herculea sublatus in aera dextra
Defecit: uictor, si cecidisset, erat. De Męra, Proethi filia, a Ioue uitiata et a Diana interfecta
Cinthia, Proethidem quid curuo confodis arcu?
Parce, satis telum quod tulit illa Iouis! Pluto
Dux Herebi Pluton superas peruenit ad auras
Frugiferęque rapit

iussa uerenda sequi.
Ille dabit populo cęlestia regna fideli
Infernisque reos ignibus ille dabit. Supra portam urbis Tragurinę
Hoc prętoris opus Pizamani conspicis, hospes,
Dominico si uis noscere nomen erat.
Quęris qualis erat? Celebrarunt laudibus illum
Cum patribus populus cum populoque patres.

10   Nostra ferens auras dissipet in tenues!
Sed nisi discordes iungat commune periclum,
Phoebea fient uera magis tripode! Domino Ioanni Baptistę de Molino Spalati prętori bene merito
Qui Christum profudit aqua Baptista uocatur
Atque eadem noster nomina prętor habet.
Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter:
Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares.

Phoebea fient uera magis tripode! Domino Ioanni Baptistę de Molino Spalati prętori bene merito
Qui Christum profudit aqua Baptista uocatur
Atque eadem noster nomina prętor habet.
Alter sanctus erat, iustus nunc dicitur alter:
Ergo ut nominibus, sunt ita laude pares.
5  Illius est merces cęlum; speramus et istum
Consortem cęli participemque fore.

refrenat
Et capit Aonias tam noua forma deas.
Illa meos facili circumdabit orbe capillos
10   Et recinet dulci nostra Thalia sono,
Illa mihi ęstiui donabit temporis umbram:
Pro tali pretium munere carmen erit. Ad Musas in amore supplicatio
Iam manu curuos puer acer arcus
Contrahens totam uacuat pharetram
Dum meos

De Durato equo
Gloria nobilium iacet hic Duratus equorum,
Qui potuit currum, Phoebe, decere tuum.
Ocior hic uentis, Euro, Zephiroque Notoque
Non potuit mortem pręteriisse feram. De morte accipitris Marini
Accipitrem reuocas dum tu, Marine, uolantem,
Ille redire suum noluit ad dominum.
Ceruorum rapido poenas

marinos
Vel quos flagitiis inuigilare iuuat.
Innocua est nobis, simplex sine crimine uita
Et morum rectas tradere cura uias.
25  Insomnes mihi cęde dies, sub nocte licebit
Me pręter ronchos nil agitare sinas.
Sin me horis etiam pergas sopire diurnis,
Nonne erit ista quies morte molesta magis?
Mors etenim solos dissoluit corporis artus,
30   Non animos perimit nec uigilare uetat.

Cogitur exhausto lumine flere senex:
Non natos Neleus spectasset ab hoste peremptos
20   Consumptus senium si foret ante suum;
Non uersa in cineres uidisset Pergama si non
Ętate Anchises pręteriisset auos.
Nolo mihi toties, Lachesis, tua stamina laxes
Vt pigeat soles me numerare meos.
Sit ualidum corpus, mens sana et criminis expers, 25
Cum nos de terris cędere fata uolent.

Didymus ipse Medos, Hyrcanos, Bragmanas idem
Persasque et Parthos Armeniosque docet.
Gondophorum regem credentem fonte perenni
Lauit: res miras credidit ille uidens.
5  Tum pręter puerorum coetus ac mulierum
Sunt hominum pariter milia lota nouem.
Sed, magis extremos postquam transiuit ad Indos,
Lauit, qui Christo dona tulere, magos,
Atque oculis captam Synticem cernere

Euthicus uitam, Publi pater ipse salutem
30  Accipit, hic ęger, mortuus ille quidem.
Et cum uiperei pateretur uulnera morsus, =
Ipsum lęserunt sęua uenena nihil.
Pręterea uirtutis amor, reuerentia Christi
Omni illum uitio fecit abesse procul.
35  Inde animi imperio corpus seruire subegit,
Frigore, uigiliis esurieque domans.
Nulla illum potuit metuenda

15  Intrepidus sęuos dum criminis arguit idem
Induperatores, compulit esse pios.
Ecclesię firmum columen fuit, inspice quicquid
Scripserit, hoc dices uerius esse nihil.
Inspice, pręterea, quicquid, dum uita manebat,
20   Gesserit, hoc dices iustius esse nihil.
Ergo sydereum merito conscendit Olympum
Et fruitur summis perpetuisque bonis.

Subiectumque suo detinuere iugo.
Iam, quoniam teritur tempus mihi, Diua, supremum,
Ne cessa rebus consuluisse meis.
Ecce dies nostri per plurima crimina lapsi
Hei mihi quam celeri pręteriere fuga!
Tam cito Threicio cornu uolat acta sagitta,
Ventorum rapidus tam cito turbo uolat.
Pręteriere dies, mors nigris obstrepit alis
Et curuam falcem iam furibunda quatit.

Ecce dies nostri per plurima crimina lapsi
Hei mihi quam celeri pręteriere fuga!
Tam cito Threicio cornu uolat acta sagitta,
Ventorum rapidus tam cito turbo uolat.
Pręteriere dies, mors nigris obstrepit alis
Et curuam falcem iam furibunda quatit.
Hinc rogo, me tanto subtractum, Virgo, periclo
Dirige per uitę iam melioris iter.
Illa ego quam

tibi fore quam gratissimas non diffido, cum non minus mea quam me ipsum et diligas et ames. Satis profecto mihi erit, si meam dumtaxat perspexeris voluntatem. Invenies enim Georgium Sisgoreum te diligenter ad sacra Musarum excitare, qui preterea te et recta prosequitur benivolentia et honore non mediocri. Vale et Musam nostram cantantem audiamus!
Villia miretur vulgus, mihi flavus Apollo
pocula Castalia plena

ore
2.3.22   Musarum; Phoebi cedite, cuncta, lyre!
2.3.23   Nasonem spiras certe redolesque Tibullum
2.3.24   Et, quod pretereo, Virgiliumque sapis.
2.3.25   Perge, mones, pulchris, Raphael, cantando puellis!
2.3.26   Pergam ego nec metuam liuida corda canens.

surripuisse rosas.
2.9.65   Innuit hic alios cupiens nescire sodales,
2.9.66   Actorides nullus Pirythousque foret.
2.9.67   Preterea plures grato sub tegmine fagi
2.9.68   Cantabant doctos, clare poeta, uiros:
2.9.69   Meonidem et magnum, genuit quem Mantua, uatem,

ipse tua.
2.29.19   Ille dolor cunctos uincebat, Naso, dolores,
2.29.20   Quem uincit certe nunc meus iste dolor.
2.29.21   Praetereo fratres crudeli morte peremptos,
2.29.22   Quos fleuit misero nostra querella sono,
2.29.23   Et taceo multos, qui me pressere, dolores;

Pectora cerne. Ad Marcum Bollanum pretorem
3.5.1   Magnum, Marce, decus Veneti, Bollane, senatus,
3.5.2   Quem sortita uirum patria nostra fuit.
3.5.3   Nam tua laetitiam

senatus,
3.5.2   Quem sortita uirum patria nostra fuit.
3.5.3   Nam tua laetitiam nobis pretura gerebat,
3.5.4   Cum te pretorem curia sacra dedit.
3.5.5   Venisti, pretor, miro expectatus amore,
3.5.6   Publica res tali preside laeta fuit.

nostra fuit.
3.5.3   Nam tua laetitiam nobis pretura gerebat,
3.5.4   Cum te pretorem curia sacra dedit.
3.5.5   Venisti, pretor, miro expectatus amore,
3.5.6   Publica res tali preside laeta fuit.
3.5.7   Vrbs tibi tota dedit plausum, sonitumque tubarum

3.5.20   Hei mihi, crudelis mors cita, cruda nimis.
3.5.21   Te dolor inclusus constanti pectore uexat,
3.5.22   Et fers pullatam, pretor, in urbe togam.
3.5.23   Nam dolor iste tuus dolor est communis in urbe,
3.5.24   Moestitiam populus luget et ipse tuam.

3.5.25   Certe elegos lusi semper, miserabile carmen,
3.5.26   Degebat miseros nam mea uita dies.
3.5.27   Te ueniente quidem nostram, bone pretor, ad urbem
3.5.28   Scribebam laetis Sapphica metra modis.
3.5.29   Laetitiam nostram mutauit funus amarum,
3.5.30  

3.5.35   Pone, rogat populus, totas de corde querellas,
3.5.36   Tu sic moestitie, Marce, leuamen eris.
3.5.37   Ciuibus esto tuis foelix, clarissime pretor,
3.5.38   Estoque iustitie cum probitate tenax!
3.5.39   Esto mihi misero et nostris tutella Camoenis,
3.5.40  

3.6.9   Melpomene citharam pulsabat moesta gementem,
3.6.10   Cum mala uexabat pectora nostra lues.
3.6.11   Fugerat extremo fato pretoria coniunx
3.6.12   Et cecinit tristes nostra Thalia modos.
3.6.13   Hei mihi, perpetui uexabor carmine luctus,

post hoc uideasque campos
3.9.28   Elysiorum. Ad Paulum Rippam pretorem
3.10.1   Paule, magistratus dignissime, Rippa propago,
3.10.2   Principium cuius Mantua clara fuit.
3.10.3   Rippa domus fuerat

3.10.11   Est honor iste tuus, nam, si dormisset Vlixes,
3.10.12   Dormisset pigro tota caterua uiro.
3.10.13   Vidisti ueniens Sibenicam pretor in urbem
3.10.14   Prorsus ob aduentum gaudia facta tuum.
3.10.15   Te gaudet populus, miseri letantur in urbe

3.10.17   Credimus Astream tecum uenisse micantem,
3.10.18   Credimus et Charites ducere posse choros.
3.10.19   Dique tuis faueant, pretor iustissime, coeptis
3.10.20   Erigoneque decens nunc tua sceptra regat!

An ęque cara debeat esse amici ratio ut sua 51 . Amiciciam non parandam propter utilitates. Amicicia nihil illustrius 79 .
Auaricia. Lucullus prętor accepit pecuniam ob rem iudicandam 24 .
Ars. Artis cuiusque propria uocabula 38 . Ars dux certior quam natura 55 .

quia terra sculptilium est et in portentis gloriatur 180 . Argentum et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum etc. 183 . Iniquitas Sodomę pręter cętera: manum egeno et pauperi non porrigebant 187 . Item de auaritia eorum 189 . Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat occidebatis, gregem autem meum non pascebatis

quod constitutum est eis, faciant III. Diabolus promittit regna, quę tamen dare non potest; sic subuertit auarum animum IIII. Contra foeneratores VI. Ve uobis, phariseis, qui decimatis mentam et rutam et omne olus, et pręteritis iudicium et caritatem Dei XI. Cauete ab omni auaritia, quia non in abundantia cuiusquam uita eius est ex his quę possidet. De illo qui uberes fructus in annos multos reponere cogitabat, et ipsa nocte fuit mortuus XII.

88 . Spiritus facit motum 93 . Habemus animum, sed quid sit aut ubi sit, non expedimus 110 . Animi diuinitas 114 . Cogita in te pręter animum nihil esse mirabile, cui magno nihil magnum est 3 . Animus est ratio in animo perfecto, hominis proprium, quod nec dari nec eripi potest 14 . Quid enim aliud est animus quam quodam modo se

honestum 152 . Amoris descriptio. Amor immortalis 154 . Vtrum amanti an non amanti magis gratificandum 160 . In omnibus sic uersari cum eo quem amas decet, ut nihil unquam pręter honestum uidearis ab adolescente requirere 201 . Qualiter affici debemus erga ciues, erga peregrinos, erga nos ipsos 285 . Qui amat animam suam, perdet eam 285 .

Laberii uersus sub persona auari sumptum filii in luxuriam effusi deplorantis 59 . Demosthenes ab aduersario pecunia corruptus tacuit, clienti synanchen se habere simulans 65 . Auaritia prętorum prouincialium 91 . Hęredis fletus sub persona risus est 104 .
Aduersa. Epictetus philosophus confitetur se fuisse seruum, corpore mancum, pauperie

Anima endelechia. Aristides primus animum pinxit 233 . Animę immortalitas 425 . Habitaculum. Vesta ędificandarum domuum commenta rationem 21 . Ne domorum culmina pręterquam securi hostiaque serra fabrefacta haberent 63 . Gallorum domicilia ex pluteis et cratibus intestudinis speciem 185 . Hic optime manebimus 188 . Mardi specus

Aduersa aliquando prosunt 244 . Nox, mane 248 . In angustia requirimus te 249 . Stulta Epicuri sententia, qui asserit recordatione pręteritorum bonorum mala pręsentia mitigari 270 . Lazarus. Iob, nec bona nec mala 301 . In tempore afflictionis dicent: Surge et libera nos 336 . Peruenit gladius

Apostolicorum nominum interpretatio 184 . Apostolus Hebraice, Latine missus. Quattuor apostolorum genera. Christus apostolus 191 . Duo Iacobi 195 . Alii apostoli pręter XII 195 . Columnę Ecclesię 196 . Cęphas Petrus 197 . Apostoli philosophis pręlati 210 . Ioannes Euangelista

Frugi hominem omnia recte facere 134 . Quod uirtus non sit subiecta fortunę 142 . An satis possit uirtus ad beate uiuendum 143 . An sit aliquid bonum pręter uirtutem 145 . Epicurus aliquid benedixit, inconstanter tamen: nam et tenuem uictum laudauit, et nisi honeste quis uixerit, non posse iocunde uiuere 146 . Omnes bonos semper beatos esse. Boni beati,

munere ad patientiam omnium iniuriarum astringor. An possit beneficium dare seruus domino. Beneficium duorum seruorum erga dominam 30 . Item serui erga doninum. Seruus erga Domicium. Alter pro domino mori uoluit. Paulum prętorium seruus seruauit. Item Ruffum. Vtrum filius maius beneficium dare possit parentibus quam accępit. Scipio patrem in bello seruauit 31 . Beneficium filiorum erga parentes: Eneę, Siculorum iuuenum, Antigoni, Manlii. Beneficium

Bellum. Quo pacto tractandum, ut ciues bellicosos habeas 212 . Tam mares quam foeminę instruendę. Lex in timidos. De his qui strenue pugnando obeunt. Spoliare mortuos pręter arma inhonestum. Gręci, si cum Gręcis pugnent, agros ne uastent nec domos incendant 212 . Critias de Attico et Athlantico bello 263 . Duo genera belli, bellum et seditio

Elephantorum pugna 94 .
Bruta. Elephantorum pugna 94 . Boni uiri officium nihil pluris facere quam ut necubi officium prętermittatur 68 . MARCVS ANTONIVS SABELLICVS
Beneficium. Romanos inclusos aut incolumes dimittendos

Cameleon solus animalium nec cibo nec potu alitur, nec alio quam aeris alimento 91 . Coturnicibus ueneni semen gratus cibus 109 . Cai Fanii consulis lex, nequid uolucrum proponeretur, pręter unam gallinam, quę non est altilis 112 . Zoroastres in desertis caseo uixit annis XX 127 . Cibus homini utilissimus simplex etc. 129 .

cibario pane pastus dixit nunquam se gratius comedisse. Socrates dixit obsonare se ambulando famem. Lacedemoniorum uictus simplicissimus ciborumque condimenta labor, sudor, cursus. Ex bestiis intelligi etiam quam paruo natura contenta sit. Persę ad panem nihil adiungunt pretęr nasturcium. Cum his comparat gulę deditos. Timotheus Platonis coena delectatus quid dixit. Contrariorum contraria sunt consequentia 149 . TVLLIVS DE FINIBVS

Capita LXX filiorum Achab in cophinis posita missa sunt ad Iehu in Iezrael 64 . Iehu Ochozię, regis Iuda, XLII fratres iugulauit 65 . Athalia interfecit omne semen regium in Hierusalem pręter Ioas, filium Ochozię, quem abscondit Iosaba 65 . 79 . Athalia, interficitur opera Ioiadę sacerdotis, et regnat Ioas 65 . Manahem, rex Israel, percussit

Iudas pugnam initurus iussit orationes cum fletu et ieiuniis per triduum fieri 229 .
Celeritas. Chusi prior quidem cucurrit, ut uictoriam nunciaret regi, sed illum compendio pręteriit Achimas, et prior attulit nuncium uictorię 53 . Festinatio 130 . Velox 134 . Velociores fuerunt persecutores nostri aquilis cęli

dum loqueretur in uia et aperiret nobis Scripturas XXIIII.
Crudelis. Genimina uiperarum III. Sacerdos et Leuita uulnerati iacentis in uia non sunt miserti, sed uiso illo pręterierunt X. Ve uobis qui ędificatis monumenta prophetarum etc. XI. Hierusalem Hierusalem, quę occidis prophetas, et lapidas eos qui mittuntur ad te XIII.
Cibus, potus.

idest cum uino inacaluissent III . Ceres ex itinere fessa aquam lutulentam a Misene anu acceptam auide hausit V . Clitorius fons uini odium facit, quia Melampus, Amithaonis filius, cum Pretidas ab insania liberasset, purgaminum reliquias in eum proiecit XV .
Celeritas. Perseus, Pegasus IIII . Aquilo Orithiam ab Athenis in Traciam tulit.

filios contra patriam coniurantes seueritas 110 .
Consilium. Numa Ęgerię consiliis usus 48 . Optime consulunt rebus futuris, qui a pręteritis exempla trahunt 272 . PROBLEMATA ALEXANDRI APHRODISEI
Cibus ac potus. Cur multi ieiunantes post assumptum cibum rigescunt

Quid sit penus 27 . Quod Pithagoras fabam esitauerit contra multorum opinionem 30 . De moderando uictu puerorum 32 . Euripides inquit/nil mortalibus opus esse pręter duo illa, panem et aquam quę non nunquam satiant, cęterarum epularum apparatum luxuriam esse 48 . Sauromatas, qui ultra Boristenem fluuium colunt, cibum capere semper diebus tertiis, medio abstinere

optima 8 . Quodcunque agere instituis, cunctabundus ac deliberabundus arripe 12 . Antequam domo exeas, quid acturus sis, cogita, reuersus, quid egeris 12 . Consilium tripartitum: a pręterito, a futuro, a pręsenti 78 . Solicite obserua inimicos: primi enim peccata nostra sentiunt 54 .
Credulitas. Theophrastus citius credendum dicebat infreni

341 . Misericordia Domini plena est terra. De cęlo respexit 344 . Domine, in cęlo misericordia tua. Homines et iumenta saluos facies 347 . Prętende misericordiam tuam scientibus te 348 . In die mandauit Dominus misericordiam suam 354 . Misericordia maior et minor 359 . Misericordia et ueritas

faui uenenati gignantur 216 . Transferre fatum alienum in suam gentem uerbis tentauit othruscus aruspex 270 .
Diuitię. Dardę auri, Setę argenti fertiles; pręterea Prasi siue Palybotri Indorum opulentissimi 66 . Capitalia mons, cuius incolę auri argentique metalla fodiunt. Margaritę grandiores ad Taprobanen insulam. Ibidem

164 . Hęc dicit Dominus: Cęlum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum 166 . Me ergo non timebatis, ait Dominus? etc. qui posui harenam terminum mari, pręceptum sempiternum quod non pręteribit etc. 168 . Ego sum Dominus qui facio misericordiam, et iudicium, et iustitiam in terra 169 . Ipse Deus uiuens et rex sempiternus. Dii qui cęlos et terram non fecerunt, pereant de terra

membra futurorum, corpus autem Christi II. AD THESSALONICENSES I: Et nequis supergrediatur neque circumueniat fratrem suum IIII.
Diues. AD CORINTHIOS I: Qui utuntur hoc mundo, tanquam non utantur; pręterit enim figura huius mundi VII. AD THIMOTEVM I: Nam qui uolunt diuites fieri etc. Diuitibus huius sęculi pręcipe non sublime sapere neque sperare in incerto diuitiarum VI. IACOBI: Diues sicut flos feni transibit I. Diuites plerunque mali; diues

uersa est in felem V . Cum fratre Apolline sagittis occidit filios Nyobes, Latonę contemptricis VI . Aprum misit, qui Calidonię agros uastaret, quia Ceneus in sacrificio colligendorum fructuum eam pręterierat VIII . Chionen, Dedalionis filiam, quod se illi pręferret, transfixa lingua peremit XI . Pro Ephigenia ceruam imolandam supposuit

Dii deorum filii apud Platonem et homines. Deorum filios duobus modis intelligi 318 . Theologia uelut omnium regina 323 . Esse deos et omnium rerum curam habere nec precibus flecti pręter iustum 326 . Deus animalium causa 325 . Oportere mortales de diuinis rebus tractare. Deorum plena esse omnia 327 . Circa omnium regem cuncta sunt etc.

noluit dicere indifferentem esse 77 . Cor non edendum 82 . Epicurus contra Cyrenaicos animi dolores quam corporis deteriores censet; carnem enim pręsenti tantummodo dolore affici, animum uero et pręterito et pręsenti et futuro 110 .
Degener. Arcessilaus percunctanti, cur ex disciplinis aliis plerique ad sectam Epicuream transirent, ex Epicureis uero nullus se ad

Tyberius Grachus optimus, filii pessimi 122 .
Deffensor. Qui non deffendit ab iniuria, cum potest 76 . Causę cur prętermitti debeat deffensio 77 . Patroni 80 .
Diuitię. Marcus Crassus negabat esse pecuniosum, qui suis fructibus exercitum alere non posset

et mari. Paratum cor meum, Deus Christus liberator. Veritas usque ad nubes, id est apostolos et sanctos 403 . Descendit ad inferos. Deus, laudem meam ne tacueris 404 . Omnia quę hominis erant suscepit pręter peccatum 406 . Christus petra de qua erumpunt flumina euangelicę doctrinę 409 . Redemptor 410 . Porta. Lapis. Dies. Christus uenit in nomine Patris

promittentes 3 . Pueri, patres, iuuenes iuxta interiorem hominem 16 . Decrepiti etiam annum adhuc uiuere sperant 198 . Iuuenis cito potest mori, senex diu uiuere non potest. Nihil est pręterita longitudo quę esse desiit 259 . Temporis lapsus tacitus et irrequietus. Dauid: Dies uitę nostrę LXX anni 264 . Breuitas uitę propter delicta 285 .

