Your search found 7492 occurrences

Retrieve all occurrences (This may take some time to download)

Click here for a KWIC Report

Occurrences 1-7492:

nullus umquam ea audeat uiolare. Quicumque uero nostre deliberationi contraire uoluerit, iratum habeat patrem et filium et spiritum sanctum et maledictionem a CCCX et VIII sancti patres et in inferno cum diabolo et angeli eius ec Iuda Scariothen muneretur. Actum tempore, die et loco ac consulibus, ut supra dictum est. His palam testibus: † Signum manus Basilio, supradicto episcopo, † Signum manus Maius, prior supradicto. † Signum manus Dabro tribunus, frater eius. † Signum manus Andreas

Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi MXLVI, indictione nona, regnante domina Theodora imperatrice et cathedra ecclesie ciuitatis Iadere regente domino Andrea episcopo sub tempore Gorbine prioris et domini Gisi abbatis. Facimus recordationem atque commemorationem nos omnes monachi cum ciuibus Iaderensibus de portiuncula, quam omnes cripatores huius ciuitatis dederunt pro salute anime sue in ecclesia beati Crisogoni martiris, unam talem partem, qualem

id est, ut omnes cripatores unam partem darent ei, qualem haberet unusquisque eorum, qui piscarent. Propter quod ego pro amore huius consecrationis beati martiris Crisogoni concedo et confirmo coram priore uestro Gorbina et coram uobismet ipsis, ut istam partem, quam supra diximus, sub nostris temporibus in posterum integram dent piscatores atque confertam beati Crisogoni monasterio eiusque sancte congregationi. Unde etiam precipimus, ut ipsi, qui hoc beneficium dederint, si pro aliqua causa se subtraere uoluerint et non impleuerint uotum, quod promissum est, non

B. Domnii nomen et sepulchrum celebrantium. Plurima ibidem sacrificia matutinis horis fieri solent; et cryptae sanctissimi martyris reliquiis olim insignis subeundae, ac per otium contemplandae omnibus facultas datur, ostio patefacto, amotoque lapide; quo diligenter occluso, nullis aliis anni temporibus patet. Ac ne quid ad popularem ejus diei celebritatem laetitiamque desit, publici etiam ludi indici ac fieri solent veteri more atque instituto: ac satis constat, memoriaeque proditum est hanc solemnem pompam et frequentiam, ne tum quidem intermissam fuisse, cum ea loca in Turcarum erant

ac festa gratulatio illustrior laetiorque redderetur. Nam post quam narravit fontem illum e silice repente ac divinitus prosiluisse, ut pueri sarcophagum S. Domnii trahentes, vehementerque ab solis aestu, viaque laborantes inde aquam ad levandam sitim haurirent; illud quoque adjecit, numquam ex eo tempore cessasse latices illos profluere, quibus ab S. Domnio nomen obvenit; ea enim aqua S. Domnii dicitur; ac praeterea coelestem vim eidem fonti ad propulsandos morbos inditam esse, Aqua S. Domnii ad pellendos morbos mire eficax. ut si quis incommoda valetudine

morbo convalesceret: Haec siquidem, inquit ille, hodierno die miraculose apparet producta, et a vulgo ex tunc aqua S. Domnii appellatur, quam in suae translationis die devote potantes a diversis infirmitatibus liberantur. Ex quo sequitur, ut solemnis hujus initium a primis proximisque translationi temporibus deduci oporteat, cum jam inde ab ipsa translatione, singulis annis, quo die anniversaria ejusdem memoria recurrebat, illius aquae miracula iterari solerent. Illud lectores ad extremum admoneo, nunc quidem unum omnino festum diem B. Domnii translati nomine ac religione insignem

aethere Stolis ornat victoriae. Athleta venerabilis Deo multum amabilis Largire tuis famulis Bonis gaudere coelicis. Magna sit laus Patri Deo, Potestas Unigenito Summa virtus Paraclito In tempore perpetuo. § VI. Pro Festo S. Domnii Ratio Officii ecclesiastici, et nunc antiquati. Ex Cod. Ms. Archivi Archiep. Spalat. cui titulus: Officia SS. Patronorum ecclesiae Spalatensis.

pluribus annis. All. v. Directus est divinitus in paenitentiam gentis. Allel. Ecc. 49. R. Et tulit abominationem impietatis. Allel. Lectio S. Evangelii secundum Matthaeum. In illo tempore Cap. 10. dixit Jesus Discipulis suis: Euntes praedicate docentes, quia appropinquavit regnum coelorum, et reliqua. Homilia S. Jo: Chrysostomi. Jam quaeritur, quare Christus contraria praeceperit, nam et c. Ad laudes Antiph. et

Qui nos transferre satagat
De valle plena lacrymis
Ad Beatorum gaudia
Per infinita saecula. Amen. In tribus nocturnis Antiphonae, Versiculi, Responsoria ex communi MM. tempore Paschali.
Lectiones primis Nocturni. De libro Ecclesiastici cap. 44.

ejus coronam de lapide pretioso. Alleluja. Evangelium. Designavit Dominus et c. Credo. Offertorium. Ave Beate Domni unica spes Spalati. Ave gemma fidei nostrae. Ave lumen Dalmatiae. Ora pro nobis Christum omni tempore. Allel. Secreta. Hostias tibi, quaesumus Domine, B. Domnii Pontificis et Martyris tui dicatas meritis benignus assume, et ad perpetuum nobis tribue provenire subsidium. Per Dominum et c. Communio. Te summe

Trimitantis fuisse, ut S. Domnium praecipuo quodam studio ac veneratione prosequerentur. Joannes auctor cultus S. Domnii in Diomedaeis insulis. Etenim cum antiquissimus sit cultus, qui ab illarum insularum incolis S. Domnio hodieque adhibetur, et omnem superiorum temporum memoriam antecedat; nisi ejus initium ad B. Joannem referatur, nihil usquam reperies, unde ejusdem originem repetere possis. Quocirca conjectari licet ab ipsomet Joanne una cum Deiparae templo aediculam exstructam fuisse S. Domnio, cui etiam construxit

dictus presul et frater eius obtuleruntque in obsequio abbatis et fratrum tam ecclesiam, quam edificarant, quamque adiacencia territoria et ut perpetuo beati martiris cella fieret, tradentes eam legaliter coram nonnullis Iaderensium, stabiliunt et confirmant. Quod factum utique inconuulsum mansit temporibus ipsorum. Sed post obitum illorum quidam temptabant subtrahere aliquid de donatis iam ecclesie dei territoriis. Qua de causa ueniens ad insulam filius dicti prioris Gregorius, similiter Iaderensis prior et imperialis patrikyus ac tocius Dalmacie stratigo, ad insulam cum suis consobrinis

Prva verzija. Latinski spellcheck. † Anno dominice incarnationis millessimo septuagesimo, indictione VIIII. Augusto regnante Romano tertio, tempore Cresimiri regis Chroatorum et Dalmatinorum. Ego Radouan, nepos Lilici, trado omnem possessionem meam, que fuit predicti aui mei in loco, qui dicitur Suchouara, beato martiri Grisogono presente eiusdem monasterii Petro abbate. Que possessio his manifestis

Radouan regia potitus iustitia rogo et contestor omnes Christi fideles per patrem et Iesum Christum, filium eius, nec non et spiritum sanctum ab utroque procedente, ut hec omnia inuiolabiliter conseruent. Si quis autem hanc meam oblationem qualibet cupiditate deceptus quocunque ingenio aliquo tempore a domo dei auferre temptauerit, superni numinis iram incurrat sortemque possideat cum his, qui dixerunt domino deo: recede a nobis , nec ut iudicetur, set ut perpetuo dampnetur, resurgat. Cui donationi et facto interfuerunt hi testes: Desinna, Nonensis

JURA SANCTI PETRI DE GOMAI DOMINUS PETRUS ZERNI CUM DOMINA ANNA SUA CONIUGE IN LOCO QUI DICITUR SELLE PROPE ECCLESIAM SANCTI STEPHANI CONSTRUXIT ECCLESIAM AD ONOREM SANCTI PETRI APOSTOLORUM PRINCIPIS. TEMPORIBUS ZUONIMIRI CROATORUM REGIS ET DOMINI LAURENTII ARCHIEPISCOPI SPALATENSIS. ANNO DOMINI MoLXXXo.

1. In Christi nomine et eiusdem incarnationis. Anno millesimo octogesimo, indictione uero VIII. Temporibus quoque domni Laurentii uenerabilis Spalatinę sedis archiepiscopi, regi Chroatorum Suinimiri, nec non Valizze prioris. Petrus ego Zerni, qui et Gumay filius, vna cum domina Anna mea coniuge, filia scilicet May Fauę, diuina docente clementia

diaboli inflammati resistere dicentes: Non licet tibi construere uicum in Monticellum quia noster est! Et ego illis: Uallem et montem incipiente ex Saline usque Satilie, omnia mea sunt, quia emi a Miroslauo coram idoneis testimoniis. Attigit eo tempore uenire in nostris partibus Slauizo rex et Petrus banus, nec non Sarubba causa discordię quę erat inter Slauzo et Lubomiro. Vnde uocauerunt nos ante hos nominatos uiros omnes Tugarani; residentibus in ęcclesia beati Petri quę sita est in Olmisi,

uero nona. Regnante domino nostro Manuele sanctissimo inperatore et in sede beati Domnii presidente domino Rainerio, uenerabili archiepiscopo, et in ciuitate Spalatina existente comite Martino, et in buccaratu Miche filii Predani hoc actum est. Cum instantis temporis omnia sint momentanea et transitoria et queque dilapsa nullum ulterius possint habere recursum, congruum ualde ac laudabile fore asseritur, ut quecumque sunt digna memoria, ea sollicitudine et cautela priuilegiis annotentur, quod presentibus fidem

monasterii sancti Petri de Gomai, una cum Roberto eiusdem monasterii preposito et cum iuppano Talmazo, et cum consensu omnium fratrum predicti monasterii et de uoluntate uniuersorum parentum hoc memoriale scribere fecimus. Factum est quod in prenominato tempore quidam Sclaui Adrianiki, uidelicet Predanus scilicet cum parentibus suis Sclauis et quidam Latini, uidelicet Jacobus de Aprizi, qui fuit eorum aduocatus, Dabrali Cascarus, Prodanne de Cicla, Psaulus et Nicolaus de Caloianni et omnes eorum

terras sibi per uiolentiam et usurpationem retineret, quibus denique iuppanus Talmazo, noster aduocatus, de uoluntate et mandato omnium nostrum ita respondit: Monasterium sancti Petri de Gomai a longis retro temporibus sepedictas terras possedit, quas quidem terras Rossene Moristicus prius donauit monasterio sancti Petri de Gomai et post mortem ipsius Rossene Moristici, Petrus Slauus, filius eius, et Slauizo auunculus eiusdem Petri Slaui prenominatas terras in

diebus siue cotidianis secundum ordinem sancti Benedicti, et psalterium cum litteris francigenis 100. Tempore transacto erat consuetudo in regno Croatorum: erant septem bani qui eligerant regem in Croacia, quando rex sine liberis moriebatur, silicet banus Croacie primus, banus Bosniensis secundus, banus Sclauonie tercius, banus Posige quartus, banus Podrauie

101 In Christi nomine et eiusdem incarnacionis, millesimo octauogesimo, indiccione uero octaua. Temporibus quoque domini Laurencii venerabilis archiepiscopi Spalatine sedis, regis Croatorum Suinimiri nec non Uolize prioris. Ego Petrus Cerni qui et Gumay filius, una cum uxore mea domina Anna dedimus omnes terras que sunt in Bylay, incipiendo a muro qui est

pristinum. Et ego Ysac habas sancti Stefani hoc scripsi. 102. Isti fuerunt bani in Croatia de genere Croatorum a tempor regis Suetopelegi usque ad tempus Suenimiri regis Croatorum: Stephanus Cucar, Saruba (... Mog... Cacig... car... can), Slauaz... Cucar fuit..... esimir, Cucar tempore Suenimiri Suenimiri fuit Petrus

bani in Croatia de genere Croatorum a tempor regis Suetopelegi usque ad tempus Suenimiri regis Croatorum: Stephanus Cucar, Saruba (... Mog... Cacig... car... can), Slauaz... Cucar fuit..... esimir, Cucar tempore Suenimiri Suenimiri fuit Petrus Snacig banus. Omnes isti fuerunt... in Croatia.

zandato, et I. uergato. 105. In Christi nomine, amen. Anno incarnacionis eiusdem millesimo octauo decimo, indiccione nona. Temporibus quoque domini Laurencii, venerabilis archiepiscopi sedis Spalatine, domini Suenimiri regis Chroatorum, nec non Volize prioris... Petrus Çerni qui et Gumay filius una cum congiuge mea domina Anna dedimus monasterio sancti Petri omnes

I Regnante in urbe Constantinopolitana imperatore Anastasio, qui se et alios multos Eutychiana haeresi maculaverat, Romae vero praesidente Gelasio papa secundo; eo tempore praeclaruerunt, in Italia Germanus episcopus et Sabinus Canusinae sedis episcopus, atque venerabilis vir Benedictus apud Cassinum montem; exiit quoque gens a septentrionali plaga, quae Gothi nominabantur, gens ferox, et

et Totilla per Istriam, et Aquileiam cum suo exercitu transiens Italiam petiit, multaque et magna proelia ibi commisit, regiones ac civitates plurimas vastavit, atque incendit. Inde insulam Siciliam ingrediens pauco in tempore vitam finivit, sicut ei dixerat Dei famulus Benedictus. Ostroylus autem frater eius cum suo exercitu Illyriam provinciam ingressus, crudelia committendo bella, quia non erat, qui ei resistere posset, obtinuit

VIII principes, qui regnabant et iustificabant populum, quoniam multus erat nimis. Igitur impugnantes Sylloduxiam, expugnaverunt eam. Inde debellando caeperunt totam Macaedoniam. Post haec totam provinciam Latinorum qui illo tempore Romani vocabantur, modo vero Morovlachi, hoc est Nigri Latini vocantur. Imperator etiam plurima cum eis faciens bella, sedens in solio suo, nec valens in aliquo superare, misit, et facit pacem cum eis, et sic dimisit

servitutem redigens resecravit. VII Defuncto etiam Ratomiro ex eius progenie regnaverunt post eum quatuor iniqui reges, non in uno quidem tempore, sed unus post alium temporibus suis, quorum temporibus semper in persecutione fuerunt christiani. Et quia inimici, et persecutores Christianorum, longum duximus narrare eorum iniquos

redigens resecravit. VII Defuncto etiam Ratomiro ex eius progenie regnaverunt post eum quatuor iniqui reges, non in uno quidem tempore, sed unus post alium temporibus suis, quorum temporibus semper in persecutione fuerunt christiani. Et quia inimici, et persecutores Christianorum, longum duximus narrare eorum iniquos actus et vitam, quoniam ad

VII Defuncto etiam Ratomiro ex eius progenie regnaverunt post eum quatuor iniqui reges, non in uno quidem tempore, sed unus post alium temporibus suis, quorum temporibus semper in persecutione fuerunt christiani. Et quia inimici, et persecutores Christianorum, longum duximus narrare eorum iniquos actus et vitam, quoniam ad meliora et delectabiliora

eorum perdere animas. VIII Post mortem vero quatuor iniquorum regum natus est ex eorum progenie quidam Zuonimirus, qui accepto regno destitit Christianos persequi. Temporibus huius floruit, ut rosa ex civitate Thessalonica quidam philosophus Constantinus nomine, filius cuiusdam Leonis patricii vir per omnia sanctissimus atque in divinis scripturis profundissime a pueritia edoctus.

est orthodoxus, et verus Sanctae Trinitatis cultor. Aliquantis post haec diebus immoratus cum rege vir beatissimus confirmavit eum in fide atque doctrina Christi, et valefaciens omnibus christicolis, Romam profectus est. Tempore isto facta est laetitia magna, et christiani descendentes de montanis, et locis abditis, quo dispersi erant, coeperunt nomen Domini laudare et benedicere, qui salvos facit sperantes in se.

Post haec Sphetopelek rex iussit christianis, qui Latina utebantur lingua, ut reverterentur unusquisque in locum suum, et reaedificarent civitates, et loca quae olim a paganis destructa fuerunt. Placuit etiam regi, ut temporibus suis rememorarentur, ac recordarentur seu scriberentur termini ac fines omnium provinciarum ac regionum regni sui, quatenus unaquaeque gens sciret, atque cognosceret fines, et terminos provinciarum, et regionum

ac regionum regni sui, quatenus unaquaeque gens sciret, atque cognosceret fines, et terminos provinciarum, et regionum suarum, congregans igitur omnes sapientes regni sui, locutus est eis de verbo hoc, sed nullus eo tempore inventus est, qui certam responsionem daret regi de hac re. Tunc rex Dei sapientia plenus, sano utens consilio, misit sapientes, ac nobiles viros legatos ad venerabilem, et apostolicum virum papam Stephanum, et ad

convertit; genuitque Thomislavus rex filios, et filias et XIII anno regni sui mortuus est. XIII Sebeslaus filius eius successit in regnum patris sui; eo tempore venerunt Graeci, et obsederunt civitatem Scodarim. Audiens autem Sebeslavus rex congregavit gentem multam, et venit, et irruit in castra eorum, et ceciderunt Graeci, et multi gladio

anno regni sui mortuus est, Vladimirus vero accepit totum regnum, et XX° anno regni sui mortuus est. XV Regnavit post eum filius eius Charammirus, cuius temporibus rebellavit Croatia Alba, et proiecerunt eum inde. Tunc rex congregans gentem ex Rassa, et Bosna, perrexit super eos. At ipsi congregantes se in plano Chelmo, paraverunt ei bellum, in quo cecidit rex, et mortuus

et mortuus est. . XIX Post quem regnavit Pridislauus filius eius, qui multas iniquitates operatus est. Quodam itaque tempore insurrexerunt magnates Bosnae cum aliquantis et interfecerunt regem, corpusque eius in flumen proiecerunt. XX Tunc Crepimirius, filius eius, una cum bano captis omnibus

XX Tunc Crepimirius, filius eius, una cum bano captis omnibus illis, disperdiderunt eos, morteque pessima necaverunt eos. Crepimirius itaque post haec accepit regnum, et regnavit in loco patris; eo tempore venerunt Alamanii, et caeperunt Istriam coeperuntque intrare Croatiam. Tunc rex Crepimirius congregans fortitudinem validam gentis suae, paravit eis bellum, facto bello misit eos rex in ore gladii, et persecutus est eos,

XXII Post eum regnavit Radaslavus, qui patris sui vestigia secutus, omni bonitate fuit ornatus. Praeterea genuit filium, quem Ciaslavum vocavit, qui iuvenis effectus, coepit esse inobediens patri suo. Eo tempore banus Croatiae Albae cum suis omnibus rebellaverunt regi. Tunc rex Radaslavus congregans exercitum partem exercitus dedit filio suo Ciaslavo, partemque secum tulit. Post haec abeuntes circumdederunt rebelles hic inde, et

eum. Rex denique fugiens venit in locum, qui dicitur Lasta; cernens itaque non posse se evadere manus filii sui, cum aliquantis qui eum diligebant, venit prope haec ad litus maris. Post haec, quia Ciaslavus cum suis iam prope erat, tempore percussi, cum equitibus, ut stabant natantes pervenerunt, et ascenderunt quamdam petram, quae non multum longe erat a terra, et sic evasit rex. Non multo post, voluntate Dei transibat navis, quae de Apulia erat. Tunc rex et qui cum

et duxerunt ad civitatem Sypontinam. Inde perexit Romam ad limina apostolorum Petri, et Pauli, ab illa autem die petra illa vocata est Radaslavi camich sive petra. Ciaslavus praeterea maledictus a patre coepit regnare. Eo tempore erat quidam adolescens nomine Tycomil in partibus Sraga filius cuiusdam presbyteri de vico Rabici, pascebatque greges ovium cuiusdam principis, cui nomen Budislavus, et quia Tycomil fortis erat viribus, et robustus venator, atque

audebat sibi imponere. Tycomil etiam defuncto socero dominabatur terram Rassam, sed nec regem nec banum ausus est se vocare, sed tantum iupanum maiorem, et ideo, quoniam praeerat caeteris iupanis Rassae. Sicque dominaverunt terram multis temporibus. XXV Praeterea parentes regis Radaslavi, et milites, qui cum ipso erant Romae, audientes quod accidit, rogaverunt regem, ut uxorem acciperet, qui

bellator, ita ut in civitate Romana nullus ei esset similis; unde parentes eius, nec non alii Romani caeperunt illum valde diligere, immutaveruntque nomen eius, et composuerunt ei nomen Bello eo quod bellum facere valde delectabatur. Eo tempore exivit stolum a Sicilia, multitudo copiosa navium Saracenorum, quod stolum vocatur miria armeni graece id est latine decem millia vella, omnes civitates maritimas destruxerunt. Latini autem fugientes montana petebant, quo Sclavi

civitates maritimas destruxerunt. Latini autem fugientes montana petebant, quo Sclavi habitabant revertentes in suas civitates sed Sclavi comprehendentes illos pro servis tenuerunt. Post haec plurimi Latini dimiserunt tali pacto, ut omni tempore tributa eis redderent, et servitia exercerent, sicque coeperunt reaedificare civitates maritimas a Saracenis destructas. Per idem tempus Romani parentes Belli, qui et Bellimirus, quod non possent sustinere magnatum Romanorum

vocavitque illud suo nomine Bello. Ecclesiam autem supradictam statuit episcopatum fieri, ordinavitque ibi episcopum, et episcopatum usque in praesentem diem; post haec coepit rex perambulare per terram, et per regnum suum. Quodam itaque tempore dum esset rex in partibus Sremi, Sremani congregantes se cum Ungaris commiserunt proelium cum rege, in quo loco ceciderunt Sremani cum Ungaris, et facta est eis contritio magna, ab illo ergo die dicta est planities illa, in qua

latine dicitur Consolator Populi. XXVIII Defuncto rege ii, qui de progenie Tycomil erant coeperunt dominare Rassam et omnes bani similiter tempore ut prius dominari super se, nolebantque ullam facere rationem reginae, nec eius filii, sola Tribunia obediebant reginae, eo quod parentes eius erant in Tribunia et Lausio, et non audebant rebellare ei. Postquam autem crevit puer,

regem Ungariae, deinde Cresimirus caepit totam Bosnam, et dominavit eam. Defuncto etiam patre matris suae dominavit Croatiam Albam. XXX Eo tempore defunctus est Bulgarorum imperator Petrus nomine, qui sedebat in civitate Magna Preslava, et Graecorum imperator congregans validam fortitudinem gentis suae, obtinuit totam Bulgariam, suoque subiugavit imperio, deinde reversus ad

omnia quaecumque mandasset rex. Tunc rex accepit fiiiam eius uxorem, et nuptiis celebratis more regali dedit cognatis suis in Tribessam, quam Latini dicunt haereditatem, et constituit Radigradum iuppanum in Onogoste. Post haec non multo tempore transacto defunctus est imperator Graecorum, et rex Prelimirus cum suo socero miserunt Rassanis suis amicis, ut nil timendo interficerent Graecos, qui praeerant eis, ita et factum est. Occisis ergo una die omnibus Graecis perrexit

autem fratri eius natus est filius cui Stephanus nomen imposuit, iste post mortem patris rexit Croatiam Albam, et Bosnam, et post eum semper regnaverunt in Croatia. Natus est ei ex concubina filius ambobus pedibus claudus, qui multo tempore ambulare non potuit quem Leghet nominavit, iste Leghet, mortuo patre eius Crescimiro, adductus est in Tribunia ad consobrinum suum Bolleslavum. Serviebat itaque ei puella quaedam nomine Lovizza, quam dilexit et postea duxit uxorem,

coeperunt dominari terram, patre eorum residente in Culfo de Cattaro in loco qui Traiectus dicitur, ubi castellum sibi construxerat et curiam. Sed Deus omnipotens cui cuncta bona placent, et displicent omnia mala, atque peccata brevi in tempore percussit patrem, claudum corpore, et anima, et filios eius pestilentia et clade quemadmodum percusserunt ipsi fratres et nepotes suos, et mortui sunt et non remansit ex eis vel unus.

filium, cui nomen imposuit Tugemir, et dormivit in pace. XXXIII Successit Tugemirus in regnum, et accepta uxore genuit filium, quem Chvalimirum vocavit. Eo tempore surrexit in gente Bulgarinorum quidam Samuel, qui se imperatorem vocari iussit, et commisit proelia muita cum Graecis proiecitque eos ex tota Bulgaria ita ut in diebus eius Graeci non auderent propinquare illuc.

rexit Tribuniam, et Chelmam, tertium Miroslavum, qui regionem Podgoriam tenuit. Postquam autem dimisit terram filiis suis, in senectute bona mortuus est. XXXV Quodam itaque tempore Miroslavus veniens causa videndi fratrem suum maiorem, ingressus in lintrem, navigansque per Baltam, orta subito tempestate, periit ipse et qui cum eo erant, cuius terram possedit frater eius et regnavit pro eo. Post haec rex

suis, in senectute bona mortuus est. XXXV Quodam itaque tempore Miroslavus veniens causa videndi fratrem suum maiorem, ingressus in lintrem, navigansque per Baltam, orta subito tempestate, periit ipse et qui cum eo erant, cuius terram possedit frater eius et regnavit pro eo. Post haec rex Petrislavus genuit filium, quem Vladimirum vocavit, et in pace quievit. Sepultus est in ecclesia Sanctae Mariae, in loco qui

Sepultus est in ecclesia Sanctae Mariae, in loco qui dicitur Gazeni. XXXVI Puer autem Vladimirus accepto regno cresebat decoratus omni sapientia, et sanctitate. Tempore itaque eodem dum Vladimirus esset adolescens, et regnaret in loco patris sui, supradictus Samuel Bulgarinorum imperator, congregato magno exercitu advenit in partibus Dalmatiae supra terram regis Vladimiri. Rex vero qui vir sanctus

resalutatis omnibus, perrexit ad imperatorem. Quem imperator statim relegavit in exilium in partibus Achridae, in loco qui Prapa dicitur, ubi et curia eiusdem imperatoris erat. Post haec congregato exercitu debellavit Dulcinium longo tempore, sed eum capere nullatenus valuit, inde ascendit iratus, coepit destruere incendere ac depraedare totam Dalmatiam, Decatarum autem atque Lausium civitates incendit, nec non et vicos, et totam provinciam devastavit, ita ut terra

quod et factum est. Vladimirus itaque rex vivebat cum uxore sua Cossara in omni sanctitate et castitate, diligens Deum et serviens illi nocte, ac die, regebatque populum sibi commissum cum timore Dei et iustitia. Post non multum vero temporis defunctus est imperator Samuel, et filius eius Radomirus accepit imperium, qui fortis extitit viribus, commisitque proelia multa cum Graecis tempore Basilii imperatoris Graecorum, obtinuitque totam terram usque Constantinopolim.

die, regebatque populum sibi commissum cum timore Dei et iustitia. Post non multum vero temporis defunctus est imperator Samuel, et filius eius Radomirus accepit imperium, qui fortis extitit viribus, commisitque proelia multa cum Graecis tempore Basilii imperatoris Graecorum, obtinuitque totam terram usque Constantinopolim. Timens autem Basilius imperator, ne forte imperium ammitteret, misit oculte legatos ad Vladislavum consobrinum Radomiri, dicens: "Quare non vindicas

in hodiernum diem. Uzor vero beati Vladimiri Cossara, sanctimonialis effecta, pie, et sancte vivendo, in eadem ecclesia vitam finivit ibique sepulta est ad pedes viri sui. Eodem itaque tempore, quo translatum est corpus beati Vladimiri de Prispa in Craini imperator Vladislavus congregato exercitu venit possidere terram beati Vladimtri, et civitatem Durachium, ut promissum ei fuerat ab imperatore Basilio propter homicidia