Ezechias moriturus fleuit, et propagatum est ei uitę spacium annorum XV 68 . Dauid equos curruum subneruauit, ut supra 72 . Ioram, filius Iosaphat, pessimus regum Iuda, pręter cętera aduersa, langore premitur, donec egrediantur uitalia 79 . Ezechias egrotauit usque ad mortem, ut supra 81 . Tobias factus cęcus gratias agit Deo 90 .

Martion et Tatianus nuptiis detrahunt II. Martion dixit Christum non esse genitum secundum carnem XVIII. Manichei phantasma esse Christum nec femineo posse nasci ex utero I. Legem non accipiunt nec prophetas nec euangelistas pręter Ioannem, qui fuit cum Iesu in morte V. Item uirgultum uellere etc. huiusmodi putant contra pręceptum fieri: Non occides. Nos de homine tantum accipimus V. Dicunt hominem neque posse effici malum neque ex malo bonum

Alium lucis, alium sęculi et tenebrarum asserunt conditorem. Valentini delyramenta 192 . Martion conditorem respuit et alterius Dei Christum simulat 192 . Qui diuersas naturas prętendunt, spiritalem uidelicet et animalem et choicam 194 . Quid Martion erasit de Apostolo 199 . Cataphrigę. Offitę. Borboritę. Manichei etc. nomina portentosa 200 .

Fortuna inuocatur, et accusatur etc. 23 . Fortuna diuersa Macedonię 48 . Fortuna sine flore multis 158 . Ex seruis uenaliciis prętoria ornamenta adepti 336 . Foelix. Mortalium nemo foelix 80 . Quę spectatissime floreant, celerrime marcescere 213 . Polycratis annulus capto relatus pisce

Ethai Getheus, cum tuto in urbe manere posset maluit comitari Dauid fugientem 52 . Experimento discitur non Baal, sed Deum Israel esse Deum. Hinc prophetę Baal deduntur neci. Azahel ungitur rex super Syriam in perditionem filiorum Israel, pręter VII milia qui non adorarunt Baal. Iehu, rex Israel, occidit sacerdotes idoli Baal, templum destruxit, sed tamen non dereliquit uitulos Hieroboam. Ob hoc Azahel percussit Israel. Ioiada sacerdos pepigit inter Deum et regem et populum. Sustulerunt Baal de Iuda

MARCVS
Fides recta. Penitemini et credite euangelio I. Fidei uerbum granum synapis IIII. Comprimebant turbę Iesum; de nullo dixit quod se tetigerit, pręter mulierem in ipso credentem, cui ait: Fides tua te saluam fecit et filiam uocauit V. Et quotquot tangebant eum, salui fiebant VI. Qui me confusus fuerit VIII.

ego dabo ei, non sitiet in ęternum; sed aqua, quam ego dabo ei, fiet in eo fons aquę salientis in uitam ęternam IIII. Sabbatum pręceptum in figura quietis futurę, si hic bene operati fuerimus; sicut Dominus sabbato requieuit in sepulchro V. Est et aliquis alius mundus pręter hunc sensibilem mundum, in quo sunt inuisibilia. Cuius uisum et decorem uidebunt hi qui mundo sunt corde VIII. In domo Patris mei mansiones multę sunt etc. Vado parare uobis locum. Et si abiero et pręparauero uobis locum, iterum uenio et

ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Omnis enim quicunque inuocauerit nomen Domini, saluus erit. Fides ex auditu, auditus autem per uerbum Christi: Nunquid non audierunt etc. X. AD CORINTHIOS I: Fundamentum enim aliud nemo potest ponere, pręter id quod positum est, quod est Christus Iesus. Siquis superędificat aurum, argentum etc. III. II: An non cognoscitis uos metipsos, quia Christus Iesus in uobis est, nisi forte reprobi estis XIII. AD GALATAS: Qui ex fide sunt, hi sunt

Paradisus terrestris et inde hominis eiectio 304 . Felicitas ubi sit 323 . Felix et hic et in altera uita 324 . Impossibile arbitror homines in hac uita, pręter admodum paucos, felicitatem et beatitudinem assequi. Bona tamen spes est, ut post mortem quis ea omnia consequatur, quorum desiderio accensus optime pro uiribus egit uitam atque exegit 325. 327 . Animus pleno ueritatis gaudebit lumine,

Veneris festo uinum profundunt, quod festa sobrie agi oporteat 78 . AVLVS GELIVS
Fortuna. Fati necessitas 38 . Pręter naturam pręterque fatum 7 . Felix. Bona, mala, indifferentia 1 . Stoici et Peripatetici disertatio, in quo uita beata consistat 107 .

Veneris festo uinum profundunt, quod festa sobrie agi oporteat 78 . AVLVS GELIVS
Fortuna. Fati necessitas 38 . Pręter naturam pręterque fatum 7 . Felix. Bona, mala, indifferentia 1 . Stoici et Peripatetici disertatio, in quo uita beata consistat 107 . Fides. Quod

VIII, caput II. Filii. Parentum amor in liberos, liber V, caput VII. Parentum seueritas in liberos, caput VIII. Parentum moderatio in suspectos liberos, caput IX. Filię Afronię reuerentia in matrem Ebuciam, quę contra testamentum eius, quo pręterita erat, agere erubuit, liber VII, caput VIII. Quę matrem interemerat, mansit indemnata, quod constaret filiorum necem ab illa ueneno sublatorum ultam. Alia uirum et filium impune peremit, quod hi prius filium eius prioris mariti peremerant, liber VIII, caput

nec in urbibus, quas Spartiatę gubernant, compotationes uidebis. Ebrietas cauenda 269. Vini usus magis concitat animi perturbationes 270. Vinum facit audaciam, ebrietas temeritatem 271. Compotationes immoderatę 275. Bibere ad ebrietatem usque neque alibi unquam pręter quam in solennitatibus eius dei, qui largitus est uinum 292. Nulla colligendę pecunię gratia cauponatio fiat 303. Bis in die saturum fieri reprehendit 332. Gratia, Virtus forte diuina prouenit 10. Quod disciplinę humanę deest, Deus suggerit

Imprudens. Calcedonii cęci uocati, quia omissa locuplete ripa tenuiorem elegerunt 129. Cumani insulsi et hębetes 241. Ignorantia. Ignoratio locorum multis fuit exitio 9. Insidię. Heptacometę in arboribus degunt et prętereuntes adoriuntur 215. Idem tres Pompei cohortes obtruncarunt potos et mente alienatos adorti. Ignis. Tractus terrę ignitus, ubi Tiphonem sepultum iacere fabulę ferunt 100. Lichnus inextinctus in templo Mineruę 158. Lapis ex quo mantilia

tui, ne mireris 48. Quem oderant uiuum, mortuum dilexere 43. Qua ratione odium uitatur ciuium 8. Inuidus sibi ipsi oneri est 81. Ira 6. Iram compesce 27. Inter iratum et insanum 39. Iratus nihil agas 50. Prę iracundia pręteriisse legem doluit 51. Scies me alium esse longe quam putasti 23. Minis non terretur qui non timuit arma 43. Minatus ioco, serio perfecit 48. Iratus neminem punias 79. Iniuria occulta 9. Iniuria per ignorantiam 10. Iniuria

FABIVS QVINTILIANVS IN DECLAMATIONIBVS Iniurię uindicta iniqua, nisi requiratur lex 64. Imprudens. Inconsulta mulierum semper amentia 98. / Ingratus. Qui obliuiscitur pręteriti beneficii, quoniam non cumuletur nouo 23. Inimicus. Qui inimicos etiam adiuuarunt 46. Semper honeste odium finitur. Odium inter consanguineos 77. TVLLIVS IN TVSCVLANIS Inuidiam inter et inuidentiam 119.

Tardis enim mentibus uirtus non facile comitatur 152. Iustitia discedere ab officio non patietur 112. Iustitia suis contenta non appetit aliena 122. Iustitia nihil in suam domum inde deriuet, reliquis utetur 153. Aristides expulsus patria, quod pręter modum iustusesset 157. Infernus. Inferorum supplicia 90. Inimicicia est ira ulciscendi tempus obseruans 132. Discordia est ira acerbo corde concepta. Incontinens. Intemperantia fons perturbationum 132.

sunt uiui et mortui qui iudicabuntur 7. Quare de die et hora illa nemo scit 160. Duo aduentus Domini 214. Prodigia Antichristi 215. Iustitia: singularum rerum et personarum ęquissima distributio 22. Stateram ne transilias, id est ne prętergradiare iustitiam 151. Ignoratio. Quare tot gentes perire passus est Dominus, dum differt incarnationem 69. Inimicos aliquando nobis utiles esse 231. Ira carere omnino non possumus 80. Apostoli saluis inter se

quam eloquentiam peccatricem 132. Inimicus. Iacobus apostolus, frater Domini, orauit pro inimicis 82. Dilige inimicos 231. Interpres. Super Psalmo: Domine, refugium factus es nobis 1. Non esse omnes Psalmos Dauid, secundum Hieronymum. Septuaginta pręteritum ponunt, ubi apud Hebreos futurum est 3. Super Psalmum: Eructauit cor meum 4. Idida nomen Salomonis. Super Psalmum: Sicut ceruus desiderat ad fontes 8. Super Psalmum: Confitemini Domino, quoniambonus. Super Psalmum: Nisi Dominus ędificauerit domum 9.

senex. Iuueni parandum est, seni utendum 13. Imperitis ac rudibus nuUus pręcipitationis finis est 27. Incontinens in uita uarius 100. Quicquid uirtute partum erit, intemperantiaę orruit 28. Inualidus. Non possumus quia nolumus. Nolle in causa est, non posse prętenditur 58. Incertum. Alienum est omne quicquid optando euenit 85. Infamia. Detractio 3. Aliena uitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt 52. Opinantur de te homines male, sed mali. Displicere enim malis laudabile est 87. Boni uiri famam prodidit, ne

Boni uiri famam prodidit, ne conscientiam proderet 32. Celidon tam improbę linguę quam impurę 37. Infamia ab infamibus non timenda 42. Nec dubitaueris bonam uitam quam opinionem bonam malle. Hę uoces non aliter fugiendę sunt quam illę, quas Vlixes nisi alligatus pręterire noluit 62. Hypocrita. Iniucunda uita nec secura semper sub persona uiuentium 75. Non aliter uiuas in solitudine, aliter in foro 86. Hipocritę tristes 2. Impatiens. Quosdam unius uerbi contumelia non ęquo animo lata in exilium proiecit 50. Aiacis

Irati cur feruidi sitibundique redduntur 65. Ignis. Cur calidę res citius refrigerantur in sole quam in umbra 61. PROBLEMATA PLVTARCHI Ira. Prętorum uirgę securibus alligatę, ut mora in dissoluendis uirgis iram frangat et impetum moderetur 80. Iniuria. Mulieres unam ex ancillis in ędem Matutę introducunt, quam alapis cędunt 75. Luperci discurrentes obuios pellibus

Ex inimicis amici: Scipio Affricanus et Tiberius Gracchus, Emilius Lepidus et Fuluius Flaccus 71. Iuramentum. De iurisiurandi sanctimonia, et quam male habiti Romani, quos Hannibal dimiserat deiurio ab his accepto, redire nolentes 49. Verba prętoris ex edicto: Sacerdotem Vestalem et Flaminem Dialem in omni mea iurisdictione iurare non cogam 59. Romę nec mulieres per Herculem nec uiri per Castorem iurarunt. Edepol commune utrisque fuit 65. Laberius: Quid est iusiurandum? Emplastrum ęrisalieni 96.

Gręcos contioni interesset, se mirari dixit, quod sapientes ibi causas dicerent, stulti uero iudicarent 20. Ariopagitarum consilium a Solone constitutum 22. Athenis primus Anitus iudicibus pecuniam dedisse dicitur, ut secundum se sententiam darent 37. Themistocles, cum prętor esset et Simonides quiddam ab eo pręter ęquum postulasset, "neque tu," inquit, "bonus poeta esses, si modos et numeros non seruares, neque ego bonus prętor, si gratiam cuiusquam legibus anteferrem" 41. Non minus eorum mores discuntur, qui laudant uel uituperant quenpiam quam

dixit, quod sapientes ibi causas dicerent, stulti uero iudicarent 20. Ariopagitarum consilium a Solone constitutum 22. Athenis primus Anitus iudicibus pecuniam dedisse dicitur, ut secundum se sententiam darent 37. Themistocles, cum prętor esset et Simonides quiddam ab eo pręter ęquum postulasset, "neque tu," inquit, "bonus poeta esses, si modos et numeros non seruares, neque ego bonus prętor, si gratiam cuiusquam legibus anteferrem" 41. Non minus eorum mores discuntur, qui laudant uel uituperant quenpiam quam eorum de quibus fit sermo 30.

22. Athenis primus Anitus iudicibus pecuniam dedisse dicitur, ut secundum se sententiam darent 37. Themistocles, cum prętor esset et Simonides quiddam ab eo pręter ęquum postulasset, "neque tu," inquit, "bonus poeta esses, si modos et numeros non seruares, neque ego bonus prętor, si gratiam cuiusquam legibus anteferrem" 41. Non minus eorum mores discuntur, qui laudant uel uituperant quenpiam quam eorum de quibus fit sermo 30. Inuidia. Bonis mali infensi, quod a uoluptate abstineant 13. Sosis Dioni infensus se ipsum sanguine

desolatoriis 437. Grande malum est lingua, sed a mea me lingua libera, mea lingua inimica est mihi, aliena nihil nocet 438. Hypocrita. Lamię nudauerunt mammam 18. Hypocrita appellatur, qui aliud est et aliud simulat, id est aliud opere agit, et aliud uoce prętendit 171. Symon qui portat crucem in angaria, ipse est qui laborat pro laude humana 190. Os impiorum operit iniquitatem 266. Pondus et pondus 274. Vana loquebatur cor eius 352. Qoniam Deus dissipabit /

maledictis insectantur eos a quibus dissentiunt 29. Luxuriosos non reprehendendos putat Epicurus, si sapientes sint 18. Orata luxuriosos negat reprehendendos, si careant cupiditatibus. Libido quamuis occulta, inhonesta tamen 25. Laborum pręteritorum suauis memoria 34. Herculis erumnę 36. Philosophi orbem peragrantes 84. BEATVS HIERONYMVS IN PARTE PRIMA Libido. Samaritana arguitur sextum habere maritum non suum 30. Lamech

Liberalitas. Cui dimittes tantas diuitias? Christo 191. Fac tibi amicos de iniquo mamona 192. Tecum portes, quod inuitus dimissurus es. Coraelii centurionis elemosynę 193. Quis pauper non huius auxilio sustentatus est? Pręter uictum et uestitum et manifestas necessitates nihil cuiquam tribuas, ne filiorum panem canes comedant 212. Sabę monachi uinea centum lagenas ęstimata integra. A monachis ab eo inuitatis depasta trecentas fecit 239. Vidua quę duo ęra misit in gazophilacium 264.

Libidinosus. Auaritia et libido sanguisugę. Os uuluę insatiabile. Adultera. Ne dederis substantiam tuam in libidinem et ebrietatem 132. Mulier amarior morte 134. Ne respicias mulierem etc. Omnis mulier, quę est fornicaria, quasi stercus in uia ab omnibus prętereuntibus conculcabitur. Speciem mulieris alienę multi admirati reprobi facti sunt. Colloquium enim illius quasi ignis exardescit. Ne sedeas cum ea nec accumbas in uino 144. Vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes 145. Concubitus concupiscentię ne apprehendant me.

ramos de arboribus et sternunt in uia Domini XXI. Prandium est eloquium Dei. Eloquiorum fortia sunt tauri, delectabilia eorum sunt saginata XXII. Videbitis Filium hominis uenientem in nubibus cęli cum uirtute multa et maiestate. Cęlum et terra transibunt, uerba autem mea non pręteribunt XXIIII. Liberalitas. Qui petit a te, da ei et uolenti mutuare a te ne auertaris. Sit elemosyna tua in abscondito V. Quicunque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquę frigidę tantum in nomine discipuli, amen dico uobis, non perdet mercedem suam X. Manum aridam

XVII. Lex. Duo denarii dati stabulario sunt duo Testamenta uel duo pręcepta dilectionis X. Regnum Dei, id est Euangelium simile grano synapis. Item fermentum quod mulier abscondit in satis tribus farinę XIII. Lex et prophetę usque ad Ioannem. Facilius est cęlum et terram pręterire quam de lege unum apicem cadere XVI. Morus eradicata et in mare translata est Euangelium translatum ad gentes XVII. In Lege non esse perfectionem patet ex eo quod cum adolescens se Legis mandata implesse diceret, subiunxit Dominus: Si uis perfectus esse etc, quod ad

15. Cato amissę libertati superesse noluit se ipsum interficiens 71. Brutus noluit se dici regem uel dominum, sed regis atque domini interfectorem 81. Liberalitas Porsennę, qui inita pace cum Romanis castra illis reliquit nihil secum ferens pręter arma 27. Alcibiades largitionibus amicos sibi comparauit 29. Cimon quotidie aliquem indigentem ex Atheniensibus conuiuam habuit, uestes donauit, agrorum septa sustulerat, ut uolentibus / fructum capere aditus pateret 51.

pene communes 13. Solonis lege, qui e meretricibus nati sunt, parentes alere non tenentur 23. Agidis, Lacedemoniorum regis, uxor Timea cum Alcibiade rem habuisse et Leotichidem peperisse 32. Aspasia in Samo forma et sapientia insignis, sed impudica. Thragedia pręter formam ualuit dicendi suauitate 53. Aspasiam adamatam accępit Pericles, domo exiens et rediens eam amplexus osculabatur 53. Archilocus: Haud unguenti, uetula cum sis, oblita es 54. Duę Vestales in stupro deprehensę 58. Lucius Flaminius in libidines pronus,

homo non gustat, corui autem et uultures comedunt 59 . Vnguentis delibuto: Vide, inquit, ne fragrantia capitis foetorem uitę pręstet 59 . Cum repente aspexit Corinthium quendam habitu ingenuo prętereuntem: Xeniade, huic, inquit, me uende. Hic enim domino indiget 60 . Ex luxu et ebrietate insaniam gigni 61 . Quid sit uoluptas 73 . Dionysius philosophus

IX, cap. I. Punicę foeminę quęstumdotis corporis uulgatione faciebant, liber II, caput I. Quidam illicito amore ardentem filium uulgari prius Venere uti iussit. Sic ad illos periculi plenos concubitus tardiorem fecit, liber VII, caput III. Quintus Metellus, prętor urbanus, lenoni ex testamento relicta bona non dedit neque hunc dignum existimans, cui relinqui bona deberent, neque hunc qui reliquerat, cuius testamentum ratum esset, caput VII. Caius Viselius ab Octacilia cum qua commertium libidinis habuerat,

uim habent 308. Musica. Eunomo cytharedo rupta corda quod sono defuit, aduolans cicada suppleuit 105. Omne genus musicum esse deorum opus 187. In lasso insula citharedo relicto ad emendos pisces conuolarunt pręter surdastrum quendam, qui et ipse admonitus continuo abiit 253. Mors. Toxica pręsentanea habent. Siqua necessitas impenderit, eo uitam finiunt Cantabri 69. Pyrrhus ad Argos ab una tegula occisus 151. Excedentes annum LX aconitum sumunt 194. Mortem

dimisit, ne lęsi ob Endimion cupiditatem putarentur 31. Continentissimus et liberalissimus nec Agesilaus quicquam pensi faciens diuitias 38. Munera parua accepit, magna noluit 18. Dona contempsit pręter neccessaria 38. Militaris uirtus. Virtutis atque ingenii opinio ei nocumento luit 15. Disciplina militari eruditissimus 23. Inuentum quomodo hostium impetus excipitur 24. Perire maluit quam armis abiectis nauem

Ionathas iudicauit populum et exterminauit impios ex Israel 221. Iason, frater Onię sacerdotis sancti, ipse in omni turpitudinis genere sceleratissimus 225. Minę. Roboam minatur populo: Cedam uos, inquit, non flagellis, sed scorpionibus. Omnes ab eo recesserunt pręter II tribus 58. Iezabel minatur, et Helias fugit 60. Senacherib minatur Ezechię, et minę uertuntur in caput suum cędente exercitum eius angelo 68. Minę Sanaballath ad Neemiam 86. Minę 146. Flagellum inundans cum transierit

II: Docet modeste obiurgandum quem iam delicti penitet, ne forte abundantiori tristitia absorbeatur qui eiusmodi est II. Coram Deo in Christo loquimur; omnia autem, carissimi, propter ędifìcationem uestram XII. AD GALATAS: Licet nos aut angelus de cęlo euangelizet uobis pręterquam quod euangelizauimus uobis, anathema sit I. Si adhuc hominibus placerem, Christi seruus non essem Euangelium quod euangelizatum est a me, non est secundum hominem etc, sed per reuelationem Iesu Christi. Item loca per quę discurrens prędicauit I. Cum

Lex, ut a conuitiis maledictisque abstineatur 318. Mollis. Voluptuosa Musa in canticis et carminibus in ciuitate non acceptanda 238. Delicię difficiles morosos et iracundos iuuenummores efficiunt 295. Mulcta. Verum qui ratione punire aggreditur, non pręteriti sceleris causa punit. Neque enim assequi poest, ut quod est factum sit infectum, sed ad futurum respicit, ne iterum aut ipse delinquat aut alius quilibet exemplo eius adductus 82. Vtrum melius iniusto poenas dare an non dare? 124. Qualiter in delinquentes poena moderanda

392. Nihil disci posse nisi docente Deo 395. Mutatio rerum. Omnia in motu esse 46. Motus duo genera: alterum secundum locum, alterum secundum rei naturam 47. Motus sensus et sensibile 50. Motuum species 54. Mutationem animo omnibus in rebus pręterqam malis esse periculosissimam 296. Malus. Homines ob uitia bestiis similes 76. Quare mala cognoscens male agit 87. Vtrum melius iniusto poenas dare an non dare 124. Mortales uitium penitus labuntur in omne, pręcipites, quoniam facilis uia ducit ad

13. Quomodo Thales Soloni ostendit, quare cęlibatum pręferret matrimonio 20. Solonis lex permisit, si uir minus ad Venerem aptus sit, propinquos ad eam admittere, ne alienum esset quod nasceretur. Dotes sustulit, pręter minimum / quid, ut coniunctionis causa amor esset, non cupiditas 22. In eos qui ipsi senes puellam ducunt 23. Alcibiades durus in uxorem, postea placidus 29. Magistratus Athenis, cuius officium erat uirum et uxorem inter se dissidentes reconciliare 29.

rursus eam accepit 65. Lelius unam tantum uxorem in uita cognouit 65. Thiesta se dici malle dixit Polixeni exulantis, uiri sui, uxorem et comitem quam Dionysii dominantis sororem 74. Demetrius Filam , quia prouectę ętatis erat, inuitus duxit, postea pręter cęteras dilexit 96. Lex, ne uidua nubat ante decimum mensem a uiri obitu 106. Octauia ab Antonio uiro contempta non deseruit domum eius et Octauio suadebat, ne sui causa pugnaret cum illo 108. Magnanimus. Epimenides Phestius ex Creta Athenas

nubat ante decimum mensem a uiri obitu 106. Octauia ab Antonio uiro contempta non deseruit domum eius et Octauio suadebat, ne sui causa pugnaret cum illo 108. Magnanimus. Epimenides Phestius ex Creta Athenas ueniens, opes honoresque offerentibus nihil accępit pręter ex sacra olea ramum, et eo contentus discessit 21. Themistocles Xerxe fuso fugatoque, cum ad uisenda cęsorum cadauera accessisset, armillas et torques passim iacentes pręteriens amico sequenti: Collige tibi, inquit. Tu enim nequaquam Themistocles es 43. Camillus, cum

Magnanimus. Epimenides Phestius ex Creta Athenas ueniens, opes honoresque offerentibus nihil accępit pręter ex sacra olea ramum, et eo contentus discessit 21. Themistocles Xerxe fuso fugatoque, cum ad uisenda cęsorum cadauera accessisset, armillas et torques passim iacentes pręteriens amico sequenti: Collige tibi, inquit. Tu enim nequaquam Themistocles es 43. Camillus, cum Phalerios obsideret, proditorem nobilium puerorum ludi magistrum ad illos cum pueris remisit, nolens dolis, sed uirtute contendere 46. Roma a Gallis capta quidam taciti in sellis

Ephesius cuncta ex igne fieri arbitratus est et in idem elementum omnia resolui. Mundum animatum esse demonumque omnia plena 112. Multitudo. Semiramidis copię quinquies supra tricies centummilia hominum 5. Vndecies centummilia Iudeorum censa, qui arma ferre poterant, pręter tribum Beniamin et Leui 53. Asę exercitus quingentaquinquagintamilia 58. Iosaphati nouies centummilia 59. In castris Ozię CCCLXXX hominum milia 64. Scythicę multitudinis argentum sagittarum, cuspides cum singulę a singulis

est. Cubus dicitur, cum omne latus eiusdem numeri equaliter in se se soluitur 8. Septenarii numeri uis et facultas in multis naturę rebus animaduersa 24. Pluria, compluria. / Compluries Latine dicitur 38. Quarto prętor signat tres ante factos. Quartum prętor, ter ante factus dicitur 55. Quid sit numerus hemiolios, quid epitritos 111. Nouum. Recentatur 93. Nomen. Decretum, nequis unquam illum nominaret, qui Dianę Ephesię templum ob id tantum incenderat, ut se

numeri equaliter in se se soluitur 8. Septenarii numeri uis et facultas in multis naturę rebus animaduersa 24. Pluria, compluria. / Compluries Latine dicitur 38. Quarto prętor signat tres ante factos. Quartum prętor, ter ante factus dicitur 55. Quid sit numerus hemiolios, quid epitritos 111. Nouum. Recentatur 93. Nomen. Decretum, nequis unquam illum nominaret, qui Dianę Ephesię templum ob id tantum incenderat, ut se flagitio celebrem faceret 12.

mediocris eligendus 90. Obedientia militum duci facit fiduciam 36. Parere principi melius quam hostem ferire 95. Illa urbs diu seruatur, in qua non tam nouit princeps imperare quam ciues obedire 90. Occasio non amittenda 23. Occasionem pręterire ne sinas 34. Ocium 6. Idem 7. Ociosus sine ocio 7. Ociosi et segnes 35. Ocii damnatus 85. De ocioso. Num manibus caret? 98. Ociosos et molles domo elimina. Opus

te ad dignitatem, nisi per indigna non ducet 88 . Relictis publicis honoribus ad uitam priuatam redeundum suadet 7 . Clarorum uirorum nomina ueneranda 22 . Honores repulit prętor Sextius etc. 48 . Cato eodem quo repulsus est die in comitio pila lusit 52 . Suadet a petendis dignitatibus abstinendum 59 .

Honori deo aperto capite immolant 75. Candidati in ueste sine toga magistratum petunt, ut uulnera et cicatrices ostendere possint, quibus eo honore digni iudicentur. Altero ex censoribus mortuo, alterum magistratu se abdicare oportebat 78. Omnes magistratus purpurati pręter tribunos 80. Censores quamprimum sacrorum anserum alimenta locant, etiam imaginis splendorem 81. Ornatus corporis. Cur pueros monilibus, quę uocant bullas exornant 81. Obedientia. Chrysantem laudauit

Cnęus Flauius scriptu se se abdicauit et ędilis currulis factus est 40. Inter quarto consul et quartum consul 55. Honorem quoque malum dici 71. Tribunum plebis prehensionem habere, uocationem non habere 76. Ędiles et quęstores in ius a priuato ad prętorem uocari / posse 77. Qui sint minores magistratus. Consulem prętoremque collegas esse 77. De officio senatus habendi. Per quos senatus haberi soleret. Locus in quo senatus iure fieri potest. Quando ratum non est senatus consultum? Ante

et quartum consul 55. Honorem quoque malum dici 71. Tribunum plebis prehensionem habere, uocationem non habere 76. Ędiles et quęstores in ius a priuato ad prętorem uocari / posse 77. Qui sint minores magistratus. Consulem prętoremque collegas esse 77. De officio senatus habendi. Per quos senatus haberi soleret. Locus in quo senatus iure fieri potest. Quando ratum non est senatus consultum? Ante exortum et post occasum solem. Senatus consultum fit per discessionem, si consentiretur, aut per singulorum

quam si dicas: multi homines 82. Hospitalitas. Hic est leo hospes hominis, hic est homo medicus leonis 36. Ordo. Nouissime et nouissimus Cicero dicere uitauit 60. Obstinatio. Architę Tarentini columba lignea uolabat quidem, sed cum subsedisset, pręterea non exurgebat 58. VITĘ PLVTARCHI Oratio. Leonidas rex intempestiue quodam de rebus non inutilibus uerba faciente: Hospes, inquit, non oportune eo quod oportet uteris 13.

Apud Macedones mos detracta capiti galea regem alloquedi 56 . Orsines multis donis honorauit Alexandrum et amicos eius. Quoniam autem Bagoam spadonem, qui Alexandrum obsequio corporis deuinxerat sibi, prętermisit dicens amicos regis, non scorta se colere, ipsius Bagoę inuidia exitio illi fuit apud regem 62 .
Obedientia. Nobilis equus umbra quoque uirgę regitur, ignauus ne calcari quidem

15. Aliis post mortem honores exhiberi, Cęsari uiuenti 21. Oratio. Sermonis moderatio 18, 21. VERGILIVS Ocium. Nec torpore graui passus sua regna ueterno 28. Obedientia. Reuerentia erga maiores. Pręterea regem non sic Ęgyptus etc. 47. Oratio. Clamor Polyphemi Gygantis 93. PRIMA COMMENTARIORVM HIERONYMI Oratio. Pericope, id est circumcisum. Iunctam et coherentem sibi

tyrannos expuit 321 . Leęna meretrix ut supra.
Paupertas. Chelonophagi testudinum superficie casas habitabiles integunt 68 . Homines pręter capita toto corpore hirti coriisque piscium tantum uestiti. Aglaum Prophodium, parui agelli cultorem, Gyge rege tunc amplissimo feliciorem oraculo iudicatum 81 . Vulneratis neruis summus dolor, pręcisis nullus

libello, quo se defensum iri credidit 12 . Pauper decessit, cum magnis rebus pręfuisset, et filię eius publice datis dotibus collocatę 8 . Paupertatis in tantum patiens fuit, ut nihil a re publica pręter gloriam retulerit 31 . Perpetuo pauper, cum ditissimus esse posset 43 . Imperio deposito priuatus uixit 45 .
Prodigus.

Peripathetici copiosi et eruditi 120 . Pythagoras quare fuit in Italia 129 . Crisippus et Stoici multum in partiendo et diffiniendo occupati sunt 130 . Peripatetici prętermittunt sępe hęc. Philosophia errorem boni malique eximit 141 . Quid dulcius ocio litterato 157 . Viro docto uiuere cogitare est 158 . Philosophiam magnifice laudat

46 . Contra Stoicos: peccata non esse paria 57 . Nihil tam miseros facit quam scelus 65 . An sint peccata paria 67 . Aristoteles: Pręter uitia et uirtutes nihil fugiendum aut appetendum 81 . Passio animi. Cupiditatum genera secundum Epicurum 9 . Morbi animi qui sunt. Epicurus 11 . Cupiditatum genera

Esuri agnum ab uxoribus abstinere iussi 51 . Virginitas angelis comparatur 58 . Virgines quinque fatuę 124 . Pro Eustochia uirgine angelus minatus est Pretextatę materterę uolenti eam desponsare 128 . Mulierum uitanda consortia seruis Dei 131, 133 . De uirgine, quę nec a sancto Martino uisitari passa ab eodem commendatur 134 .

uolentes audire loquentem Dominum abstinent se ab uxoribus 12 . Filia sacerdotis nupta non comedet de sanctificatis, uidua autem in domum patris reuersa uescetur 18 . Moyses Madianitas uictos iussit occidi pręter puellas et feminas uirgines 24 . Booz, cum iuxta se Ruth cubantem comperisset, non tetigit eam, et quod secum accubuisset, cęlauit, donec sibi ius coniugii a proximiore concessum est 40 . Dauid poscens

sponsus de cubili et sponsus de thalamo etc. 204 . In tertia quadriga equi albi, id est casti 213 .
Pietas. Ioseph fratres impios, sed Beniamin pręter cęteros dilexit, quia sibi uterinus erat. Iudas pius in patrem uicaria seruitute uoluit redimere Beniamin, ne pater dolore confectus deficeret 8 . Deus faciens misericordiam in milia: his qui diligunt me et custodiunt pręcepta mea

essent ad Dominum rursum possederunt terram Iuda. Prostrauerunt se super terram mittentes cinerem super capita sua et orantes 94 . Iudith in secreto cubiculo cum suis puellis clausa morabatur, habens super lumbos cilicium, ieiunabat quotidie pręter sabbata, neomenias et festa domus Israel 95 . Mardocheus scidit uestimenta, indutus est sacco, sparsit cinerem capiti, cum clamore et ululatu incessit et placauit Dominum Iudeis in presentissimo periculo constitutis

figuli lutum operantis et in agro sanguinis. Calamo caput Christi percutiunt, qui diuinitati eius contradicunt. Exuunt eum ueste propria et fucata operiunt qui negant eum habuisse corpus uerum. Vinum cum felle mixtum dant ei bibere. Diuidunt uestimenta scismatum auctores. Prętereuntes, id est a uia ueritatis aberrantes blasphemant. Sententias Christi deprauantes spongiam aceti calamo Scripturarum imponentes offerunt ori eius XXVII. Veh uobis qui clauditis regnum cęlorum ante homines, scilicet doctrina peruersa et exemplo malo

m est perseuerandi in oratione VII. Omnia quęcunque orantes petitis, credite quia accipietis et euenient uobis. Et cum stabitis ad orandum, dimittite etc. XI. Dominus seorsum procedens procidit super terram et orabat XIIII. Trina Domini uigilia docet nos orando de pręteritis, de pręsentibus, de futuris ueniam rogare XIIII.
Peruersus. Qui non receperint uos neque audierint VI. Surdus et mutus est qui nec audire uerba Dei uult nec proloqui VII. Surdus et mutus qui nec discere

procedunt, coinquinant hominem. Filia Channaneę est anima peccatrix VII. Peccatum non est ens. Est enim res absque essentia et hypostasi peccatum X. Circa negationem Petri prima ancilla titubatio est, secunda consensio, tertius uir actus est XIIII. Hieronymus: Peccata pręterita non nocent, quando non placent XVI.
Purgatorium. Omnis enim igne salietur et omnis uictima sale salietur. Apostolus: Vniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit. Hieronymus: Victima Domini est genus

Prouerbium. Medice, cura te ipsum IIII.
Pudicicia. Angelus ad Virginem mittitur, quia semper est angelis cognata uirginitas. Profecto, in carne pręter carnem uiuere non terrena uita est, sed cęlestis I. Turturem et columbam offerunt Domino, qui pudiciciam seruant ut turtur, simplicitatem ut columba II. Sint lumbi uestri pręcincti XII. Duę erunt molentes in unum:1 una assumetur, et altera relinquetur XVII.

euangelicam. Vel primum peccatum in corde, secundum in consensu, tertium in actu, quartum in consuetudine. Erat autem spelunca et lapis superpositus ei. Mortuus sub lapide, reus sub Lege. Remouete lapidem, remouete Legis pondus. Prędicate gratiam euangelii XI. Iudei intrare in prętorium peccatum putabant, condemnare innocentem sollicitabant. Hi sunt qui a minimis abstinent et grauia delicta committere non cessant XVIII. Passio Domini. Soluite templum hoc, et in triduo excitabo illud II. Et sicut Moyses exaltauit serpentem in deserto, ita

IX. Emulationem quidem Dei habent, sed non secundum scientiam. Quomodo ergo inuocabunt in quem non crediderunt X. Conclusit enim Deus omnia in incredulitate, ut omnium misereatur XI. Omne quod non est ex fide, peccatum est XIIII. Obseruetis eos qui dissensiones et offendicula pręter doctrinam, quam uos didicistis, faciunt, et declinate ab illis XVI. AD CORINTHOS I: Verbum enim crucis pereuntibus quidem stultitia est I. Nihil est idolum in mundo VIII. Oportet et hęreses esse, ut et qui probati sunt manifesti fiant in uobis XI. II: Ambulantes in

indigni regnent 35 . Liber de prouidentia 59 . Quis sit artifex mundi etc. 23 .
Prodigus. Acilio Butę prętorio post patrimonium ingens consumptum Tyberius paupertatem confitenti; Sero, inquit, experrectus es 61 . PLATO
Pax. Qui cęteris modestia

Poetę non sapientia faciunt quod faciunt, sed natura quadam ex diuina animi concitatione 168 . Nolebat Socrates capitali iudicio absolui ea conditione, ne diuina inquirendo philosophetur 170 . Quod philosophus pręter cęteros animum a commercio corporis segregat. Fabulę poetarum abiiciendę, pręter eas quę ad uirtutem informant 197 . Quis nuncupandus philosophus? Quis uerus philosophus dicendus 213 . Philosophi