Budua una juppa. Post haec regina cum filio suo Goyslavo primogenito regebat regnum et filios. Nulius autem rex ex eis vocitatus est rex, donec vixit regina mater eorum, sed tantummodo knesii vocabantur. Quodam itaque tempore Goyslavus cecidit in lectulo et dum infirmus iaceret in lectulo, quidam de Tribunia, qui Scrobimesi vocabantur consilio inito venerunt, et interfecerunt illum iacentem in lecto, fratremque eius

et comprehendentes homicidas illos diversis supliciis affligentes morte pessima peremerunt eos, sed Domanech cum aliquantis evasit. Deinde relinquentes ibi Saganech, Mychala, et Radoslavus reversi sunt in Zentam. Non post multum temporis Saganech timens et ipse reversus est in Zentam ad iuppanias suas. Domanech iterum venit, et intravit in Tribuniam. Videns autem Michala, quod Saganec nollet ire in Tribuniam vocato ad se Radoslavo dixit ei, ut iret, et defenderet

gentem abiit, et intravit in Tribuniam, et debellavit Domanec, et convicit, atque interfecit eum. Postea intravit in regionem Chelmani, et obtinuit eam. XL Eo tempore defuncta est regina et Mihala accepit regnum. Erantque ei septem filii, quorum nomina sunt haec: Bladimirus, Priaslavus, Sergius, Deria, Gabriel, Miroslavus, et Bodinus, et quia hos septem filios habebat accepto regno noluit

et Bodinus, et quia hos septem filios habebat accepto regno noluit servare sacramentum fratri suo Radoslavo, sed tulit illi iuppaniam Zentae et dedit illam filio suo Bladimiro. Eo tempore mortua est uxor regi Michalae, duxitque aliam uxorem Graecam consobrinam imperatoris, genuitque ex ea quatuor filios, quorum nomina sunt haec: primus Dobroslavus, sccundus Petrislavus, tertius Niceforius, quartus Theodorus. Ex

autem fratres Bodini, quia displicuit Deo peccatum patris eorum propter periurium huc, illucque per provincias equitantes, et bella plurima committentes, omnes in bello mortui sunt vivente patre eorum, non uno quidem die, sed quisque tempore suo. Regnavit praeterea rex Michala XXXV annis; et mortuus est, sepultusque est cum magno honore in monasterio Sanctorum martyrum Sergii, et Bachi. XLI

multiplicare, valde dolebat, timebat enim, ne viro eius moriente, Branislavus seu filii eius acciperent regnum, unde et semper invidebat eis, et quaerebat opportunum tempus, quomodo patrem et filios perderet. Quodam itaque tempore dum Branislavus cum fratre suo Gradislavo, et filio Bericna simpliciter venissent ad regem in civitatem Scodarim, videns eos Jaquinta solos venisse gavisa est, accedensque ad regem protervae coepit insistere, et dicere,

Michalla filius eius voluit succedere in regno, sed propter nequitiam matris eius noluit populus terrae; sed constituerunt sibi regem Dobroslavum fratrem Bodini regis. Regante eo, coepit se dure agere contra populum. Eo tempore audientes fratres, et filii knesii Branislavi, quod rex Bodinus obiisset imperatoris iussu venerunt Durachium ubi Goyslavus accepit uxorem, et mansit ibi cum nepotibus suis. Cociaparus quoque frater eius perexit Rassam,

post haec perexit Rassam, et Cociaparus remansit in Zentam. Post haec insidiabatur Belcanus Cociaparo cum Rassanis, ut eum perderent, quod sentiens abiit in Bosnam, et accepit ibi uxorem filiam bani Bosnae, et non post multum temporis in bello mortuus est in Chelmani. XLIV Interea populi congregantes se constituerunt regem Bladimirum filium Bladimiri filii regis

Jaquintae acquivere super Dobroslavum regem, et extrahentes illum de custodia exiecaverunt oculos eius, et testiculos illi amputaverunt, miseruntque illum in monasterio Sanctorum Sergii et Bachi, ubi cum monacis vivens longo tempore, postea mortuus est. XLV Post mortem regis Bladimiri caepit regnum Georgius filius Jaquintae reginae. Secundo autem anno regni sui voluit occulte

voluit occulte comprehendere filios Branislavi, sed minime valuit, nam innotuit eis quoddam consilium, et ipsi abierunt Durachium ad patruum suum Goyslavum, solus Grubessa comprehensus est, et positus in custodia in Scodarim. Tempore illo dux Calo Joannes Cumano congregans fortem exercitum venit cum Goyslavo, et nepotibus eius supra regem Georgium. Rex etiam congregans populum paravit eis bellum. Committentes itaque bellum cecidit pars Georgii regis

depredavit, inveneruntque ibi Uroscium in custodia, in qua missus a parentibus fuerat, unde extrahentes illum dimisserunt iuppanum in Rassa. Inde rex cum suis omnibus reversus est ad locum suum cum spoliis magnis. Gradicna eo tempore secessit in Chelmani. Post haec videns quod Dragillus cum fratre, et nepotibus prudenter se agerent et quotidie multiplicarent, et crescerent in amore omnium populorum invidia ductus timensque quod populus terrae

2012-01-16 Početna TEI XML verzija. CONFIRMATIO ET AUGMENTATIO STATUTORUM CIVITATIS AC INSULAE CURZULAE, TEMPORE MARSILIJ GEORGIJ COMITIS FACTA. SANCTI SPIRITUS ADSIT NOBIS GRATIA. ANNO DOMINI MCCLXV, INDICTIONE VIII. DIE XIII. INTRANTE MENSIS APRILIS.
Annus millenus

qua dicit Lucanus: Qua maris Adriaci longas ferit unda Salonas. Dicta autem est Salona a salo, hoc est a mari, quia in litore maris sita est. Longa uero idcirco dicta est, quia modicum lata, sed in longum fere sex milibus uersus occidentalem plagam protendebatur. 2Hec ciuitas tempore bellorum ciuilium fidem inconcussam Romane rei publice obseruans dominium Cesaris respuebat. Quam ob rem ad subiugandum eam misit Cesar Antonium cognatum suum cum magno nauali exercitu, ipse uero insequendo Pompeium a Brundusio transuectus est in Epirum. Tunc Antonius premisit quendam

repleuit euangelio Christi; non tamen ipse per se intrauit Illiricum predicare, sed misit Titum discipulum suum, sicut dicit ad Timoteum: Crescens abiit in Galatiam, Titus in Dalmatiam. Hic ergo beatus Titus ad Dalmatie partes adueniens, et uerbum salutis gentibus illis predicans, non longo illic tempore mansit, sed audiens, quod beatus Paulus a preside Festo iussus esset Romam pergere, statim omissis omnibus preueniens eum expectauit in urbe. Quo cum beatus apostolus accessisset ibique uerbum Dei diutius predicauit. Cum autem per spiritum sanctum cognosceret in eadem urbe suum martirium

sui martirii felici cruore peregit. Ab huius ergo preeminentia apostolice dignitatis omnes successores sui archiepiscopalia insignia per sedem apostolicam sortiuntur. Hic autem cum multis aliis passus est, qui eum uno mense ad martirii gloriam precesserunt. 3Postmodum uero tempore Diocletiane et Maximiane persecutionis alter simili nomine martir fuit, qui Domnionis uocabulo a nomine pontificis Domnii modicum differt. Sed hic fuit unus ex cubiculariis Maximiniani tiranni. Cum ergo iste Domnio maioris dilectionis aput imperatorem prerogatiua gauderet, ipse coronam

persecutionis alter simili nomine martir fuit, qui Domnionis uocabulo a nomine pontificis Domnii modicum differt. Sed hic fuit unus ex cubiculariis Maximiniani tiranni. Cum ergo iste Domnio maioris dilectionis aput imperatorem prerogatiua gauderet, ipse coronam imperii conseruabat et ipsam tempore debito super imperatoris uerticem imponebat, erat autem occulte christianus. Et cum uideret Maximianum adeo crudeliter in christianos deseuire, ut multos a sancto proposito deterreret, ipse utpote christianissimus et deuotus exortabatur martires in sancto proposito finaliter perdurare. Tunc

imperatoris post ipsum currentes inuaserunt eum et strictis mucronibus circumdantes amputauerunt caput eius. Ipse uero martir uirtute diuina propriis manibus caput suum de terra dicitur eleuasse et ibidem quendam fluuium, qui Sytirion nominatur, firmis gressibus transuadasse ibique sepultus aliquo tempore requieuit. Cum autem dominus multa per eum miracula operaretur, ex multis prouintiis pro sanitate adipiscenda ad locum ipsum confluebant. Tunc Salonitani ciues, quia equinomius erat beato Domnio pontifici, abeuntes rapuerunt corpus beati Domnionis, et cum magna reuerentia locauerunt Salone.

confluebant. Tunc Salonitani ciues, quia equinomius erat beato Domnio pontifici, abeuntes rapuerunt corpus beati Domnionis, et cum magna reuerentia locauerunt Salone. Qua de re, propter nominis consonantiam, multotiens uocabulum Domnionis pro nomine Domnii et e conuerso confuse describitur. Eodem tempore beatus Anastasius Aquilegensis aput Salonam martirium pro Christi nomine suscepit. IV. De constructione edificii, quod Spalatum nuncupatur 1Per idem tempus Dioclitianus, pater Maximiani, qui ex Dalmatie partibus oriundus extitit, ob res ab

sunt ydolorum Iouis, Asclepii, Martis, sicut apparet usque in hodiernum diem. In hoc edificio Dioclitianus matrem suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota prouincia. Hoc scilicet edificium Spalatum dictum est a pallantheo, quod antiqui spaciosum dicebant palatium. 3Huius temporibus Gaius, similiter natione Dalmaticus, summus pontifex factus est apostolice sedis. Fuit autem iste Gaius tempore Sebastiani martiris, qui cum Chromatio urbi prefecto, Marcelliano et Marco agonizantes martirio confortabat. Quamuis enim esset de genere Dioclitiani cesaris, non tamen pacem

suam habitare fecit tradens ei Salonam cum tota prouincia. Hoc scilicet edificium Spalatum dictum est a pallantheo, quod antiqui spaciosum dicebant palatium. 3Huius temporibus Gaius, similiter natione Dalmaticus, summus pontifex factus est apostolice sedis. Fuit autem iste Gaius tempore Sebastiani martiris, qui cum Chromatio urbi prefecto, Marcelliano et Marco agonizantes martirio confortabat. Quamuis enim esset de genere Dioclitiani cesaris, non tamen pacem christianis optinere potuit, quin immo persecutionis turbo cum ceteris eum inuoluit martiribus. XII fere annis

tamen pacem christianis optinere potuit, quin immo persecutionis turbo cum ceteris eum inuoluit martiribus. XII fere annis apostolice presidens ecclesie cum triumpho martirii perexit ad Dominum. V. De Clicerio et Natali Salonitanis presulibus 1Ea tempestate Salona optimo statu pollebat, magna ciuium et extraneorum populositate florebat. Persecutionis uero iam cessante procella ecclesia suum paulatim resumpsit uigorem. Multitudo cleri, que ibi erat, ecclesiasticis cepit institutionibus informari pluresque presules post beatum Domnium

cessante procella ecclesia suum paulatim resumpsit uigorem. Multitudo cleri, que ibi erat, ecclesiasticis cepit institutionibus informari pluresque presules post beatum Domnium seriatim successerunt. De aliquibus, prout scire potuimus, ad posterorum memoria aliqua disseramus. 2Tempore Leonis imperatoris, cum Antonius tirannus fuisset imperator designatus, propter res infideliter gestas in palatio interemptus est. Idem Leo Leonem iuniorem, filium Nepotiani, copulata sibi quadam nepte sua in matrimonio loco Antemii aput Rauennam cesarem ordinauit. Hic ergo Leo regno

Hic ergo Leo regno potitus legitimo Clicerium quendam, strenuum uirum, qui sibi ante illud tempus tiranico more regnum imposuerat, caute ab imperio expellere uoluit. Vnde uolens eum extra regni negotia quasi priuatum manere aput Salonam Dalmatie episcopum fieri fecit. 3Temporibus uero Pelagii et Gregorii doctoris, Romanorum pontificum, fuit quidam archiepiscopus Salone, Natalis nomine, eiusdem indigena ciuitatis, qui cum multorum esset propinquorum potentia circumfultus, multum a pontificali honestate deuius incedebat. Cum enim esset inpos scientie, non lectioni

honestate deuius incedebat. Cum enim esset inpos scientie, non lectioni erat deditus, sed epulis et cotidianis conuiuiis cum cognatis et amicis uacabat et quod erat deterius, thesauros ecclesie et uasa ministerii dando suis contribulibus et complicibus sacrilega dilapidatione uastabat. Et erat eo tempore archidiaconus quidam, Honoratus nomine, qui Deum habens pre occulis zelo nimio mouebatur, dolens de sui presulis insolentia. Hic quantum licebat, conabatur se opponere Natali archiepiscopo maxime, quia uidebat bona eccelesie tam indecenter distrahi. Qua ex re archiepiscopus ualde ipsum

suas litteras ad papam direxit contra Honoratum. Honoratus nichilominus suas accusatorias contra archiepiscopum destinauit. Beatus uero Gregorius Natali rescripsit de multis excessibus redarguens ipsum et precipue de dolosa promotione Honorati dicens: Quod ualde iniquum fuit, ut uno eodemque tempore una persona nolens ad ordinem sacerdotii promoueatur, que tamquam immerita a diaconatus officio remouetur et sicut iustum est, ut nemo crescere compellatur inuitus, ita censendum puto, ne quisquam insons ab ordinis sui ministerio deiciatur iniuste . Honorato uero rescripsit dicens:

legitimos se curie presentaret. Quod et factum est. Nam per sententiam apostolicam amborum causa terminata est. VI. De Maximo scismatico 1In diebus illis misit beatus Gregorius quendam responsalem suum, qui ecclesias Dalmatie uisitaret. Eo tempore Natalis archiepiscopus de hac luce migrauit. 2Maximus autem ambitionis ardore succensus ad pontificatum impatienter anelabat et tandem non sine symoniaca labe dicitur fuisse electus. Hic non, ut erat consuetudinis, ad sedem apostolicam consecrandus accessit, sed misit

poterat nisi ad yma uergere? Quid restabat nisi ad interitum festinare? 2Qualiter autem finaliter euersa fuerit, non satis perspicuum est. Nos uero, ut in precedentibus, partim scripta, partim relata, partim opinionem sequentes conemur exponere. 3Gothorum tempore, qui Totila duce de partibus Teutonie et Polonie exierunt, dicitur Salona fuisse destructa. Etenim dux ipse, antequam arma inferret Ytalie, per partes Dalmatie uastando transiuit Salonamque urbem ex parte uastauit. Ipse intrauit prescriptum edificium Dioclitiani cesaris et imperiales

miserabiliter mendicabant! Tunc electi iuuenes armatis liburnis ceperunt per Dalmatie litora discurrentes hostibus insidiari. Tantas enim cedes et predas de ipsis cotidie faciebant, quod nullus Sclauorum erat ausus ad mare descendere. His etenim modis Salonitani erumnosam uitam ducentes multo tempore in insulis comorati sunt. 3Eodem tempore Iohannes summus pontifex apostolice sedis, cum esset Dalmatinus natione, audiens sue gentis miserabilem casum ualde condoluit missitque abbatem quendam, Martinum nomine, cum multa pecunie quantitate pro redimendis captiuis. Qui

liburnis ceperunt per Dalmatie litora discurrentes hostibus insidiari. Tantas enim cedes et predas de ipsis cotidie faciebant, quod nullus Sclauorum erat ausus ad mare descendere. His etenim modis Salonitani erumnosam uitam ducentes multo tempore in insulis comorati sunt. 3Eodem tempore Iohannes summus pontifex apostolice sedis, cum esset Dalmatinus natione, audiens sue gentis miserabilem casum ualde condoluit missitque abbatem quendam, Martinum nomine, cum multa pecunie quantitate pro redimendis captiuis. Qui ueniens ad partes Dalmatie multos redemit captiuos de Sclauis

Prenotati ergo aduene sedem sibi in illis partibus collocantes ciuitatem Epitaurum sepius impugnantes nimium atriuerunt, atritamque ceperunt et captam in solitudinem redegerunt. Homines autem cum eis permixti sunt et facti sunt populus unus. Edificauerunt Ragusium et habitauerunt in eo. Ex eo tempore conari ceperunt pallium suo episcopo optinere. IX. Qualiter Salonitani per diuersa sunt loca dispersi 1Interea Salonitani in insulis commorantes magno afficiebantur tedio propter terre sterilitatem et propter aquarum penuriam ingenti

transtulerunt se cum mulieribus et paruulis exceptis animalibus et uenientes intrauerunt predictum edificium, quod non pro ciuitate sed pro regia aula constructum erat. Et quia spatiosum erat palatium, Spalatum appellare ceperunt. Ibi ergo se collocantes posuerunt habitacula uilia, sicut temporis necessitas cogebat. 3Et sic illa populosa ciuitas Salona, nobilis et antiqua, pro multis peccatis, que in Deum comiserat, ad tantam extitit miseriam deuoluta, ut de illa magna sui populi frequentia non tot remanserant, qui possent illius parui oppidi ambitum ciuibus

XI. De Iohanne primo archiepiscopo Spalatino 1Interea summus pontifex misit quendam legatum Iohannem nomine, patria Rauenatem, qui partes Dalmatie et Chroatie peragrando, salutaribus monitis christicolas informaret. In ecclesia autem Salonitana a tempore subuersionis presul non fuerat ordinatus. Venerabilis ergo Iohannes cepit clerum et populum exortari, ut archiepiscopatum ciuitatis antique intra se instaurare deberent. Quod illis ualde gratum extitit et acceptum. Tunc coadunato clero, ut moris erat, electio in persona predicti Iohannis

eam in magna deuotione et tripudio omnium, qui conuenerant, ad honorem Dei et gloriose Virginis Marie. Clerum autem ibi statuit, qui diuini cultus obsequia diebus singulis exerceret. XII. De translatione sanctorum Domnii et Anastasii 1Eodem tempore Iohannes reuerendus antistes cepit tractare cum ciuibus, ut corpus beati Domnii pontificis, quod Salone remanserat, leuaretur translatumque in ecclesia, que nuper dedicata fuerat, locaretur. Et ualde placuit omnibus. Explorata itaque temporum uice, quando possent hoc comode atemptare,

Domnii et Anastasii 1Eodem tempore Iohannes reuerendus antistes cepit tractare cum ciuibus, ut corpus beati Domnii pontificis, quod Salone remanserat, leuaretur translatumque in ecclesia, que nuper dedicata fuerat, locaretur. Et ualde placuit omnibus. Explorata itaque temporum uice, quando possent hoc comode atemptare, abierunt Salonam ingredientesque basilicam episcopii confusa et dissipata omnia repererunt. Repletus enim erat locus ille ruinosis tectis congestique incendiorum cineres uepres iam et uirgulta produxerant ita, ut quamuis adhuc aliqui superessent,

fuit episcopus Sciscianus, ubi beatus Quirinus martir quondam extitit presul. 3Denique post Salone interitum in Spalato hos inuenimus antiquiores fuisse antistites: Iustinus archiepiscopus extitit anno incarnationis octingentesimo quadragesimo, Marinus archiepiscopus fuit tempore Caroli regis et Branimiri ducis Sclauonie, Iohannes archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo quartodecimo tempore Tamislaui ducis. Martinus archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo septuagesimo tempore Theodosii imperatoris et Dirscisclaui regis. Iste Martinus fuit Spalatinus

Salone interitum in Spalato hos inuenimus antiquiores fuisse antistites: Iustinus archiepiscopus extitit anno incarnationis octingentesimo quadragesimo, Marinus archiepiscopus fuit tempore Caroli regis et Branimiri ducis Sclauonie, Iohannes archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo quartodecimo tempore Tamislaui ducis. Martinus archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo septuagesimo tempore Theodosii imperatoris et Dirscisclaui regis. Iste Martinus fuit Spalatinus natione, hic fecit ecclesie unum calicem magnum cum sua patena de auro purissimo. Ab isto Dirscisclauo ceteri successores

extitit anno incarnationis octingentesimo quadragesimo, Marinus archiepiscopus fuit tempore Caroli regis et Branimiri ducis Sclauonie, Iohannes archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo quartodecimo tempore Tamislaui ducis. Martinus archiepiscopus fuit anno Domini nongentesimo septuagesimo tempore Theodosii imperatoris et Dirscisclaui regis. Iste Martinus fuit Spalatinus natione, hic fecit ecclesie unum calicem magnum cum sua patena de auro purissimo. Ab isto Dirscisclauo ceteri successores eius reges Dalmatie et Chroatie appellati sunt. Recipiebant enim regie dignitatis insignia ab

in ea, ab occidente Carinthia uersus mare usque ad oppidum Stridonis, quod nunc est confinium Dalmatie et Ystrie, ab aquilone uero a ripa Danubii usque ad mare Dalmaticum cum tota Maronia et Chulmie ducatu. XIV. De aduentu Hungarorum 1His fere temporibus pars aliqua gentis Massagetum egressa de regione sua, que Mageria nuncupatur, uenit in multitudine graui obstantia queque deuastans, totam Pannoniam ex utraque parte Danubii occupauit. Interfectis namque incolis regionis illius aliisque in seruitutem redactis posuerunt se in planitie

maxime multitudo ipsa uictum habebat. Hec regio dicebatur fuisse antiquitus pascua Romanorum. Ceperunt ergo circumpositas regiones bellis assiduis infestare, ecclesias destruere, christianos affligere. Erant enim pagani crudelissimi, prius uocabantur Hunni, postea sunt Hungari nuncupati. Ante ipsa tempora dux Attila, ferocissimus persecutor christianorum, de predicta regione dicitur fuisse egressus. 2Petrus archiepiscopus, natione Spalatensis, fuit anno Domini nongentesimo nonagesimo, tempore Tripimiri et Mucimiri, filii eius, regum. Paulus archiepiscopus, etiam natione

pagani crudelissimi, prius uocabantur Hunni, postea sunt Hungari nuncupati. Ante ipsa tempora dux Attila, ferocissimus persecutor christianorum, de predicta regione dicitur fuisse egressus. 2Petrus archiepiscopus, natione Spalatensis, fuit anno Domini nongentesimo nonagesimo, tempore Tripimiri et Mucimiri, filii eius, regum. Paulus archiepiscopus, etiam natione Spalatensis, fuit anno Domini millesimo quintodecimo, tempore Basiliii et Constantini imperatorum Constantinopolitanorum et Cresimiri, eorum patricii et regis Chroatorum. Pater uero eiusdem archiepiscopi

de predicta regione dicitur fuisse egressus. 2Petrus archiepiscopus, natione Spalatensis, fuit anno Domini nongentesimo nonagesimo, tempore Tripimiri et Mucimiri, filii eius, regum. Paulus archiepiscopus, etiam natione Spalatensis, fuit anno Domini millesimo quintodecimo, tempore Basiliii et Constantini imperatorum Constantinopolitanorum et Cresimiri, eorum patricii et regis Chroatorum. Pater uero eiusdem archiepiscopi uocabatur Prestantius, qui eodem tempore primarius erat, hoc est rector, ciuitatis Spalatine. 3His temporibus Geyza, quartus dux

filii eius, regum. Paulus archiepiscopus, etiam natione Spalatensis, fuit anno Domini millesimo quintodecimo, tempore Basiliii et Constantini imperatorum Constantinopolitanorum et Cresimiri, eorum patricii et regis Chroatorum. Pater uero eiusdem archiepiscopi uocabatur Prestantius, qui eodem tempore primarius erat, hoc est rector, ciuitatis Spalatine. 3His temporibus Geyza, quartus dux Ungarorum, christianus effectus, cepit gentem suam ad ritum christiane professionis paulatim atrahere dans libertatem christianis edificandi ecclesias et nomen Christi publice

Domini millesimo quintodecimo, tempore Basiliii et Constantini imperatorum Constantinopolitanorum et Cresimiri, eorum patricii et regis Chroatorum. Pater uero eiusdem archiepiscopi uocabatur Prestantius, qui eodem tempore primarius erat, hoc est rector, ciuitatis Spalatine. 3His temporibus Geyza, quartus dux Ungarorum, christianus effectus, cepit gentem suam ad ritum christiane professionis paulatim atrahere dans libertatem christianis edificandi ecclesias et nomen Christi publice predicandi. 4Mortuo denique Paulo archiepiscopo, substitutus est Dabralis,

cepit gentem suam ad ritum christiane professionis paulatim atrahere dans libertatem christianis edificandi ecclesias et nomen Christi publice predicandi. 4Mortuo denique Paulo archiepiscopo, substitutus est Dabralis, Spalatensis natione anno domini millesimo tricesimo, temporibus principum predictorum. XV. De exemptione episcoporum superioris Dalmatie 1Factum est autem, ut illis diebus conuocarentur omnes suffraganei Dalmatie ad prouincialem synodum, que celebranda erat in ecclesia Spalatensi. Episcopis autem

Tunc preparata naui ex condicto accesserunt ad portum et imponentes, que erant nauigantibus necessaria, omnes fere episcopi eandem nauem conscenderunt, uidelicet Catariensis, Antibarensis, Doclinensis et Suacensis. Cum autem circa insulas uentis impellerentur non multum aduersis, ecce subito tempestatis turbo mediis fluctibus toto se fragore immersit statimque attoniti naute confusis clamoribus ad armamenta uelorum manus accurrunt apponere anitentes uela deponere, ancoras proicere, ne nauis in asperrima loca, que iam erant proxima, incideret. Sed antequam possent quicquam consulte

mulierem sibi fore legitimam, quam ex consuetudine orientalis ecclesie secum poterat licite retinere. Sed legatus excusationes Dabralis nullius fore momenti considerans autoritate apostolica sententialiter remouit eum in perpetuum ab administratione ecclesie Spalatensis. 5His temporibus Stephanus Geyze filius per Romanum pontificem coronam regni adeptus, primus rex Hungarorum effectus est, uir strenuus et ad ampliandum christiane fidei cultum ualde intentus, totum regnum suum ita nobiliter episcopatibus, monasteriis et ecclesiis ordinauit tamque copiose dotauit, ut in

et dignius uideatur. 6Denique post Dabralem fuit quidam Iohannes archiepiscopus Spalatensis de ipsa ciuitate oriundus. Ipse edificauit ecclesiam sancti Felicis super riuum. Et cum pre senectute iam factus esset inutilis, cessit ab onere pastorali et in eadem ecclesia non longo tempore degens ibidem mortis debitum soluit. XVI. De promotione Laurentii archiepiscopi 1Ea tempestate quidam apostolice sedis legatus ad ecclesiam Spalatensem accedens prouincialem synodum congregauit. Vbi cum omnes Spalatensis metropolis

ecclesiam sancti Felicis super riuum. Et cum pre senectute iam factus esset inutilis, cessit ab onere pastorali et in eadem ecclesia non longo tempore degens ibidem mortis debitum soluit. XVI. De promotione Laurentii archiepiscopi 1Ea tempestate quidam apostolice sedis legatus ad ecclesiam Spalatensem accedens prouincialem synodum congregauit. Vbi cum omnes Spalatensis metropolis episcopi conuenissent, antequam dimitteretur concilium, tractatum est de electione metropolitani, quia Spalatensis ecclesia tunc uacabat. Et factum est

Deditque ei summus pontifex licentiam transeundi mittens ei pallium dignitatis cum confirmatione priuilegiorum metropolice auctoritatis. 2Fuit autem Laurentius iste Dalmatinus origine, statura quidem pusillus, sed sapientia magnus. Cepit ergo sua uigilanti industria ecclesiam in temporalibus et spiritualibus subleuare, per totam prouinciam predicando discurrere et sicut bonus pastor super gregis sui custodia tota sollicitudine insistere. Et quia talis erat uir, in magna reuerentia habebatur a regibus et principibus Sclauonie tribuebantque ecclesie sancti Domnii uillas et

pontifex excudi ab ipso candelabra magna de argento et alia candelabra manualia. Fecit etiam urceum magnum et alium paruum et ciminile manicatum, calicem et capsam, uncum pastoralem et crucem et alia quedam, que omnia perfecit opere sculptorio artis ingenio Anthiocene. 3His temporibus Adam quidam Parisiensis, optime in artibus elimatus, pergendo Athenas ad Graecorum studia deuenit Spalatum. Et cum fuisset a Laurentio antistite honorifice susceptus, rogatus est ab eodem, ut passiones beatorum martirum Domnii et Anastasii, que inculto fuerant antiquitus sermone

amore siquidem celestis patrie cuncta carnis blandimenta contempnens asperrimam uitam ducebat et, sicut asserunt, ad tantam uirtutum gratiam excreuit, ut quedam in eo sanctitatis insignia eniterent. Vnde et in uita et post mortem in magna ueneratione habitus est a ciuibus suis. 5Temporibus domni Laurentii archiepiscopi quedam execrandi scismatis fuit suborta contentio in Dalmatie et Chroatie regno. 6Fuerat siquidem tempore domini Alexandri pape et Iohannis decessoris Laurentii supradicti a domino Maynardo quondam Pomposiano abbate, postea episcopo

in eo sanctitatis insignia eniterent. Vnde et in uita et post mortem in magna ueneratione habitus est a ciuibus suis. 5Temporibus domni Laurentii archiepiscopi quedam execrandi scismatis fuit suborta contentio in Dalmatie et Chroatie regno. 6Fuerat siquidem tempore domini Alexandri pape et Iohannis decessoris Laurentii supradicti a domino Maynardo quondam Pomposiano abbate, postea episcopo cardinali, quedam synodus omnium prelatorum Dalmatie et Chroatie multum solempniter celebrata, in qua multa fuerunt conscripta capitula. Inter que siquidem hoc

deberet et de his partibus egrediens numquam rediret, sed cum eo Romam adiens apostolico se conspectui permitteret exhiberi. 16Denique his taliter actis ad Laurentium archiepiscopum redeamus. Ordinatus est in sede Salonitane ecclesie anno incarnationis millesimo sexagesimo, temporibus Michaelis imperatoris, regum uero Stephani, Cresimiri, et Suinimiri, qui fuit ultimus rex Chroatorum. Iste Laurentius inter multa alia pietatis opera fecit monasterium monialium sancti Benedicti quod satis abundanter temporalibus preditum subsidiis regularibus instituit disciplinis,

in sede Salonitane ecclesie anno incarnationis millesimo sexagesimo, temporibus Michaelis imperatoris, regum uero Stephani, Cresimiri, et Suinimiri, qui fuit ultimus rex Chroatorum. Iste Laurentius inter multa alia pietatis opera fecit monasterium monialium sancti Benedicti quod satis abundanter temporalibus preditum subsidiis regularibus instituit disciplinis, ponens ibi religiosas feminas, que iuste casteque uiuentes, sancta conuersatione deberent deo et hominibus complacere. 17His temporibus celebrata fuit synodus in ciuitate Nonensi sub Iohanne cardinali apostolice

alia pietatis opera fecit monasterium monialium sancti Benedicti quod satis abundanter temporalibus preditum subsidiis regularibus instituit disciplinis, ponens ibi religiosas feminas, que iuste casteque uiuentes, sancta conuersatione deberent deo et hominibus complacere. 17His temporibus celebrata fuit synodus in ciuitate Nonensi sub Iohanne cardinali apostolice sedis legato. Vbi proclamationem faciente Laurentio archiepiscopo illustris uir Demetrius, cognomento Suinimir, rex Chroatorum, restituit ecclesie sancti Domnii ecclesias sancti Stephani et sancte Marie in Salona

ydoneo prouideret. Tandem eorum petitionibus summus pontifex aquieuit, dans eis presulem Crescentium, natione Romanum, uirum ualde egregium et omni preditum bonitate. XVII. Qualiter Hungari ceperunt dominium Dalmatie et Chroatie 1Eo namque tempore rex Suinimirus mortis debitum soluit nullumque sue posteritatis heredem reliquit. Sic ergo tota regalis sanguinis deficiente prosapia, non fuit ulterius, qui in regno Chroatorum rite succedere debuisset. 2Cepit itaque inter omnes regni proceres magna discordia suboriri.

magna discordia suboriri. Et cum diuisim modo hic modo ille regnandi ambitione sibi terre dominium uendicaret, innumerabiles rapine, predationes, cedes et omnium facinorum seminaria emerserunt. Alter enim alterum insequi, inuadere, trucidare cotidie non cessabat. 3Verum his temporibus extitit quidam ex magnatibus Sclauonie, qui, cum a suis esset contribulibus multis lacessitus iniuriis multisque dampnis attritus, non sperans se posse aliter tantis resistere malis, in Hungariam profectus est. Tunc ad regem Vladisclauum ingressus, eum alloqui cepit, persuadens ei, ut ad

diuisi ab inuicem, facilem uictoriam rex potuit optinere. Nec tamen usque ad maritimas regiones peruenit, sed audiens, quod quedam gens sui regni fines intrauerat, in Hungariam repedauit. Fuit autem rex iste non solum armis strenuus, sed relligione et sanctitate insignis. 5Huius temporibus gens Scithica in multitudine graui intra Hungarie fines irrumpens, magnas hominum strages fecerunt. Sed Vladisclauus rex coacto in unum sui regni exercitu in hostiles turmas uiriliter irruens, diuino protectus auxilio, maiorem partem barbarice nationis passim per campos strauit in

ceperunt multa ciuibus cominari. Et positis castris non longe a ciuitate deuastabant campos predasque, quas poterant, faciebant. Vnde factum est, ut Spalatenses obdurato animo cuncta proponerent sustinere pericula et dampna potius quam iugum susciperent Hungarorum. Cum ergo sic aliquantum temporis pertransisset, intellexerunt tandem per internuntios, homines esse christianos, et quod rex uellet cum eis benigne agere, si se eius ditioni adhuc pacifice subiugarent. Tunc Spalatenses, inter se facto consilio, miserunt Crescentium archiepiscopum ad regem Colomannum pacem postulantes ab

omnium, que hinc inde fuerant ex beneplacito stabilita, iurauit rex cum suis principibus, omnia firmiter obseruare. Postera uero die iurauerunt Spalatenses, primo quidem maiores, deinde iuniores, postea uulgus omne, ut Colomanno regi et eius posteris, ac regno Hungarie subiecti et fideles omni tempore permanerent. Tunc rex ciuitatem ingressus, ualde honorifice a clero et populo susceptus est. Et ea die procuratione affluenter a comuni suscepta confectisque ac traditis emunitatis priuilegiis, profectus est. 8Inde autem pertransiens uenit Tragurium et deinde Iaderam. A

in Hungariam proficiscendo regis curiam frequentabat. 2Dederant autem Spalatenses regi Colomanno turrem orientalis anguli. Rex autem posuerat ibi ducem quendam cum non parua militum manu, qui erat per Chroatiam exactor regalium tributorum. 3Contigit autem eo tempore, ut idem dux uellet ciuitatem capere eamque totaliter depredari. Habito itaque consilio cum complicibus suis deliberatum est hoc non posse oportunius fieri, quam si uellet archiepiscopus huic consilio consentire. Vocatus ergo archiepiscopus uenit, consensum prebuit, diem statuit, ut cum

erant in turri, supergrederentur menia ciuitatis, ceteri uero, qui extra erant, uiso signo accurrerent et sic ciuitas suorum effeta subsidio ciuium facile capi posse ostendit. Et placuit duci consilium et cunctis collateralibus eius et omnia sunt ad nutum presulis preparata. 4Ea tempestate quidam egregie strenuitatis uir, Adrianus nomine, Latinus gente, patria Triuisanus, erat comes rectorque fidelissimus ciuitatis. Hic magis suorum ciuium saluti et libertati consulens quam proprie dignitati, tante fraudis nequitiam ciuibus patefecit et mox ad solum patrie fugiens

preerat capitulo, comes uero Cernecha ciuitatem regebat. Isti ambo, ut ferunt, uno consilio prouentus ecclesie suis usibus retorquentes, electionem pontificis friuolis dilationibus subplantabant. XIX. De exemptione Iaderensis ecclesie 1Eo itaque tempore Micha episcopus, Caloprestantii filius, preerat ecclesie Iaderensi. Huic promittebat Dabro archidiaconus archiepiscopatum ecclesie Spalatensis. Quam ob rem multa donaria et exenia consequebatur ab eo. Sed quod ei de pontificatu Spalatino promiserat, nolebat ducere ad effectum. Tunc instante

ob rem multa donaria et exenia consequebatur ab eo. Sed quod ei de pontificatu Spalatino promiserat, nolebat ducere ad effectum. Tunc instante episcopo promisit archidiaconus talique ipsum calliditate decepit. Statuit namque diem, qua Spalatum ueniens missam caneret, admonitionem faceret, ne tanto tempore sinerent suam ecclesiam pastore uiduatam manere. Et inter hec uerba pollicitus est archidiaconus primam se uocem electionis de persona episcopi emissurum. Quid plura? Venit episcopus, missam cecinit, admonitionem fecit, sed is, qui se in ipsius electionem proclamaturum promiserat, nichil

Spalatine ecclesie permansit. 3Tunc Spalatenses elegerunt quendam Gregorium clericum Iaderensem. Ipse edificari fecit ecclesiam sancti Iohannis, que est capella curie. Sed antequam munus consecrationis suscepisset, morte preuentus est. 4Erat autem eo tempore Gaudius clericus, natione Spalatensis, plebanus ecclesie sancte Anastasie, eleganti statura et inter ceteros litteratior habebatur. Erat autem filius Cotini, nepos Carochule, potens homo, multorum enim erat cognatorum et affinium populositate preditus. Hic ergo Spalatine ecclesie

contulit nepoti suo Madio primicerio, fratri Iohannis Mesagalia, quia patronatus iure spectabat ad eum. 5Fuit autem Gaudius iste gratiosus satis aput reges Hungarie, quippe ut elatus homo eorum curias frequentabat. Ordinatus fuit anno Domini millesimo centesimo tricesimo sexto, tempore Cerneche comitis. Vixit autem in pontificatus culmine fere XL annis. 6Factum est autem, ut Desa Macarelli Traguriensi foret ecclesie in episcopum consecrandus. Vocauit ergo archiepiscopus ad consecrationem concelebrandam secum dumtaxat episcopum

de eius digito et abscessit. 8Fuit autem Petrus iste primo episcopus Narniensis, uir magne scientie et bonorum morum actibus decoratus. Erat autem precipue eruditus in scientia phisicali ita ut respiciendo in faciem sani hominis prenosceret, quo egritudinibus genere et quo foret tempore inuadendus quoue medele antidoto posset languoris euitare discrimen. 9Hic itaque, cum aliquot annorum curriculis Salonitane feliciter prefuisset ecclesie, profectus in Hungariam mortis debitum soluit sepultusque est in ecclesia sante Marie in Alba. Ob cuius laudabilis

habebatur. XX. De episcopatu Farensi 1Interea uacante ecclesia Iaderensi tres eiusdem ecclesie clerici ad pontificatus honorem certatim aspirabant, uidelicet Lampredius Marichne, Petrus Camasii et Martinus Manzauini. Comes uero ciuitatis erat eo tempore Petrana. Hic cepit fouere partem Lampredii sperans se cum eo suauius uiuere, eo quod nec ipse per se superbus nec erat de superbo sanguine procreatus. Tandem Lampredius iste Iaderensis episcopus est effectus. 2Iste primus sub patriarcha Gradensi pallium obtinuit ab

sperans se cum eo suauius uiuere, eo quod nec ipse per se superbus nec erat de superbo sanguine procreatus. Tandem Lampredius iste Iaderensis episcopus est effectus. 2Iste primus sub patriarcha Gradensi pallium obtinuit ab Anastasio papa anno Domini milesimo CXLV. Erat eo tempore quidam Lucarus filius Duimi Cicle archidiaconus ecclesie Spalatensis. Hic dolens quod Iaderenses a Salonitana metropoli se eximere laborabant, petiit a clero et populo consilium et expensas promittens se in persona propria ad sedem apostolicam accessurum et priuilegium Salonitane ecclesie

ecclesia Spalatensis . Ad hanc responsionem perturbatus archidiaconus siluit nec de facto huiusmodi se ulterius intromisit. Et quia tunc uacabat archiepiscopo ecclesia Spalatensis, facile Iaderenses sine contradictore potuerunt exemptionem sue ecclesie optinere. 3Istis uero temporibus, sicut ab antiquo, insule Faron et Bratia erant dioceses ecclesie Spalatensis. Archipresbiter uero erat in eis quidam Cernata sacerdos capellanus de Spalato. Predicti autem clerici, qui ad episcopatum anhelauerant, ceperunt inimicari comiti ob fauorem Lampredii. Qui uolens eos sibi

noluit tamen Iadere consecrari, sed profectus Ragusium consecrationem suscepit ab Andrea archiepiscopo Ragusino et ab episcopis Dulcinensi et Suacensi. Et nullam subiectionem faciebat Iaderensi ecclesie, sed Spalatensi debitam reuerentiam exhibebat quandoque. 4Vacante autem tunc temporis ecclesia Spalatensi quidam cardinalis, uir magne auctoritatis et eximie honestatis, per totum regnum Hungarie legationibus officio fungebatur. Hic cum non modicam fecisset moram Spalati residendo, effectus erat familiaris omnibus et amicus, singulos enim pro meritis caritatis uiscere

cardinalis, uir magne auctoritatis et eximie honestatis, per totum regnum Hungarie legationibus officio fungebatur. Hic cum non modicam fecisset moram Spalati residendo, effectus erat familiaris omnibus et amicus, singulos enim pro meritis caritatis uiscere confouebat. Factum est autem, ut eo tempore congregaretur clerus Spalatine ecclesie pro archiepiscopo eligendo. Et tandem premisso tractatu de electione cuiusdam in archiepiscopum, ut moris est, omnia uota in personam eiusdem cardinalis concorditer conuenerunt. Itaque electionis solempnitate deuote ab omnibus celebrata protinus

Ad clerumque conuersus ait: Quia me sincero affectu diligitis, gratias refero, electionem autem uestram in alium transferatis. Post hec cardinalis iste reuersus ad curiam transactis aliquot annorum curriculis summus pontifex est effectus nomenque fuit Gregorius octauus. 5Temporibus autem domini Alexandri pape tertii miserunt ad eum Spalatenses clerici humiliter postulantes, ut pastorem eis concedere dignaretur. Qui eorum petitioni benigne annuens direxit eis Girardum patria Veronensem et curie capellanum. Qui ab eodem summo pontifice consecratus ualde honeste

clerici humiliter postulantes, ut pastorem eis concedere dignaretur. Qui eorum petitioni benigne annuens direxit eis Girardum patria Veronensem et curie capellanum. Qui ab eodem summo pontifice consecratus ualde honeste decenterque accessit ad regimen ecclesie Spalatensis. 6Eo tempore Spalatenses et tota pene Dalmatia subiecerunt se Constantinopolitano imperio. Quam ob rem Spalatini ciues ceperunt rogare Girardum archiepiscopum, ut ad urbem regiam proficiscens fidem pro se et pro ciuibus imperatorie celsitudini iureiurando firmaret. Sed cum nollet acquiescere propter

ad Alexandrum papam se contulit, petens ab eo consilium, quid super facto huiusmodi sibi foret agendum. Dominus uero papa ipsius indebite molestationi compatiens, prefecit eum ecclesie Sypontine retenta nichilominus administratione ecclesie Spalatine. 7Fuit autem his fere temporibus quidam Chrouatorum dux, nomine Reles, uir potens et ferox nimis. Hic quia Spalatensi ciuitati preesse ardentissime cupiebat, ciues eius nunc promissis sollicitans, nunc minis terrens laborabat multifarie, ut se assumerent in rectorem. Sed Spalatenses nullatenus flectebantur, detestantes

ut usque ad muros armatis equitum cuneis appropinquans, multas hominum et animalium predas agebat. Spalatenses uero exire contra tantam armatorum multitudinem non presumentes, sese intra menia tuebantur; aliquotiens uero clanculo exeuntes, hostibus ut poterant, offendebant. Factum est autem, ut tempore quodam dux Reles coadunato grandi exercitu castra posuit e regione ciuitatis, cepitque succidere uineas et arbores quasque fructiferas detruncare. Tunc Spalatenses tristes et gemebundi sua dampna eminus inspectantes miserunt ad ducem nuntios uerbis pacificis postulantes, ut a tanta

neminem eligerent, sed a sede apostolica pastorem ydoneum postularent. Tunc miserunt legatos suos ad curiam, sacerdotem quendam Ionium sacristam et quendam alium. Qui accedentes ad pedes domini Alexandri pape petitionem Spalatensis ecclesie humiliter porexerunt. 2Erat autem tunc temporis magna controuersia inter clericos Callenses Tuscie ciuitatis ex una parte et Raynerium eorum episcopum ex parte altera super quibusdam iuribus ecclesie ipsorum, steterantque ambe partes diu in curia implacabiliter litigantes. Cumque non posset inter eos tumultus huius discordia mitigari,

Insulani uero eius amentiam non ferentes, expulerunt eum et accedentes ad ecclesiam Spalatensem elegerunt Lucarum, filium Duimi Cicle, archidiaconum eiusdem ecclesie. Qui presentatus Raynerio archiepiscopo consecratus est ab eodem. 6Per idem fere tempus dominus Alexander papa tempore scismatis nauigauit ab Apulia et uenit ad insulam Lissam. Statim autem, ut presensit Raynerius archiepiscopus preparatis nauibus multis cum magno comitatu cleri et nobilium ciuitatis uenit ad eum, defferens ei cibaria et exenia multa. Temptabat rogare ipsum, ut ad Spalatensem urbem, que

Martinus insularum episcopus recuperata sanitate iam compos mentis effectus, querelam domino pape de sua expulsione et de Lucari intrusione deposuit. Summus uero pontifex auditis et cognitis cause meritis Lucarum deposuit, Martinum uero ad suam sedem remisit. 8Eo tempore Emanuhel inclite memorie apud Constantinopolim imperabat. Tota autem Dalmatia et pene Chroatia uniuersa subiecta erat principatui eius. Ipse autem erat benignissimus circa omnes sibi subiectos, non tributorum exactor, sed diuitiarum suarum liberalissimus distributor. Omnes ad se uenientes

postulasset, donauit ei munera pretiosa satis et non pauca. Sicque ad ecclesiam suam gaudens et locuples est reuersus. 10Fuit autem Raynerius uir ualde constans et intrepidus nec patiebatur aliquid de iuribus et facultatibus ecclesie deperire. Unde factum est, ut quodam tempore iret ad montem Massarum, ut exquireret quedam predia ecclesie, que a Sclauis occupata detinebantur. Et cum faceret circuitum cum his, qui terrarum illarum habebant notitiam, ambiendo et limitando eas per suas extremitates, ecce Nicolaus quidam cum fratribus et parentela sua, qui erant ex

recesserant. Tunc extrahentes eum nauique extincta imponentes membra cum magno luctu et merore ad ciuitatem duxerunt. Clerus autem preparatis de more solempnibus exequiis una cum populo extulerunt corpus pontificis et sepelierunt eum in ecclesia sancti Benedicti. 12Erat autem eo tempore sacerdos quidam, nomine Micha. Hic, cum de suis excessibus a predicto antistite sepe argueretur, in magnum exarserat odium contra eum. Non enim erat homo, qui de correctione proficeret in melius, sed qui deficeret in deterius. Hic ergo uidens, quod mortuus erat insectator uitiorum suorum,

Romanam se curiam contulerunt. Cumque causam huiusmodi apostolico conspectui presentassent, quidam de cardinalibus auditor partibus datus fuit. Ventilatis ergo questionibus utrorumque pax et compositio inter ipsos reformata est et sic ad propria sunt reuersi. 3Post modicum uero temporis Petrus archiepiscopus in Hungariam profectus, nescio qua causa, ad archiepiscopatum Colocensis ecclesie translatus est. Prefuit autem ecclesie Spalatine annis duobus. Huic successit alter Petrus abbas sancti Martini de Pannonia uixitque in pontificatu Spalatine sedis annis quinque.

in Hungariam profectus, nescio qua causa, ad archiepiscopatum Colocensis ecclesie translatus est. Prefuit autem ecclesie Spalatine annis duobus. Huic successit alter Petrus abbas sancti Martini de Pannonia uixitque in pontificatu Spalatine sedis annis quinque. 4His temporibus defuncto Martino insularum episcopo Nicolaus Manzauini, nepos eius, ambitionis ardore succensus, tantum sollicitauerat insulanos, quod ab eis in episcopum est electus. Presentatus ergo Spalatensi archiepiscopo manus consecrationis sibi postulabat imponi, archipresul uero eius deuitans

consecrationem suscepit et pergens ad apostolice sedis presulem confirmationis rescriptum optinuit, ut deinceps episcopatus Farensis antique metropoli Spalatine, tamquam matri sue, iure perpetuo adhereret. De Bernardo archiepiscopo Spalatensi 1Eo tempore illustris uir Bela Hungarie rex, missis apochrisariis ad apostolicam sedem, supplicauit domino pape Innocentio, ut iuberet reliquias beati Vladislaui regis subleuari et in loco decentiori componi ac ipsum in sanctorum cathalogo decerneret ascribendum. Cuius petitioni summus pontifex annuit

quem reiecerat monachalem. Quod et factum est. Tunc consecratus ab Innocentio anno Domini millesimo ducentesimo uenit Spalatum satisque uigilanter cepit curam pastoralis officii circa subiectos impendere. 3Erat autem insectator hereticorum ualde sollicitus. Fuerunt namque eo tempore dui fratres, filii Zorobabel, quorum alter Matheus, alter uero Aristodius uocabatur. Hi quamuis essent ex patre Appulo, erant tamen a pueritia Iaderenses ciues effecti. Conuersabantur uero ex maiori parte aput Bosnam, quia erant pictores optimi et in aurifabrili arte satis exercitati.

reuersi fecitque eos archiepiscopus suam heresim, tactis sancrosanctis euangeliis abiurare ipsosque ab excommunicationis nexu debita solempnitate expediens, ipsorum bona restitui fecit. Sic autem omnes illi, qui per ipsos decepti fuerant, ab heretica sunt contagione mundati. 4Eo tempore mortuo rege Bela Henricus filius eius in solio regni successit. Quam ob rem Bernardus archiepiscopus frequentius in Hungariam profectus, multum honorifice tractabatur a rege multaque donaria consequebatur ab ipso. Quasi patrem enim rex eum uenerabatur et quicquid ab eo archiepiscopus

regem inungi. Inuitatus autem Bernardus a rege in Hungariam est profectus. Ibique cum aliis prelatis ecclesiarum regni Hungarie qui ad solempnitatem iocunditatis regie confluxerant, regis filium coronauit multisque a rege honoratus muneribus ad ecclesiam suam reuersus est. 6Eo tempore facta est dissensio inter Henricum regem et Andream ducem, fratrem eius fugatusque est bis Andreas ad maritimas regiones, cui Bernardus archiepiscopus satis bene et honeste obsecutus est. Post hec eo in Hungariam regresso maior cepit inter fratres discordiarum tumultus insurgere. Omnes enim

regie inuntionis accederet. Sed Bernardus exstimans puerum, Henrici regis filium, adhuc uiuere, ad conuocationem regiam ire neglexit. Propter quod rex non satis digne tulit archiepiscopi neglectum. XXIV. De prima captione Iadere 1Eo itaque tempore processit edictum a domino Innocentio summo pontifice, ut omnes Christiani ad succursum terre sancte se potenter accingerent fecitque indulgentiam omnium peccatorum, quoscumque ibi pro spe uite eterne mori contingeret. 2Tunc totus pene orbis commotus est et maxime de

expeditiones priuatim conductarum factusque est stolus naualis exercitus copiosus. Hoc etiam Veneti conditionaliter Francigenis studuerunt apponere, ut ubicumque ipsi uellent cum toto exercitu applicare, tenerentur ex pacto contra omnes homines Venetos adiuuare. 3Erant autem eo tempore Iaderenses Venetis multum infesti. Quacumque enim ex parte poterant, Venetos inuadebant, bona eorum diripientes, iniuriantes, trucidantes et quicquid mali exercere ualebant in ipsos, totis uiribus conabantur. Quippe diuitiis affluentes multa lasciuie insolentia raptabantur, erant enim

totius munitionis illius edificio, Iaderam intrauerunt. Et tunc ruinas domorum suarum, ut poterant, instaurantes, habitauerunt in eis. Miserunt autem Venetias et fecerunt pacem cum ipsis, iurantes eis subiectionem perpetuam et fidelitatis constantiam obseruare. 9Eodem tempore uolentes Veneti de Bernardo archiepiscopo sumere ultionem, uenerunt cum galeis et destruxerunt turrem cum palatio, quam idem archiepiscopus construxerat in insula Hurania, que est ante Salonam. 10His ita gestis, quedam controuersia cepit inter Bernardum archiepiscopum et

eum quocumque pergebat. Sed in controuersia illa priuilegiorum recessit ab eo archidiaconus et cum capitulo stetit, quam ob rem non equis eum oculis archiepiscopus aspiciebat, sed mutuis se odiis insectabantur. Archipresbyter uero perseueranti constantia adherebat eidem. 13Eo tempore uacante ecclesia Traguriensi electus est Treguanus natione Tuscus, patria Florentinus. Hic quia Bernardo archiepiscopo compatriota erat, duxit eum secum ab Hungarie partibus mansitque cum eo aliquanto tempore docens Spalatenses clericos in grammatica facultate. Cum ergo esset etate iuuenis