168 . Nolebat Socrates capitali iudicio absolui ea conditione, ne diuina inquirendo philosophetur 170 . Quod philosophus pręter cęteros animum a commercio corporis segregat. Fabulę poetarum abiiciendę, pręter eas quę ad uirtutem informant 197 . Quis nuncupandus philosophus? Quis uerus philosophus dicendus 213 . Philosophi proprium esse perpetuum ueritatis ipsius circa res ęternas amorem

uidentur 269 . Diuinum poetarum genus est, diis agitur et sacros concinit hymnos 276 . Poetam, quando in Musę tripode sedet, non esse mentis compotem 283 . Poeta ne pręter honesta et iusta fingat 296 . Poetas multos ediscendi studium iuuenibus periculosum assero 298 . Poetas tragedos admittit, sed sine scena 298 . Bonorum uirorum poemata

Tarquinię Vestali concessum ius ferendi testimonii, quod nulli foeminarum, et cum nubendi potestas sibi oblata esset, maluit in uirginitate perseuerare 25 . Sophocle uisi pueri formam laudante, Pericles, eius in prętura collega, ad illum ait prętorem decere non solum manus, sed etiam oculos continentes habere 51 . Scipionis continentia erga captiuam 75 . Manlium Cato senatu mouit, quod pręsente filia osculatus esset uxorem, affirmans se nunquam a

40 . Iulię sororis pietas Lucium Cęsarem seruauit 105 .
Penitentia. Phocion pedibus nudis incedens 59 . Item Cato prętor nudis pedibus et sine toga ad rostra ueniens 69 .
Patientia. Lycurgus ei qui sibi oculum erruerat, ad supplicium tradito nihil mali fecit, sed ministro usus est

Poetam non uacare uitiis, sed carminibus oportet. Poeta quam utilis. Lex, nequis in alium scribat. Gręcia artes intulit Latio 23 . Tragicum spirat. Plautus 24 . Edictum Alexandri, nequis se pręter Apellen pingeret 25 . Vergilius. Varus. Fatetur se indignum, qui scribat de Cęsare 25 . Scripta inepta 26 . Philosophia. Quod in urbe non potest scribere

Euangelio 184 . Ianua regni penitentia est 184 . Audimus, clamamus, uocamur, surgimus 187 . Petri penitentia 189 . Peccata pręterita non nocent quę non placent 190 . Nouatiani auferunt penitentiam 206 . Qui sunt Christi, carnem crucifixerunt cum uitiis et concupiscentiis 214 . Solus potest in

Mulieres sanctę Saluatoris comites 199 . Ad Heliodorum, ut heremum petat, exhortatio 200 . Omnia relinquenda et soli Domino seruiendum suadet. Perfectus seruus Christi nihil pręter Christum habet 201 . Monachum perfectum in patria sua esse non posse. Officium episcopi quam sit periculosum. Licinium laudat, quod Christum sit secutus utque in sancta conuersatione permaneat, hortatur 202 .

Religio. Non aspicias, quam plenas quisque manus Deo, sed puras admoueat. Non enim aliter nisi optimus animus pulcherrimus Dei cultus est 86 . Tutissima res est nihil timere pręter Deum 87 . Fulminum procuratio 95 . Retinet mundana felicitas, ne ad ueram felicitatem transeatur 8 . Hortatur, ut properet se in tutum recipere

Ratio. Vis rationalis 393 . Vis potentiaque rationis 399 .
Resurrectio. Ex terra reuiuiscebant rerum pręteritarum immemores 73 . Sicut ex uiuentibus fiunt mortui, sic ex mortuis uiuentes quandoque resurgere 174 . Herus Pamphilus pro salute patrię in pręlio mortuus resurrexit 234 .

Tradentur in manus gladii; partes uulpium erunt 366 . Deleantur de libro uiuentium 371 . Deiecisti eos, dum alleuarentur 373 . Et non dixerunt qui pręteribant: Benedictio Domini super uos 421 .
Ratio. Venter et uterus pro mente 10 . Conscientia. Ratio cuncta sustentans et de terrenis subleuans ad

Hyeme et ęstate rara fulmina, uere autem et autumno crebriora 29 . Pelion montium altissimus 31 . Bucephalas neminem recępit in sedem pręter Alexandrum 93 . Item equus Cęsaris neminem preter Cęsarem. Secretum. Occultatum in cuius Dei tutela Roma esset, ne ei ab hostibus uotum fieret 270 . Cor bubonis impositum mammę mulieris

Pelion montium altissimus 31 . Bucephalas neminem recępit in sedem pręter Alexandrum 93 . Item equus Cęsaris neminem preter Cęsarem. Secretum. Occultatum in cuius Dei tutela Roma esset, ne ei ab hostibus uotum fieret 270 . Cor bubonis impositum mammę mulieris dormientis sinistrę secreta pronunciet 285 .

exaltatus affectauit regnum atque de saxo Tarpeio pręcipitatus est 12 . Marcus Liuius Drusus quęstor in Asia nullis insignibus uti uoluit, nequid ipso esset insignius 26 . Marcus Scaurus Decium prętorem sibi assurgere iussit 28 . Secretum. Quintus Metellus Cecilius Macedonicus amico cuidam, quid acturus esset, roganti: Tunicam, inquit, exurerem, si eam consilium scire existimarem 24 .

Sapiens. Nosce te ipsum, id est animum tuum 96 . Qui supremodum sapere uolunt, obcęcantur tanquem qui deficientem solem intente spectarunt 99 . Sapiens quicquid pręter spem euenerit, deputat in lucro 121 . Cautio appellatur cum ratione a malis declinatio 131 . Qui memoria excelluere 97 . Inuentio et excogitatio. Inuentionis et

80 . Philosophi obscurantes ueritatem sunt negocium in tenebris perambulans 83 . Duorum temporum habenda cura: mane et uesperi 151 . Neminem plenam habuisse scientiam pręter Christum 172 . Sapiens 238 . Superbus Roboam, mitis Dauid 105 . Sensus V sunt quinque reges a Iesu superati 32 . Per quinque

Extollentiam oculorum ne dederis mihi, Domine. Pauper superbus 146 . Qui in altum mittit lapidem, super caput eius cadit 147 . Contere caput, Domine, dicentium: Non est alius pręter nos 148 . Erubescite de discubitu primo 149 . Tunc oculi sublimis hominis humiliati sunt et incuruata altitudo uirorum etc. Ve qui trahitis iniquitatem in funiculis uanitatis

semianimis iacuit 225 . Menelaus uasa templi furatus est. Lysimacus sacrilegii apud regem accusatus, dum in delatores suos uindicat, secus ęrarium interficitur 226 . Sacerdos. Omnia subiecta pharaoni pręter terram sacerdotum 8 . Aaron et filii sacerdotes. Vestes sacerdotales et reliqua ornamenta 13 . Sacerdotio consecrandi 13 . Vestes sacerdotales

litteris. Animus uereri qui scit, scit tutus aggredi. Discipulus est prioris posterior dies 85 . Rem maximam sibi promittit sapientia--- ut te reducat tibi 87 . Sapiens nihil facit quod non debet, et nihil prętermittit quod debet 87 . Sapiens se ipso contentus 3 . Sapiens ad omnem occursum munitus et intentus, plenus gaudio, hilaris, placidus, inconcussus, cum diis ex pari uiuit

corpori etc. 53 . In somnolentos 60 .
Senex. Nihil turpius est quam grandis natu senex, qui nullum alium habet argumentum, quo se probet diu uixisse, pręter ętatem 72 . Senex longa miseriarum tabe confectus, reductis introrsus oculis 146 . De bono senectutis 5 .

dignitas regię par 82 . AVLVS GELIVS
Sapiens. Inter uerum philosophum et fictum 1 . Sapientia Papyrii pueri prętextati 10 . Afranius poeta sapientiam filiam esse usus et memorię dixit. Sophia 75 . Pręstantissimos uirtute, prudentia, uiribus, Iouis filios poetę appellauerunt 92 .

Tacens, ubi opus est, et opportuna loquens 78 . Senex. Dis peidez ři gerontes , id est bis pueri senes 39 . Sensus quinque. Tactus et gustus omnibus animantibus communis pręterquam imperfectis 46 . Ex quinque sensibus duos esse cum belluis maxime communes, gustum et tactum 112 . Sol. Suculę. Hyades. Pliades. Vergilię 76 . Sole

92 . Melancholici ingeniosi 117 . Odi sapientem qui sibi sapiat nihil. Calistenes eloquens, sed parum sapiens 48 . Stilpo philosophus nihil suum esse putauit pręter scientiam 95 . Prudentiam quodammodo esse diuinationem 132 . Superbus. Superbia Romuli ex rebus prospere gestis 9 .

95 . Prudentiam quodammodo esse diuinationem 132 . Superbus. Superbia Romuli ex rebus prospere gestis 9 . Demetrius neminem pręter se et Antigonum patrem appellabat regem 97 . Aspero natura discipulo Plato dicere solitus est, ut Gratiis sacra ferret 137 . Secretum. Consi ara sub terra latens 7 .

Gymnosophistę 232 . Disciplina senectutis uiaticum 233 . Aristoteles rogatus doctum ab indocto differre dixit quod uiuus a mortuo 233 . Stilpo nihil suum esse dixit pręter scientiam 242 . Metroclis illud est: Aliud pecunia parari ut prędia, aliud tempore et diligentia ut disciplinas 251 . Archimedi ab hoste honos exhibitus 288 .

tingendis idonea lanis 244 . Purpura Tyria optima 288 . PLINIVS DE VIRIS ILLVSTRIBVS
Timor. Lucius Papyrius Prenestę, cum prętorem grauiter increpuisset: Expedi, inquit, lictor, secures. Et cum eum metu mortis attonitum uidisset, incommodam ambulantibus radicem excidi iussit 14 . APOPHTHEGMATA PLVTARCHI

171 . Pugna aduersus tentationes 177 . Diabolicę tentationi minime cędendum 180 . Tentatio cogitationum 181 . Leuem cogitationem ac pręteruolantem a Gręcis dici typos testatur. Coluber nudum hominem timet, uestitum persequitur 205 . Tentationes diaboli in heremo 206 . Tentatio carnis in Apostolo 213 .

Senes duo testes in Susannam conuicti mendacii lapidantur 200 . Tentatio. Tentatione uicti Eua et Adam transgrediuntur mandatum Dei, et subditi sunt passionibus 1 . Grando mixta igni percussit omnia in agro, pręter triticum et far, quia serotina erant 11 . Adduxit te Domi nus XL annis per desertum, ut tentaret te, an custodires mandata eius 26 . Non potuerunt filii Iuda delere Iebuseum etc.

Tempus. Profusissimi in eo cuius unius honesta auaritia est. In eos qui quiete uiuendi tempus differunt 78 . Res omnium preciosissima tempus. Nemo restituet annos. Tria uitę tempora: pręteritum, pręsene, futurum 79 . Nihil perpetuum 81 . De tempore quęstio. Cogita, quantum temporis tibi auferat mala ualitudo, occupatio quotidiana, publica, priuata, somnus

Negat Cicero, si duplicetur sibi ętas, habiturum se tempus, quo legat lyricos 16 . Id agamus, ut nostrum omne tempus sit. Non erit autem, nisi prius nostri esse coeperimus nos 27 . Nostrum est quod pręteriit. Et futura et pręterita delectant: hęc expectatione, illa memoria 48 . Nihil sibi quis quam de futuro debet promittere 50 . Fugit irreparabile tempus 53 .

duplicetur sibi ętas, habiturum se tempus, quo legat lyricos 16 . Id agamus, ut nostrum omne tempus sit. Non erit autem, nisi prius nostri esse coeperimus nos 27 . Nostrum est quod pręteriit. Et futura et pręterita delectant: hęc expectatione, illa memoria 48 . Nihil sibi quis quam de futuro debet promittere 50 . Fugit irreparabile tempus 53 . Non uacat aliquid ex

repentinam naturam 41 . Quo ad uiuet et quo ad morietur, id ipsum tempus signat 50 . Die pristini, non pristino. Sic die crastini, die quarti, die quinti 62 . Die quarto de pręterito dicitur, die quartę aut quarti de futuro 62 . Intra Kalendas, id est in Kalendis 72 . sunconismóuz , id est contemporationes. Digerit, quibus temporibus

Diogenes cuidam ostendendi sibi horoscopum: Vtile sane inuentum, ait, ne priuemur coena. 63 . Zeno ait: Nullius nos rei maiorem inopiam perpeti quam temporis 65 . Tempus esse incorporeum; pręteritum et futurum infinitum esse, pręsens autem finitum 75 . Quid sit hyems? Quid uer? Quid ęstas? Quid autumnus 76 . Pytagoras primus Vesperum atque Luciferum idem sydus esse dixit

Dionysius nouaculam timens carbone capillum adurebat 182 . Romani falsa specie territi primo funduntur, deinde uincunt 199 . Nocturnus terror Romę 216 . Pręnestinorum prętor sola uoce pene exanimatus 226 . Cassandri timor uisa imagine Alexandri 232 . Fabricium improuisa elephanti uox nihil terruit 247 . Gallorum ars in posthumio

non timent Deum maledicti 301 . Timor duplex 307 . Timor Domini 321 . Timens iram Dei 323 . Qui sine timore Dei sunt. Qui aliud pręter Deum timent 328 . Timor sanctus 329, 333 . Firmamentum est Domi nus timentibus eum 338 . Timeat Dominum omnis terra. Ecce oculi Domini super timentes eum

Vindicta. Mynos domitis Atheniensibus, quia Androgeum, filium eius, interfecerant, imposuit, ut quotannis unum ex liberis in Cretam Minotauro deuorandum mitterent. Achelous Naiades, dum sacra diis redderent illo pręterito, in Echinnadas insulas conuertit VIII . Nessi uindicta in Herculem. Calyroe, ut necem mariti uindicaret, a diis impetrauit, ut filii paruuli repente crescerent in ętatem adultam IX . Hecuba

respublica 88 . Vrbanam rem bellicę pręfert 89 . Administratio reipublice 93 . Officium magistratus 102 . Prętorem decet non solum manus, sed etiam oculos abstinentes habere--- Pericli dixit Sophocles 106 . Prodesse reipublicę 131 .

Prop hetę gestis uaticinati 172 . Habitus prophetarum 174 . Montanus dixit prophetas in extasi locutos 188 . Arioli, diuini 195 . Pręteritum pro futuro propter certitudinem 202 . Phitones et diuini qui strident incantationibus suis 209, 210 . Omnis prophetia enygmatibus euoluitur etc. 221 .

Danielis, Ioannis 135 . Prophetę usque ad Ioannem 153 . Cui reuelatur. In quo reuelatur 194 . Prophetę Noui Testamenti 229 . Pręteriti futurique ignoratio 301 . Nubes prophetę 306 . Tenebrosa aqua in nubibus aeris, id est scripta prophetarum obscura 331 . In uoce catharactarum tuarum, id est

et aliis LXX. Babilas episcopus Antiochenus cum tribus pueris. Hilarius episcopus et Tatianus diaconus. Seruulus. Pelagius. Chrysantus et Daria uirgo. Maurus. Diocletiano et Maximiano: Ansanus et Maxima uirgo. Carpophorus presbiter et Abundius diaconus. Tarson et Pontianus et Pretextatus. Eustratius et alii conuersi XXX martyres. Romę XX. Nicomedię Anastasia uirgo. Sebastianus. Vincentius leuita. Papias et Maurus. Seuerus presbiter. Apronianus. Blasius episcopus. Iuliana uirgo. Egdonus presbiter cum aliis septem. Hireneus episcopus. Castulus. Theodosia

Lotario, Lodouico, Carolo: Sabinianus et [Paternianus] Potentianus et Alanus, episcopi. De LXX discipulis. Licinio: Argeus et Marcessus et Marcellinus fratres. Theogenes. Hernia, eius filia, uirgo. XL martyres. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Aspasius prętor: Amos. Emerentiana. Maxentius: Dorothea uirgo. Porphirius cum CC militibus. Catherina uirgo. Iustina regina. Augusto: Gabinus presbiter. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus, Maximus. Sapore, Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus et

Theogenes. Hernia, eius filia, uirgo. XL martyres. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Aspasius prętor: Amos. Emerentiana. Maxentius: Dorothea uirgo. Porphirius cum CC militibus. Catherina uirgo. Iustina regina. Augusto: Gabinus presbiter. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus, Maximus. Sapore, Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus et sexdecim milia militum. Anastasio: Sigismundus, rex Britannię. Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symacus. Boetius. Archadio: Innocentius

Mameę4 filio. Martina uirgo. Plurimi martyres. Calepodius presbiter. Iulita cum filio trimo. Calistus papa. Priuatus miles. Asterius. Pontianus papa. Mames mater. Maximino imperante: Saturninus et Sisinius. Papias et Maurus. Barbara Nicomedię. Tarson et Pontianus et Prętextatus. Sabinus episcopus cum Exuperantio et Marcello, diaconibus. Venustianus cum uxore et liberis. Antherius papa. Lucianus presbiter. Iuliana uirgo. Serenus. LXXII martyres. Hyreneus episcopus. Siluanus episcopus. Felix, episcopus Spalati. Victor cum sociis Alexandro,

episcopus et Tatianus diaconus. Seruulus. Pelagius. Chrysantus et Daria uirgo. Maurus. Diocletianus et Maximianus: Ansanus et Maxima uirgo. Barbara uirgo Nicomedię. Romę Tarsea, Pontianus et Pretextatus, Eustratius et alii conuersi. Lucia uirgo apud Alexandriam Pascasio pręside. Romę XXX martyres. Nicomedię XX. Anastasia. Leucadia uirgo. Carpoforus presbiter et Abundus diaconus. Sebastianus. Vincentius leuita Daciano, Hispanię pręside. Papias et Maurus. Blasius

et Carolo imperantibus: Sabinianus et Pontianus et Alanus episcopi cum LXX discipulis. Licinio: Argeus et Marcellus et Marcellinus fratres. Theogenes. Heryna uirgo. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Marco Antonio et Lucio Aurelio: Germanicus. Aspasio prętore: Agnes uirgo. Emerentiana uirgo. Augusto: Gabinus presbiter. Iustiniano: plurimi episcopi. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus et Maximus. Sapore. Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus.

fratres. Theogenes. Heryna uirgo. Ianuarius et Pelagia. Theodorus. Marco Antonio et Lucio Aurelio: Germanicus. Aspasio prętore: Agnes uirgo. Emerentiana uirgo. Augusto: Gabinus presbiter. Iustiniano: plurimi episcopi. Almachio prętore: Tiburtius, Valerianus et Maximus. Sapore. Persarum rege: Symeon, Seleucię archiepiscopus. Anastasio: Sygismundus, Britannię rex. Theodorico, Longobardorum rege: Ioannes papa. Symachus et Boetius, uiri doctissimi.

Ad Florentiam postulantem leuam Sancti Ioannis
1.5.1  Si ueros cineres Gothifredus et ossa Ioannis
1.5.2  E Solymo, ut perhibent, littore uera tulit,
1.5.3  Si praeter digitum, quo Christum ostenderat ille,
1.5.4   Omnia sunt sancti membra cremata uiri,
1.5.5  Quam, rogo, quam leuam poscit Florentia? Vel si

hic obuia saxa fuerunt
1.5.78   Hostibus, hic primum dura reperta uia est.
1.5.79  Hic uelut infracto riguerunt obice, uobis
1.5.80   Praetento steterunt fulmina tanta loco.
1.5.81  Hic furor ille uirum rabiesque inuicta quieuit,
1.5.82   Hic modus, hic tantis inuia meta malis.