Archipresbyter uero perseueranti constantia adherebat eidem. 13Eo tempore uacante ecclesia Traguriensi electus est Treguanus natione Tuscus, patria Florentinus. Hic quia Bernardo archiepiscopo compatriota erat, duxit eum secum ab Hungarie partibus mansitque cum eo aliquanto tempore docens Spalatenses clericos in grammatica facultate. Cum ergo esset etate iuuenis et in his, que ad litterature peritiam pertinent, ualde utilis haberetur, ciues Tragurienses petierunt eum a Bernardo archiepiscopo, ut pro eorum necessitatibus deberet cum eis aliquamdiu comorari. Quorum

ergo Bernardo archiepiscopo, munus ab eo consecrationis accepit. Tunc demum cepit Traguriensem ecclesiam a rudimentis sue uetustatis ad nouam informationis normam paulatim reducere eamque ecclesiasticis instituere disciplinis. Erat enim uir litteratus et eloquens suaque uigilanti industria breui tempore fecit clerum et populum ciuitatis illius in bonum statum excrescere. 14Per idem tempus uacante ecclesia Nonensi electus est quidam canonicus Spalatensis Nicolaus nomine, quem archiepiscopus Bernardus admittere noluit, sed fecit eligi a Nonensibus supra dictum Gruptium,

uero dederunt ei usque Diracchium duarum galearum conductum. Non potuit rex tantum habere nauigium, quod sufficeret ad passagium omnibus cruce signatis, quam ob rem necessitate compulsi alii redierunt ad propria, alii uero expectauerunt usque ad annum sequentem. 5Eodem tempore Stephanus dominus Seruie siue Rasie, qui mega iupanus appellabatur, missis apochrisariis ad Romanam sedem, impetrauit ab Honorio summo pontifice coronam regni. Direxit namque legatum a latere suo, qui ueniens coronauit eum primumque regem constituit terre sue. 6At rex

faceret, quod ei suam filiam matrimonio copularet. Sic autem Andreas rex peregrinationis sue completo itinere, ad sua regna reuersus est. Nos uero his breuiter prelibatis ad materiam redeamus. XXVI. De promotione Guncelli 1Erant autem tunc temporis maiores in capitulo Spalatensi Gruptius filius Prodani, archidiaconus, et Cataldus filius Formini et quidam alii pauci. Hos, quia digniores et maturiores erant, ceteri canonici sequebantur. Sed de substituendo pontifice non bene cogitabant hi duo, quia non recte emulationis compede

nomine, filius Cornelii, nobilis quidam genere, sed non magni ualoris ipse. Hic cum esset iam prouecte etatis, nullam potuit in Hungariam dignitatem habere, sed assumpto cruciferorum habitu factus erat rector cuiusdam ecclesie sancti Stephani regis. Cum ergo Spalatensis ecclesia multo iam tempore pastore uacaret, iste Guncellus cepit se sollicite intromittere, ut in pontificem eligeretur. Factum est autem, ut quidam Yula banus, qui erat de eius genere, mitteret ad clerum et populum Spalatensem epistolam satis loquacem, commendando Guncellum, et suadendo, ut eligeretur, ac

nacta occassione, abiit susurrando per clericos et per laycos, laudando Guncellum de potentia, de honestate, de scientia, de quibus ipse nullam habebat certitudinem, sed ut seniorum intentionem elideret, modis omnibus satagebat, ut eligeretur Guncellus. 4Erat autem tunc temporis Domaldus comes ciuitatis Spalatine, uir satis circumspectus et prouidus. Hic quia bene Guncellum nouerat, ueritatem asserebat de ipso, quia pro suorum leuitate morum habilis non erat tanto sacerdotio fungi. Alii etiam multi tale de ipso testimonium dabant. Sed Petrus suorum procacitate

apostolico se conspectui presentaret. 7Venit ergo Guncellus ad suam ecclesiam consecratus nimiumque ad exercenda pontificalia festinus et promptus nondum optento pallio ecclesias consecrabat, celebrabat ordines et se ubique archiepiscopum nominabat. 8His temporibus misit summus pontifex quendam apochrisarium suum, nomine Acontium, natione Biterbiensem, curie capellanum, uirum ualde discretum et bonum; misit, inquam, eum pro quibusdam arduis negotiis ad totum Hungarie regnum, dans sibi mandatum, ut ad Dalmatie partes descenderet piratasque

pacem et misericordiam humiliter implorabant, promittentes omnem emendationem et obedientiam ad eius beneplacita et mandata. Quos legatus suscipiens, fecit eos omnes piraticas naues exurere, promittentes interposito iuramento, ut a christiana iam infestatione cessarent. 10Eo tempore misit Guncellus archiepiscopus nuntium ad Romanam sedem pro pallio postulando. E uestigio uero legatus Acontius misit litteras et nuntios, excessus archiepiscopi summo pontifici nuntiando. Dominus uero papa misit pallium ad manus legati, committens sibi, ut in causa archiepiscopi, sicut

ut reuocaretur prior sententia, et conscriberetur altera mitior; uidelicet ut biennio maneret suspensus, postea de misericordia sedis apostolice fieret in omnibus restitutus. Quod et factum est. 11Interim uero legatus Acontius in Bosnam contra hereticos profectus, multo ibi tempore pro statu catholice fidei laborauit. 12His temporibus factus est terremotus magnus et orribilis in die Natiuitatis Domini circa horam tertiam, per Liguriam, Emiliam et per marchiam Veneticam, ita ut multa edificia ad terram ruerent, ciuitas uero Brixiana ex magna parte

uidelicet ut biennio maneret suspensus, postea de misericordia sedis apostolice fieret in omnibus restitutus. Quod et factum est. 11Interim uero legatus Acontius in Bosnam contra hereticos profectus, multo ibi tempore pro statu catholice fidei laborauit. 12His temporibus factus est terremotus magnus et orribilis in die Natiuitatis Domini circa horam tertiam, per Liguriam, Emiliam et per marchiam Veneticam, ita ut multa edificia ad terram ruerent, ciuitas uero Brixiana ex magna parte sui prostrata est multaque hominum multitudo et maxime hereticorum

propositum redeamus. Transcurso autem punitionis sue biennio, uenit Guncellus ad ecclesiam suam misitque ad curiam et restitutum est ei pallium, quod ab Acontio fuerat interdictum. Tunc archiepiscopus non equis aspiciebat oculis omnes canonicos, qui sibi fuerant aduersati. 15Eo tempore mortuus est Gruptius archidiaconus. In cuius locum canonici elegerunt Cataldum, intronizantes eum, archiepiscopo tunc absente. Regressus uero archiepiscopus indigne tulit promotionem Cataldi; numquam uero confirmationem archidiaconatus sui ab eo potuit optinere. Erat autem Cataldus iam

hec autem ingens bellum exortum est inter Gregorium comitem Berberiensem et Buysenum comitem Spalatensem. Manebat autem Buysenus in Suinigrado et licet esset uir nobilis, diues et potens, fautor tamen hereticorum erat. Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu suo erat circa Berberium diffusus, eratque Gregorius intra suum

fautor tamen hereticorum erat. Cum autem dissensionum procella inter ipsum et Gregorium multo tempore deseuisset et assiduis congressionibus partes ad deteriora uergere cogerentur, pars tamen Buyseni superior uidebatur. Erant autem ambo una stirpe progeniti. 2Quodam namque tempore Buysenus cum exercitu suo erat circa Berberium diffusus, eratque Gregorius intra suum presidium undique coartatus ita, ut nulli egredi uel ingredi liceret. Gregorius qui nimis erat callidus et astutus, positis insidiis ualde diluculo, cum non bene uigiles precauissent, repente irruit in

impetu uenerunt ad ecclesiam cum grandi tumultu et raptis clauibus a custode, introduxerunt eum in ecclesiam uiolenter. Que res, postquam ad aures Acontii peruenit, misit et totam ciuitatem interdicto supposuit. Cessatum est autem a diuinis fere per annum. Guncellus autem archiepiscopus erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei ualidus

Cessatum est autem a diuinis fere per annum. Guncellus autem archiepiscopus erat eo tempore in Hungariam profectus. Sed ad ecclesiam suam rediens, non satis discrete absoluit interdictum legati. 4Interea legatus Acontius in Bosnam profectus pro exterminandis hereticis multo ibi tempore laborauit. Erat autem corpore imbecilus, sed zelo catholice fidei ualidus propugnator. Cum ergo forti fuisset languore correptus, ad extrema perueniens totum se domino commendauit. Ibique sue uite cursum feliciter peregit anno millesimo CCXXII. XXIX. De bello,

uero ciuitatis hi maxime, qui meliores et discretiores erant et maior pars cleri, archidiacono fauebant. 6Cum ergo propter dissensionis huius materiam tota uideretur ciuitas in seditionem commota, metuens archidiaconus, ne forte aliquod inter ciues facinus oriretur, cedendum tempori ratus, ad apostolicam sedem profectus est. Secuti sunt eum quattuor canonici fautores sui. Videns uero archiepiscopus, quod archidiaconus ad curiam proficiscitur, statim persuasus a complicibus suis iter post ipsum arripuit profecturus. Secuta est eum canonicorum turba, que de malignitate

testificationibus armati, nil aliud nisi archidiaconum toto ore glutire parantes. At ipse nullam habens aliunde fidutiam nisi ex Deo, qui facit iudicium omnibus iniuriam patientibus, de sola enim innocentie sue causa confisus, bono animo rerum exitum expectabat. 7Erat autem tunc temporis dominus Gregorius papa nonus apud Perusium. Itaque Thomas archidiaconus consilio et fauore quorundam, quos numquam nouerat, intromissus est ad papam, quando solus erat in camera cum uicecancellario tantum. Et flexis genibus coram eo cepit cause sue seriem exponere diligenter. Ipse autem

uota succedere uehementer cepit penitere incepti. Tunc seorsum ad archidiaconum ueniens latenter a sotiis blandis temptabat eum demulcere loquellis timens, ne qua criminalis actio contra se intentaretur ab eo. Sed archidiaconus parum credulus blanditiis archiepiscopi sciens eum consuetum esse cum tempore uerba uultumque mutare, causam suam coram cardinali sollicite promouebat. Sotii sui omnes recesserant preter unum. 9Itaque die statuta ambe partes ad iudicium accesserunt. Tunc archidiaconus conscripto libello cepit in archiepiscopum quedam crimina denuntiando intentare.

eumque ad patriam cum sua gratia et benedictione remisit, confirmato sibi archidiaconatus offitio ex papali rescripto. Acta sunt hec anno Domini MCCXXXIIII sub Ottone cardinali sancti Nicolai in carcere Tuliano. XXXII. De Gregorio comite 1Illis temporibus mortuo comite Petro Spalatenses prefecerunt sibi in comitem nobilem uirum Gregorium Berberiensem. Hic erat uir potens et diues et in administrandis rebus satis circumspectus et strenuus, ualde siquidem fortune prosperitas in prolis fecunditate et in omni rerum felicitate sibi arriserat.

sibi arriserat. Nec erat in tota prouintia Chroatie qui tanta potentie prerogatiua polleret, omnes enim inimicos suos superauerat nec erat qui ad res ipsius et fratrum suorum extendere manum auderet. 2Cum ergo factus fuisset comes, satis secure sub eo Spalatenses aliquo tempore laborabant terras gregesque pascebant. Sed quia homo erat multis negotiis implicatus, non poterat Spalati facere moram sed dimisso ibi quodam suo uicario, qui iura colligeret comitatus, ipse in locis sibi oportunis manebat. Et si quando, quod rarissimum erat, uocatus ueniret, non pro statu

comitem Domaldum, qui erat inimicus eius capitalis. Rursus eiecto Domaldo fecerunt comitem Marcum, filium Gregorii. Et hoc non communiter sed diuisim ex mutuis odiorum infestationibus presumebant. Propter hoc magnas inimicitias, dampna et pericula patrie conquirebant. 4Illis temporibus, ut ferunt, quidam pestilenses ciues in odium eorum, quos Gregorius diligebat, abeuntes instigauerunt quendam Tollenum, qui erat nepos comitis Petri de Chulmia, ut exiens ueniret ad predam Spalatinorum pecorum et Tragurinorum. Qui armata equitum turma non modica clam equitauit ad locum,

qui dicitur Basilen, ubi magna ouium multitudo pascebatur et abstulit de ouibus Spalatensium octoginta fere milia et abduxit eas in terram suam nichilque Spalatenses recuperare potuerunt. Verumtamen armato sepius nauali exercitu magnam partem terre ipsius depopulati sunt. 5Eo tempore erat quidam senex Duimus nomine, qui licet esset etate maturus, crudis tamen erat moribus insuauis. Hic cum putaret sibi factam fore iniuriam a filiis Vitalis pro eo, quod in quandam eius ancillam manus iniecerant, indignum putauit adire curiam et iudicum sententiam expectare, sed iratus

quidam sanctus a Deo missus. Nec solum ciuibus uenerationi erat sed de tota pene prouintia ueniebant audire ipsius sententias, quasi diuinas. Erat enim quam maxime intentus cum omnibus pacem facere factamque fideliter obseruare, superbis resistere, pacificos quasi filios confouere. Sicque breui tempore tota ciuitas ueluti de magnis tenebrarum squaloribus exiens ad lucem deuenit. 5Tunc illa cruenta et orribilis discordia, quam supra descripsimus, sopita est. Nam filii Vitalis cum parentella Duimi contractis inter se conubiis pacem perpetuam tenuerunt. Sclaui etiam, qui

discordia, quam supra descripsimus, sopita est. Nam filii Vitalis cum parentella Duimi contractis inter se conubiis pacem perpetuam tenuerunt. Sclaui etiam, qui inplacabiliter contra ciuitatem seuiebant assiduis predationibus laniantes eam, ad pacis concordiam reducti sunt. Tanta namque fuit eo tempore securitas intus et extra, ut numquam maior ibi memoraretur fuisse. Hoc ideo contigerat, quia potestatis metus omnes ciues in unitate constrinxerat. Omnes autem, quasi per unum funem trahentes, robur ciuitatis integrum conseruabant nec erat ausus quispiam ciuium priuatas amicitias seu

ciuitatis integrum conseruabant nec erat ausus quispiam ciuium priuatas amicitias seu inimicitias cum extraneis facere, sed qui erat amicus publicus a singulis amabatur; quem uero ciuitas pro inimico habebat, quasi omnium hostem omnes insequebantur. 6Et hoc ceu miraculose eo tempore contigit, ut duo implacabiles hostes Spalatensium uiuendi finem facerent, uidelicet Tollen de Chulmia et alter Tollen Politianus, qui nunquam poterant cum Spalatensibus pacem habere. 7Per idem tempus, anno domini millesimo CCXXXVIIII die tertio intrante mense Iunio, facta

qui nunquam poterant cum Spalatensibus pacem habere. 7Per idem tempus, anno domini millesimo CCXXXVIIII die tertio intrante mense Iunio, facta est eclipsis solis mirabilis et terribilis. Totus enim sol obscuratus est et tota serenitas aeris obtenebrata est. Et quasi noctis tempore stelle apparuerunt in celo et quedam maior stella micabat iuxta solem ex occidentali parte. Tantusque pauor in omnes incubuerat, ut uelud amentes huc illucque clamando discurrerent mundi finem adesse putantes. Erat autem dies Veneris luna tricesima. Et quamuis solis iste defectus per totam

omnium bonorum mobilium et immobilium. Soluit unusquisque de centenario tria fuitque summa totius collecte quasi quatuor milium ypperperorum. Ex hac pecunie collatione expedita sunt debita communitatis, et redempta fuerunt uasa aurea et argentea, que de thesauris ecclesie suscepta a longo fuerant tempore pignorata. 3Nempe uir catholicus ecclesiam et ecclesie ministros in magna ueneratione habebat. Si quando a peruersis et malignis ciuibus ad ipsius aures persuasio sacrilega contra clericos fieret, ut in depressionem clericalis priuilegii aliquod eis commune seruitium

malitiam malis cernebat obesse. Multi namque ex habilitate sue nature fierent boni, sed ex impunitate criminum efficiuntur mali. E contrario uero quidam ex quodam temeritatis impulsu fierent mali, qui timore penali discunt fieri boni. 4Voluit autem Garganus, ut non solum suo tempore, sed etiam inposterum Spalatensis ciuitas iusto moderamine regeretur. Fecit ergo quoddam uolumen fieri, quod capitularium appellauit, in quo iussit conscribi omnes consuetudines bonas quas ciuitas habuerat ab antiquo, superaddens multa alia iura, que uidebantur necessaria in actibus

refrenare ualeret uocatisque non multis ex ciuibus cepit cum eis secrete tractare et eos inducere, ut bellum Deo gratum et hominibus in Almisanos inferrent. Et quamquam cerneret quosdam in facto huius negotii uacillantes nec assensum pleno corde prebentes, ardebat tamen eius animus aliquod suo tempore Deo prestare obsequium, si Dei inimicos disturbare et insequi conaretur. Tanta enim desiderii auiditate in eorum ferebatur perniciem, ut cum esset in omnibus circumspectus, non satis consulte, ut uidebatur multis, in bellum processit. Nam antequam sufficientem preparationem lignorum atque

non satis forent ad bellum habilia, nauigauerunt et applicuerunt ad insulam Bratiam. Et recensitus est numerus naualis exercitus, et inuenti sunt ex Spalatensibus fere mille ducenti armati. Dederunt autem Tragurienses auxilium, sed pigrum satis et tenue. 3Tenebant autem eo tempore insulas Faron et Bratiam Pribislaus et Osor, filii Malducis de Almisio. Tunc potestas misit ad insulanos precipiens, ut statim ad eos accederent, et spreto dominio Almisanorum recipiant dominium Spalatensium. Illi autem ualde gratanti animo accesserunt et iurantes omnimodam subiectionem

omnia bona Almisanorum, que erant in insula, greges, armenta et sata et uniuersa, que pertinebant ad ipsos. Que omnia receperunt Spalatenses et transposuerunt ea in terra, alia in Appuliam uendenda miserunt, alia in eadem insula custodiri fecerunt. Osor autem, qui erat comes eiusdem insule, eo tempore aberat, Almisani uero armatis clanculo lignis nauigauerunt latenter ad insulam et inuaserunt quatuor barcusios Spalatensium, qui erant missi ab exercitu ad aliud insule caput. Verum tamen nec unum hominem capere potuerunt. Tunc potestas, relictis ad custodiam insule duobus nobilibus uiris,

cum exultatione ad propria remearunt. 8Sed benedictus Deus, qui non in longum passus est tanti sceleris dormire uindictam, die namque tertia iterum multiplicatis suarum apparatibus copiarum exierunt ab Almisio et nauigauerunt ad insulas occupandas. Et primo quidem medio noctis tempore applicuerunt ad Bratiam et exeuntes de lignis optime se armarunt. Et exstruentes aties ascenderunt summo diluculo ex orientali capite et adhuc soporatis hominibus repente irruerunt in uicos capientes homines, predas rapientes, domos ignibus concremantes. 9Et ecce rumor

ciuitatem maximam Christianorum, nomine Susdalium circumdantes obsederunt et obsessam diu non tam ui quam fraude ceperunt et destruxerunt regemque ipsius, nomine Georgium, cum magna multitudine sui populi neci dederunt. Inde autem uersus Hungariam proficiscentes obuia queque uastabant. Eo autem tempore, anno uidelicet incarnationis millesimo CCXLI sexto die intrante Octobri, die dominica, iterum factus est solis defectus totusque aer obscuratus est, fuit orror magnus in omnibus, uelud in ea ecclipsi, que facta est tertio anno precedente, ut supra tetigimus. 2Igitur cum

immoderatis delitiis delectari. Quod enim aliud erat iuuenilis etatis studium, nisi polire cesariem, cutem mundare, uirilem habitum in muliebrem cultum mutare? Tota dies exquisitis conuiuiis aut mollibus expendebatur iocis. Nocturnos sopores uix hora diei tertia terminabat. Cuncta quidem sue uite tempora in apricis siluis et amenis pratis cum uxoribus transigentes non de bellorum strepitu cogitare poterant qui non seria sed ludicra cotidie contrectabant. At uero, quibus erat mens sanior, feralibus nuntiis excitati pestifere gentis metuebant incursum. Quam ob rem regem et principes crebris

Estote itaque cauti, ne forte subitanei et improuisi irruant in uos! Tunc Colomannus rex armatis suorum cuneis e castris processit, quem secutus est Hugrinus archiepiscopus cum agmine suo. Erat enim et ipse uir bellicosus et ad pugnandum satis promptus et audax. Venerunt autem medio noctis tempore ad predictum pontem. Et ecce iam pars quaedam hostium ultra transierat. Quos uidentes Hungari statim irruerunt in eos et satis uiriliter pugnantes cum eis plurimos trucidauerunt, alios uero urgentes ad pontem in flumen submergi fecerunt. Et positis custodiis ad caput pontis, cum magna

potestas et nobiles Spalatenses ad dominam accedentes multa precum instantia exorabant eam, ut mansionem ciuitatis aspernari minime dignaretur sed non acquieuit regina. Spalatenses tamen multis eam afficientes honoribus crebris exeniis et donariis eius curiam frequentabant. 5Eo tempore Colomannus rex ad Dominum feliciter de hac luce migrauit. Fuit enim uir pietate magis ac relligione preditus quam in administrandis publicis rebus intentus. Sepultus est autem in loco fratrum predicatorum apud Cesmam, latenti mausoleo infossus. Etenim gens nefandissima Tatarorum sepulchra

XL. De obitu Guncelli 1His ita gestis, regina adhuc considente in castro, Guncellus archiepiscopus ab hac luce migrauit. Vir senex et plenus dierum et ipse prefuit Spalatensi ecclesie annis uiginti duobus. Hos autem episcopos eiusdem ecclesie suffraganeos suo tempore consecrauit: Nicolaum Scardonensem quo defuncto alium ibidem consecrauit episcopum nomine Bartholomeum. Fuerunt autem ambo isti de Spalatensi ciuitate assumpti. In episcopatu Farensi consecrauit Nicolaum, qui erat canonicus Spalatensis. In episcopatu Seniensi consecrauit Borislaum, quo

diebus coadunato capitulo et clero ecclesie Spalatensis factus est tractatus de pontifice subrogando. Tunc laycali importunitate et maxime Gargani annisu, modesto tamen et discreto, facta est ellectio de domino Stephano, Zagrabiensi episcopo, in Spalatensem archiepiscopum postulandum, qui tunc temporis Spalati morabatur. Erat autem episcopus ipse in auro et argento locuplex ualde, aliis etiam diuitiis opulentus. Mundana pompositate largus et curialis benignum se omnibus et affabilem exhibebat. Totus enim extolli fauoribus et efferri hauris popularibus cupiebat. Regressus autem Zagrabiam

locuplex ualde, aliis etiam diuitiis opulentus. Mundana pompositate largus et curialis benignum se omnibus et affabilem exhibebat. Totus enim extolli fauoribus et efferri hauris popularibus cupiebat. Regressus autem Zagrabiam misit ad Romanam sedem pro sue postulationis expetendo assensu. Sed tunc temporis mortuo bene memorie Gregorio papa, facta est dissensio inter cardinales ita, ut subrogatio summi pontificis foret ferme biennio protellata. Sic ergo causa electionis ipsius episcopi toto illo tempore indeterminata permansit. XLI. De seditione apud S.

autem Zagrabiam misit ad Romanam sedem pro sue postulationis expetendo assensu. Sed tunc temporis mortuo bene memorie Gregorio papa, facta est dissensio inter cardinales ita, ut subrogatio summi pontificis foret ferme biennio protellata. Sic ergo causa electionis ipsius episcopi toto illo tempore indeterminata permansit. XLI. De seditione apud S. Stephanum 1Interim autem Garganus completo regiminis sui triennio ad propria repedauit. Spalatenses uero fecerunt potestatem quendam iuuenem de domo Vegliensium comitum, nomine Iohannem. Hic,

repedauit. Spalatenses uero fecerunt potestatem quendam iuuenem de domo Vegliensium comitum, nomine Iohannem. Hic, quantum sibi dabatur scire, per Gargani uestigia gradiens rem publicam gubernabat, sed etatis fluide mobilitate lasciuus facile ad inscitiam flectebatur. 2Eo tempore uacante monasterio sancti Stephani rogatus est Thomas archidiaconus et capitulum, quatenus illuc accedentes de subrogatione abbatis cum eiusdem loci fratribus prouiderent. Archidiaconus ergo, associatus capitulo uniuerso, ad monasterium perrexit. Et cum bono zelo et sollicitudine debita de

cui successit Bernardus Tergestinus, uir etate maturus, sed quem assuetudo bellandi asperum effecerat et inquietum. Erat enim homo magnanimus et glorie cupidus, ad arma promptus, ad ciuile regimen tardus. XLII. De secunda captione Iadre 1Hoc tempore Iaderenses ciues, letis successibus subleuati, ceperunt animos ad insolentias retorquere et contempnentes uetera, quibus optimo statu florebant, uoluerunt noua et incerta moliri. Etenim Venetico dominatui rebellantes cupiebant se ab ipsius iugo prorsus subtrahere. Cum enim inter ceteros

cedem facientes ex eis permiserunt omnes abire. Et sic tota ciuitas capta est ferme absque ulla strage alterutrius partis. His breuiter prelibatis ad materiam redeamus. XLIII. De bello quod emersit inter Spalatenses et Tragurienses 1Itaque temporibus istis inter Spalatenses et Tragurienses bellum ex ea causa emersit quod Tragurienses occasione cuiusdam priuilegii, quod Bela Tragurii positus super quibusdam regalibus terris eis concessit, uolebant manus extendere ad quasdam patrimoniales terras Spalatensium, que includebantur intra

celebrata, omnes captiui relaxati sunt et discordie procella parum perquieuit. 4Sed non quiescebat soccordia popularis, quin pro reformatione concordie obtrectarent maioribus, relligiosos derisionibus et oblocutionibus insectantes. Recedente uero predicto uiro sancto modica temporis intercapedine mediante, uulnus in antiquum rediit malesana cicatrix. Nam quibusdam modicis offensionum interuenientibus causis, obtectum odium ex fictis cordibus cepit in propatulum ebullire. Natura enim feralis odii solet esse huiusmodi, ut nisi proprio pondere collidatur, nisi dampnis et

desuper imbribus quadam uiolentia comprimatur. Sed Spalatenses peccatum peccato addentes grauamen sue parti non modicum ex subsequenti facinore induxerunt. De seditione, que facta est per laycos in processu electionis archiepiscopi 1His namque temporibus predictus Zagrabiensis episcopus missa relatione ad Romanam sedem nitebatur obtinere sue postulationis assensum cum quibusdam conditionibus, quas admittere noluit dominus Innocentius, nuper ad summe sedis apostolice apicem sublimatus. Quam ob rem dictus episcopus misit Spaletum et

factum est. Nam predicti tres cameram ingresi conuocauerunt singilatim canonicos, qui erant numero uiginti et dantes eis ad sancta Dei euangelia iuramentum iusserunt, ut postponentes eas affectiones, quibus ad ueritatem dicendam sepe humanus animus prepeditur, et sine amore et odio uel inuidia seu temporali comodo exprimerent, quem magis scirent ydoneum in archiepiscopum assumi et eundem eligerent nominantes. Quod cum factum fuisset, exierunt tres iurati de camera scriptum scrutinii deferentes. Et cum eis iussum fuisset, ut quicquid singuli secreto dixerant, coram omnibus publicarent,

in episcopum ecclesie Scardonensis. Qui presentatus archiepiscopo in illis tunc partibus existenti, confirmationem ab eo suscepit secumque duxit ad metropolitanam ecclesiam consecrandum misitque et uocauit suffraganeos, cum quibus eadem erat consecratio celebranda. 19Eo autem temporis articulo infelix Hugrinus graui languore corripitur et ingrauescente paulatim morbi feruore undecimo die ad extrema uite peruenit. Sic autem contigit, ut pridie quam prima uice decoratus pallio, consecrationem eiusdem episcopi celebrare uolebat, cum eodem pallio ad tumulum est delatus et

prosequendum electionis negotium ad domini pape curiam nuntii quererentur, uix inuenti sunt duo, qui hoc onus assumerent: Desa Corui canonicus et Dragus nepos Sabaci, Spalatensis ciuis. Adeo uidebatur omnibus graue et periculosum usque ad Gallias pergere, quia dominus papa Innocentius Lugduni eo tempore morabatur. Propter discordiam siquidem, que inter ecclesiam et Fredericum imperatorem agitabatur acriter, grande uiarum discrimen illuc pergentibus imminebat. 2Tunc predicti nuntii iter arripientes, abierunt per Lombardiam cum multa cautela. Illuc tandem peruenientes et

mitteret Apulum quemdam de partibus Beneuentanis, Rogerium nomine, ex oppido, quod Turris Cepia uocatur. Fuerat autem clericus, capellanus cuiusdam cardinalis Iohannis Toletani, quem frequenter pro suis et ecclesie negotiis procurandis in Hungariam mittere solitus erat. Idem autem Rogerius tempore Tatarorum ibidem inuentus est, et in eorum manus incidens et inter ipsos per biennium fere sub spetie alicuius uilis et pauperis serui delitescens uix euasit mortis incursum. Cum autem ad suum dominum reuersus fuisset, cepit idem cardinalis ad ipsius promotionem satis uigilanter intendere,

4Venit autem cum uiginti equitibus, cum capellanis et familia et secunda dominica de quadragesima ciuitatem ingrediens, cum magna cleri et populi alacritate susceptus est. 5Fuit autem iste Rogerius archiepiscopus uir satis industrius et in augendis rebus temporalibus multum sollicitus et intentus. Cepit autem reparare domos et cameras episcopii easque studiosius decorare. Forinsecus autem fecit cenacula et solaria trabibus et asseribus satis artificiose compacta, que magis ad apparentiam, quam ad indigentiam uidebantur fuisse constructa.

regni dyademate insignito. Venit ergo cum magno principum ac militum comitatu et in castro Tiniensi resedit. Ibique conuocatis omnibus illarum regionum proceribus habuit cum illis de predicta causa colloquium. 2Illis autem diebus contigit, quod quidam de custodibus castri Clisie tempore messium descendentes Salonam, ceperunt in aliquibus locis diripere Spalatensium fruges. Quod cum in ciuitate auditum fuisset, cucurrerunt aliqui indiscrete audacie iuuenes non ex ciuitatis mandato, sed stultitie calore succensi, quasi ad propulsandam iniuriam et uiolentiam uiolenter

ciuitatis Spalati, facta, edita et condita per nobilem et sapientem uirum, dominum Perceualum Johannis, de nobili et honorabili ciuitate Firmana, peritum in iure canonico et ciuili, honorabilem potestatem ciuitatis Spalati sub anno domini Millesimo trecentesimo duodecimo, indictione decima; tempore sanctissimi principis domini Clementis papę quinti, ad laudem et reuerentiam omnipotentis Dei et beatę Marię semper uirginis, specialiter beati Domnij martiris et sancti Anastasij, patronorum dictę ciuitatis, quorum pręsidio et defensione Spalatina ciuitas in pacifico statu gubernatur,

Spalatum Salonę quietum. Post destructionem autem Salonę principes, comites, barones, milites et alij nobiles dictę ciuitatis Salonę in insulis fugientes accesserunt prudenter ad palatium Spalatinum et ibi postmodum habitauerunt. Ex quibus Salonitanis ciuibus nati sunt Deo auctore successiuis temporibus nobiles Spalatini. Et ideo uero sunt nobiles et uera fama nobilitatis eorum, quum ortum a nobilibus habuerunt, sicut Veneti, Paduani et alij quam plures nobiles habuerunt eorum antiquam originem a Troyanis et alijs nobilibus huius orbis.

semper amauit. Isti duo uersus designant interpretationem huius nominis, quod est Perceualus. Caueant igitur inuidi detractores, ut in renouationibus statutorum nullo tempore dictum prohemium debeant immutare, sed semper pro exordio et prohemio statutorum ciuitatis Spalati debeat inuiolabiliter permanere ad memoriam sempiternam.

II. (1)
Urbi Epidauro nomen donavit et esse
Temporibus Moysis fugiens Epidaurus Aegypto
Quam signis visis perituram noverat urbem.
Quidam Romani, destructa sic Epidauro,
Bellum civile fugientes forte

Anno milleno partum post Virginis almae
Centum bis octavo, narravit pagina prisca. (6)
Tempore post multo, quo praesidente tribuno
Iudice Basilio Ragusa quo regebatur,
1159 Centum anno mitte nostrae currente salutis
Quinquaginta novem, etiam voluntate divina

honorabile corpus
Prophetae, qui dixit: Vos rogo, fratres, audite:
Nunc, Deus, dimitte servum tuum in pace;
Quod sancti Viti cum honore locarunt in aede.
Incognito sic nomine, multo tempore stetit
Vsque Leonardi tempus archipraesulis: inde
Nobili Damiano Zade narravit proprium nomen,
Quem et curavit caecum et a phantasmate mutum:
Sum Simeon, dicens, qui Christum

Quem Virgo peperit et post partum Virgo permansit.
Post modicum tempus translatum in Virginis aede,
Telluris arcano est sub altare maiori
Temporibus nostris, qui fecit miracula multa.
Postea requirunt tanto claritatis ardore
Pro quadam causa suum revisere corpus.
Multorum obitus stetit sententia patris,
Qui procul dubio

OBSIDIONIS IADRENSIS LIBRI DUO Liber primus 1. Prologus Domine, quid multiplicati sunt, qui tribulant me? Multi insurgunt aduersum me. Resonare audeo, tipo dicam, quoniam homo qui uanitate temporali est resancitus ac ponderosus uitiorum sicut ouis absque gubernatione in uico errasse iudicatur non recolens, ubi corruat finis eius. Tenebratus mente dicitur, salubre consilium penitus ignorans lippusque uisu proximum, ymmo ad suprema suum intuitum dirigere non atemptat. Dauid equidem

et quondam in extasi sue mentis positus uerba in principio proposita titubabat: Domine, quid etc. Uti reuera ipsum elegicum carumque, manu forti denodatum, tripartitam aut alegoricam presignat censuram. Iadera utique, quę tantis ignominiis et molestiis Venetorum multo iam temporis profluxo curiculo extitit dirissime cepsitata, quod non solum mamonam temporalem, quam homines presenti seculo ducunt uitam, consumere nitebatur, verum etiam, quod deterius est, corpore et uita cupiebat priuare, decus nec gloriam

Uti reuera ipsum elegicum carumque, manu forti denodatum, tripartitam aut alegoricam presignat censuram. Iadera utique, quę tantis ignominiis et molestiis Venetorum multo iam temporis profluxo curiculo extitit dirissime cepsitata, quod non solum mamonam temporalem, quam homines presenti seculo ducunt uitam, consumere nitebatur, verum etiam, quod deterius est, corpore et uita cupiebat priuare, decus nec gloriam recolens, sed eas procul a se abiiciens tanquam iustitiam suffocans atque studiosam politicam, quam summus Monarcha

non minimus, qui diuina similitudine formatus ac eius fuerat gratia illustratus, visione decora est perpetuo priuatus ac in abissum est precipitatus. Igitur, Iadera, non uales illud elegicum metrum regis Dauid resonare. Debuit enim tam horum, quam illorum nimio librante onere uitiorum grandem tempestatis rabiem excitare. Derelinquat ergo impius uiam suam et Deus ipsius miserebitur, reuertatur ad Dominum, et gressus sui prosperentur in sempiternum. 2. Epistola auctoris ad illum, pro cuius rogatu presens opus est editum Uictorie

sincero uestro scripto crebrius auxistis flagitandum, ut motionis casus et condecens memorate nostrę patrie discordiasque habitas inter emulos seriatim uobis segniter festinarem legare. Secundo, ne tam horrendus excessus per Venetos exactus in prolixitate defluat temporis, sed ut posteris eorum crudelitas reminiscentię comendetur, curaui actus militiam agonesque partium per capitula singillatim et distincte in his scriptis pertractare. Explicit prologus et epistola. 3. Incipit pars

sermone, hec uerba ipsi nuntio est prolocutus. Responsio regis Legationum fidelitatis efficaciter informati, quamuis genitor, filius Neliptii nostram gratiam immeruerit ac- ceptare, cum ipse prolixo iam tempore nostre Mayestati plurimum extitit infidelitate occupatus, nihilominus nos beniuoli, qui ad nostrum accedunt solium, ad apicem honoris sublimare ac illos, pro quibus tantum nobis premonstrasti fidelitatis signum, non ut dignos interitu, sed tanquam adoptionis filios et subditos

potestati. Et accipiente dicta comitiua itinere, cum incolumitate peruenit in fines Bihach, ibi castrametatus est fere per decem et octo diebus. Omnes Slaui sublimes, mediocres et infimi aduentum regis intelligentes, timuerunt quippe, necnon ciuitates maritime, quas tunc temporis Venetorum potentia gubernabat, vehementer conceperunt formidinem, atque ad eum omnes Croati preter tantum duos, quos confestim nominabo, transmearunt debitam reueren- tiam impendentes ac claues castrorum cunctarumque suarum uallationum et

eis recipiens Tnini oppidum cum suis pertinentiis, quod et ipse rex suo nutu feliciter regit et gubernat. Eidemque Iohanni prefatus rex pro brauio quandam diocesim in Cetina premiauit, preterquam tria castra idem rex nequiuit possidere, videlicet Ostrouicam, Clissam et Scardonam, tunc temporis eo, quod comes Paulus Banich seu generationis Subichieuich, cuius brachio oppidum Ostrouice manutenetur, nec non comes Mladinus generationis eiusdem, cuius mandato Clissa et Scardona protegitur, rebelliones sacro imperio ac eius inspirationem adinuicem contra prefatum regem conficientes

rogamus fidelitatem uestram quam clare potest cognoscere benignitatem nostram, nostri dominii, quę tota est disposita ad conseruationem nostrorum fidelium qualiter circa honorem et fidelitatem uestram conseruandam, taliter et sic prompte uos gerere debeatis, quod apud nos possitis omni tempore gratiam promereri, quam inuenietis semper promptam et paratam in omni auxilio uestro et succursu, sicut fuerit oportunum, ad quod solicite uigilamus. De nouis autem per uos comitem significatis uestram prudentiam comendamus mandantes, ut occurentiam continue de die

comendamus. Nos ergo circa conseruationem et defenssionem ciuitatis uestre personarum bonorumque uestrorum, prout operibus et inditiis manifestis audire plenius potuistis, totis uiribus anhellamus tamquam illi, qui statum uestrum prosperum uelud proprium omni tempore peroptamus. Datum in nostro Ducali palatio die XVIII Iulii, XIII Indictione. Quinta epistola Andreas Dandolo, Dei gratia Venetiarum et Dalmatię et cetera ut supra prima epistola, salutem et dilectionis

galleis et aliis togis armorum in signum fidelitatis insigne cum mixtis coloribus epigramant et depingunt. Cumulatur exercitus iussu regio in suffragio Iadertinorum, cuius dux banus Bosnensis nomine Stephanus, heretice prauitatis alumnus, prout et eius regio tali errore a prolixitate iam temporis asseritur et, prout rei est veritas fore mandata, est prefectus. Congregataque ipsa militia in multo cuneo nominatus dum suum iter aripuit imperio regis, cępit deambulare in tutelam Iadrę lento gressu eo quod Veneti animi (quod est naturale) impleuerunt aurea ęra. Secundum

frater Marinus pro parte regis ipsis Iadertinis paginam sua secreta munitam impressione reportauit continentem in effectu, qualiter ipse rex reputat Iadertinos inter electos fideles, ac viriliter contra inimicos regis persistant, cum exercitus presidium eis prebet et in modico temporis spatio Christi gratia opitulante erit eos liberaturus. Ac comitem Gregorium Curiatii pro quo ciues regi supplicauerant, habere eundem regię celsitudini comendatum, non fore dignum ad sui gratiam assumere, cum ipse pluribus vicibus solio regio

siquibus obuiant insulanis, mucrone membra mutilant et occidunt, sponsionem cum fiducia minime recordantur, nulla misericordia mouentur, ultraquam quadraginta viros insulanos lętali ictu interimunt. Illosque duos castellanos captiuatos Venetias transmittunt, quorum vnum aliquo tempore retroacto sanum ad patriam conduci fecerunt, reliquum usque ad executionem operis in duro carcere cum reliquis captiuis nexauerunt. Stipendiarios oppidi cum salute custodiunt Venetiasque captiuatos deducunt. A meridie inchoauit pugna et vsque ad solis occasum

transitum properabant. Fit etiam defectus ac penuria subtilium alimentorum appetentium morbo languido. Nihilominus tantus ac tam intimior amor ac Iadertinorum fiducia erat prefixa et in eorum mentes stabilita in Lodouico, ipsorum rege, quod tunc temporis potius eligerent fame, siti ac vita priuari quam Venetorum principatu subiugare se velle. 22. De triumpho quem Iadertini habuerunt de quodam trabucho confecto in quodam nauigio appellato maranum Sane igitur obsidentes

coronę impensa et, ut firmiter credimus, impendenda constantes sitis viriliterque perseuerare velitis et studeatis, nos enim pręsentibus promittimus comunitatem vestram quoad vobis insultantes et rebellantes cum gente nostra et pro potentia nostra vos defenssabimus et protegemus. At tempore in proximo, quo commodius poterimus, contra vestros ęmulos propria persona ob defenssionem vestri, Deo coadiuuante, properabimus. Medio tempore, quotiens necesse fuerit, de vestro statu litteratione et per nuntios, ut exinde certius instruamur,

comunitatem vestram quoad vobis insultantes et rebellantes cum gente nostra et pro potentia nostra vos defenssabimus et protegemus. At tempore in proximo, quo commodius poterimus, contra vestros ęmulos propria persona ob defenssionem vestri, Deo coadiuuante, properabimus. Medio tempore, quotiens necesse fuerit, de vestro statu litteratione et per nuntios, ut exinde certius instruamur, nos opurtunius informare velitis. Tamen preter hoc statum communitatis vestrę numquam de secretario cordis nostri excidere dubitetis.

nostris, et consequenter modo nobis cum effusione sanguinum et multis periculis vestris obseruastis. Pro quibus magnis fidelitatibus vestris regalem gratiam et dilectionem condigne meruistis, et petimus, vt ipsam laudabilem fidelitatem vestram, quam multo tempore tenuistis et diseruastis, modo in fine non uioletis et gloriosa vestra merita non perdatis, sed viriliter Venetis, nostris et vestris inimicis, resistatis et subdere uos non debeatis. Nam nos id, quod per priores litteras nostras vobis promisimus, totaliter et omnino adimplebimus,

et qualiter Iadrenses expectant regem Cum autem Iadertini Deo iustissimo largiente victoriam de antiquis serpentibus sic triumphanter sese asportauerant, in multa elatione cordis sunt erecti ignorantes frameam bisacutam, quam enauanter animam scilicet et corpus in breui temporis spatio dolore debebat penetrare. Quod si misericordia diuina, cui nihil occultum nihilque absconditum est, sed omnia suo conspectui nude presentantur, eis dispensasset ac eis notum fecisset amaritudinem intrinseci cordis, quam supportare

perspicacitate decoratus, qui libraret lancem in corde nec in humano sensu quiescere potest tam ingentem Iadertinorum iocunditatem? Iam Iadertinis lata et spatiosa uia conceditur, tuti gradiuntur, iam repellitur a Iadra spernibilis penuria omnique bono fęcundatur. Sed in breui tempore durabilis, nec plus constantiores in regis fidelitate persistunt. Nunc firmiores contra Uenetorum potentiam assumunt uires, nullus preteritarum reminiscitur calamitatum, quilibet credit a tyrranico liberari imperio. Rectoresque ciuitatis cum

penes sticatum adherere, aliqui trabuchos mirabiliter exercent et aliqui turres seu inimicorum propugnacula accendere procurant et quamplures balistarum et spingardorum properant opponere. Sed iam Veneti pręparati sicut illi, qui nouerant temporis dispositionem, ascenderant sua edificia, certamen mirabiliter officiant, obstant uiriliter hostibus, copiosos ex ipsis vulnerant et ex opposito isti asperius imprimunt et repellunt et in tantum superant, quod tres turres seu propugnacula relicta intuita sunt nec super ipsis

conflatus, nimia atra condensatio, extitit in hostium sticato vaporatus et tantum auctus, quod flamme incendium terribili sagacitate ex se euomuit et per diuersa loca bastidę spaciari cernebatur, quod plusquam ipsius medietas sticati exusta affirmatur et, nisi tunc tranquilum temporis ether extitisset, nil mirum, quin totum in cinerem fuisset redactum. Vltra centum aureorum milia habitatores eiusdem perpessi sunt. Et dum pyr sui officium exerceret, conciues Iadertini coniectarunt sub industrie zelo uel dolositatis specie

eum prestolari, donec venissetis. Quapropter dictum monachum informauimus, qui vobis seriem enarabit per totum. Valeat Magnificencia vestra cum augmento prosperitatis nunc et semper! Data Iadrę, die nono intrante Septembris. Nullusque iurisdictionis temporalis propter quorundam nobilium interpositionis obstaculos ausus fuit in ipsum abbatem et eius collegam extendere manum, sed vsque consumationem discordię captiuus mansit. 17. De quadam iustitia et agone hostium, in quo

resurexit. Non paruum anathema supernę predestinationis in ipsos irruit eorum exigente scelere. Illi, quanta splendide conuiuabantur, qui alebantur vsque ad saturitatem arietum intesticulatorum pro numis paruis ęreis, sub hora qualibet minima mensura falerni tempore felici terno numismate, integer leporis artus vno et semis argenteo, nam triceni erei minimum valebant argenteum. Nec de micis de mensa cadentibus diuitis cupiebant refici et lympha purissima loco Bacchi pitisant nec valentibus alio naturali motiuo huic

elegantiores ac nobiliores ciues Venetias debere celeriter adire, qui sexto Kalendas Februarii ad locum eis constitutum suum iter in galleis Venetorum arriperent. Fit grandis meror in vrbe, fit priuatio tantę nobilitatis, quę in ipsa tempore felici vigebat. Vbi nunc eorum palia muricis coloris, vbi eorum indumenta variis suffulta cutibus? Certe faciliter respondetur: sicut elegerunt et quale semen seminarunt, hoc eligent et metent. Habent enim asperrimum camum, qui eorum fastum vsque ad ima protrahet. Aquiescere

hoc eligent et metent. Habent enim asperrimum camum, qui eorum fastum vsque ad ima protrahet. Aquiescere minime insani et vltimi oratores consilio Sapientis voluerunt dicentis: Numquam credas inimico reconciliato. Hoc est illud frenum, de quo miserabiles Iadertini a multo iam elapso tempore formidarunt, hic est ille biceps mucro non solum corpus corruptibile sed etiam animam inmortalem videtur et epar infelicium pertransisse. Quam cito iuramentum ipsi Veneti infringerunt, ac si sine lege vt Caldei vitam ducerent, non ęquum videtur tam stupendum nouum per eos

Slavi, nobilem nepotem banorum,
Largam vestram copiam pacis et honorum.
Sic preces altissimo date creatori
Quod ipse misericors parcat peccatori.
Hic annorum domini sub cursu milleni
Trecenteni insuper atque quadrageni
Octauo sub tempore traditus et limo
In Calendis Madii mensis die primo.
Cum bona sui memoria mors ipsum voravit
Deo reddens animam hic mox expiravit.

Caput XV. De Origine Civium Civitatis Spaleti. Sciendum est igitur quod Civitas Spalatina contraxit originem a famosa et antiqua ac Nobili Civitate Salonae, quae Salona fuit tempore Trojanorum, et dominabatur totam Dalmatiam et Croatiam usque in Vngariam et dicitur per historias, et Chronicas antiquas ipsam Civitatis Salonae tempore sui status dedisse ad destructionem Trojanorum contra Regem Priamum in

contraxit originem a famosa et antiqua ac Nobili Civitate Salonae, quae Salona fuit tempore Trojanorum, et dominabatur totam Dalmatiam et Croatiam usque in Vngariam et dicitur per historias, et Chronicas antiquas ipsam Civitatis Salonae tempore sui status dedisse ad destructionem Trojanorum contra Regem Priamum in subsidium Graecorum galeas armatas numero LXXII. nam Spaletum secundum veram etymologiam, et interpretationem nominis ipsius Civitatis dicitur proprie Spaletum

versiculus Palatium laetum Spalatum Salonae quietum . post destructionem vero Salonae a Totila Duce Polonorum, Principes, Comites, et Barones, et alii milites Nobiles dictae Civitatis Salonae ad Insulas fugientes, et ibidem aliquo tempore permanentes, postea major pars Nobilium Salonae accesserunt prudenter ad aedificium, et Palatium Diocletiani Imperatoris Romani quod constructum erat pro Regia Aula prope Civitatis Salonae quod Spalatum appellare caeperunt, et ibi

aqua et serena ad bibendum circuibat totam Civitatem Salonae, et consolabatur omnes ibi stantes in ea. Et usque Spaletum per conductos discurrebat, fuit impositum ipsi nomen fluvii Iader. Licet igitur quod Civitas Spaleti sit depressa in temporalibus, tamen in spiritualibus superat, et excellit omnes Civitates de Dalmatia honore, et dignitate, eo quod Archiepiscopus Spalatinus vocatur Primas totius Dalmatiae habens sub se suffraganeos suos

et Dalmitensem. qui tenentur ex vinculo Sacramenti obedire ipsi Archiepiscopo, et respondere Ecclesiae Metropoli Spalatinae et venire omni anno ad festum Sancti Domnii ad Ecclesiam praedictam salvo justo impedimento, quia antiquo tempore Salonitanorum Salona habebat suffraganeos XXIIII. Episcopos omnes de Dalmatia superiori, et inferiori, respondebant ipsi Ecclesiae Metropolitanae Spalatensi et obediebant jure Metrico, sed propter invidiam Clericorum et Civium

de Nassis et ser Cosa de Begna per consilium sapientum Iadrae ad contirmandam dietam concordiam cum ipsis dominis episcopis, pro parte nostrae communitatis. Die sabbati penultimo mensis novembris Segniae obiit comes Anz, tunc temporis Sclavoniae et Chroatiae banus, et die lunae sequenti sepultus fuit ibi apud fratres minores. 1394 Die 27. mensis ianuarii in Iadra in domo illorum de

die duobus ipsorum captivorum, ser Ballio filio Damiani Tutnich et filio Lucae Leonis de Iadra eruerunt oculos. Die 11. mensis aprilis, scilicet die sabbati, vigilia dominicae Palmarum, inceperunt canonici in civitate Iadrae, tempore reverendissimi in Christo patris, domini Petri de Matafaris, archiepiscopi iadrensis, qui eos primo constituit et duodecim eorum in ecclesia sua cathedrali die praedicta solemniter pronuntiavit. Die

16. mensis ianuarii, recepi a eodem ser Paulo de grano quartas 150 ad rationem solidorum novom, pro singula quarta. Die veneris 5. mensis martii data fuit a generali consilio mihi soli libertas, toto tempore offitii mei, in praedicto comitatu posse condemnare ultra statuta Sibenici et bannire omnes malefactores pro libitu voluntatis. Die 15. mensis martii expuli a Sibenico duos Spalatenses populares praedicta auctoritate,

ducentum. Die 5. mensis aprilis in generali consilio creati fuerunt quattuor nobiles qui una mecum et cum curia provideant de iactu fiendi inter portas portus Sibenici, data et concessa eis omni auctoritate de dicto loco et tempore, faciendi praedictos iactus, dissicandi tantum quantum videbitur eis et die crastina videlicet sexto praedicti mensis ivimus cum domino Thoma Thomasevich, Andrea Iurani et Nicolao Todosii iudice sibenicense et cum dietis quattuor provisoribus, videlicet ser Stephano Dragani, ser Cipriano

legatione. Dio 11. mensis aprilis relegavi quinque personas de Sibenico, videlicet ser Nicolaum Dissori et ser Discottam Nicole in Tragurium, ser Thomam Iurich in Brach, ser Damianum Nursiae quo vult, et hoc sine praefixo tempore ad nostri beneplacitum. Die 12. mensis aprilis proclamavimus per civitatem, quod nullus Spaltensium intrinsecorum audeat et praesumat accedere Sibenicum sine licentia et permissione nostra

In festo Sancti Nicolai, scilicet die 6. mensis decembris, amputatum fuit caput in platea Iadrae Antonio sartori pro eo, quia tractaverit cum Angelo quondam Nicolai cimatoris et quibusdam aliis forensibus, interficere nobiles Iadrae, et hoc fuit tempore regiminis dominorum Ioannis de Victor, Cosae de Begna et Luciani de Georgiis. 1402. Die sabbati 7. mensis ianuarii, captum fuit in consilio generali

Grisogonis extra districtum Iadrae per 50 milliaria et per tempus unius anni, qui die crastina, quae fuit dominica Palmarum 23. eiusdem mensis, quia sic sententiatum fuit et determinatum per ipsos dominos rectores, recessit a Iadra in exilium. Tempore primiveris paucissimae hvrundines venerunt ad partes nostras, et illae quae venerunt per plures dies ante tempus consuetum transfretaverunt ultra mare, et ubi aliis temporibus bis ante recessum nidificabant, tunc semel. Die

quia sic sententiatum fuit et determinatum per ipsos dominos rectores, recessit a Iadra in exilium. Tempore primiveris paucissimae hvrundines venerunt ad partes nostras, et illae quae venerunt per plures dies ante tempus consuetum transfretaverunt ultra mare, et ubi aliis temporibus bis ante recessum nidificabant, tunc semel. Die lunae 7. mensis aprilis, religiosa domina Francischina de Zivalellis, abbatissa monialium Sancti Nicolai monialium de Iadra, obiit et cras die sequenti sepulturae

Insula Bracia iacet inter insulas Pharam et Soltam et inter Spalatum et Crainam, primordiae cuius ambitus non excedit octoginta miliaria. Habet spaciosas valles et portus frequentes et sylvis, montibus est tota cooperta, unde multitudo magna animalium, caprarum et ovium etiam a vetustis temporibus. Omnes habitantes sunt catholici praeter una familia, quae huc ex Cephalonia appulit, et non excedunt sex milia. Fructus eius consistunt in animalibus supradictis, in mele et vino et ficis. Est autem parva in quibusdam terrenis. Rex noster est Uladislaus, Hungariae,

Gradatium et Podgracischie. Sui primi habitatores, ut excerpsi ex aliquibus membranis, fuerunt Graeci, qui destructa Troia applicuerunt ad hanc insulam. Multi, et Stoissa archipresbyter scripsit, quod hi Graeci fuerunt ex civitate Ambraciae, et ideo insula Bracia fuit appellata. Progressu temporibus hi Graeci aedificaverunt civitatem Braciae, quae vulgo nominabatur Scripea, hodie Scrip, quae postea habitata fuit a Romanis, dominatoribus mundi, postquam in sua potestate redigerunt Salonam cum tota Dalmatia, in qua Post multis temporibus regnante imperatore Iustiniano hanc

et ideo insula Bracia fuit appellata. Progressu temporibus hi Graeci aedificaverunt civitatem Braciae, quae vulgo nominabatur Scripea, hodie Scrip, quae postea habitata fuit a Romanis, dominatoribus mundi, postquam in sua potestate redigerunt Salonam cum tota Dalmatia, in qua Post multis temporibus regnante imperatore Iustiniano hanc civitatem, ut legi in codicibus antiquis, quaedam gens barbara Gothica destruxit et suos cives partim interfecit et partim duxit captivos, quae barbara gens multum sanguinem profudit in nostra Dalmatia et destruxit multas civitates, loca et castella,

Diocletiani, ex quo hodierna civitas extat Spalati, et multi tam nobiles quam populares remanserunt in hac insula, nec voluerunt ire cum illis, nec exponere se in faucibus gentis barbarae. Tunc unanimiter reaedificaverunt antiquam civitatem Braciae, facta inter eos hac conditione et lege, usque ad tempora praesentia observata, quod qui erant nobiles in Salona et in Epetio, fierent et in hac, et qui erant populares et subditi in illis civitatibus, fierent et in hac insula. Ex illis praesentes nobiles trahunt originem et sunt veri nobiles, quia proveniunt ex antiquis nobilibus illustrium