1.5.142   Morsque cucullatum proferet atra caput. 6. Ad Ferdinandum Regis Alfonsi filium
1.6.1  Dum Marrucinam nuper praeteruehor arcem,
1.6.2  Ardebam uultus cernere posse tuos,
1.6.3  Sed dum forte uiam cogor properare, propinquo
1.6.4  Non potui tanti

me nanque fatebor
1.6.8  Cernere delicias non meruisse meas –
1.6.9  Qui Marrucinos passus non principe uiso
1.6.10  Protinus atque tuam praeteriisse domum,
1.6.11  Cum frustra ignarus properarem ad littora, frustra
1.6.12  Non profecturo frena remissus equo.
1.6.13  Nam

2.2.77  Ante profanatum Herodis Cayphaeque tribunal?
2.2.78  Ergo ad Pilatum niuea cum ueste remissus
2.2.79  Posceris ad mortem: ter praetor inhorruit atrox
2.2.80  Auersus uultu scelus atque a sanguine iusto
2.2.81  Abstinuit, media insontem testatus ab aula,

degunt.
2.2.172  Ergo serenatam praestringit fascia frontem
2.2.173  Arctaque uincla ligant, ueluti splendore sequestro
2.2.174  Tegmine praetentae uestis: frons tota rubescit
2.2.175  Sanguineis inscripta notis et cuia resultet
2.2.176  Coniectare iubent fragilisque fatiscat harundo,

est
2.2.181  Iudaeis curtis et mimica fabula Christus,
2.2.182  Aethereumque decus deridet Apella profanus!
2.2.183  Dum tamen hic tanti praetexere luminis audet
2.2.184  Auctores oculos fuscaque inuoluere palla,
2.2.185  Nescius ipse suae praetendi nubila menti

2.2.183  Dum tamen hic tanti praetexere luminis audet
2.2.184  Auctores oculos fuscaque inuoluere palla,
2.2.185  Nescius ipse suae praetendi nubila menti
2.2.186  Aeternumque iubar caelarier, utque serenum
2.2.187  In Christo solem et stellas extinguit et ipsum

piacula tanti
2.2.300  Foemina nulla potest. Maior fuit hostia mundo
2.2.301  Debita et humanae nulla est par uictima labi
2.2.302  Te praeter, mea, nate, salus!« Vox deinde reliquit
2.2.303  Plura locuturam et iustum sua uerba dolorem
2.2.304  Destituunt lapsamque solo post terga secutae

2.4.109  Quaerimus et semper propius scrutamur habendo
2.4.110  Fine requirendi nullo, nobisque fruendum
2.4.111  Nil datur ex tanto praeter simulacra decore.
2.4.112  Hinc alia ex aliis semper fastigia restant
2.4.113  Et desudandi rursus recidiua laboris
2.4.114  Meta

2.4.139  Tot bona tu solus, tot gaudia; copia diues
2.4.140  Fonte exorta tuo felixque opulentia rerum.
2.4.141  Nil desiderio dignum te praeter et extra
2.4.142  Te nihil optandum, nihil exoptabile restat,
2.4.143  Limite quo solo uotorum summa quiescit.
2.4.144  Nam cupimus

fasce parumper
2.4.247  Sustenta atque aegris genibus succurre foueque
2.4.248  Et recrea natum quem tu, Pater alme, creasti.
2.4.249  Te praeter quis enim genitor, quando, Optime rerum,
2.4.250  Excaepto genitore, sui quod uota, quod omnes
2.4.251  Expleat adfectus nati, nihil esse relictum est?

nulla procella tuis.
3.2.37  Nec mage Syrenum cantus laetale uenenum est,
3.2.38   Nec qui Sardoo risus ab angue uenit,
3.2.39  Nec te praetenta fallacior hamus in esca:
3.2.40   Haec tua sunt uirus dulcia mella meum.
3.2.41  Hinc mihi te rabidis praestat saeuire procellis,

nulla uerebor
3.18.10   Sidera, falciferi pigra nec ora senis.
3.18.11  Dispeream si quem, Princeps, mea carmina spectant
3.18.12   Te praeter, si quem nostra Thalia rogat.
3.18.13  Non aliud nobis iubar aspirabile detur,
3.18.14   Non alium malim posse uidere Iouem.

affirmat inane
3.21.80   Qui tantum facinus sustinuisse potest.
3.21.81  Quin latebras linquis amens? Quae crimina damnant,
3.21.82   Praetendis sceleri numina magna tuo!
3.21.83  Quid mihi depositum non promis et unguibus uncis
3.21.84   Furta nec extorques exuuiasque graues,

3.29.7  Quod per singula frusta partiamur,
3.29.8  Et de uimine textilis quasillus
3.29.9  Sortes accipiat duplexque mappa
3.29.10  Praetexat. Superi, fauete mensae,
3.29.11  Quorum expers opis est inauspicatus
3.29.12  Conuiua, et Ceres, et pater Lyaeus:

ero si te sine ueste uidere
4.5.26   Perspicuam liceat proditione tua.
4.5.27  His desideriis infirmor saucius et me
4.5.28   Copia, te praeter, nulla leuare potest.
4.5.29  Haec me uota tenent, nec mallent sidera quam te
4.5.30   Cernere praesentem lumina nostra deam.

9.
4.9.1  Non ita riuales lunatis cornibus instant
4.9.2   Aduersi aduersa fronte coire boues,
4.9.3  Ceu modo praetentis concurrere comminus hastis
4.9.4   Spectat amatores Flauia blanda suos.
4.9.5  Sed melior tauris sors concurrentibus: heu,

4.10.39  Sed sic elapsam manibus praedam obicis hosti
4.10.40   Et te detractam faucibus esse meis.
4.10.41   Quem tamen ipsa refers hostem? Quid praeter amicus
4.10.42   Quem tu fallebas, perfida, fidus eram?
4.10.43  Exuuiis quid enim reducem remeare recaeptis
4.10.44   Te memoras?

4.15.2  Meum delicium ac melos,
4.15.3  Fauos mellis Hymetii
4.15.4  Dulces ulterius sapis,
4.15.5  Quae dulcedine praeteris
4.15.6  Meracissima defruta,
4.15.7  Atque uuas apiarias,
4.15.8  Palmarumque uirentium

uoce uacilles,
4.17.22   Neue antiqua meo cedat amore fides,
4.17.23  Parcere neue tuis cogare inuita querelis
4.17.24   Et tumulum siccis praeteriisse genis!
4.17.25  Dum licet, interea laeti uiuamus amantes:
4.17.26   Inter nos aetas nulla in amore sat est.

teneri,
4.19.18   Nec Venerem quam te turpia lucra sequi;
4.19.19  Nec postes, auri nisi diuite claue, recludi
4.19.20   Velle nec, auratum praeter, amare Iouem.
4.19.21  Et nisi falsa ferunt, si sit Ioue ditior ipso,
4.19.22   Carnificem uelles praeposuisse Ioui,
4.19.23  Et

Romani floribus oris,
5.1.86  Natalem simul et magnae cunabula Romae,
5.1.87  Praecessit tamen ille senes annosque uolucri
5.1.88  Praeterit ingenio. Tantum potuere mereri
5.1.89  Illa rudimenta et tenerae primordia uitae,
5.1.90  Fortunaeque decus praeuenit gloria linguae!

5.4.59  Milite et auxiliis tantis nunc aula triumphat.
5.4.60  Quod si nobilitas et caetera facta deessent
5.4.61  Rebus, Roma, tuis, nostro praetendere saeclo
5.4.62  Si nihil antiquum posses uilisque iaceres
5.4.63  Atque obscura parens, una fęlicior esses
5.4.64  Progenie,

pulcrior orbis
5.4.125  Seruatus fulsit solitoque decentior aer;
5.4.126  Lumina quaeque tua meruisti luce, fuerunt
5.4.127  Fortunae praetenta tuae, tibi prospera passim
5.4.128  Praepetibus uolucres tribuerunt omina pennis,
5.4.129  Innumeraeque auium uoces tua fata notarunt,

4,232 comae: coma; pulcraeque comae Agić ceruice fluebant,
5.4.234  Qualis apud Gangem, famulis et ouantior Indis,
5.4.235  Cum sua Nysaeis praetexuit arma corymbis,
5.4.236   Ventilat intonsos crines per colla Lyaeus
5.4.237  Exultatque choris, Satyri thyasique frementes

contracto tempore quadrant
5.7.12  Remigioque pari similes uocisque figura,
5.7.13  Concordesque, uno quasi Castores ore, gemellae.
5.7.14  Praeterit hunc, quamuis gressu grauiore moratus,
5.7.15  Et uersum spondeus quasi meta nouissima finit,
5.7.16  Longior incessus cui syllaba bina superbos

fallit prudentia; uelox
6.3.64   Non expectato tempore saepe uenit.
6.3.65  Perpetuum multis puerascit inertior aetas,
6.3.66   Praeterit et stultos cana senecta dies.
6.3.67  Quid non ingenium praecurrit acumine? Quae non
6.3.68   Ingenuus uincit secula mille labor?

et exhausta Pithia sorde domus.
6.3.155  Canitiem nigri sacram compsere recessus,
6.3.156   Antraque deformes deposuere situs.
6.3.157  Praeterea effigiem uatum consessus amoenam,
6.3.158   Et sociae pandet turba uerenda manus;
6.3.159  Nostra redorditur Romam quaecunque iuuentus,

uatem,
6.3.214   Quod celebret numeris docta caterua suis,
6.3.215  Quodque colat festo, sed non ingloria, lusu,
6.3.216   Sit quae praeteritos prouocet una dies,
6.3.217  Transactis melior, semper melioribus auctor,
6.3.218   Quae dextro laudis lumine pandat iter;

studii sanctique laboris
6.5.20   Scribendique pium dextra recusat opus,
6.5.21  Gratas redde uices et magno foenore soluas
6.5.22   Praeteritae, Laurens, tempora longa morae.
6.5.23  Quid, cunctaris adhuc? Veteris fidique sodalis
6.5.24   Num, precor, admonitus tardior esse potes?

hinc, soboles Rogadaeorum,
6.6.32  Nostris sensibus efflues, Quiritum
6.6.33  Cum scita et populi rogationes
6.6.34  Et praetoria iussa principumque
6.6.35  Tot decreta, tot acta, tot senatus
6.6.36  Consulta exciderint tuis medullis,
6.6.37  Naturae quoque

20. In eundem
6.20.1  Carmina, delicias, risusque iocosque loquebar
6.20.2   Et populi lusus praetereuntis eram.
6.20.3  Nunc ego pullatus pullatam conspicor Vrbem,
6.20.4   Qualem defuncti principis esse decet,
6.20.5  Funereusque

sed decus astris
6.29.26   Parturit et caeli laurus in axe sonat.
6.29.27  Hinc foelix, hinc tu censeris ouantior, haec te
6.29.28   Praeterit atque tuos gloria uincit auos.
6.29.29  Hoc opibus geminoque mari titulisque Quiritum,
6.29.30   Hoc pluris facias nobilitate tua.

auxilium desit caeleste, quis illam
6.39.4   Fecisset falsa relligione fidem?
6.39.5  Piscatorne rudis mendacia morte probaret
6.39.6   Praetegeretque suos sanguine teste dolos?
6.39.7  Aut tot commentis subscribere passa fuissent,
6.39.8   Quam necis haud alio millia caesa lucro?

ut altum
7.16.2   Dormiat in medio, Bartholomaee, foro:
7.16.3  Stramineumque premit nuda ceruice galerum,
7.16.4   Nec populo exciri praetereunte potest.
7.16.5  Tu nedum aedituos et tintinnabula culpas
7.16.6   Quod somnum excutiant, Bartholomaee, tuum,
7.16.7  Sed

procellas,
7.20.22   Non portum reduci nauita puppe petat?
7.20.23  Attamen esse solent transacta pericula cordi:
7.20.24   Dulce est praeteritos enumerare metus.
7.20.25  Tu quoque transmisso potius discrimine gaudes,
7.20.26   Quodque recusares ferre, tulisse iuuat.

GEORGIUS SISGOREUS SIBENICENSIS DALMATA MAGNIFICO DOMINO ANTONIO CALVO PATRITIO VENETO ET SIBENICENSI PRAETORI SALUTEM DICIT PLURIMAM. Postquam ad nos tua accessit Praestantia, praetor clarissime, et tuo magistratui operam coepit impendere, noctu quidem et interdiu cogitavi quo scriptorum genere te visitarem et qua carminis

GEORGIUS SISGOREUS SIBENICENSIS DALMATA MAGNIFICO DOMINO ANTONIO CALVO PATRITIO VENETO ET SIBENICENSI PRAETORI SALUTEM DICIT PLURIMAM. Postquam ad nos tua accessit Praestantia, praetor clarissime, et tuo magistratui operam coepit impendere, noctu quidem et interdiu cogitavi quo scriptorum genere te visitarem et qua carminis salutatione salutarem. In mentem praesto venit rei divinae negligentia quaedam, quam nec

operam coepit impendere, noctu quidem et interdiu cogitavi quo scriptorum genere te visitarem et qua carminis salutatione salutarem. In mentem praesto venit rei divinae negligentia quaedam, quam nec consyderare absque admiratione nec praeterire valui sine suppletione, non quod temere audeam patrum nostrorum carpere usum; verum ut nostrae satisfaciam devotioni et tibi hoc inventum inscribam, qui rem divinam praesertim et diligis et colis et observas.

Christi patentia cognoscebatur. Antiqua enim vanitas miratur Platonis, Aristotelis et Carneadis doctrinam, sed quid excellentius apostolorum doctrina, quae ut sol lucebat et caelum humano generi reserabat? Commendat praeterea Demosthenis et Ciceronis facundiam, sed quid eorum facundia facundius, qui barbaros incredulos, et Orpheus apud poetas feras et saxa, ad salutem trahebant. Extollit deinde Periclis et Solonis et Catonis in republica

nullo tamen pedum glutino copulatos more carminum Anacreontis. Non immerito igitur XIII odas composuimus Sapphico metro in apostolorum honorem Paulum non excludendo, qui post Christi ascensionem ad apostolatum fuit vocatus. Et cum in te, praetor humanissime, plurima probitatis et religionis ornamenta conspicerem et te rei publicae Sibenicensis praetorem quasi caelo demissum cognoscerem, odas ipsas tuae dignationi inscribendas duxi. Tu enim verae doctrinae amator, tu

metro in apostolorum honorem Paulum non excludendo, qui post Christi ascensionem ad apostolatum fuit vocatus. Et cum in te, praetor humanissime, plurima probitatis et religionis ornamenta conspicerem et te rei publicae Sibenicensis praetorem quasi caelo demissum cognoscerem, odas ipsas tuae dignationi inscribendas duxi. Tu enim verae doctrinae amator, tu ineptiarum contemptor, et ad te nihil est afferendum nisi summa industria elaboratum et acri diligentia

Valeat Magnificentia tua, cui me plurime commendo. AD ANTONIUM CALVUM PATRITIUM VENETUM PRAETOREM SIBENICENSEM
Praetor Antoni, generosa proles
Calva, perfelix Veneti senatus
Gemma, qua fulget Sibenica tellus
Syderis instar,
5  Solvimus grates Superum parenti,

Valeat Magnificentia tua, cui me plurime commendo. AD ANTONIUM CALVUM PATRITIUM VENETUM PRAETOREM SIBENICENSEM
Praetor Antoni, generosa proles
Calva, perfelix Veneti senatus
Gemma, qua fulget Sibenica tellus
Syderis instar,
5  Solvimus grates Superum parenti,
Ad magistratum modo qui

Gemma, qua fulget Sibenica tellus
Syderis instar,
5  Solvimus grates Superum parenti,
Ad magistratum modo qui vocavit
Urbis in nostrae laribus paternis
Te, bone praetor.
Pindari linguae fluvios disertae
10  Posco praeturam cupiens sonare,
Quam geris solers, animo modesto
Omnia librans.
Iura tu servas, quibus

Praesidet nobis tua rite virtus
Erygonea.
25  Tu sacerdotum venerandus ipse
Cultor, illustris procerumque amator,
Tu decus doctae specimenque turbae,
Inclyte praetor.
Tu colis vatum graciles Camoenas,
30  Tu sapis Phoebum redolesque laurum,
Tu geris clausas Charites sacrato
Pectore claras.
Dulcis auditor cytharae lyraeque,

Mente durata nisi te tulissem
Ipse triumphans. EPYLOGUS Motus amplissimi tui nominis celebritate haec ad te, praetor magnifice, et scribere et tibi decantare constitui. Quae si tuae dignationi, ut spero, placuisse sensero, ad alia conscribenda et promptior reddar et alacrior. Caeterum oda, quam in calce bile oppletam exaravi, respondet

SIBENICUM MCMLXXXI MUSEUM CIVITATIS SIBENICI Georgius Sisgoreus, Sibenicensis Dalmata, Magnifico viro Antonio Calvo, patritio Veneto et Sibenicensi praetori dignissimo, salutem dicit plurimam. Absoluto nuper opusculo DE SITU ILLYRIAE Illyria ET CIVITATE SIBENICI, praetor clarissime, quod septem supra decem capitibus

viro Antonio Calvo, patritio Veneto et Sibenicensi praetori dignissimo, salutem dicit plurimam. Absoluto nuper opusculo DE SITU ILLYRIAE Illyria ET CIVITATE SIBENICI, praetor clarissime, quod septem supra decem capitibus concluditur, Te neminem inquirens repperi idoniorem, cuius nomini id opusculum dedicarem et iudicio submitterem. Tua enim praestantia foelicem gerit praeturam in nostra Sibenicensi urbe, quae sub Illyrico sydere et in Dalmatia connumeratur. Tua

praetor clarissime, quod septem supra decem capitibus concluditur, Te neminem inquirens repperi idoniorem, cuius nomini id opusculum dedicarem et iudicio submitterem. Tua enim praestantia foelicem gerit praeturam in nostra Sibenicensi urbe, quae sub Illyrico sydere et in Dalmatia connumeratur. Tua praeterea virtus, optime praetor, historicam admodum callet cognitionem et ea plurimum oblectatur. Convenit itaque et tamquam praetori et tamquam historiae studioso. Tametsi dignius munusculum tuam deceat Excellentiam — magnos enim magna decent — humanitas tamen tua, cum sit tanta, nostrum

septem supra decem capitibus concluditur, Te neminem inquirens repperi idoniorem, cuius nomini id opusculum dedicarem et iudicio submitterem. Tua enim praestantia foelicem gerit praeturam in nostra Sibenicensi urbe, quae sub Illyrico sydere et in Dalmatia connumeratur. Tua praeterea virtus, optime praetor, historicam admodum callet cognitionem et ea plurimum oblectatur. Convenit itaque et tamquam praetori et tamquam historiae studioso. Tametsi dignius munusculum tuam deceat Excellentiam — magnos enim magna decent — humanitas tamen tua, cum sit tanta, nostrum donum non abjiciet quasi

dedicarem et iudicio submitterem. Tua enim praestantia foelicem gerit praeturam in nostra Sibenicensi urbe, quae sub Illyrico sydere et in Dalmatia connumeratur. Tua praeterea virtus, optime praetor, historicam admodum callet cognitionem et ea plurimum oblectatur. Convenit itaque et tamquam praetori et tamquam historiae studioso. Tametsi dignius munusculum tuam deceat Excellentiam — magnos enim magna decent — humanitas tamen tua, cum sit tanta, nostrum donum non abjiciet quasi rusticanum. Et, ut Persius (1) Persius ipse commemoro:

cuius traductor extat P. Candidus, P. Candidus vir facundus et doctus, quamvis in eum bile motus F. Philelphus F. Philelphus dixerit: " Candidus in se nihil candidi habet nisi caniciem. " Illyris Illyris praeterea reperitur apud Claudium Ptolomeum, qui singularem in mundo habebat biblyothecam. Illyricum Illyricum praesertim legitur apud Plinium li° III. Nat. hist., quod opus dicitur diffusum, eruditum et non minus varium