Bracianos in sua potestate retinerent, illorum civitatem destruxerunt et sic Braciae civitas secunda vice destructa fuit. Haec civitas erat fortis et bene munita, et in praesenti extant reliquiae moenium, turrium ris inscriptiones et alia signa eius magnificentiae. Usque ad haec tempora hi nobiles eam deplorant et ob id et alia damna Narentanos freguenter latrones et maledictos vocant. At illi nobiles cives post destructionem civitatis convenerunt ad oram maritimam, vulgo Splagiam, versus insulam Pharam, et ibi ob defensionem sui construxerunt quoddam oppidum et castellum,

acuit auditoris, mentem illuminat, animum clarificat et id quaeque penetralia diuine humanaeque rationis sano intellectui et accurate considerare studenti viam pandit et quasi quibusdam clauibus operta recludit. Quid plura? paruo tempore didici quae attingere secundum communes philosophantium vias magno tempore studioque fuisset opus. His itaque occupatum tibi me non scripsisse pateat non quod tui fuerim immemor, cum caritate, beniuolentia, amicitia firmissima, zelo honestissimo ita nectamur quod

humanaeque rationis sano intellectui et accurate considerare studenti viam pandit et quasi quibusdam clauibus operta recludit. Quid plura? paruo tempore didici quae attingere secundum communes philosophantium vias magno tempore studioque fuisset opus. His itaque occupatum tibi me non scripsisse pateat non quod tui fuerim immemor, cum caritate, beniuolentia, amicitia firmissima, zelo honestissimo ita nectamur quod neque temporis cursus neque locorum distantia animos tam coniunctissimos ualeat separare. Parce

didici quae attingere secundum communes philosophantium vias magno tempore studioque fuisset opus. His itaque occupatum tibi me non scripsisse pateat non quod tui fuerim immemor, cum caritate, beniuolentia, amicitia firmissima, zelo honestissimo ita nectamur quod neque temporis cursus neque locorum distantia animos tam coniunctissimos ualeat separare. Parce igitur, obsecro, si tibi hactenus mei praesentiam tam diu non exhibui et cum meo commodo compensa siquid ex hac mora molestiae contraxisti. Si ab his detraho calamum,

DLIII Olympiadis anno II, Petrus, Cresii filius, Cresiavus, Jadertinus, divini iuris doctor, ac beati martyris et Jadertini patroni Chrysogoni ecclesiae venerabilis abbas, arcum, priori tempore labantem et longa patrum maiorumque incuria obscure atque indigne oppressum, proprio sumptu, hodie idibus Novembribus, ad pristinam suam faciem splendoremque restituit.

meque hortatur ut tibi magis imperem quam te exorem. Qua ex re, si temeritati mihi hoc imputes, humanitas tua et obiurganda et accusanda erit, quae mihi tantam audatiam tribuit. Et si saepenumero et opera et diligentia tua mirifice usus sim, hac tempestate vero et armis et viribus et nervis tuis utendum est: te ad hanc rem conficiendam ducem et patronum animosissimum esse vellem. Angelus de Castro iuris consultus superiori die consuluit in quadam causa: Tragurii copiam illius consilii perlubens habere vellem:

Traguriensis suo suauisssimo Mapheo Vallaresso salutem Heri vesperi humanissimę tuę litterę mihi oblatę fuerunt: quas sane tanta cum voluptate lectitavi ut, etsi ea tempestate febris dolore aliquantisper commoverer, lectis tamen tuis suauissimis litteris non parum ex illo merore me vendicavim. Quod autem scribis te magna lętitia affectum quod Tragurium diis continue secundis venerim: id crede mihi ob singularem tuam

tibi natum esse, verum et patrię, parentibus et amicis. Pluribus verbis te hortarer ut in hac sententia persisteres, nisi pro tua innata prudentia confiderem te ita facturum ut fortem virum decet. Scribis etiam rem nostram totumque litterarum ordinem dirruptum ac prostratum esse, qui superiori tempore adeo florentissimus erat ut ad eius maiestatem, gloriam ac dignitatem nihil addi posse videbatur. Dabit Deus his quoque finem! Scribis etiam plures ex nostra disciplina viros illo execrando morbo esse consumptos, sed eos non nominas; qua ex re perlubens nomina eorum scire vellem. Reliquum

20  Quippe Deum, turbante viro, metus acer habebat. 20
21  Inde dolor, facilem ducentia Numina vitam
22  Asperat, et visum misero Saturnius aufert,
23  Nec longo, infensus Divis post, tempore vixit.
24  Haud igitur cupiam cuiquam certare Deorum.
25  Sin hominum ex numero es, terrae qui munera carpunt, 25
26  Accede, ut Leti quamprimum limina tangas.

genus exquiris, sate sangvine Tydeos alti?
29  Quale genus foliis, tale et mortalibus aegris.
30  Nam folia haec rapiens sternit notus; illa comantes 30
31  Producunt silvae, frondosi tempore veris.
32  Haud aliter soboles, viget haec, nunc illa, virorum.
33  Quod si tantus amor stirpem tibi noscere nostram;
34  (Quam tamen innumerae gentes novere per orbem,)

Tantum Guarino, lingua Latina, suo. 12. DE QUODAM IACTABUNDO
1.12.1  Est quidam nostri, qui se vocat archipoetam,
1.12.2  Temporis; en titulum, Bartholomaee, novum!
1.12.3   Sed cum nunc fatui sint mille, poeta nec unus,
1.12.4  Hoc inter primum, se, reor, ille vocat.

Carminibus nostris nocet illud, Paule, notavi,
1.25.2  Quod non sunt Latiis edita consulibus.
1.25.3   Quidvis cana facit multo pretiosius aetas,
1.25.4  Rebus et a longo tempore surgit honos.
1.25.5  At tu, si quando mea legeris; esse putato
1.25.6  Prisca; videbuntur sic meliora tibi. 26.

Thespis. 171. DERIDET EUNTES ROMAM AD IUBILAEUM
1.171.1  Mille quadringentis Hyperion aureus annis
1.171.2  Adiicit haec decimae tempora Olympiadis,
1.171.3  Natus ut aeterni, qui condidit omnia, patris,
1.171.4  Prodiit intacta virgine factus homo.
1.171.5  Nunc propius quaerenda salus, et ac aethera

veris opes, aestatis carpit arator,
1.174.2  Vinitor autumni, lenta quiescit hiems.
1.174.3  Nec nisi raro capit quicquam piscator et auceps,
1.174.4  Coponis nullo tempore lucra vacant. 175. DE EODEM
1.175.1  Nec mercatori, nec nunc ego bella gerenti,
1.175.2  Nec nautae invideo, nec, Macer,

1.179.2  Protinus huc ad nos, fac precor, illa volent,
1.179.3   Nonne vides quantos moveat Fortuna tumultus?
1.179.4  Nec sperare sinat nos meliora timor?
1.179.5  Tempore sollicito tragicos deponere luctus
1.179.6  Convenit, et levibus pellere maesta iocis. 180. RESPONSIO

fallor digitis, hodie centesima nobis
1.190.10  A te dicta modo est, et puto, quinta salus.
1.190.11  At nobis esset vitam satis una per omnem,
1.190.12  Ut superent Pylios tempora nostra dies.
1.190.13  Dum queror, ecce iterum misero fers, Paule, salutem,
1.190.14  O quam te longe, Paule, valere velim!
1.190.15  Parce, precor, tenero capiti, et

frondibus Ide,
1.225.11  Quot fluvii pisces, quot sidera stellifer axis,
1.225.12  Terra feras nutrit, volucres agitabilis aër,
1.225.13  Quot segetes aestas, vernalia tempora flores,
1.225.14  Quot pater Autumnus dulces in vite racemos,
1.225.15  Humantes pluvias quot bruma novissima gignit,
1.225.16  Irrigui pictis quot abundant floribus

Alexandro, maior et ille Tito est. 231. DE IACTURA VITAE HUMANAE
1.231.1  Nocte cadente orimur, nihil anterioris habentes
1.231.2  Temporis, excepit nos simul alma dies.
1.231.3   Semper et hesterni vitam deperdimus aevi,
1.231.4  Principium reliquae lux modo nata facit.
1.231.5  Esse tibi multos senior se

1.306.16  Ac defendere dogma perseveras;
1.306.17  Dii talem tibi dent beatitatem! 307. IN MARCUM
1.307.1  Tempora, Marce, soles praeponere nostra vetustis;
1.307.2  Adiicis hoc etiam qua ratione putes.
1.307.3   Nunc, inquis, media nemo iam nocte salutat
1.307.4  Astutum portans

summo, Nicolao ex ordine Quinto:
1.313.4  Andreolae hunc sacro genuerunt viscera partu.
1.313.5  Adde et puniceo redimitum sacra galero
1.313.6  Tempora, Bononiae servantem iura Philippum.
1.313.7  Quae defuncta, brevi iacet hoc contenta sepulcro.
1.313.8  Cui probitas morum, nec sancta modestia vitae,
1.313.9  Inclyta nec

1.321.11  Tam sunt iudicio meo politi,
1.321.12  Tam belli, ut merito politiores
1.321.13  Ac bellos magis edidisse nullum
1.321.14  Nostris temporibus rear poetam.
1.321.15  Quod vero implacide iugum puellae
1.321.16  Captivo gemit imminere collo,
1.321.17  Hoc fatum premit eruditiores,

quondam viridis primaevo in flore iuventae
1.355.4  Mortis inaudito procubuit genere.
1.355.5  Cum famulo nitidis sese exercebat in armis,
1.355.6  Nec galea, ut famulus, tempora tectus erat;
1.355.7  Curritur, et falsum pugnae certamen initur:
1.355.8  Corruit inflictis unus et alter equis; P
1.355.9  ars galeae anterior iugulum perrupit

faciles, quanta merere, Dei. 358. DE EPISCOPO MUTINENSI
1.358.1  Aonios nullo vates nunc esse querebar
1.358.2  In pretio, et nostri temporis hostis eram;
1.358.3  Cum mea respexit Mutinensis carmina praesul,
1.358.4  Coepit et ingenio mitis adesse meo.
1.358.5  Sic inopem, nec adhuc notum tibi, Roma,

Tu tamen et pugnas misces et moenia frangis,
2.10.6  Tantum vel Martis, vel genitoris habes.
2.10.7  Otia iam placeant; castris mox rite locandis,
2.10.8  Commodiora novi tempora veris erunt. 372. DE CAPTIVITATE DRAGULAE WAIVODAE TRANSALPINI
2.11.1  Dicite, Io Paean! captus fert vincla tyrannus,

post tam longum, tam breve taedet iter.
2.13.5  Quando ego te tota suspensus luce tenebo,
2.13.6  Narrantem vastae, dura pericla, viae?
2.13.7  Quis status Ausoniae, quae sint ibi tempora rerum,
2.13.8  Quas urbes, quales videris ipse viros.
2.13.9  Quodsi non fallit cupidam, spes irrita, mentem;
2.13.10  Tota, tuo nobis pectore, Roma, venit.

praeter quidlibet. 379. VERIS PROGNOSTICON
2.18.1  Texit ut e virgis arguta ciconia nidos,
2.18.2  Hibernum vel quae temperat aequor avis.....
2.18.3  ................ 380. FRAGMENTUM
2.19.1  Turris aviclarum, qua

arcanos, quaerere sueta, sinus.
2.34.7  Nec poterat quisquam reserantes aethera claves,
2.34.8  Non exploratis sumere testiculis.
2.34.9  Cur igitur nostro, mos hic iam tempore cessat?
2.34.10  Ante probat quod se quilibet esse marem. 396. DE INTEMPESTIVE COMEDENTE
2.35.1  Ante diem prandes, medio vix

illos seculi sinceritas
2.91.20  Virtute fecit praeditos-
2.91.21  Iste, iste maior, labe quem nulla inquinat
2.91.22  Nec ultimi faex temporis,
2.91.23  Sed sic nitescit improbos inter probus,
2.91.24  Spinas ut inter lilium,
2.91.25  Quare superbas parce mirari domos,

455. (EPIGRAMMA)
2.94.1  Laus tua, non tua fraus, virtus non copia rerum
2.94.2  Scandere te fecit hoc decus eximium.
2.94.3   Condicio tua sit stabilis. Nec tempore parvo
2.94.4  Vivere te faciat hic deus omnipotens. 456. VATICINIUM CALCHANTIS DE EXCIDIO TROIAE
2.95.1  Ferte animis et

3.3.213  At sine me paullum tantis praeludere rebus,
3.3.214  Ut sternant magnis metra minora viam.
3.3.215   Labuntur sensim, dum te praeludere fingis,
3.3.216  Tempora; sic aetas praeterit omnis iners.
3.3.217   Prolusum est, ventis, pelagus patet omne, fugatis,
3.3.218  Strataque carminibus satque superque via est.
3.3.219  Incipe, quid

me delectant aestivae gratius umbrae,
3.6.8  Arbore nec mollis sub viridante sopor.
3.6.9  Nec suavis tepidi veris mihi gratia, nec Sol
3.6.10  Dulcior hibernis est mihi temporibus.
3.6.11  Terque quaterque tuos uno stans in pede versus
3.6.12  Perlegi, et fixo lumine semper hians.
3.6.13  Protinus obstupui, cuius de gurgite fontis

te religio non sinit esse Deam?
3.7.61  Numina placavit peregrinae, Roma, Cybelles,
3.7.62  Manibus haec laus est inficianda tuis?
3.7.63  Cum vel progenie totum quae temperat orbem,
3.7.64  Plura, vel officio promereare tuo?
3.7.65  Gentiles Divos mendax Rhea protulit, et quem
3.7.66  Utilius fuerat non peperisse, Iovem.

aliis et cumulamus opes;
3.8.39  Sic, tanquam torvi nusquam sint ostia Ditis,
3.8.40  Nauta nec in Stygia remiget ater aqua.
3.8.41  Sic, tanquam nobis Iunonia temperet Hebe,
3.8.42  Quod potat sumpta, Iuppiter, ambrosia.
3.8.43  Haec nos credulitas et terris iactat et undis,
3.8.44  Haec nostrae sortis nos meminisse vetat.

de nostro pectore, cura cadat.
3.8.159   Nec tibi, credo equidem, venient oblivia nostri,
3.8.160  Non, tu si Lethes flumina tota bibas.
3.8.161   Unum est quod verear; nam dum mihi tempora vitae
3.8.162  Spondeo longa tuae; dum reor esse Deos;
3.8.163   Tardavi demens meritas tibi solvere grates,
3.8.164  Nec tribui obsequiis, praemia digna, tuis.

fateor munus id esse tuae.
3.11.7  Per te conscendi celsas Heliconis in arces,
3.11.8  Gorgonei fontem pes ubi rupit equi.
3.11.9  Per te Parnasi peragravi rosida Tempe,
3.11.10  Tu monitor, tu dux, tuque magister eras.
3.11.11  Accipe nunc carmen, quod nobis ante dedisti.
3.11.12  Collati fructum muneris, auctor, habe,

Ipse ego tunc Italas primum devectus ad urbes,
3.11.54  In castris coepi tiro merere suis.
3.11.55  Magnus amicitiae iunxit nos protinus usus,
3.11.56  Ex illo noster tempore crevit amor.
3.11.57  Idem nos tenuit thalamus, tum mensa duobus
3.11.58  Communem semper praebuit una cibum.
3.11.59  Saepius ad mediam noctem vigilavimus ambo,

et aeterno complacuisse Deo.
3.12.13  Iure tua est igitur cuivis laudanda voluntas,
3.12.14  Iure igitur coniux, et pater esse cupis.
3.12.15  Sed festas matura faces cum tempora poscent,
3.12.16  Luxque celebrandis venerit apta toris;
3.12.17  Quilibet egregio tecum certabit amicus
3.12.18  Munere, dans animi, pignora certa, sui.

3.13.4  Iussit et auctoris nomen habere sui.
3.13.5  Excipit Aprilis: Cum venero, mitior aer,
3.13.6  Floridior tellus, densior arbor erit.
3.13.7  Temporibus nostris ferro desecta recurvo
3.13.8  Procumbunt late gramina, Maius ait.
3.13.9  Iunius insequitur: Cum me fervere videbit,
3.13.10  Maturas segetes rustica turba metet.

ET MARGARITAM COSTABILEM FERRARIENSEM
3.15.1  Non opus est citharis, ad sacra iugalia, vestris.
3.15.2  Bellerophontei, turba verenda, chori;
3.15.3   Huc potius roseo redimitus tempora vinclo,
3.15.4  Legitimas dextra concutiente faces,
3.15.5  Huc ades, et taedis faveas, Hymenaee, maritis,
3.15.6  Haec est tutelae, subdita cura, tuae.

quod ter denos sponsus transegerit annos,
3.17.32  Optio Guarini corripienda venit.
3.17.33  Haec est conveniens taedis genialibus aetas,
3.17.34  Haec extrema fugit, temperiemque tenet.
3.17.35  Nec matura nimis siquidem, nec cruda videtur,
3.17.36  Sed media aetates tangit utrimque duas.
3.17.37  Namque senectutem citra est, ultraque

vix recolo vestra olim signa subivi,
3.18.6  Nunc dubitat nostras barba operire genas.
3.18.7  Iam satis est; depono lyram, depono coronam,
3.18.8  Ac flavis hederas detraho temporibus.
3.18.9  Nescio, quae graviora iocis concepimus istis,
3.18.10  Advocat et nostros area maior equos.
3.18.11  Grande patet pelagus, quod littora nulla coercent

Ergo tui nobis, fiet tibi copia nostri;
3.19.62  Illa erit, illa sacris annumeranda dies.
3.19.63  Tunc tecum longis ducam sermonibus horas;
3.19.64  Plurima tunc tecum tempora laetus agam,
3.19.65  Et quam nunc absens scriptam tibi mitto salutem,
3.19.66  Tunc praesens vivo cominus ore feram.
3.19.67  Tunc Athesim faciam citharas audire

tanto nunc mea vita metu.
4.2.9  Hic nec opinanti gelidos tremor occupat artus,
4.2.10  Illis quam veniat cernitur ante malum.
4.2.11  Nos pugnam inviti capimus; nisi tempora suadent,
4.2.12  Vos detrectatis conseruisse manum.
4.2.13  Non ulla hic caecos astutia defugit ictus,
4.2.14  Illic vitari missa sagitta potest.

4.2.37  Verum sive tua est, seu sors mea durior, oro,
4.2.38  Nos tibi, te nobis, reddat ut una dies.
4.2.39  Ac reduci sanus large nova musta propinem;
4.2.40  Tempora signabit candidus illa lapis. 23. DE STELLA AESTIVO MERIDIE VISA
4.3.1  Quodnam hoc tam clara sidus sub luce refulget,

triste feras; sed lumine dextro,
4.3.22  Pelle procul quicquid fata sinistra parant.
4.3.23  Saturni tu frigus iners, tu Martis iniqui
4.3.24  Ardores, placida corrige temperie.
4.3.25  Perfice ne terris noceant Arcturus et Haedus,
4.3.26  Arcturus ventis, saevior Haedus aquis.
4.3.27  Grandine flaventes ne pulset Scorpius uvas,

4.5.5  Sive illam Libyco longe deprensus in aestu,
4.5.6  Sive Lycaonio sidere pressus agam.
4.5.7  Nam quoties agilis sese converterit annus,
4.5.8  Nostra recrudescet tempore plaga suo,
4.5.9  Admonitus plangam, pietas renovabit honorem,
4.5.10  Moesta pius tumulo munera reddet honos.
4.5.11  Atra dies, Nonas, sequeris quae quinta,

gelu faciles praebeat unda vias.
4.5.37  Te quondam Genio sacravit vana vetustas,
4.5.38  At tu debueras manibus esse sacer.
4.5.39  Vana queror demens, nil unquam tempora peccant,
4.5.40  Quae peragit verso mobilis orbe polus.
4.5.41  Vos potius nostri moeroris crimen habetis,
4.5.42  Sidera, fatales volvere nata vices.

et Musas quaerere in orbe iubet.
4.5.107  Illius impensa Venetas celebravimus urbes,
4.5.108  Dum sol undecies per sua signa redit.
4.5.109  Quod desiderium tanto tibi tempore nostri?
4.5.110  Quanta inter dubios gaudia saepe metus?
4.5.111   At postquam patriae me reddidit Itala tellus,
4.5.112  Obtigit et iuveni pontificalis honos,

subito in vacuas discedens spiritus auras,
4.5.132  Destituit tepido, frigida membra, toro.
4.5.133  Mater io cur me rerum inter prospera linquis?
4.5.134  Hoc tibi vivendum tempore, mater, erat.
4.5.135  Cum me florentem, cum me spectare beatum,
4.5.136  Cum poteras omni commoditate frui.
4.5.137  Pupillae et certe nondum nupsere, sorores,

furit ventis, sive madet pluviis.
4.6.65  Ad tua mutatur momenta reciproca Tethys,
4.6.66  Sive tumet, refugas sive resorbet aquas.
4.6.67  Quod discrimen habent in agendis tempora rebus,
4.6.68  Hoc etiam pendet de levitate tua.
4.6.69  Nec nisi te quinta nasci potuere Gigantes,
4.6.70  Natalem hunc Furiae, tristis et Orcus habent.

4.6.93  Verum cum semper noceas, plus omnia laedis,
4.6.94  Quando lates, nam tunc quod iuvat, alter habet.
4.6.95  Tunc magis Euripi fervent refluentibus undis,
4.6.96  Tunc tempestates turbida flabra cient.
4.6.97  Nec caput est cerebro, nec plenae sanguine venae,
4.6.98  Fluctibus et mediis ostrea sema natant.
4.6.99  Ipsa arent teneris exhausta

quod diversos perhibent te sumere vultus?
4.6.106  Fallor, an idcirco trina figura tua est?
4.6.107  Nunc Styga Persephone celebras, et foedere certo
4.6.108  Tempora maternis aequa maritus habet.
4.6.109  Nec (vatum ut fingunt mendacia) rapta fuisti,
4.6.110  Sponte rapi voluit si qua redire negat.
4.6.111  Nunc specie Phoebes tacitum

Ergo agimus laeti geminato gaudia festo,
4.7.78  Ac fessis nasci est, altera visa salus.
4.7.79  His demum exactis, patrias remeamus ad oras,
4.7.80  Nec dabimus lentae, tempora longa morae.
4.7.81  Nam simul asstrictas Zephyrus relegaverit undas,
4.7.82  Fuderit et molli gramina prima solo;
4.7.83  Nostra virens iterum tentoria campus

ferro, hanc rapidis inhiat subvertere flammis,
4.7.114  Fecit ut ante Senon, fecit ut inde Getes.
4.7.115  Quare age magnanimi consurgite quaeso Latini,
4.7.116  Neve cadet vestro tempore avitus honos.
4.7.117  Vidit ab occasu sol omnia, vidit ab ortu,
4.7.118  Vestrorum quondam sub ditione patrum.
4.7.119   Nec tam ulli debent lapso succurrere mundo,

4.8.120  Invidiae non est in monumenta locus. 29. CONQUESTIO DE AEGROTATIONIBUS SUIS, IN MENSE MARTIO ANNO 1466.
4.9.1  Ergo ego quae nobis fuerint data tempora vitae,
4.9.2  Infelix inter tot mala semper agam?
4.9.3   Semper erit, nostras urat quae flamma medullas?
4.9.4  Nunquam ego non aeger, nunquam ego sospes ero?

4.11.18  Sat statura modi, forma decoris, habet.
4.11.19  Poenitet infirmos teneri quod corporis artus,
4.11.20  Molle Promethea, texuit arte, lutum.
4.11.21  Nam mala temperies discordibus insita membris,
4.11.22  Diversis, causas dat sine fine, malis.
4.11.23  Continua ex udo manat pituita cerebro,
4.11.24  Lumina, nescio quo, saepe fluore

e duris corpora nata petris. 32. DE INUNDATIONE
4.12.1  Tantus ab assiduis, quid vult sibi, nubibus imber?
4.12.2  Quid tempestatum copia tanta parat?
4.12.3   Unde tot humores nebulis? tot nubila coelo?
4.12.4  Quando potens madidi, tam fuit aura Noti?
4.12.5   Quisve unquam tantum variae bibit

et frondosos saltus iam mersit Eoae
4.12.140  Taprobanes, ipso cum grege dentifero.
4.12.141  Mersit et adversos, tecum Iuverna, Britannos,
4.12.142  Nec fortunatis temperat a populis.
4.12.143  Illius immensis iam fluctibus astrifer Atlas
4.12.144  Tunditur, et collo non bene fulcit onus.
4.12.145  Nec dubito coeptum, Fortuna urgente,

vivum, toto restet in orbe, nihil,
4.12.147  Sed quicquid tellus, quicquid levis educat aër,
4.12.148  Omne vagis fiat praeda natatilibus.
4.12.149  Ullo Carpathius potuit nec tempore vates,
4.12.150  Tam nitidum dominis annumerare pecus.
4.12.151  Ergo vetus veterum verax est dogma sophorum;
4.12.152  Saepe homines igni, saepe perire salo;

certum quis scire potest, quotus iste senescat
4.12.158  Mundus adhuc quot erunt, quotve fuere prius.
4.12.159  I nunc, ventosae petitur cui gloria famae,
4.12.160  Casurum nullo tempore nomen ama!
4.12.161  Cum tibi sive toga partum, seu Marte cruento,
4.12.162  Tangere non valeat saecla secunda, decus!
4.12.163  Nec ventura minus te nascitura sit

semel stabili, mundum tu, pace ligasti?
4.12.170  Iam tum, pulchra rudi, cum data forma chao est?
4.12.171  Frigida ne calidis instarent, humida siccis,
4.12.172  Sed par temperies conciliaret opus.
4.12.173  Nunc adeo nil flamma et humus, vereamur et omnes,
4.12.174  Ne fiant unus, cuncta elementa, latex.
4.12.175  Nonne semel firmo sanxisti

mores, legesque ac infidae linguae commercium interverterunt. Nihil incolumis inter sacra, profanaque, nihil inquam, cui ferro, terrore, cui flamma et iugo noceri potuit, inviolati relinquendo, ut una quaeque gradu proxima erant, ita ignominiae obiecta. Hinc omnes circum vicinos passim vis, atque tempestas illa adorta est. – Novissime ad ipsius ferme Europae umbilicum pervagata, tandem huius regni et patriae nostrae adhaesit lateribus. Miretur pater beatissime, qui novit, quo pacto ad tanta, tamque dura patienda potius, quam propulsanda haec, patria nostra sufficiens

est belli, quae ad perseverantiam stimulat: toties instultantes hostes, nunquam nisi victi desinent. Nulla cum eis fida conditio esse potest, utile est igitur instare perseveranter, defungique cura. Instabimus autem, si beatitudo vestra perseverantiae nostrae opem tribuet; brevis erit res, si uno tempore ageretur, et si per intermissiones, intervallaque lentiorem spem nostram non fecerimus. Habet iam beatitudo vestra aequalem his stipendiis exercitum, habet milites domesticorum funerum avidissimos vindices, quibus non precaria, sed perpetua arma exstant, adversum illos nostros semper

Venerabilis Pater, Frater nobis dilecte! Quo pacto eventum rerum nostrarum tuleris, facile coniicimus, quandoquidem eas multo prius gestas audire, quam gerendas orator ipse nunciare potuisti; verum ne varii rumoris, ut fit, te involucra teneant, neve plus temporis turbationi, quam commendatae operae accomodes, placuit, ut saltem de reditu nostro, ac paucis desuper avisamentis, te utcunque solaremur, quibus imprimis certior fias, hac vice nos fortunae magis, quam animi possessione exutos; in caeteris, quae passi sumus, divino, non humano flagello,

ignavo quaestu passi sumus, sed in eo negocio, utpote fidei, in quo nec armis, sed nec morti cedere destinatum erat, ubi cum adhuc idem exstet animus, poterit habere et ipsa fortuna regressum. Ex Turcorum deinde manibus erepti, apud Despotum Rasciae ad hos usque dies restitimus, tanto videlicet tempore, ut in vigilia festi nativitatis Domini ad hunc locum in medium Dominorum Praelatorum et Baronum, ac Procerum regni Hungariae in eo ipso loco congregatorum venire potuerimus. Inter quos auctore Domino, quod notissime magnum restaurandae fortunae spem tribuit, rectam concordiam

si Principum illorum conatus ex hoc adverso principio ad ultionem magis, quam ad defectionem ferri conspexeris. Tu vero, quidquid dicatur, apud alios, ex casu isto in nullo despera, nam ampliorem hostes cruorem pro occupanda quam nos pro recuperanda adhuc Macedonia dedimus. Cura solum, ut bono tempore responsa exigas, de quibus suo ordine, sed et de omni statu tuo nos celeriter avisare non postponas, redditurus nobis largam consolationis vicem, si hoc; quod summe optamus, maturasse videberis. Sanctissimo Domino nostro et Sacro Collegio nos recommissos facias, certificando rem nostram

captus amore suae,
Oebalius tibi par periit puer et puer ille
Magna deum exarsit cuius amore parens.
Non semper simulque pubescit floribus Hyllas,
10   Nec partu campus versicolore rubet.
Huic quoque obesse solent inimicae tempora brumae,
Huic quoque Marmarici flaminis ira nocet.
Crede mihi, brevis est et non diuturna voluptas
Quam superi formae constituere bonis.
15  Si male perdentur quae nunc male tempora perdis,
Postera non veniet commodiora

rubet.
Huic quoque obesse solent inimicae tempora brumae,
Huic quoque Marmarici flaminis ira nocet.
Crede mihi, brevis est et non diuturna voluptas
Quam superi formae constituere bonis.
15  Si male perdentur quae nunc male tempora perdis,
Postera non veniet commodiora tibi.
Effugit admissis aetas non tardior curis
Et tremulo adventat curva senecta pede.
Exangues subeunt curae, mox langor et illa
20   Pars vitae semper deterioris adest.

subeunt curae, mox langor et illa
20   Pars vitae semper deterioris adest.
Aureus iste nitor, frons haec generosa tuique
Corporis in rugas totus abibit honos.
Sydereos oculos atque aemula labra rosetis
Venturi in nihilum temporis hora feret.
25  Qua nutant flexi per eburnea colla capilli,
Languida cernetur et sine crine cutis,
Non aliter quam cum solito spoliatur honore
Brumalique caret tempore fronde nemus.
Sed si

aemula labra rosetis
Venturi in nihilum temporis hora feret.
25  Qua nutant flexi per eburnea colla capilli,
Languida cernetur et sine crine cutis,
Non aliter quam cum solito spoliatur honore
Brumalique caret tempore fronde nemus.
Sed si deflecti cuiquam tamen aeneus ille
30   Atque adamanteus temporis ordo queat
Confiteor: decor iste hominis non sorte teneri
Dignus et humana

Languida cernetur et sine crine cutis,
Non aliter quam cum solito spoliatur honore
Brumalique caret tempore fronde nemus.
Sed si deflecti cuiquam tamen aeneus ille
30   Atque adamanteus temporis ordo queat
Confiteor: decor iste hominis non sorte teneri
Dignus et humana conditione premi.
Doloris expers Lethi Stygiique profundi
Horrida Tartarei iura levare fori.