Communi vocabulo omnes istos Illyrios arbitrantur, licet diversi separatim propriis nominentur appellationibus, ut scribit Appianus, Appianus sicuti Pannones secundum Romanos vel Peones secundum Graecos. populi Illyrici Himani praeterea, Encheleae Dudini et Peuceciae secundum Callimachum. Callimachus Sorretes deinde, Serapilli, Iasi, Sandrizetes, Colaphiani et Breuci secundum Plinium; Norici, Antintimi, Ardiei, Retii, Pallarii et Iapodes intra Alpes incolentes

Illyrios supra Macedoniam et Traciam, qui ad fluvium Istrum sedes habent. Romani autem Illyricum longum sex millium stadiorum, latum vero mille et ducentorum numero contineri putant. Cuius amplitudo ex Macedonia et montibus Traciae usque ad Peones protenditur. Haec Appianus. Illyria praeterea teste Plinio Plinius mille amplius insulis frequentatur natura vadosi maris. Sed, ut ego impraesentiarum compertum habeo, Illyria a septentrionali plaga habet Hungariam, ab occasu Foroiulium, ab ortu littus Euxinum, a meridie Macedoniam.

habiti sunt bellicosi. Et historicus testatur Dalmatarum proprium esse bellare semper et vincere. Nam plurima Appianus Appianus li°. Illyrico refert de nationis huius animis in bello generosis, Polybius Polybius praeterea, Solinus Solinus et Caesar Caesar in Commentariis suis. Praesertim auditu mirabiles fuerunt in bello Gethae, quos et Gothos Illyriae populos dicimus. Gothorum feritas Tradit enim

C. VIII. DE DALMATIAE CIVITATIBUS Strabo (11) Strabo commemorat Dalmatas L oppida habuisse et nonnulla praeterea, quae Augustus delevit. Verum inter caeteras Dalmatiae civitates memoratu dignissimas quinque tantum in medium afferre placuit. Ragusium Ragusium imprimis, ut ab ortu incipiam, quod, ut legi, antiquitus Lagusium dicebatur, colonia

apud antiquos non reperiens Ragusium, dubitavit, Ragusium an Ragusia dici debeat. Ad filium Xenophontem scripserat, qui tunc grammaticam ibi profitebatur, ut requireret in aere vel marmore antiquorum et rescriberet. Salonas Salonae praeterea, quae civitas olim erat celeberrima Dalmatarum et emporium ad littus et nota Lucani carmine: (12)
... longas ferit unda Salonas, de qua et Virgilius Virgilius cecinit in

dixere recentes:
Inter Scardonam Traguriumque sedet. Aliorum autem opinione Sinotium Sinotium dicitur, quod minime placet. Siccum itaque dictum, ut opinor, quod civitas intra muros vivi fontis careat aqua. Et praetermittendum non duco pro declaratione Plinii Plinius hac in parte ambigui et depravati li° III. Nat. hist. c. XXI. dicentis:

ab eo, quod est Sibenicum, Sibenicum reperio apud Diodorum Siculum Diodorus li° primo: Sibeniticum unum ex VII [h]ostiis Nili. Cuius instar fortasse loci locus Sibenici nostri sic extitit appellatus. Legi praeterea apud Plinium Plinius VII. Nat. hist. c. XVII. vinum Sibeniticum et de nostro arbitror intelligendum, cum antiquitus ager noster et insulae fuerint vinetis abundantiores, ut ex vestigiis et maceriarum apparet cumulis.

DE AGRO SIBENICI Habet Sibenici civitas agrum fertilem, quem vario appellat nomine, quod diversis in locis sit consitus. Est namque ager inferior Inferior ager et ad ortum ulterius ager Hiliscus. Hiliscus Est praeterea ad septentrionem superior Superior et supremus Supremus et ad occasum ager Lucanus. Lucanus Inferior vero non longe a phano Laurentii habet locum vocatum maceriolas, ubi Noricum de

proiecti, ubi reperiuntur lapilli signati et aera antiquorum effigiem prae se ferentia. Arbitror hanc insulam Mentorium dici, non Mortarium, a quo et Mentores nuncupantur teste Plinio. Plinius Surium Surium praeterea insula nostra, de qua Plinius Plinius li° III. Nat. hist. c. XXV. in calce peculiarem facit mentionem. Haec quoque antiqui oppidi continet cadavera, in quo puteus est altissimus longo reste movendus. Insula portuosa et

urbis area Area satis lata et in longum paulisper protensa. Locus equidem gratus aegredientibus ad respirandum et ad ampliorem auram captandam, porro aptus equorum cursibus et hastiludiorum ictibus, pilam quoque percutientibus et sagittas dirigentibus ad signum. Est praeterea mons Mons civitati supereminens, in cuius vertice sacellum emicat divo Baptistae dicatum, mons equidem olearum et non dissimilis Monti oliveti apud Hierosolymam, nostrae salutis officinam, testimonio eorum, qui viderunt. Est subinde angulus magni portus, dictus

aspiciuntur ludentes, hic vituli marini saepissime apparent. Dentrices cristatae capiuntur sole existente in Cancro, in Leone et in Virgine, quae quidem magnis in deliciis habentur et huiusmodi, ut aiunt, non capiuntur nisi in Hellesponto. Et ostrea Dalmatico nimium saturata liquore, capiuntur praeterea capitones, salpae, scorpenae, muli, lupi, gobiones, auratae, pargi, loligines et scombri. Et sole ingrediente Taurum copia menarum et sparulorum hamo ex maris fundo trahitur. Ostenduntur interdum et mira piscium monstra prius numquam visa.

et oppugnationem minime reformidans. Intra quod vetustum extat sacellum, nuper intimo tantum ornamento novatum, ubi Christi matris figura celeberrimis clarescit miraculis. Est quoque inferius ad forum et ad aream Veneti vexilli alligero leone signati et ad episcopium et praetorium basylica, Basylica quae miro artificio, ut arbitror, nostro saeculo surgit Iacobo maiori, Christi apostolo, dicata. Sunt et primariorum ordinum in religione constructa coenobia. Sunt et aedes nobilium civium pro Dalmatica conditione

quam neque dicere neque cogitare neque intelligere neque cognoscere possibile est etiam oculis angelorum. Cuius solennitas celebrari solet octava die post penthecosticam festivitatem. Tunc gentes finitimae Sibenicum tamquam ad Dalmatiae emporium conveniunt. Praeterea polyucus noster, urbis patronus Michael, qui ponderat umbras et qui calcatum pedibus antiquum serpentem hasta perforavit. Celebritas cuius III° Kalendas

degere? Quorum civitas semper extat libera, numquam tributo mancipata, semper Christiana, numquam ydolorum superstitione foedata, pelagi regina, diviciarum omnium officina, mundi deliciae, iustitiam semper fovens et religionem. Et tempore isto quid gratius quam sorte divina praetorem habere Antonium Calvum, Antonius Calvus virum religioni deditum, in audiendo benignum, in exquirendo acutum, in iudicando aequum, vitae integrum, Musarum studiosum, moderatorem morum peritorumque patronum et Sisgorei, fortunae privigni, dulce decus et

Naupleus viro docto et diserto. Illis namque nec leges Solonis Solo nec Numae Pompilii Numa excogitationes nec ipsa Picthagorica Pictagoras praecepta videntur acutiora. Mulieres praeterea in funerum luctibus reboant nenias neniae constantium animos virorum percutientes et ad lachrymam excitantes, ferventiores quidem fletibus Thetidis Thetis et matris Euriali, (20) Eurialus quos in filiorum

aut Lesbya Sappho Sappho decantaret. Et molam vertentes pro conficiendo oleo meditantur eglogas egloga alternas diceresque Dametam et Menalcam coram Palemone modulari. Palemon Pro modo praeterea cantilenae in choreis choreae terram feriunt. Quam rem describens Galeottus Galeottus li° De homine sic loquitur: Apud Sclavinos Sclavini nunc in usu est modus ille antiquorum. Nam cum

sol et luna mirantur. EPILOGUS Habes itaque, Magnifice praetor Antoni Calve, situm Illyriae et civitatis Sibenici, quae nobis plurimum debet: tibi tamquam patri optimo et praetori clarissimo, mihi tamquam filio. Accipias huiusmodi nostram lucubraciunculam, rogo, ut sit mei perpetui erga te

EPILOGUS Habes itaque, Magnifice praetor Antoni Calve, situm Illyriae et civitatis Sibenici, quae nobis plurimum debet: tibi tamquam patri optimo et praetori clarissimo, mihi tamquam filio. Accipias huiusmodi nostram lucubraciunculam, rogo, ut sit mei perpetui erga te monimentum honoris, hac potissimum anniversaria die, qua ad tui magistratus praeturam foeliciter fuisti ingressus,

Pergama flammis
1.19  Argolicis et si qua prior uulgauerit aetas?
1.20  Sed Furiis commota canam noua proelia, namque
1.21  Sic prius hoc bellum nulli cecinere priorum.
1.22  Est prope in obiectu rabidae spelunca Maleae,
1.23  Spartano praetenta sinu, qua Ditis anhelat
1.24  Spiritus ater olens uasto et fremit Orcus hiatu.
1.25  Hac chaos Alcides nigra formidine mersum
1.26  Inuasit Stygiique ferox sacraria regni
1.27  Et caligantes Erebi deuenit ad umbras.
1.28  Quamuis

inuicta Iouis, quem Iuppiter alto
3.152  Aethere caelitibus praedixerat unius aluo
3.153  Victorem prodire nurus terraeque polique
3.154  Infernaeque domus, quo tempore matris ab aluo
3.155  Prodiit et uenit dii sub lumen Olympi.
3.156  Praeterea Pylium nec adhuc aboleuerat ulcus
3.157  Nestoreaeque memor fuerat Saturnius aulae;
3.158  Qui quum pro caesis in eodem sanguine natis
3.159  Nelidae auxilium ferret, uix saucius iram
3.160  Herculis aufugit moestas Acherontis in aedes.

suis quasi ciuibus confidens: dixit se Baptistinum perini illius campi fregosi principis clarissimi esse filium: qui dominus olim patri succedens ianuae quattuor annis praefuisset. Aduentusque sui eandem causam quam petro dudum exposuerat pretexens cuncta que dux idem gessisset iactabundus enarrauit: quae ipsi quoque haud obliti patriae pleraque scirent: eique dediti post discessum inuestigassent. Omnia enim (ut postea compertum est) gesta Baptistini secretaque eo quod ex

Antonioque sutori donatis prius menstrua stipendia decernantur donec ianuae Dux iterum restitutus munera eis magistratusque et pro urbis dignitate et pro eorum uirtutibus impartiatur. Hos enim et quorum familiaritate uteretur praeter caeteros et quos expilare posset inuenerat. siue ab ipsis pecuniam quotidie supelectilemque mutuando. seu cuilibet a quo quicquam acceperat eos fidei ussione obstringendo. ad hunc fere modum rebus compositis eadem nocte

quendam nautam: qui cum Anchonitanorum naui casu ex orientis superueniens partibus. optime Baptistinum se atque Antonium ante dictos nosce afferebat. mercede proposita retinuere. Quem cum petrus milatus: petrusque ioannes (ambo enim se praeter caeteros nebuloni ita tradiderant ut aes alienum contractum sibi unde disoluere possent nihil relinquerent) corcurram secum detegendi eum causa duxissent eo die quia famuli quos inepti factum hoc non

asperitate: uel cauernarum squalore possint: quibus his marus et rodope et extremi garamantes facile cedunt. Quid sane de hominibus haec infaelicia loca incolentibus centone humeros pedes carbatinis obuoluentibus: qui incompti caetera praeter setas sub naribus retortas: tot campis latissimis: tot conuallibus uberrimis totius europae contemptis hasce eligere sedes maluerit: censendum sit te iudicem constituo. His itaque monticolis finitimorum horridis coniugibus

uideri
Tunc potuit, uiridis nisi se opponeret aetas;
Quae simul atque aditum tali patefecit, honore
Maiori donandus erat. Mox aequa potestas
Parque datur meritis pretium; modo namque sacerdos
10   Qui fuerat, fulget mitrato uertice praesul.
Et quoniam qua parte magis male firma minantur
Moenia terribilem iam iam lapsura ruinam,
Illa parte magis

domine, domine clementissime, post beatorum oscula pedum. Cladem christianorum et ruinam Croatię, Slavonię et Pannonię provinciarum ab infenso nostrę religionis hoste nuperrime et crudeliter factam ad Sanctitatem Vestram et fama et litteris delatam fuisse puto. Opere pretium tamen duxi meis quoque litteris enarrare vel potius deplorare, quid acciderit nobis, quantumve excidii multi de nostris tulerint. Atque eo diligentius, quia et in meo fritilo quatitur ebur, in finibus enim episcopatus mei factum est bellum maiorque pars occisorum de diocesi mea fuit ac

perpetrata: quę si numerare vellem dies et calamus me deficeret. Non mihi si linguę centum sint oraque centum, ferrea vox, omnes scelerum comprehendere formas. Taceo, quot provincias vel ferro vel vulcano devastaverit. Taceo infinitum numerum tam nunc, quam aliis temporibus nostris captivorum. Pretereo pręgnantium pignora ex inciso ventre matrum detracta extinctaque, quotiens mamellas inciderit Turcus impius sanguinemque parentum pro lacte lactentibus porrexerit, quotiens arreptos per pedes infantulos capite saxis colisit matresque cervice natorum potaverit. Quot captivos

fortissimi, connubio sibi iuncta. Huic frater, avunculus tuus Ladislaus et ipse rex fuit Pannonum invictissimus, cuius mater, avia tua, progenita est a rege olim Pannonio felicissimo Sigismnudo et Romanorum imperatore eminentissimo. Nec preteribo eciam patruum tuum Wladislaum et ipsum Pannonum regem fulgentissimum, qui cum armatus tela inter et enses pro Christi nomine defensando

molem. Sed ut te a puero aspiciam, christianissime rex, a primis annis totum te sibi bone artes non invitum quidem vindicavere et imprimis sacrarum litterarum sublimis illa iucunditas, que ad celos viam facit, quibus preter ceteras disciplinas maxime intentus dedisti de te indubitatam gentibus censuram te fere principem primum omnium et a quo salus romane fidei penderet, ex quo in exordio vite precipua

regnum, que procio est Germanie, puer pene accessisti. Rex itaque constitutus et assumpto regni gubernaculo quanta religione iusticiam colueris, humani comercii vinculum, quis est qui ignoret. Testis est universa Boemia, que te rege preter ceteros iustissimo ita fruitur, ut res eius ac facultates cum privatim tum publice in incrementa extendantur et in dies augeantur. Nulle ibi rapine, ius suum cuique tribuitur, nuli violencie

exhibuisti, ut non tibi tam tuum, quod cepisti, quam quod dedisti, videretur. Mansuetudo vero tua et clemencia quibus laudibus, qua nominis eternitate celebrabuntur? Hec enim eo clariora in rege, quo rariora sunt. Ceterasque virtutes tuas pretereo, quas preclaras ac inauditas in maiestatem tuam ita ars et natura coniecerit, ut velud exemplum quoddam ac spectaculum nobis propositus esse videaris, in quo contemplemur (ut hoc iterum dixerim), quantum in homine virtus possit.

et ob Hannibalem mora fractum Cunctatoris appellati, summus de Liguribus triumphus! Excidat a memoratu C. ille Marius, quod Iugurtham, Numidie regem captum ante currum egerit deque Cimbris Teuthonibusque gloriosam victoriam retulerit! Pretereatur eciam P. Scipionis Affricani de victa Carthagine triumphalis in urbem ingressus incredibili omnium gencium spectaculo! Nec consecretur eternitati Lucius Emilius Paulus victo per se Macedonum rege, Philippi filio, et a se in

prope Tindaridas eternum et celi splendorem flammis recentibus fraterne pietatis et coram summo Deo felicium animas augebunt exultantes. Sed cum plurima in te et nature munera et fortune ornamenta inmortalis Deus preter ceteros principes cumulatissime congesserit, quecumque largiris et donas, penes te sunt et hiis semper tamquam propriis frueris. Ac veluti Oceanus ille, quas celo et terris summinstrat, easdem possidet aquas, ita et tu,

ope tua destitute perierit, frangentur profecto porte et funditus corruent Romane arcis atque eius menia periclitabuntur. Tunc enim aditus hostili furori ad invadendum christianum nomen asperrimis incursionibus latissime patebit. Amittes preterea rem tuam, quam utique sanctissima regni huius corona semper habuit nomini suo et glorie promptissimum ministerium, pro qua olim Ludovicus, Sigismundi Romanorum imperatoris socer, ipse eciam Sigismundus, avie tue pater matrisque

sententia. Potuisse, inquiunt, deum, cum omnia possit, alia quadam ratione orbem hunc nostrum ingredi et se conferre ad homines, non pauperem, non abiectum ac sordidum, quod a tanta maiestate uehementer abhorret, sed decorum, illustrem, suaque illa diuina uirtute ac potentia communitum. Preterea quid eum mulieris utero insinuari oportebat et sese humanis sordibus immisceri cum posset etiam in celo residens uel solo nutu omnis homines, si eorum cura tangeretur, ad salutis uiam perducere; labores, iniurias, maledicta, contumelias, uerbera latronum more deum subiisse pro

redundantes ad illam aspirare. Quod equidem ipsius Jesu Christi exemplo uel maxime comprobatur: qui cum eiusdem uirtutis et auctor esset et uerissimus antistes repudiatis opibus: reiecta quiete: propulsatis uoluptatibus inopiam, laborem, sitim, esuriem penas mortem est amplexus. Preterea consentaneum profecto est et plurimum conuenit ut homines in sui finis contemplatione qui deus est sint semper occupati: eaque summa ope euitent que huic instituto possunt quoquo modo esse contraria. Sed lusus, commessationes, libidines et omnes id genus uoluptates quas ab ocio et

Atque hoc ipsum Dauid etiam Rex in Christi persona diuine sicut omnia his uerbis elocutus est: Deus deus meus clamabo per diem: et nocte: et non exaudies me. Quia et circa horam nonam dici clamauit in cruce: Heloy Heloy lama Azabatani. Et hac nocte proxime preterita clamauit, id est orauit ad patrem: de qua ego oratione nunc loquor: Orauit, inquam, pro sua liberatione dicens: Mi pater, si possibile est, transeat a me calix iste: et non exaudies ; quia (ut ostendi) exauditus non fuit. Peracta igitur oratione uenit ad discipulos:

Mi pater, si possibile est, transeat a me calix iste: et non exaudies ; quia (ut ostendi) exauditus non fuit. Peracta igitur oratione uenit ad discipulos: quibus a somno excitatis ait: Dormite iam et requiescite: ecce qui me tradet prope est. Dormiebant enim preter Judam ceteri omnes: is nanque accepto iam facinoris sui stipendio: coactaque pessimorum hominum manu properabat infelix ad agni sanctissimi proditionem: ad sanguinis iustissimi effusionem: ad templi illius sacratissimi destructionem: non ex parietibus manufactis: sed ex

cecinisse: non eum qui a nobis colitur Jesum mundi redemptorem? Neque enim apud Judeos mihi sermo nunc est: quorum furor toto orbi iampridem innotuit. Illud tamen quod a principio statueram mihi dicendum loci huius oportunitate admonitus: uestraque humanissima attentione pene requisitus preterire non possum. Juuat enim prophanum illud genus non nostris: sed suorum hominum auctoritatibus paululum aggredi et arma illa quibus frustra nos oppugnant in ipsos retorquere: quo paucissimis uerbis uanas rationes: quibus stultissime nobis obstrepunt propriis auctoribus: et

patent mihi uni precluduntur? O uos omnes qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia

O uos omnes qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia Hierusalem: cui

qui transitis per uiam attendite et uidete si est dolor sicut dolor meus. Nonne hec uerba omnes comprehendunt calamitates? Non uidemini nunc uobis uniuersos audire miseros? Quis tam fuit tempore illo durus et ferreus: quis tam inhumanus preter impios iudeos. preter sceleratos iudeos. preter sacrilegos iudeos: qui non eius fletu ac querelis commoueretur? et quis fuit quin lachrymas emitteret? quin tantum hunc dolorem. tantam hanc calamitatem pio aliquo affectu prosequeretur? Cui igitur comparabo te uel cui assimilabo te filia Hierusalem: cui exequabo te: et consolabor te

dixerimus: quanquam pro materie amplitudine non satis: si unum illud quod modo succurrit addidero statim faciam loquendi finem: quod equidem ea potissimum causa inuitus omiserim ne scelus iudeorum post hominum memoriam inauditum crudelitatemque his omnibus que narraui maiorem silentio uidear preteriisse. Quid obstupuistis patres? an uero putatis, que uestra est humanitas, locum iam aliquem impietati inter tot mala non superesse: et Jesu Saluatori nostro post horrendum et atrocissimum illud crucis supplicium nihil ultra potuisse accedere? ita arbitror amplissimi patres. Sed

religionis. Neque illi tam magnificum fuit hostes uincere quam, quę assecutus fuerat, honorem, opes uoluptatesque contemnere. Illud enim hominis est, hoc supra hominem. Sed nec Leonardus, natione Gallus, silentio est prętermittendus. Qui inter aulicos regis primo loco habitus relicta regia dilargitisque facultatibus religioni se tradidit monasticisque sacris initiatus in Aquitaniam est profectus atque operam

quam sublimis uersari in tabernaculis peccatorum. Caput II / DE ELEMOSINIS FACIENDIS Sed ne nimius sim in huiuscemodi exemplis recensendis, cum multa pręterea sese offerant, non incommode nunc ad elemosinas transitum fecerim, quando et eiusdem generis sint et ad omnes prorsus spectent latissimeque pateant; cum etiam peccatori dictum sit: Peccata tua

censentur, dispensatores se, non possessores esse agnoscant. Syluester pontifex uiduarum et orphanorum reliquorumque Christi pauperum nomina in codicillo seriatim descripta lectitabat, ne quem die ullo pręteriret, cuius miseriam ęqua ope non iuuaret, seruans illam religiositatis uitęque munditiem, de qua Iacobus apostolus ait: Religio munda et immaculata apud Deum et Patrem hęc est: uisitare pupillos et uiduas

quid prę iis, quę in mari amiserat, sibi fuisse emendicatum, proinde ad opem eius implorandam iterum atque iterum necesse se habere confugere; tunc murmurante multum dispensatore ac dicente iam aliud nihil, quod dari possit, pręter argenteam lagunculam in monasterio restare, continuo eam ipsam a Gregorio tradi iussam. Cęterum Gregorius haud multo post summus pontifex designatus, cum duodecim tantum peregrinos pauperes, in illis apostolos

credo, tam pium hominem tam impie cęsum non opportuisse, nisi ad pietatis mercedem cumulus accederet corona martyrii. Celebratissimus in hoc laudis genere Martinus nec a nobis nunc silentio prętermittendus est. Cuius pietatem militis adhuc an iam Turonensium episcopi magis mirer, incertus sum. Constantino et Iuliano imperantibus stipendia faciebat, quando brumę tempore pauperis nuditatem dimidiatę clamidis suę

filium. Holitoremque se fecit barbari domini, ut matrem unici amissione consternatam eo recuperato consolaretur. Iactent se, qui uolunt, facultates non modicas in pauperum usum impendisse. Ecce qui omnia impenderat, inuenit pręterea, quemadmodum inops factus omnium diuitum elemosinas superaret. Cęterum misericordię remunerator Deus uirum tanta pietate pręditum non est passus diutius iugo premi impiorum. Contulit illi prophetię spiritum; quo

pristinęque dignitati honorificentissime fuit restitutus. Serapionis quoque monachi elemosine haud minori commendatione dignę, si donantis tantum animus perpendatur, non etiam doni magnitudo. Cum enim nihil pręter tunicam et palium et Euangeliorum codicem haberet, duobus pauperculis obuiam factus alteri palium, alteri tunicam dedit. Et cum nudus sederet, interrogatus, quis eum despoliasset, protento codice illo, quem manu

fuerat, depasta trecentas redderet. Olim huiusce rei exempla pręmiserat Dominus noster Iesus iubens Discipulos, ut turbis in deserto epulum darent. Quinque panes et duos pisces, cum nihil aliud pręterea haberent, discumbentibus apposuerunt. Atque ubi omnes pransi ac saturati essent, pro quinque panibus duodecim cophinos reliquiarum plenos retulere. Alias idem de appositis septem panibus et paucis pisciculis, cum

malignitas, non etiam animi patientia, qua sola poterat uideri felix. Hic (ut Gregorius in Dialogo refert) paralysi resolutus, cum se prorsus mouere non posset, iacebat in carruca sub porticu sancti Clementis Romę, a prętereuntibus uictum mendicans. Et cum elemosinis sustentaretur, quicquid in diem sibi residui erat, cęteris offerebat, nihil solicitus in crastinum, sed quęrens regnum Dei et iustitiam eius. Quod quidem facile est adeptus,

Animum etenim largientis pensat Deus, non donum. Nec quantum oblatum est inspicit, sed de quanto. Vidua paupercula duo ęra minuta misit in gazophylacium, et diuitibus pręfertur. Vidua etiam illa, cui nihil aliud erat pręter pugillum farinę in hydria et paululum olei in lecytho, totum id, quod habuit, petenti Helię prophetę concedere non dubitauit. Et ex illa die hydria ei farinę non defecit nec lecythus olei fuit imminutus, donec

tabernaculi sedet, nequis pertranseat, quem ad se diuertere non roget. Tres uenire uidet neque, donec adueniant, expectat, sed currit obuiam atque adorat, ut hospites non fouendos solum, sed etiam honorandos scias. Orat, ne se prętereant, quasi accepturus, non daturus beneficium. Et primum aquam pedibus parat, ut doceat omnium uirtutum fundamentum esse humilitatem. Subcineritios panes, butyrum et lac et uitulum coctum apponit, ut copiose potius quam

alter exoratos statim suscipiendos monet, alter, si ulterius recusarint, cogendos suadet; arguens nempe illos, qui sic summis labiis etiam notos interdum inuitant, ut palam sit ipsos hospitales uideri quam esse malle. Loth pręterea tanto affectu hospites suos ab iniuria nefandissimorum hominum erripere nixus est, ut duas uirgines filias pro illis stuprandas offerret. Sed perturbatus flagitium flagitio uoluit commutare. Nos in illo fidem hospitii

hominum erripere nixus est, ut duas uirgines filias pro illis stuprandas offerret. Sed perturbatus flagitium flagitio uoluit commutare. Nos in illo fidem hospitii imitemur, non mentis turbationem, ne, dum hospes pręter modum defenditur, offendatur Deus. Denique angeli, ut Loth gratiam referrent, illum de consortio eorum, quos pro scelere ultum aduenerat, cum suis simul incolumem eduxerunt. Cumque euerterent Sodomam et Gomorram

Hospes enim eram, et collegisti me; in carcere eram, et uenisti ad me. Amen dico tibi, quicquid fecisti uni de his fratribus meis minimis, mihi fecisti. Syluestrum quoque hospitalitatis pręter cętera studiosum fuisse ferunt. Timotheum ab Antiochia uenientem presbyterum, et ipse presbyter, domi suę benignissime suscepit. Eundem mox, quia Christum prędicabat, martyrio coronatum condidit et sepeliuit. Cui

cupientem inhibebant. Denique biennio in tali animi solicitudine peracto, cum postremo comedere nollet, donec discessum impetraret, et iam dies septem nihil gustasset, ne inedia conficeretur, dimissus reliquit Palestinam. Pręterea gloriam semper fugiendo, dum crebro sedem mutat, Bethilium, Pelusium, Theubaton Babylonemque peragrauit, deinde Aphroditon, eremum Antonii, rursum Aphroditon, Alexandriam, Osam, Brutium, Paretonium, inde Siciliam et

latere non potuit miraculis eum ubique prodentibus. Quia tamen uiribus partim ętate, partim labore exhaustis inde iam emigrare incommodum erat, ibidem et fugę finis et uitę fuit. Hunc tantum in ipso honoris contemptum pręter cętera extollens Hieronymus: Mirentur, inquit, alii signa, quę fecit, mirentur incredibilem abstinentiam, scientiam, humilitatem! Ego nihil ita stupeo quam gloriam illum et honorem calcare potuisse. Concurrebant

factu putantur, tanto excellentiores in conspectu Dei apparuerunt, quanto inter mortales magis infimi uidebantur. Horum nunc exempla percurrere non intempestiuum duco. Monachis Nitryę morem fuisse constat, pręter cętera in peregrinos beneficia, pedes eorum lauare linteolisque abstergere, illum imitari uolentibus, qui Magister et Dominus discipulorum pedes lauit: Exemplum, inquiens, dedi uobis, ut, quemadmodum ego

Hinc Apollonius abbas ad se magis quam ad eos, quibus pręerat, huiusmodi seruitium pertinere arbitratus, suis ipse manibus hospitum lauabat pedes abbatemque se in monendo duntaxat corripiendoque nouerat, pręterea omnium minimus erat. Hor etiam abbas eadem erga peregrinos obseruantia, certo tamen ordine usus dicitur: primum cum illis simul suppliciter prouolutus Deum adorare, deinde pedes eorum

sperneretur ut seruus, humilitati studens, a gloriationibus abhorrens, displicere cupiens hominibus, ut Christi seruum exiberet. Martinus, dum adhuc stipendia faceret nec tamen tam cęsari quam Christo militaret, pręter illud celebratissimum pietatis opus haud minus celebre pręstitit humilitatis exemplum. Vno seruulo contentus, eundem ut fratrem dilexit, ut dominum coluit, coenanti ministrabat, cubitum eunti calciamenta detrahebat

a dignitate sua putauit mendicum quendam infirmum, obsitum, squalidum, olidum suo recipere sinu suisque manibus crinem illius pectere, tondere, caput lauare, totum corpus, quantum licuit, a pedore sordibusque uindicare; multos pręterea eiusdem sortis pauperes uisitare, benigne consolari, ad patientiam exhortari, cibos porrigere, potum propinare, modis omnibus opera ferre, et hulceratorum plagas contrectare, regere, linire, circumligare et, siquando

est, nunquam deficientes delicias anhelare, quę quidem uitę huius incommodis, non opibus comparantur. Et certe fieri non potuit, ut, quę seipsam abnegauerat, ita ut etiam inter uiros uiuens mulierem se nesciret, quicquam pręter Christum concupisceret. Lucri autem pecuniarumque detestandam cupidinem in iis, qui sacris initiati sunt, si forte Gezi superius a nobis propositum exemplum non satis deterret tanquam

ex hoc etiam intelligas quantumuis inopi homini nihil unquam defuturum, cui affuerit Christus. Quid defuit Abrahę illi Aegyptio uasta in solitudine, clausa etiam cęllula demoranti, cui nihil omnino supellectilis erat pręter catinum uestemque cilicinam et rusticum sagum? Sic usque ad quinquagesimum ętatis suę annum (qui uitę ultimus fuit) dicitur perdurasse, ita ut nihil unquam amplius concupisset. Bona enim, et ea non modica, in quibus

Idem sanctus ad Siciliam nauigio applicans cum discipulo suo Gazano nec aliud habens, quod pro mercede uectori daret, Euangelium manu sua exaratum coepit offerre. Sed qui accipere rogabatur, cum nihil eos habere cerneret pręter codicem illum et ea, quibus tecti erant, oblatum recusauit neque deinde quicquam exigere uoluit, et inopiam eorum miseratus omni debito solutos dimisit. O et periculorum uictrix paupertas et libera pensionum, inter

mergunt homines in interitum et perditionem. Radix enim omnium malorum est cupiditas. Iccirco sanctissimi uiri habentes tantum, sine quibus hic uiui non potest, nihil pręterea quęsierunt et illi, quibus res erat, eis, quibus non erat, erogabant. Multa id genus exempla posuimus, cum de elemosinis tractaremus, et nunc repetere superuacaneum est. Ioannes tamen, Alexandrinus patriarcha (a quo

erogabant. Multa id genus exempla posuimus, cum de elemosinis tractaremus, et nunc repetere superuacaneum est. Ioannes tamen, Alexandrinus patriarcha (a quo pauperes dominos diximus appellatos) non est silentio prętermittendus. Cum enim ex hac uita migraret, haud parum lętatus esse dicitur, dum gratias Deo ageret, quod morienti sibi nihil superesset pręter unum nummum, sed et hunc statim indigenti dari pręcepisse. Annuum quippe

patriarcha (a quo pauperes dominos diximus appellatos) non est silentio prętermittendus. Cum enim ex hac uita migraret, haud parum lętatus esse dicitur, dum gratias Deo ageret, quod morienti sibi nihil superesset pręter unum nummum, sed et hunc statim indigenti dari pręcepisse. Annuum quippe illi patriarchatus uectigal annuę in egenos elemosinę erant, nihil sibi reseruanti pręter Christum. Neque enim quicquam aliud suum esse

dum gratias Deo ageret, quod morienti sibi nihil superesset pręter unum nummum, sed et hunc statim indigenti dari pręcepisse. Annuum quippe illi patriarchatus uectigal annuę in egenos elemosinę erant, nihil sibi reseruanti pręter Christum. Neque enim quicquam aliud suum esse aiebat, asserens ideo sacerdotibus neque possessionem neque partem neque hęreditatem inter reliquas tribus datam, quoniam pars et hęreditas et possessio eorum esset

desuper ramorum umbraculis palma solis defendebat ardores, captus amoenitate loci, ubi latere concupierat, habitare coepit; intantum, ut, cum centum et tredecim uixisset annos, nusquam inde decesserit, hominem nunquam uiderit, pręterquam die uitę supremo Antonium, a quo et humatus fuit. Palmę primo fructibus nutritus est, deinde per annos sexaginta dimidiati panis fragmentum singulis diebus comedit coruo alite homini ministrante. Neque aliud quam

sarculum ad fodiendam terram plurimis annis habuit. Iacebat in stratu eius Hilarion et quasi calens adhuc cubile deosculabatur. Erat autem cęllula non plus mensurę per quadrum tenens, quam homo dormiens extendi poterat. Pręterea in sublimi montis uertice, quasi per cochleam ascendentibus, et ardue ualde, duę eiusdem mensurę cęllulę uisebantur, in quibus uenientium frequentiam et discipulorum suorum contubernium fugiens moratus est. Verum

ille uincula quidem deposuit, sed tamen speluncam ingressus aditu obstructo * corr. ex obstruso habitare coepit. Deinde etiam discipulos aliquot secum adunauit multisque pręterea miraculis nobilitatus atque inter sanctos habitus. Nunc spacia metitur paradisi, qui tam anguste habitauit in terris. Fuisse etiam quoddam monachorum genus legimus, qui per diuersa solitudinum loca errantes ac

Quis igitur dubitat, quin iis, quę somniatum crimen ut commissum dolebant, dormitio ipsa multo plus solicitudinis attulerit quam quietis, semper uerentibus, ne quam eiusmodi somnotinam speciem menti obuersari contingat. Pręter hęc autem Euphrasia, cum quicquam tale per quietem passa fuisset, biduanis triduanisque ieiuniis sese macerabat, ut in cinere iacens, etiam cum obdormiuisset, cibos potius quam abominationes somniaret.

agerent, uterque in faciem se prosternentes per horas tres benedixerunt Deum. Et cum exurrexissent (ut ait Scriptura) narrauerunt omnia mirabilia eius, ut scias, peractis etiam precibus a laudibus Creatoris non esse cessandum. Pręterea orationes eorum coram Deo ab angelo oblatas fuisse legimus, nequid precemur, nisi quod angelorum relatione dignum sit quodque Dei aures delectet audire. Delectat autem illum, quicquid de Scripturarum fontibus

procubuisse, ne minus orare, quam uellet, cogeretur, quoniam cubanti citius obreperet somnus. Quietis mollitiem standi frangebat labor, standi laborem leuabat auiditas deprecandi. Miraculum auxit toto eo tempore nihil gustans, pręterquam Dominicis diebus sacrosanctam eucharistię communionem, quę illi simul et animę cibus et sustentamentum corporis erat. Par obsecrandi cura Sisinium, Elpidii abbatis discipulum, commendat. Qui cum annos septem

oppugnationibus infestabimur, a Domino auxilium imploremus. Et tunc cadent a latere nostro mille, et decem milia a dextris nostris, ad nos autem non appropinquabunt. Sed neque illud nunc de Ezechia silentio est prętermittendum, quod aduersa ualitudine grauiter affectus, cum Esaia prophetante se iam iam decessurum audisset, facie ad parietem uersa, multis cum lachrymis Deum rogando, et uitę longius spacium et corporis impetrarit

Hanc rem ab ipso adhuc uiuente se audisse Reginaldus frater post obitum eius testatus est. Per orationem igitur declaratio quoque sermonum tuorum, Domine, illuminat et intellectum dat paruulis. Pręterea defunctorum animas, quę nondum ita ad purum expiatę sunt, ut cęlo dignę habeantur, uiuentium oratonibus iuuari, non solum Ecclesię traditione, sed etiam reuelationibus exemplisque sanctorum constat. Benedictus

cęlestium uisione fruitur, diuini luminis dulcedine pascitur, reuelationes quandoque accipit mysteriorum. Sic credimus Abraham, Isaac, Iacob cum Deo collocutos futurorum notitiam recepisse, Moysen etiam pręteritorum. Is enim mundum a Deo in principio creatum uere didicit et omnibus palam fecit. Sic pręterea Dauid uersu oracula cecinisse, de quibus gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi.

mysteriorum. Sic credimus Abraham, Isaac, Iacob cum Deo collocutos futurorum notitiam recepisse, Moysen etiam pręteritorum. Is enim mundum a Deo in principio creatum uere didicit et omnibus palam fecit. Sic pręterea Dauid uersu oracula cecinisse, de quibus gloriatur dicens: Incerta et occulta sapientię tuę manifestasti mihi. Sic denique Esaiam, Hieremiam, Ezechielem cęterosque prophetas omnia in spiritu hausisse,

fatetur in quiete sibi uisum fuisse se ad superni Iudicis tribunal in cęlum trahi, accusari, uerberibus affici, quod Ciceronianum dicerent esse, non Christianum. Denique cum iuramento dimissum, ne unquam posthac alios pręterquam diuinos codices prę manibus haberet, tanto deinde studio legisse diuina, quanto ante mortalia non legerat. Itaque latentium sub uelamento mysteriorum dulcore iam tandem plenius hausto exclamauit dicens: Quę pars

triticum uero in horreum ad salubrioris uitę usum recondendum. Neque tamen his contenti, Domini nostri sermones, in quibus perfectę consummatęque iustitię certissima documenta sunt, die ullo uel legere uel audire prętermittamus. Quoties ab iis discedimus, toties periclitamur, ne in sempiternę perditionis baratrum corruamus. Horrent uerba, iacet oratio. Sed si mature discutiantur, nihil est eorum pręstantia sublimius, autoritate

Christum euangelizante die uno tria milia hominum baptizati sunt, et quidem in tanta fidei unitate, ut omnia inter eos communia haberentur. Altero etiam die eorum, qui Christo credidere, quinque milium numerus fuit, in dies pręterea crescente multitudine de Synagoga ad Ecclesiam, de circumcisione ad baptismata confluentium. Sed dicet aliquis ueritatis calumniator facile fuisse rudem plebeculam uerbis decipere, suasione supplantare. Quid Paulus