35  Scilicet ut per te pateat non omnia mortis
Esse nec inferna conditione trahi.
Sed quia Parcarum firmata lege negatur
Aevo hominis semper dexteriore frui,
Dum licet atque sinit facies, dum tempora vernant
40   Gaudia festino carpe abitura pede
Vtere non stabili fugiturae vere iuventae
Non curans homini quid ferat hora sequens
Praecipue aligeri fac

1448. die 8 mensis aprilis. Consecrata fuit ecclesia in insula Zlarin in nomine sanctae matris Christi. 1450. fuit mortalitas maxima in Sibenico et in dicto millesimo fuit jubileus tempore pape Nicolai quinti. 1445. die 19 mensis aprilis. Ego frater Stephanus Bilicich fui positus in corporalem possessionem in abbacia appelata sancti Nicolai portus Sibenicensis. tempore reverendi patris domini fratris Georgij

in dicto millesimo fuit jubileus tempore pape Nicolai quinti. 1445. die 19 mensis aprilis. Ego frater Stephanus Bilicich fui positus in corporalem possessionem in abbacia appelata sancti Nicolai portus Sibenicensis. tempore reverendi patris domini fratris Georgij Sisgorich, episcopi Sibenicensis ac magnifici domini Fantini Dacha Pesaro comitis Sibenicensis. 1449. die penultima mensis Junij. frater Paulus recepit habitum monacalem

Epistola CXXXIII. Nicolaus Restis clarissimo equiti d. Francisco Barbaro s. Si oblivione, vel potius aliqua intermissione tuae maximae in me benevolentiae his superioribus temporibus saepissime ad te meas litteras dare destitissem, merito hominis ingratissimi nomen, quod ab ineunte aetate mea totis viribus evitare conatus sum, profecto incurrerem. Sed quia illa tempora cum in partibus regni Rassiae, tum etiam in Pannonia me pluribus incumbentibus causis detinuerunt,

Si oblivione, vel potius aliqua intermissione tuae maximae in me benevolentiae his superioribus temporibus saepissime ad te meas litteras dare destitissem, merito hominis ingratissimi nomen, quod ab ineunte aetate mea totis viribus evitare conatus sum, profecto incurrerem. Sed quia illa tempora cum in partibus regni Rassiae, tum etiam in Pannonia me pluribus incumbentibus causis detinuerunt, non parum dolui hanc causam me a scribendo tantum retardare potuisse. Quod tametsi intervallum jam satis longum visum est, tamen et recordatione tuarum clarissimarum virtutum, et tui

maxime cоmmotus, alienum a professione mea (quam et praesens, et per litteras tuae spectabilitati saepissime feceram) esse duxi, ut saltem ad praesens aliquid tuae dignitati non scriberem. Ego his temporibus, licet absens, tamen immortalium et plurimorum tuorum in me beneficiorum non immemor, cum apud principes regni Hungariae, tum etiam apud illustrem despotem Rassiae, qui sollicite et frequenter conditiones vestri status inquirere solet, tuae spectabilitatis amplissima gesta, tuam

summum extollere frequenter et sollicite laudando non cessavi. Erant profecto complures illorum procerum, qui cum caesare in Italiam olim descenderant, inter quos non vulgaris ex illa amplissima legatione vestra, sed praeclara tui nominis fama extiterat. Evenit namque mihi ex tempore tam libenter quam etiam necessario in illum sermonem incidere quo illos accuratissime edocerem divinam illam providentiam fortitudinemque tuam, laudatissimam rei militaris scientiam, quas omnes in ipsa Brixiensi expeditione egregie ac splendide demonstrasti. Satis namque, ut opinor, ea mihi

fuisse intelligas. Fatebor ingenue de tua gloria graviora testimonia saepissime extitisse, fideliora vero aut tui amantiora numquam. Quae cum ita sint, ego pro tuis in me maximis beneficiis meaque in te plurima observatione magnopere a te amari et aliquando, cum a reipublicae curis laxatus aliquid temporis suppeditare poteris, tuis ornatissimis literis visitari exopto. Quod si pro tua humanitate alterum impetravero, alterum vero jam impetratum conservari intellexero, munus divitiarum multarum pretiosius me adquisivisse fatebor.

indignitate reipublicae decemvirum severissimus ordo compulsus more maiorum in Colionum tamquam in improbum et audacem animadvertere statuit, Nicolao Canalio, qui hac tempestate decreto Senatus una cum magnanimo Gentile in castris erat mandat omni studio quam diligentissime curaret, ut Bartolomeus cum omnibus suae factionis militibus in praedam ac dirreptionem

sentirent, sine recusatione et sine ulla mora negocium suscipiunt. Et cum advesperasceret cum circiter V milibus electissimorum equitum, composito exercitu, prout temporis angustiae patiebantur, ad stationem Bartholomei (erat enim in agro Veronensi) incredibili celeritate contendunt, ut illum

vivosque in cathalogo sanctorum, si quis non numeret, commoventur ac indignantur. Huiuscemodi hominum genus perversissimum est, qui omnia non ex iure, sed ex sua libidine moderantur. Scio virtute pravam libidinem vinces. Usque ad haec tempora nunquam vidimus patronos, qui suo labore, suaque impensa ecclesias edificavere dedicavereque violato divino et humano iure, maximis contumeliis affectos, proprio et avito iure privari. Lucianum suasi sine aliqua hesitatione, tuae

proelium inisse dicitur; ut opinor ignaviam quoque necessitas acuit, et saepe desperatio causa salutis. Urbs illa cruciata fatis hostibus virtute militari in libertatem revindicata est, quod mihi numquam persuadere potui. Parvo interjecto tempore legatos regis Bosne, qui apud imperatorem Teucrorum legationis munere functi sunt, venisse nunciatum est. Qui illa tempestate, qua Bizancium expugnatum est, se illi bello interfuisse tradunt, affirmant, urbem illam sine cujusque

fatis hostibus virtute militari in libertatem revindicata est, quod mihi numquam persuadere potui. Parvo interjecto tempore legatos regis Bosne, qui apud imperatorem Teucrorum legationis munere functi sunt, venisse nunciatum est. Qui illa tempestate, qua Bizancium expugnatum est, se illi bello interfuisse tradunt, affirmant, urbem illam sine cujusque controversia defecisse, 30.000 Grecorum ex Byzancio in Asiam, ut servirent, missa esse, dicunt: urbem suo praesidio munitam,

praeterea, quod gravius longe, imperator Teucorum a Georgio despote petit, ut duo oppida sibi tradat: Golumbac et Smedrovo, oppida munitissima, ex quibus facillimus aditus in Panoniam est Georgius despotus vehementer trepidat. Hac tempestate dei omnipotentis virtus invocanda est. Vale et me ama. Ex Trag. die 24 Julii

rerum, tum tuae benivolentiae ac necessitudinis gratia mihi conciliandae. Quod cum diutius mecum volverem, quo modo, qua via quave ratione id exequi possem, tandem statueram prius, tuam antequam ad humanitatem accederem, litteris tecum agere, ne penitus istuc, quovis tempore, quavis aetate id contingeret, ignotus venirem. Scripseram itaque tuam ad amplitudinem una cum domino Helia Czepes etsi verbis pauxillis litteras, quae animi et voluntatis meae essent indices quibusque tuae benivolentiae et familiaritatis erga me initia praecucurrissent; sed fortuna

seu potius decreverit. Sed haec alias. Vas tamen vitreum zukka vulgariter nuncupatum adhuc intactum meo adhaerens lateri sat me bono animo esse iubebat nunquam, quousque gutta vel minima ex eo stillare poterit, me asserens deserturum. Sed leniter guttur ac interiora liquore, quod contineret, temperans amissas instaurare vires pollicebar, sed ecce interea et domestici nobis obviavere luceumque iustae quantitatis afferentes ac elixantes nobis epulandum apposuere, ubi totus noster sermo inter edendum tua de amplitudine habitus est, te adesse maximis longisque votis exoptantes. Sed

qui est dies tertius Kalendas Iulias, rediit. Quam laeti eum viderimus, vix verbis explicare possem, uti eum, quem magnopere exoptaveramus. Illico eum convenientes tuo ei nomine salutes diximus, quas gratissimas habuit eumque esse ac fore tibi coniunctissimum certo scias. Postquam commoditas temporum aderit, te visendum istuc accedere pollicitus est. Tua me humanitas commendatum habeat, tuam praeterea magnificentiam oro, dominis Petro et Gregorio dominoque Marcello Romano nomine meo dic salutem. Marcello pro suis calamis, quibus me donaverat, age singulares gratiarum

Dalmate epistola. Superioribus diebus literis significavi illa, que rumore quodam ad nos referri videbantur: secundum Macometum, Teucrorum principem superbissimum, ingenti cum audacia Serviam invasisse. Parvo deinde interjecto tempore non rumore, sed veris auctoribus hoc declaratum est; qui rei novitate et periculi magnitudine exteriti ad nos venere affirmant tantas

commendavit; ipsos rogat, ortatur, ne cui rei parcant; per majestatem regni ortatur, ne prae ripa Danubii stantes arceant transitum hostis, sed vi ultro transirent, transferrentque bellum. Magnanimus Macometus copia militum fretus uno tempore omnia oppida despoti obsidere statuit: Smederevo nobile oppidum, totius regni arcem, Esibego duci audacissimo et obsidendum et expugnandum commisit. Ille cum parte copiarum Belgrad, urbem munitissimam, speculatum proficiscitur.

nomine tuo consummata est! Etenim quom immortalibus eius beneficiis obligati et obnoxii simus, nedum eius memoriam dignis laudibus persequi, verum etiam nomen eius familie ac cognacionis quasi numen quodam observare, colere et venerari, quod sibi reddere non valuimus, vitio temporum et fatis ita volentibus, id totum ad decus excellentie tue adiungere legati venimus. Vellem equidem nunc mihi flumen aliquod elloquentie dari quo possem in conspectu dignissimorum patrum senatusque conventu appositus vestro desiderio tueque amplissime

enim potestate domini! Tu vero solus potestate et dignitate praestas. Fruere igitur his et huiusmodi laudum tuarum praeconiis, ad que non solum te provexit tua praestantissima virtus, totius incliti senatus , sed, ut oppinor, divina providentia vocavit, ut esset qui consuleret temporibus nostris et res Christianas lapsas fatigatasque errigeret atque recuperaret. Tantus et tam insolitus concursus legationum qui te principem salutant et cum pompa insueta aliquod sane futurum significat! Regina Austri venit videre sapientiam Salamonis et regina

dominorum numero habeam, ac ne omnino uacuis ad te reuertar manibus, munera tibi ex Italis mercibus quas olim in exiguo ingenioli mei penu recondideram recondideram] corr. lector A1 ex recondiderem paraui, non quidem tam iucunda quam miserrima hac temporum nostrorum condicione congrua. Siquidem in his docetur ratio qua in turbulentissima hac omnium tempestate, quam in Petri nauicula nauigantes iugiter patimur, naufragii discrimina effugere ualeamus. Nec tamen miraberis si minus redimita comptaque erunt; non enim ex quietis ueniunt camerula

olim in exiguo ingenioli mei penu recondideram recondideram] corr. lector A1 ex recondiderem paraui, non quidem tam iucunda quam miserrima hac temporum nostrorum condicione congrua. Siquidem in his docetur ratio qua in turbulentissima hac omnium tempestate, quam in Petri nauicula nauigantes iugiter patimur, naufragii discrimina effugere ualeamus. Nec tamen miraberis si minus redimita comptaque erunt; non enim ex quietis ueniunt camerula aut ex otiosa bibliotheca sed ex festinantis equi dorso, quo me iam multis ut nosti mensibus grauissimae

transigendae, sitis et inedia saepius tolleranda, congrediendum cum hoste, conserendae comminus manus, audendum dextera, praebendum nudo mucroni frequentius latus, feriendus est hostis; ita tandem triumphandum. Π uerba euangelio digna not. lector A2 in marg. Tempestas rectum gubernatorem, stricta acies militem probat. Π tempestas gubernatorem probat not. lector A2 in marg. Aurum igne et uir fortis miseria examinatur, quae tamen uerius tribulatio dicitur; quippe quemadmodum messores

comminus manus, audendum dextera, praebendum nudo mucroni frequentius latus, feriendus est hostis; ita tandem triumphandum. Π uerba euangelio digna not. lector A2 in marg. Tempestas rectum gubernatorem, stricta acies militem probat. Π tempestas gubernatorem probat not. lector A2 in marg. Aurum igne et uir fortis miseria examinatur, quae tamen uerius tribulatio dicitur; quippe quemadmodum messores triticum tribulando granum ex palea excutiunt, Π ut triticum

reparanda Petronellae sanitate intercedenti respondisse fertur: Sic ei expedit; Π Petrus respondisse fertur not. lector A2 in marg. etenim uerebatur scitus medici nostri discipulus, ne prospera corporis ualetudo uanam pulchritudinem ad lasciuiam induceret et pro temporali toro aeterna perderet connubia; solent plerumque rerum successus ad interitum esse et multi tribulationibus ad caelos euecti sunt. Propterea apostolus ait: Cum infirmor fortior sum. Π cum infirmior fortior sum not. lector A2 in

Hinc illa uox caelestis ad superbum regem, seque omnipotenti aequantem, ruit dicens: Tibi dicitur, rex Nabuchodonosor; regnum tuum transiit a te, et ab hominibus eicient te, et cum bestiis atque feris erit habitatio tua. Faenum quasi bos comedes et septem tempora commutabuntur super te, donec scias quod dominetur Excelsus in regno omni et cuicumque uoluerit det illud. Quae singula cum completa essent, quam humilis, quam mansuetus, quam Deo subiectus et in lege ipsius fuerit eruditus audiamus: Ego, inquit, Nabuchodonosor oculos meos ad caelum leuaui

stabit, si tamen ob unam noxam peccatores et praesentibus et futuris affligerentur flagris? Cuius contrarium et Hieronymus sensisse uidetur, qui illam Hieremiae tractans imprecationem ait: Quod genus humanum diluuio, Sodomitas igne, Aegyptios mari, Israelitas in eremo perdidit, scitote igitur ideo temporaliter pro peccatis punisse, ne in aeternum puniret, quia non iudicabit iudicabit] corr. lector A1 ex iudicabat Deus bis in id ipsum. Qui ergo puniti sunt postea non punientur; alioquin mentiretur scriptura, quod dicere nefas est. – Ceterum hoc de illis

ipsum. Qui ergo puniti sunt postea non punientur; alioquin mentiretur scriptura, quod dicere nefas est. – Ceterum hoc de illis dumtaxat intellegere, monet Lombardus, qui inter ipsa flagella paenitentiam egerunt, quam utique Deus uel tenuem aut momentaneam tamen non aspernatur, quod uero hi, qui temporalibus non emendantur uerberibus, aeternis excrucientur tormentis. Idem ipse Hieronymus auctor est. Nam mox fere intulit: Quaeret hic aliquis: Si fidelis deprehensus in adulterio decolletur, quid de eo de eo] corr. lector A1 ex deo postea fiat? Aut enim

in sabbato ligna collegerat, tales postea non puniri, quia culpa leuis praesenti supplicio compensata sit; leuis enim culpa leui supplicio compensatur. Ex quo habes terrenum iudicem in plectendis reis non posse caelestis iudicis praeuenire sententiam, nec sumpto supplicio diuinam aut prohibere aut temperare ultionem, quam tamen ab ipso sonte posse praeueniri ipse indulsit misericors. Nam pollicitus est: In quacumque hora ingemuerit peccator dimittetur ei et peccatorum eius non recordari amplius; quod intellegens psalmista decantabat: Dixi “confitebor aduersum me peccata mea,” et tu

uiam, suscipit, libenter amplectitur, facit omnia quatenus ad priorem reuocet statum. Quodque adhuc est praestantius et eminentius, et si non potuerit quis explere omnem satisfaciendi modum, quantulamcumque tamen et quamlibet quamlibet] correxi ex quodlibet breui tempore gestam non respuit paenitentiam; suscipit etiam ipsam, nec patitur quamuis exiguae conuersionis perdere mercedem.

Attende ergo diligentius, o peccator, et quocumque in statu peccatorum uel grauissimo et in maximis deprehensus sceleribus, non tardes in ipso uel iudicis

exiguae conuersionis perdere mercedem.

Attende ergo diligentius, o peccator, et quocumque in statu peccatorum uel grauissimo et in maximis deprehensus sceleribus, non tardes in ipso uel iudicis uel tyrannorum praesentaneo supplicio ad Dominum tuum corde saltem reuerti et temporanea supplicia animi commitigari contritione. Nempe tibi soli datum est Dei depellere iram, nec iudicis seueritas, nec tyranni immanitas, nec, quod mirabile dictu est, ullo tormentorum genere ipse potest praeuenire Deus. Stabilitum enim et perpetuo sanctitum

genere ipse potest praeuenire Deus. Stabilitum enim et perpetuo sanctitum est consilio non dimitti peccata nisi paenitentibus. Nonne uides ex latronibus paenitentem ex cruce, quam ob scelera patiebatur, ad aeternas mitti delicias, non paenitenti autem ad temporalia sempiterna adiecta esse supplicia? Praedixerat siquidem Dominus etiam ad uesperum in uineam Domini Sabaoth ad opus accedentem felicem illum suscepturum denarium, et non uigilantes uirgines a talamo sponsi exclusas; nec queri poteris te bis punitum. Nam coeptis in hac uita poenis in

maius eliciatur bonum. Callet enim oppido sapientissimus artifex etiam ex spinis rosas colligere. Quantos enim grauia exempla in Anthiochum, Herodem, Neronemque diuinitus edita a crudelitate sanguinis humani prohibuerunt! Quantos plaga Adam, Chore, Dathan, Abiron, Mariae sororis Moysi ab inuidia temperauit! Quantos in regem Naboth Hiezrahelitam, Hiezrahelitam] correxi ex Iezi Simonem, Ananiam et Saffiram uxorem eius animaduersio aliena non modo non rapere, sed sua quoque auidius non retinere edocuit! Quantos castiores Sodomitarum reddidit incendium!

lucida marmore et auro
non est illa tamen te mihi cara magis.
Tu mihi sola decens, tu cara et pulcra videris,
judice me nulla est anteponenda tibi.
Tu mihi te referas tam dulcem tamque suauem
et tam jocundam miror ut ipse quidem
an sum percupidus te. Longo tempore uixi
a te, luce mea, dissociatus enim.
An dolor et morbi grauuiter quos passa fuisti
te reddunt quod sis carior inde mihi,
Ac uelut alba dies in noctem uertitur atram,
cum uenit ex alto sceua procella mari,
insurgunt tenebrae, uentorum

insurgunt tenebrae, uentorum magna furit uis,
mixtaque cum crebro fulgure grando ruit,
at postquam boreas incumbit pulsu ab antro
Aeolio, tum nox atra repente fugit
Sol redit et radiis armatis undique terram
illustrans subito cuncta serena patent.
Post tempestates exactas splendidior lux
semper et aparet tunc speciosa dies.
Sic tu, Tracurium, dulcis mea dulcis alumna,
cara prius fueras, at modo immo magis
En semel atque iterum flectis mea lumina tectis
nec possis oculos persatiare meos.
Est

quam ille uitalis igniculus, qui in corde tenebatur inclusus, euanescat. Siquidem cum cor nimia laetitia iusto se amplius expandit, foliolum illud, quod aditu cordis uitalem claudebat flammam, iusta respirationis uicissitudine temperans resolutas offendens parietes, quibus inniti consueuerat, patens hostibulum dimittere cogitur; itaque spiritus ille igneus claustris lassatis erumpit sedesque antiquas relinquit, quocum homo ipsam pariter animam exhalat.

consideremus. I 4 Qui facilius et qui minus facile consolationem admittunt Neque enim omnes aequaliter hac aegritudine afficiuntur, sed pro uarietate aetatum personarum temporum ac malorum et alii quidem leuantur celerius, alii tardius, alii uero numquam. Eorum autem animi praecipue refocillantur miseriaque leuantur, qui sunt ad laetitiam uoluptatemque proniores. Quales imprimis sunt

tantum concutiuntur, sed non consternantur, ut in eadem epistula testatur Cicero ita dicens: Haec cogitatio, uidelicet contemnendarum fortunarum, cum mihi omnino non excidisset (etenim penitus insederat), ui tamen tempestatum erat labefactata atque conuulsa. Tales igitur homines statim confirmare poterimus si eos, ut ad se ipsos redeant, admonebimus et sese diligentius colligentes

Vnde uidere licet quo modo insana aut recta illa mortalium existimanda est beatitudo, quam cum assecuti sunt, minime possunt esse securi, et in qua dum requiescere sperant, maximis tempestatibus conturbantur. His igitur atque eiusmodi uel ueris uel uerisimilibus rationibus, de quibus plenius postea disseremus, amatores nimii praecipue curandi sunt. I

iussit et humana qua parte locatus es in re. Sed de his satis. Ad alios, quos consolari difficile est, reuertamur. Illis igitur, qui multis tempestatibus frequentius contriti sunt, enumerare oportunum erit plerosque qui post uarias multiplicesque iacturas et aerumnas laetos tandem ac iocundos expleuerunt dies multifaria felicitate exuberantes. Vt P. Rutilium, Lucium Lentulum, Cn.

essent, meritas agere gratias. Recolant quoque insigne illud ac omni laude dignum Amasis regis Aegypti factum, cui cum Polycrate tyranno Sami cum hospitium esset, audiretque ei frequenter uniuersa et bella et alia singula longo tempore ex sententia semper succedere, scripsit ad ipsum epistulam in haec uerba: Amasis Polycrati ita inquit: mihi quidem feliciter agi cum uiro amico meo et hospite

dormitione Lucinii uix breuem epistulam dictare potui, non quo eius uicem doleam, quem scio ad meliora transisse dicente Moyse transiens uidebo uisionem hanc magnam. Sed quo torqueor desiderio non meruisse eius uiri uidere faciem, quem in breui tempore huc uenturum esse credebam. Multa et alia apud alios doctos uiros ex hoc genere passim reperies. Sed de his ista sufficiant.

persuadetur; cum autem non nouum aut insperatum agnoscitur, comprimitur haud mediocriter; sed diuertitur cum animum ad aliam curam traducimus aut eum noua uoluptate demulcemus. II 2 De tempore consolandi Haec uero cuncta quo pacto sigillatim fieri queant, dicere incipiemus, si prius hoc unum consolatorem praemonebimus: in consolando curet more optimorum medicorum temporis habere rationem ac primum iuxta

II 2 De tempore consolandi Haec uero cuncta quo pacto sigillatim fieri queant, dicere incipiemus, si prius hoc unum consolatorem praemonebimus: in consolando curet more optimorum medicorum temporis habere rationem ac primum iuxta illius poetae sapientissimum consilium, si dabitur facultas, uenienti occurrat morbo: Sero nam medicina paratur Cum mala per longas inualuere moras.

facultas, uenienti occurrat morbo: Sero nam medicina paratur Cum mala per longas inualuere moras. Deinde, si antecapere non est concessum, saltem tempestiuam adhibeat medicinam, ut Prometheum illum Aeschyli monuisse Cicero scribit, cui cum dictum esset: "Atqui, Prometheu, te haec tenere existimo mederi posse ratione iracundiae,"

medicinam, ut Prometheum illum Aeschyli monuisse Cicero scribit, cui cum dictum esset: "Atqui, Prometheu, te haec tenere existimo mederi posse ratione iracundiae," respondit: Siquidem qui tempestiuam medicinam admouens Non aggrauescens uulnus illidat manus. – etenim quid aliud faciet sero ueniens medicus et sanitatem desperans quam plangere aut

modo non periculosa; unde in talibus necesse est tempus maturationis praestolari, ne crudis ulceribus nondum conuenientia medicamenta frustra apponas. Quo consilio Cicero in consolando Ligario aptissime est usus: Etsi tali tuo tempore me aut consolandi aut iuuandi tui causa scribere ad te aliquid pro amicitia nostra oportebat, tamen adhuc id non feceram, quia neque lenire uidebar oratione neque leuare posse dolorem tuum. Postea uero quam magnam spem habere coepi fore

consolandi aut iuuandi tui causa scribere ad te aliquid pro amicitia nostra oportebat, tamen adhuc id non feceram, quia neque lenire uidebar oratione neque leuare posse dolorem tuum. Postea uero quam magnam spem habere coepi fore ut te breui tempore incolumem haberem, facere non potui quin tibi et uoluntatem declarem meam. – et ad Sestium P. filium: Non obliuione amicitiae nostrae neque intermissione consuetudinis meae superioribus temporibus ad te nullas

coepi fore ut te breui tempore incolumem haberem, facere non potui quin tibi et uoluntatem declarem meam. – et ad Sestium P. filium: Non obliuione amicitiae nostrae neque intermissione consuetudinis meae superioribus temporibus ad te nullas litteras misi, sed quod priora tempora in ruinis rei publicae nostrisque iacuerunt, posteriora autem me a scribendo tuis iniustissimis atque acerbissimis incommodis retardarunt. Cum uero et interuallum iam satis longum

non potui quin tibi et uoluntatem declarem meam. – et ad Sestium P. filium: Non obliuione amicitiae nostrae neque intermissione consuetudinis meae superioribus temporibus ad te nullas litteras misi, sed quod priora tempora in ruinis rei publicae nostrisque iacuerunt, posteriora autem me a scribendo tuis iniustissimis atque acerbissimis incommodis retardarunt. Cum uero et interuallum iam satis longum fuisset et tuam uirtutem animique magnitudinem

aptus erit Quis matrem nisi mentis inops in funere nati Flere uetet? Non hoc illa monenda loco est; Cum dederit lacrimas animumque impleuerit aegrum Ille dolor uerbis emoderandus erit. Temporibus medicina ualet, data tempore prosunt Et data non apto tempore uina nocent. Quin etiam accendis uitia irritasque uetando Temporibus si non aggrediare suis.

matrem nisi mentis inops in funere nati Flere uetet? Non hoc illa monenda loco est; Cum dederit lacrimas animumque impleuerit aegrum Ille dolor uerbis emoderandus erit. Temporibus medicina ualet, data tempore prosunt Et data non apto tempore uina nocent. Quin etiam accendis uitia irritasque uetando Temporibus si non aggrediare suis.