Impletum est illud Esaię uaticinium dicentis: Venient ad te curui filii eorum, qui humiliauerunt te, et adorabunt uestigia pedum tuorum, qui detrahebant tibi. Constantinus pręterea Christiano nomini templa posuit, dona contulit, urbem, oppida, agros cessit. Quod idem propheta pręuiderat futurum sic olim ad nostram hanc nouam Hierusalem loquens: Aedificabunt filii peregrinorum muros tuos,

uidissent, ad Christum conuersi sunt. At impiissimus tyrannus capite eos postremo cędi iussit, nullo tamen manifestiore indicio uictum se ostendens, uiuere permissurus, quos occidit, si uicisset. Augustinus preterea, Anglorum episcopus, a Gregorio pontifice (ut Beda tradit) in Britanniam missus, cum Iesum, Dei Filium, asseruisset, Edilbertum regem magnamque procerum eius partem credentes baptizauit. Cęterum multis adhuc religioni

stare (sicut de Iosue et Ezechia legimus) fecisse feratur. Iactent se gentiles Romani orbem subegisse terrarum, uirtute ac robore ante omnes semper stetisse; syderibus imperare non nisi fidelium fuit. Pręter hęc etiam, licet populus Romanus omnes reliquas nationes suo subiecerit imperio lateque dominatus sit, fidem tamen Christianam euertere (cum maxime conaretur) non potuit. Cędes passim in Christianos sęua atque

quod ab Hermogene missi, ut eos ligarent, ipsi igneis catenis ligati ibidem detinerentur. Expediti tandem, et apostolo quam mago obsequentiores facti, Hermogenem ipsum uinculis complicatum in medium adducunt, nihil pręterea ei mali inferre iussi. Qui deinde libertati redditus, ab apostoli latere discedere non audebat, nequid grauius a demonibus pateretur, donec baculo eius accepto abiit securus, plus iam confidens apostoli ligno quam

massa corrumpatur. Caueantur uulpium foueę et uolucrum nidi, in quibus Christus non habet, ubi reclinet caput suum. Quos et Apostolus cauendos rursum pręcipit dicens: Obseruetis eos, qui dissensiones et offendicula pręter doctrinam, quam uos didicistis, faciunt, et declinate ab illis! Caput XII / DE SPE DIVINAE

confugisset. Nunquid proditori suo non dimisisset, qui dimitti crucifixoribus suis rogauit? Nunquid se uendenti non pepercisset, qui lancea latus suum fodienti sic pepercit, ut coronam indulgeret martyrii? Sed quis pręterea desperet, quanuis impius et crudelis et omni immanitate pręditus, si Paulus, Christiani nominis persecutor; factus est Christi apostolus, si uas irę conuersum est in uas electionis, si is, qui infensissimus fuerat

ad eorum, qui Deo placent, confugiamus auxilia. Nostris enim flagitiis irritata Diuinitas sanctorum meritis, qui pro nobis orauerint, facilius mitigabitur et ad miserandum citius conuertetur. Fuere pręterea, qui non modo uerbis, sed etiam scriptionibus Christianitati renunciantes diabolo se dedere non dubitauerunt. Post hęc tamen, cum poenitentiam egissent, gratiam, a qua deciderant, recuperarunt. Hierosolymis

meruit, ne timeret, quod deinde non pisces, sed homines esset capturus. Quibus uerbis ita allectus est, ut, quem modo exire a se uolebat, mox exeuntem sequi maturaret, et quidem relictis omnibus, ut palam esset nihil se pręter Christum appetere, nihil habere uelle. Iterum, cum nauigantes Discipuli Dominum super mare gradientem conspexissent et, an ipse esset, ambigerent, Petrus reliquis feruentior, Domine,

nulla tam vehemens a persecutoribus excogitari potuit, ut ęquaret patientium affectum. Grauiora tolerare parati erant quam nouerat inferre rabies inimici in ipsos debacchantis. Sed, ne foeminarum in Deum pietatem omnino pręteriisse uideamur, unius exemplo contenti erimus, pietatem deinceps proximis debitam prosecutri. Maria Magdalena mundi dilectione in dilectionem Domini commutata, soli illi placere

regi, et multorum armis tectus necem minus ipse timere. Elegit autem communem tam sibi quam reliquis omnibus metum- pestilentiam, immo, quam in se potius, qui deliquerat, quam in aliis desęuituram speraret. At ubi uidit se prętermisso populum uastari cędique, angelo percutiente, exclamat. Ego sum qui peccaui, ego inique egi; isti, qui oues sunt, quid fecerunt? Vertatur, obsecro, manus tua contra me et contra domum patris mei! Qua

omnia factus, ut omnes facerem saluos. Idem denique ait: Ego per omnia omnibus placeo, non quęrens quod mihi utile est, sed quod multis, ut salui fiant. Praeterea charitatis proximi pręcepta nobis insinuans: Qui diligit proximum- inquit- Legem impleuit. Nam: Non adulterabis; Non occides; Non furaberis; Non falsum testimonium dices; Non concupisces; et

congrediendi locum poposcisset et in abditissimum postremę domus cubiculum ductus, ibi etiam ne ab aliquo conspiceretur, uehementer se uereri diceret, »ne dubita- inquit illa- nemo hic te iam uidere pręter Deum potest.« Captata occasione abbas interrogauit, an Deum esse crederet, quem latere nihil possit, tum, qui bonis pręmia et malis proponat poenas. Annuenti subiunxit: »Cum hoc non ignores, nonne infelicissima es,

nequiuit. Reliqui miraculo territi abbatem liberum fecere. Qui mox rogatus male affectam manum oratione curauit. Multiplicia dona certatim offerebant, uenerantes iam quem dudum occidere uoluerant. Nihil illi accipere libuit pręter captivos. Qui omnes libertati redditi, cum ei gratias egissent, abiere. Itaque Sanctulus abbas, dum se morti opponere pro unius salute non dubitat, una cum multis meruit seruari, Deo id tribuente hominis pietati.

orandumque esse etiam pro incredulis et iniquis. Sic est enim amplectenda religionis fides, ut non deseratur proximi charitas. Nunc, ne alterius etiam sexus pium in proximos amorem silentio prętermittamus, idem amor nos hortatur, ut scilicet et legentes huberiorem referant fructum et sanctę foeminę sua laude, quantum in nobis est, minus fraudentur. Catharina, uirgo duodeuiginti annos nata, cum

At cum Deo ulciscente sancti iniuriam repentino tecta incendio conflagrare coepissent, reuocatus oratione flammas extinxit. Quo miraculo malignitas hominum in munificentiam uersa plurima offerebat dona. Ipse uera nihil accepit pręter ea, quę sibi modo per uim errepta fuerant, ut gratuito potius inimicos suos quam mercede diligere uideretur. Idem Deo supplicando et panem benedictum morbo affectis porrigendo

Darię uirginis intergritatem ab infidelibus in prostibulum tractę leo de cauea fugiens atque illi adsistens tutatus est. Qui eam uitiandi animo adire ausi fuerant, ipsos inuadens in primo statim limine strauit nihilque pręterea mali intulit, ipsa uirgine sic iubente, ut essent, quos ad fidem poenitentiamque conuerteret, non qui in erroris tenebris uitęque nequitia disperirent. Parci igitur illis iussit, qui sibi erreptum uenerant rem

ingressi apud dignos maneant, ne scilicet integritati autoritatique eorum quicquam deroget turpis hospitii nota et in suspicionem incidant, qua linguam honestiorem quam uitam habere existimentur. Pręterea, licet illi, qui in auditorio conueniunt, parum aut nihil omnino profecerint, non tamen ei, qui docet, pręmium supprimitur laboris dicente Domino: Si ibi fuerit filius pacis, requiescet super eum pax uestra; sin

infideli populo Christum euangelizaret, ius potestatemque sibi concedi petisset, episcopus eorum constitutus illo se contulit. Multisque ibi catholica credulitate prędicando confirmatis quendam de obstinatorum numero, cui pręter cęteros error ueritate charior erat, sibi infensissimum habuit. Qui comprehensum, postquam, ut carnem idolo immolatam gustaret, cogere uerbis non potuisset, uiribus aggreditur. Cultellum ori admouet, strictosque

imperauit, nullaque deinde, quandiu ipse uerba fecit, ne minimum quidem sonum aut susurrum edidit. Et quisnam tam impudens est, ut dubitet, Spiritum Sanctum per os eius locutum, cum etiam bestię interdum pręter naturę suę usum, quod locutus est, intellexerint, et quod iusserit, obediendo peregerint? Antonius Hispanus, huius ordinis uir sanctitate percelebris, cum apud Forum Iulii moram traheret, prędicare uerbum Dei

mandauit, non inanes poetarum fabellas, non rerum nihil ad institutionem uitę pertinentium inutiles uestigationes, non captiosa sophismatum argumenta, quibus occupatus animus confunditur magis quam eruditur. Pręterea modum modestiamque in corripiendo seruandam idem pręcipit dicens: Seniorem ne increpaueris, sed obsecra ut patrem, iuuenes ut fratres, anus ut matres, iuuenculas ut sorores, in omni castitate. Sic et

sed Deo, qui probat corda nostra. Neque enim aliquando fuimus in sermone adulationis, sicut scitis, Deus testis est, nec quęrentes ab hominibus gloriam, neque a uobis, neque ab aliis. Qua in re non est prętermittenda Salomonis sententia dicentis: Qui dicunt impio: Iustus es, maledicent eis * corr. ex ei populi et detestabuntur eos tribus. Qui arguunt eum,

contrectat, ore sumit et sumendum quandoque aliis porrigit! Castum igitur mente et corpore, prę omnibus pium, humilitate multa submissum, patientia firmum, puritate mundum, sanctitate perfectum, omni denique uirtutum odore pręter cęteros fragrantem esse oportet sacerdotem, ut ei animo consentiat, cui corpore sic adherere pręsumit. Si enim castitatem illius consyderes, uirgo est et Virginis filius; humilitatem, formam serui accepit, cum esset

concilient, malos persequantur, bello nihil aliud quam pacem quęrant, si Deo pacis placere et ab eo pro talibus factis post terreni regni successum supernę quoque felicitatis recipere mercedem exoptant. Est pręterea pacis genus, quę conspiratio sine coniuratio dicitur. Mala hęc et detestanda odiumque potius eligendum quam consentiendum iis, a quibus in societatem sortemque flagitti uocamur. Talis pax filios Iacob in Ioseph

reputaui errorem et gaudio dixi, quia frustra deciperis . Et iterum: Cor, inquit, sapientium, ubi tristitia est, et cor stultorum, ubi lętitia est . Ab infidelium pręterea consortio nos amoliri oportet, qui ad Ecclesiam conuerti neglexerint, Apostolo dicente: Nolite iugum ducere cum iniquitate. Aut quę societas luci ad tenebras? Quę conuentio Christi ad Belial? Aut quę

obdurant corrigique et emendari omnino nolunt. Pręceptum quippe Domini est: Qui neque Ecclesiam audire uoluerit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus . Et ii quidem sunt, qui nihil prę se neque Christiani pręter nomen neque hominis pręter figuram gerunt. Cum quibus una accumbere Paulus uetat dicens: Si is, qui frater nominatur inter uos, est fornicator aut auarus aut idolis seruiens aut maledicus aut ebriosus aut

et emendari omnino nolunt. Pręceptum quippe Domini est: Qui neque Ecclesiam audire uoluerit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus . Et ii quidem sunt, qui nihil prę se neque Christiani pręter nomen neque hominis pręter figuram gerunt. Cum quibus una accumbere Paulus uetat dicens: Si is, qui frater nominatur inter uos, est fornicator aut auarus aut idolis seruiens aut maledicus aut ebriosus aut rapax, cum huiusmodi nec cibum

nuda relicta, quę cęlum spectat. Recte enim et religiose incedentem cęlo patere, non terrę decet, Deo, non hominibus. Hinc ipsi apostolorum principi Petro nihil amplius tegumenti fuisse creditur pręter tunicam et palium, nihil aliud calciamenti pręter caligas. Illud in Clementis libro relatum dicunt, hoc in Apostolicis Actis legimus dicente ad eum angelo: Pręcingere et calcea et caligas tuas! Rideant hanc

Recte enim et religiose incedentem cęlo patere, non terrę decet, Deo, non hominibus. Hinc ipsi apostolorum principi Petro nihil amplius tegumenti fuisse creditur pręter tunicam et palium, nihil aliud calciamenti pręter caligas. Illud in Clementis libro relatum dicunt, hoc in Apostolicis Actis legimus dicente ad eum angelo: Pręcingere et calcea et caligas tuas! Rideant hanc tenuitatem, qui ignorant Ecclesiam, ab ipso fundatam,

cęlum ferri uisam tradunt. Et quisnam nostrum paululum usu detritos ferre dedignabitur pannos, cum nudi etiam ab angelis honorentur? Hilarionem abbatem accepimus nihil aliud, quo corpus suum operiret, habuisse pręter saccum ac pelliceum ependiten rusticumque sagum, capillum semel in anno Paschę die totondisse, nunquam lauisse, quod superuacaneum esse diceret munditias in cilicio quęrere, neque tunicam alteram sumpsisse, nisi cum

uitam mortuos reuocans. Cuius, quęso, regum auro gemmisque refulgens aut cocco purpuraque rubens uestimentum tantę unquam uirtutis fuit, quantę sancti huius saccus iste cilicinus? Neque te, pater Francisce, hoc loco pręteribo. Cuius tegendo corpori tunica una et ea sane crassi admodum fili impolitęque texturę satis fuit, quam pro cingulo pręcinxerat funis nodo astrictus, ubi committebatur, non fibula. Caput et ceruix cuculla

usque ad horam quintam operi manuum et inde usque ad horam uespertinam faciendis ad populum sermonibus uacare soli/ tus sit, residuum uero temporis impertierit cibo, somno, precationi; ita nullam horam illi pręterisse immunem expertemque laboris, nisi quam edendi dormiendique necessitas interpellarit. Sed in his omnibus ita eum se gessisse credimus, ut mentem nunquam non Deo intentam habuerit, illudque, quod aliis pręceperat,

concupiscentię et immunditię atque peccati mater est ociositas. Iccirco Simeon monacho, ex Italię partibus in illam Nili insulam (cuius paulo ante mentionem fecimus) sese conferenti, cum nullam artem calleret pręter Latinę litterę (cuius illic usus nullus erat) scriptionem, a quodam seniorum prouisum est, ne ociosus esset. Finxit enim piissimus simulator habere se fratrem in Italica cohorte militantem, Latinis litteris

fratrem in Italica cohorte militantem, Latinis litteris instructum, et Simeonem petiit, uti sibi apostolicum Pauli codicem Latine conscriberet, fratri mittendum, quo ille legendo animi uirtutibus proficere posset. Sub tali prętextu et ipsum ad scribendi exercitium excitauit et quasi mercedis loco cuncta eius uictui necessaria obtulit, ueritus ne uel propter rei inopiam uel ocii copiam nouus homo illis in locis diutius perdurare nequiret. Quantę

cauillans: »Maria — inquit — optimam partem elegit sedens secus pedes Domini et audiens uerbum illius.« Post hęc, cum hora coenę ex industria ipsum non uocassent, ubi coenatum est, miranti ac quęrenti, cur ita se praetermisissent, abbas respondit ratos fuisse ipsi, qui se totum spiritalem profiteretur, cibo potuque minime opus esse. Tunc demum illo errorem confitente subiunxit: »Scias igitur Mariam etiam Marthę ministerio indigere

ad uitia sensus impugnant? Crede mihi, non effugit decipulas diaboli, quisquis laborem fugit. Huiusce quidem sententię non ignara illa monasterii Thebaidis antistita, quę Euphrasię, Deo sacratę uirgini et adhuc puellę, pręter domesticos, id est, communes cum aliis labores, hoc iniunxit, ut quotidie magnum lapidum aceruum de loco ad locum transferret et translatos rursum restitueret. Quanuis enim ieiuniis uigiliisque haud parum illam fatigari

respice, quę errata, reprehende, quę facienda, constitue. Si tantis operum uarietatibus fueris occupata, nunquam dies tibi longi erunt, sed quanuis ęstivis tendantur solibus, breues uidebuntur, in quibus aliquid operis prętermissum non est. Hęc obseruans et teipsam saluabis et alias erisque magistra sanctę conuersationis multarumque castitatem lucrum tuum facies, Scriptura dicente: In desyderiis est omnis anima ociosi . Nec

ex Maiorus quoque, in insula Britannię Sargia **cor. ex Sarina episcopus, qui episcopali dignitati solitudinis pręposuit humilitatem, spretis honoribus eremum penetrans, pręter incredibilem cibi potusque abstinentiam, semper cilicio est usus. Et quia uirgo fuerat, uirginitati inimicam indumentorum mollitiem declinauit. Qui enim mollibus uestiuntur, in domibus regum sunt.

sufficimus, ut Apostolus inquit, sed omnis sufficientia nostra ex Deo est . Illud quoque macerandi corporis genus, quod a Bonifacio, Mysię Inferioris archiepiscopo, seruatum legimus non est silentio prętermittendum. Ferunt enim, cum ad illas gentes Christum euangelizaturus proficisceretur, equitantibus iis, qui cum illo erant, ipsum medio brumę tempore sine equo nudis pedibus incessisse. Et cum ad montium asperiora

et ferreis nexibus manes pedesque reuinctus uixisse perhibetur, ut carcerem simul uinculaque perferret. Hic extremo uitę die confessus est nullum a se temporis momentum, quo non de Deo aliquid cogitaret, prętermissum. Dum igitur corpus uoluntaria castigatione premeretur, spiritus ipse terrenis affectibus liber semper cęlestia meditabatur. Martinus, in Massico, Campanię monte, solitarius manens, ut euagandi

horis quotidie flagello se cędebat, ut carne mortificata Christo uiueret, non immemor, quod ipse etiam pro nobis perpeti flagella uoluit flagellisque atrociora. Maria Decegnies uirgo, inuita a parentibus uiro tradita, cum pręter quotidiana ieiunia crebrasque precationes etiam flagris acriter se distringeret, monuit maritum, ut communi utriusque uoto castitatem seruarent. Naufragium fecerat uirginitas matrimonii commissa fluctibus, sed

et pro cilicio luce induerit immortalitatis. Sarra, in Scythi uirginum pręposita, cum ad fluminis ripam posito monasterio annos sexaginta habitasset, haud sustinuit, ut aliquando aspicere per fenestram uellet leniter pręterlabentes aquas pratiue adiacentis amoenitatem, ne ex eo aspectu aliquid caperet uoluptatis. Nescio, an cilicio usa sit uel flagellis, sed affirmare ausim tantam hanc oculorum continentiam difficilius

fugerat, fugientes persecutus est a Machmis usque in Hailon multisque interfectis preda potitus est. Inermis erat et ieiunio se muniens armatos uicit. Quippe neminem ex Israhelitis arma tunc habuisse asserit Scriptura pręter Saulem et Ionatham. Non ergo armis, sed ieiunii uirtute pręualuerunt. Et cum uix decem milium numerum implerent, aduersariorum autem exercitus essent triginta curruum, sex equitum, reliquum uulgus sicut

ut pasceret corpus, sed ut sustentaret. Propterea quidem cibauit illum Dominus pane uitę et intellectus, et aqua sapientię salutaris potauit illum. Fuit enim doctor egregius, disciplinis diuinis apprime eruditus, multis pręterea miraculis clarus. Bonifacio martyri, Mysię archiepiscopo, quotidiana ieiunia pro deliciis erant atque ut inediam per biduum quatriduumque prolataret, Dominicis tantum diebus quintisque

faber ferrarius, ut Christo seruiret, eremum penetrans, quemadmodum ferrum malleis, ita semet cudere coepit ieiuniis. Atque a Deo omni morum sanctitate limatus et expolitus euasit, ut etiam ipse nihil unquam degustaret pręterquam Dominicis diebus panem illum, qui de cęlo descendit. Quem qui digne manducauerit, non esuriet in ęternum. Pesium * corr. ex Epesium anachoretam annos quadraginta, quos in Scythiotica eremo