Flere uetet? Non hoc illa monenda loco est; Cum dederit lacrimas animumque impleuerit aegrum Ille dolor uerbis emoderandus erit. Temporibus medicina ualet, data tempore prosunt Et data non apto tempore uina nocent. Quin etiam accendis uitia irritasque uetando Temporibus si non aggrediare suis. Captandum est ergo consolatori idoneum tempus,

impleuerit aegrum Ille dolor uerbis emoderandus erit. Temporibus medicina ualet, data tempore prosunt Et data non apto tempore uina nocent. Quin etiam accendis uitia irritasque uetando Temporibus si non aggrediare suis. Captandum est ergo consolatori idoneum tempus, quod nobis est necessario prudentiae eius relinquendum.

est ergo consolatori idoneum tempus, quod nobis est necessario prudentiae eius relinquendum. II 3 Quomodo aggrediendae sunt grauiores aegritudines Interea tamen temporis, quo maturationem ulceris expectas, mulcendum est oleo, unguento, aliisque medelis aut potionibus, quae ad celeriorem maturationem conducere solent, hoc est condolendo uel compatiendo, iuuando, minuendo, et aliis rebus fouendo, de

fluant: lacrimandum est, non plorandum." Sed postquam aliis plurimis medicaminibus fomentisque egregiis, quae in illa epistula adhibuit, uisus est sibi dolorem eius potuisse temperare, quam docte hanc indulgentiam comprimere et angorem omnem conatus sit auferre, uideamus: "Cogitemus ergo", inquit, "Lucilii carissime cito nos eo peruenturos quo illum peruenisse maeremus; et fortasse, si uera sapientum fama est,

leuioribus morbum mitiorem reddere consueuerant. Nam et natura excolit prius corpora ac praeparat quam ea formam induat uel superuestiat. Nos tamen postquam, quae de tempore et modo aggrediendae curationis admonenda erant, praemisimus, iuxta institutum ordinem a radicali aegritudinis medicina dicere incipiemus. II 4 Aegritudo quibus medicaminibus funditus

habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut cui non stomachum fecissent sordes nostrae? Cuius bilem continui uagitus, ploratus, et bestialia fastidia non commouissent? Aut quem non

decertant, atque ubi unum nos reliquit, mox aliud saeuius aggreditur, quibus cum uolentes plerumque cedamus, necesse est uictoris subire legem: cuius in ius cum semel concesseris et sub iugum eius missus fueris, necesse est id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit

media uero omnis fastidii et calamitatis plena. Si cetera desint, sed quantam illam uitae miseriam putas quam ex corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris,

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit.

melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit,

ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii boni, quid lucri est mori, aut qui multi dies reperiri possunt qui tali nocti anteponantur, cui simul futura est perpetuitas omnis consequentis temporis, quis me beatior? Sin uera sunt quae dicuntur migrationem esse mortem in eas oras, quas qui e uita excesserunt incolunt, id multo iam beatius est te, cum ab his, qui se iudicum numero haberi uolunt, euaseris, ad eos uenire qui ueri

et amputatio membrorum et priuatio sensuum et oppressio corporis ad obscenam libidinem opprimentis explendam et alia multa horrenda saepe contingunt. Quid ab innumeris casibus, qui forinsecus corpori formidantur aestibus et frigoribus, tempestatibus et imbribus, coruscatione tonitruum, grandine, fulmine, motibus hiatibusque terrarum, oppressionibus ruinarum, ab offensionibus et pauore uel etiam malitia iumentorum tot uenenis fruticum, aquarum, ranarum, bestiarum, ac ferarum,

Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere dicentibus omnibus et acclamantibus felicem matrem,

praesentia rerum naturam quam errorem nostrum damnare maluimus. Sed et huius culpae et ceterorum uitiorum peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed

peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos

habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut cui non stomachum fecissent sordes nostrae? Cuius bilem continui uagitus, ploratus, et bestialia fastidia non commouissent? Aut quem non

decertant, atque ubi unum nos reliquit, mox aliud saeuius aggreditur, quibus cum uolentes plerumque cedamus, necesse est uictoris subire legem: cuius in ius cum semel concesseris et sub iugum eius missus fueris, necesse est id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit

media uero omnis fastidii et calamitatis plena. Si cetera desint, sed quantam illam uitae miseriam putas quam ex corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris,

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit.

melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit,

habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut cui non stomachum fecissent sordes nostrae? Cuius bilem continui uagitus, ploratus, et bestialia fastidia non commouissent? Aut quem non

decertant, atque ubi unum nos reliquit, mox aliud saeuius aggreditur, quibus cum uolentes plerumque cedamus, necesse est uictoris subire legem: cuius in ius cum semel concesseris et sub iugum eius missus fueris, necesse est id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit

media uero omnis fastidii et calamitatis plena. Si cetera desint, sed quantam illam uitae miseriam putas quam ex corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris,

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit.

melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit,

habeat quam uoluptatis. Nam si ab ipso exordio uitae incipias (est enim opere pretium per singulas discurrere aetates), nonne id plenum tristitia, fetore, et pudore est? Quae si diuina sapientia amore incredibili parentum non temperasset, quis id umquam pati potuisset? Aut cui non stomachum fecissent sordes nostrae? Cuius bilem continui uagitus, ploratus, et bestialia fastidia non commouissent? Aut quem non

decertant, atque ubi unum nos reliquit, mox aliud saeuius aggreditur, quibus cum uolentes plerumque cedamus, necesse est uictoris subire legem: cuius in ius cum semel concesseris et sub iugum eius missus fueris, necesse est id toto uitae tempore feras. Quod si illud aliquando detractare tentaueris, cogeris inuitus; licet tu sicut canis uinctus catenam assidue rodas, rumpere quidem anulum unum aut duos forsan poteris, semper tamen supererit

media uero omnis fastidii et calamitatis plena. Si cetera desint, sed quantam illam uitae miseriam putas quam ex corporis cura patimur indesinenter, nunc aestus, nunc frigora declinando; modo fugitando imbres, modo uentos ac tempestates, sedulo autem sanitatem procurando. Quamobrem aliquando ab his, aliquando ab illis abstinemus alimentis et tamen gulae instigatione cruciamur; mane grauis somno et hesternis adhuc indigestis crapulis surgere cunctaris,

uersat, nec una hora patitur eodem habitu perseuerare. Ad haec circa te uelut lacessentium canum turbam saeuissimam immittit: hinc famem, inde sitim, illinc algorem, ex alia parte aestum, deinde metum, imbres, tempestates, muscas, culices, pediculos, pulices, pruritum, scabiem, impetiginem, et duas infestissimas dolorum et cupiditatum turmas, quarum nec nomina nec numerum ullus umquam scire potuit.

melius atque aptius ex persona Dei apud pias mentes poterit disserere. Vt Hieronymus ad Tyrasium: Quod dederat, abstulit qui creauit. Quis est alius qui plangat quod ad tempus acceperat: commodaueras ut haberes quantocumque tempore uoluisset et, cum uellet, rursum auferret. Nihil abstulit tuum cui recipere decuit creditorem, et nihil aliud decet quam creditori gratias agere mutuantem. Sic Iob legimus quam sequamur deuotissimam uocem dicentis: "Dominus dedit,

ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii boni, quid lucri est mori, aut qui multi dies reperiri possunt qui tali nocti anteponantur, cui simul futura est perpetuitas omnis consequentis temporis, quis me beatior? Sin uera sunt quae dicuntur migrationem esse mortem in eas oras, quas qui e uita excesserunt incolunt, id multo iam beatius est te, cum ab his, qui se iudicum numero haberi uolunt, euaseris, ad eos uenire qui ueri

ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii boni, quid lucri est mori, aut qui multi dies reperiri possunt qui tali nocti anteponantur, cui simul futura est perpetuitas omnis consequentis temporis, quis me beatior? Sin uera sunt quae dicuntur migrationem esse mortem in eas oras, quas qui e uita excesserunt incolunt, id multo iam beatius est te, cum ab his, qui se iudicum numero haberi uolunt, euaseris, ad eos uenire qui ueri

ei somno similis est, qui nonnumquam etiam sine uisis somniorum placatissimam quietem affert, dii boni, quid lucri est mori, aut qui multi dies reperiri possunt qui tali nocti anteponantur, cui simul futura est perpetuitas omnis consequentis temporis, quis me beatior? Sin uera sunt quae dicuntur migrationem esse mortem in eas oras, quas qui e uita excesserunt incolunt, id multo iam beatius est te, cum ab his, qui se iudicum numero haberi uolunt, euaseris, ad eos uenire qui ueri

et amputatio membrorum et priuatio sensuum et oppressio corporis ad obscenam libidinem opprimentis explendam et alia multa horrenda saepe contingunt. Quid ab innumeris casibus, qui forinsecus corpori formidantur aestibus et frigoribus, tempestatibus et imbribus, coruscatione tonitruum, grandine, fulmine, motibus hiatibusque terrarum, oppressionibus ruinarum, ab offensionibus et pauore uel etiam malitia iumentorum tot uenenis fruticum, aquarum, ranarum, bestiarum, ac ferarum,

Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere dicentibus omnibus et acclamantibus felicem matrem,

et amputatio membrorum et priuatio sensuum et oppressio corporis ad obscenam libidinem opprimentis explendam et alia multa horrenda saepe contingunt. Quid ab innumeris casibus, qui forinsecus corpori formidantur aestibus et frigoribus, tempestatibus et imbribus, coruscatione tonitruum, grandine, fulmine, motibus hiatibusque terrarum, oppressionibus ruinarum, ab offensionibus et pauore uel etiam malitia iumentorum tot uenenis fruticum, aquarum, ranarum, bestiarum, ac ferarum,

Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere dicentibus omnibus et acclamantibus felicem matrem,

Cleobolo et Bitone, quorum mater cum sacerdos esset et dies festus Iunonis apud Argiuos instaret, in quo sacerdoti adesse necessitas summa erat, et boues ei ex agro praesto ad horam non essent, tum iuuenes temporis interclusi angustia iugum subeuntes per quinque ac quadraginta stadia matrem uehentes mira celeritate ad templum toto praestolante populo ac spectante perduxere dicentibus omnibus et acclamantibus felicem matrem,

praesentia rerum naturam quam errorem nostrum damnare maluimus. Sed et huius culpae et ceterorum uitiorum peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed

peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos

praesentia rerum naturam quam errorem nostrum damnare maluimus. Sed et huius culpae et ceterorum uitiorum peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed

peccatorumque nostrorum omnis a philosophia correptio petenda est. Cuius in sinum cum a primis aetatis nostrae temporibus uoluntas studiumque impulisset nos, his grauissimis casibus in eundem portum, ex quo eramus egressi, magna iactati tempestate confugimus. O uitae philosophia dux, o uirtutum indagatrix expultrixque uitiorum! Quid non modo nos, sed etiam omnis uita hominum sine te esse potuisset? Tu urbes peperisti, tu dissipatos homines in societatem uitae conuocasti, tu eos

brutis et obnoxiis corporibus, dissimilibus moribus, similibus erroribus, peruicaci audacia, pertinaci spe, casso labore, fortuna caduca. Sigillatim mortales cuncti, uniuersi genere perpetui, uicissim sufficienda prole mutabiles; uolucri tempore, tarda sapientia, cita morte, querula uita. Et Seruius Sulpicius ad Ciceronem ipsum de morte filiae consolando ait: si hoc tempore non diem suum

mutabiles; uolucri tempore, tarda sapientia, cita morte, querula uita. Et Seruius Sulpicius ad Ciceronem ipsum de morte filiae consolando ait: si hoc tempore non diem suum obiisset, paucis tamen post annis ei moriendum fuisset, quoniam homo nata fuerat. Et Menander Trophimum consolando: "Si enim", inquit, "te solum hac

et Hieronymus ad uirginem in exilium missam ita scribens: Sed cur ego te ad tribulationis patientiam humanis aut praesentis uitae prouocare conor exemplis, cum nullum paene sciamus fuisse sanctorum qui procellosum huius temporis agonem absque tribulationis tempestate transierit et tantorum odia insectationemque pertulerit, quantos uitae suae dissimilitudine castigauerit.

uirginem in exilium missam ita scribens: Sed cur ego te ad tribulationis patientiam humanis aut praesentis uitae prouocare conor exemplis, cum nullum paene sciamus fuisse sanctorum qui procellosum huius temporis agonem absque tribulationis tempestate transierit et tantorum odia insectationemque pertulerit, quantos uitae suae dissimilitudine castigauerit. Castigare enim alium uidetur quisquis

iacet. Quae latet inque bonis cessat non cognita rebus, apparet uirtus arguiturque malis. Dat tibi nostra locum tituli fortuna caputque conspicuum pietas quae tua colat, habet. Vtere temporibus quorum nunc minime freta es et patet in laudes area magna tuas. Quo carmine uide quaeso quam prudenter uxoris aerumnas leuat atque ad alias

cui parens ademptus est, dicere consueuimus: "Venit tempus in quo tua uirtus cognoscetur et quid ualeas ostendatur; hucusque alterius ope tutatus gubernatusque uixisti securus, nunc tibi in te ipso spes omnis relicta est: fac te uirum probes. Tempestas gubernatorem et stricta acies militem probat. Vir quoque fortis miseria examinatur." Hae consolationes omnes ad laudem inuitant, habentque locum dumtaxat in publicis aut apertis casibus, et qui in conspectu populi sunt

ingemiscat etiam maximis aut detrimentis aut laboribus ex quibus non dubitat magnam se emolumentum consecuturum? Suauis enim omnis quaestuosus labor et, quicquid amaritudinis opus habet, temperat spes lucri; quod intelligens apud apud nobilissimum poetam Aeneas ad socios ait: Per uarios casus, per tot discrimina rerum tendimus in Latium, sedes ubi fata quietas ostendunt; illic fas regna resurgere

"Ita ergo", inquit, "nos quoque iocundos ac laetos esse oportet dum spei nostrae signa conspicimus, cum probatores eius sumimus, cum per mala praesentia futura bona indubitatae fidei manibus iam teneamus. Siquidem et dictum est: Salus nostra in tempore tribulationis. Nullam ergo debet generare tristitiam, qualecumque id est, quod maximam uidet significare laetitiam. Est enim ille superbus, aut inuidus, aut sui fastidiosus boni, quem eius probatio reddit tristiorem. Dicit enim in

et praesentes angustias non sentiamus dum in futuram spem tota animi intentione protendimus. At si bellator aliquis dolorem uulneris aut contemnat aut nesciat, dum omnibus uiuacitatis sensibus solam uidetur cogitare uictoriam. Nam et qui tempore hiemis uadit ad balneas prius asperitatem frigoris nudus patienter excipit quia eum secutura calefactio consolatur; ita certa spes rem uincit instantem, ut illud quodammodo esse incipiat quod futurum est, et desinat esse quod praesens

certa spes rem uincit instantem, ut illud quodammodo esse incipiat quod futurum est, et desinat esse quod praesens est. "Vt in me", inquit Dominus "pacem habeatis", hoc est dicere: firmius uobis sit quod in me est, qui semper sum, quam quod in temporali geritur mundo, quia mundus transibit et malitia quaecumque agitur, in ipso finietur. Pax uero mea nulla umquam defectione temporis soluetur. Et alibi dicit: Mulier cum parit tristitiam habet quoniam uenit dies eius, cum autem peperit

inquit Dominus "pacem habeatis", hoc est dicere: firmius uobis sit quod in me est, qui semper sum, quam quod in temporali geritur mundo, quia mundus transibit et malitia quaecumque agitur, in ipso finietur. Pax uero mea nulla umquam defectione temporis soluetur. Et alibi dicit: Mulier cum parit tristitiam habet quoniam uenit dies eius, cum autem peperit puerum, non meminit iam passurae propter gaudium quia natus est homo in mundo. Et uos nunc quidem tristitiam habetis, sed tristitia

quanto se amplius desudasse cognouerit et de labore impenso sperat ubertatis augumentum. Quicquid in creaturis paene omnibus ita esse cognoscimus illic maiorem fructum gigni ubi onerosae acerbitatis cura praecesserit. Nam et aestatis et autumni temporis, quae tempora ministra sunt frugum, sterilitatem nimiam nonnumquam hiemis lenitas intulit, cum fecunditatem maximam frigoris saepe praestiterit austeritas, et quicquid clementia ueris resoluit, spem ubertatis amisit. Arbores uero ipsae

desudasse cognouerit et de labore impenso sperat ubertatis augumentum. Quicquid in creaturis paene omnibus ita esse cognoscimus illic maiorem fructum gigni ubi onerosae acerbitatis cura praecesserit. Nam et aestatis et autumni temporis, quae tempora ministra sunt frugum, sterilitatem nimiam nonnumquam hiemis lenitas intulit, cum fecunditatem maximam frigoris saepe praestiterit austeritas, et quicquid clementia ueris resoluit, spem ubertatis amisit. Arbores uero ipsae tanto

utile impedimentum pruinae et quod reprimit non obserat, sed includit. At uero si paulo clementius extiterit imbrium, quanto luxuriant prius in disciplina ? festinatione, tanto post fructibus deseruntur cum futurae uires importuno tempore consumuntur. Semina quoque ipsa terrae iacta atque commissa quanto glaciali frigore arcente tardius surgunt in frugem utili radice proficuunt, ac tanto post modum amplioribus fructibus praegrauata curuantur. Nauigantibus quoque ipsis

commissa quanto glaciali frigore arcente tardius surgunt in frugem utili radice proficuunt, ac tanto post modum amplioribus fructibus praegrauata curuantur. Nauigantibus quoque ipsis longae serenitatis spem pollicetur nimis ualida ac diuturna tempestas. Sic et omnium fere creaturarum specie difficile exultatio aliqua nisi maerore praeeunte succedit. Quae cum ita sint, aequanimiter ferre conuenit, etiam si nos tribulationum imbribus ac dolorum asperioris hiemis procella concusserit;

tanto ampliorem aestatis fructum delaturi, quanto in praesenti frigore uitam habere contingerit acriorem. Digerit enim austeritate, qua poterat reseruare, quicquid primo impetu erumpit in exitum. Nec ulla nos insurgens pelagi debet terrere tempestas cum uentura sit etiam numquam finienda tranquillitas. Domini est enim illa uox dicentis: Beati estis cum uos maledixerint et persecuti uos fuerint et dixerint omne malum aduersum uos; gaudete et exultate, quia merces uestra copiosa est

solent esse damnorum, et propter maioris lucri spem nauigationis et peregrinationis incommoda libenter assumit. Quia quamuis magnus, facile contemnitur labor ubi non tam laboris quantitas quam eius utilitas cogitatur, et si id fieri propter temporalia et incerta lucra conspicimus, quid nobis propter aeterna et sine ulla ambiguitate uentura sit agendum, cogitemus. Nam cum illorum lucra insidiae uel pericula praecedant, similiter nostra commoda dispendiis cumulantur et sub periculo

exiguum esse secundum quod ad multa potest referri. Comparari enim potest malum uel ad tempus uel ad aliud malum grauius uel ad bonum; ad quodcumque autem horum conferas, semper inuenies unde eius molestiam diminuas. Et primum ex ratione temporis tripliciter, quia aut iusto tempore illatum, aut cito abiturum, aut paulo post necessario futurum. III 13 Primus locus a tempore debito. Extenuatur enim haud

potest referri. Comparari enim potest malum uel ad tempus uel ad aliud malum grauius uel ad bonum; ad quodcumque autem horum conferas, semper inuenies unde eius molestiam diminuas. Et primum ex ratione temporis tripliciter, quia aut iusto tempore illatum, aut cito abiturum, aut paulo post necessario futurum. III 13 Primus locus a tempore debito. Extenuatur enim haud modicum detrimenti cuiusuis dolor si id tempore

unde eius molestiam diminuas. Et primum ex ratione temporis tripliciter, quia aut iusto tempore illatum, aut cito abiturum, aut paulo post necessario futurum. III 13 Primus locus a tempore debito. Extenuatur enim haud modicum detrimenti cuiusuis dolor si id tempore debito aut iusto accidisse docebitur. Vt Seruius Sulpicius fecit cum inquit: ab hisce rebus animum ad cogitationem tuam aduoca atque ea

aut iusto tempore illatum, aut cito abiturum, aut paulo post necessario futurum. III 13 Primus locus a tempore debito. Extenuatur enim haud modicum detrimenti cuiusuis dolor si id tempore debito aut iusto accidisse docebitur. Vt Seruius Sulpicius fecit cum inquit: ab hisce rebus animum ad cogitationem tuam aduoca atque ea reminiscere potius quae digna tua persona sunt: illam, quam dicis opus fuerat uixisse, una cum re

persuadere uoluit filiam eius amplius uiuere non oportuisse, nec fas esse re publica extincta ipsam superstitem optare, cum post casum eius honeste uiuere nequiuisset; atque ex eo insinuat oportunissimo tempore ipsam a uita destitutam. Hic locus optime senibus congruit qui iam et aetate et honoribus perfuncti sunt; poterit tamen prudens orator hanc consolandi rationem et florentibus aetatibus adaptare iuxta

mea. – et Cicero: Nemo parum diu uixit qui uirtutis perfectae perfecto functus est munere. Sane sicut casum uitae iusto tempore uel congruo euenisse docuimus, ita tu et aliarum rerum similibus rationibus poteris persuadere. III 14 Secundus locus a breuitate temporis Ex

Sane sicut casum uitae iusto tempore uel congruo euenisse docuimus, ita tu et aliarum rerum similibus rationibus poteris persuadere. III 14 Secundus locus a breuitate temporis Ex breuitate autem temporis imminuitur malorum opinio si ea paruo tempore duratura insinuare ualebimus, ut philosophia ait Boethio: Si idcirco te fortunatum non existimas quoniam, quae tunc laeta uidebantur,

euenisse docuimus, ita tu et aliarum rerum similibus rationibus poteris persuadere. III 14 Secundus locus a breuitate temporis Ex breuitate autem temporis imminuitur malorum opinio si ea paruo tempore duratura insinuare ualebimus, ut philosophia ait Boethio: Si idcirco te fortunatum non existimas quoniam, quae tunc laeta uidebantur, abierunt, non est quod te miserum putes quoniam,

rationibus poteris persuadere. III 14 Secundus locus a breuitate temporis Ex breuitate autem temporis imminuitur malorum opinio si ea paruo tempore duratura insinuare ualebimus, ut philosophia ait Boethio: Si idcirco te fortunatum non existimas quoniam, quae tunc laeta uidebantur, abierunt, non est quod te miserum putes quoniam, quae nunc creduntur maesta, cito

– Ciceroque ad Figulum: Ego quod intelligere et sentire ualeo et quia sum Romae, et quia curo attendoque quod possum, id tibi affirmo te in istis molestiis, in quibus es hoc tempore, non diutius futurum. – praeterea Hieronymus ad Theodoram: Aduersus mortis duritiam et crudelissimam necessitatem hoc solacio erigimur quod

Dominum quare suum sanguinem non defenderet, acceperunt diuinum responsum: Sustinete adhuc modicum tempus donec impleatur numerus fratrum uestrorum. Haec de temporis breuitate dicta sunt satis. III 15 Tertius locus ab ineuitabilitate Porro et ex futura necessitate minoratur nonnihil existimatio

"Sed debemus", inquit, "et nos animo praemeditari quod aliquando futuri sumus, et quod, uelimus nolimus, longius abesse non potest. Nam si nongentos uitae extenderemus annos, ut ante diluuium uiuebat genus humanum, et Mathusalem nobis tempora donarentur, tamen nihil esset praeterita longitudo quae esse desisset. Etenim inter eum qui decem uixit annos et illum qui mille, postquam idem uitae finis aduenerit et irrecusabilis mortis necessitas, transactum omne tantundem est nisi

quando robustae aetatis, quando senex factus sis? Quotidie morimur, quotidie commutamur et tamen aeternos nos esse credimus. Hoc ipsum quod dico, quod scribo, quod relego, quod de uita mea trahitur; quot puncta notaui, tot meorum damna sunt temporum. Scribimus atque rescribimus, transeunt maria epistulae et findente sulco carina per singulos fluctus aetatis nostrae momenta minuuntur. Solum habemus lucri quod Christi amore sociamur.

iusta omnipotentis dispositione. De qua re poterit consolator et apte et copiose multa disserere, quae nos prolixitatem deuitantes simulque ingeniis peritorum non diffidentes praetermittimus ut cetera pleraque. Haec ergo ex ratione temporis sufficiant. Iam quo modo unum malum ex collatione alterius mali minui conueniat, aperire incipiamus. III 16 Quartus locus a comparatione

commemorare, si forte eadem res tibi minuere dolorem posset. Ex Asia rediens cum ab Aegina Megaram uersus nauigarem, coepi regiones circumcirca inspicere. Post me erat Aegina, ante Megaron, dextra Epirus, sinistra Corinthus, quae oppida quodam tempore florentissima fuerunt, nunc prostrata et diruta ante oculos iacent. Coepi egomet mecum sic cogitare: en nos homunculi! si quis nostrum interiit aut occisus sit, quorum uita breuior esse debet, cum uno loco tot oppidorum cadauera

cum uno loco tot oppidorum cadauera proiecta iacent. Visne tu te, Serui, cohibere et meminisse te hominem esse natum? Crede mihi, cogitatione ea non mediocriter sum confirmatus: hoc idem, si tibi uidetur, fac ante oculos tibi proponas: modo uno tempore tot uiri clarissimi interierunt, de imperio praeterea tanta imminutio facta est, omnes prouinciae conquassatae sunt; in unius mulierculae animula commoueris tantopere?

Hunc locum et ille caelestis rhetor Hieronymus scribens ad Heliodorum episcopum haud segnius pertractauit his uerbis: Verum quid ago medens dolori quem iam reor et tempore et ratione sedatum ac non potius replico tibi uicinas regum miserias et nostri temporis calamitates ut non tam plangendus sit, qui hac luce caruit, quam congratulandum ei qui de tantis malis euaserit? Constantius, Arianae fautor

et ille caelestis rhetor Hieronymus scribens ad Heliodorum episcopum haud segnius pertractauit his uerbis: Verum quid ago medens dolori quem iam reor et tempore et ratione sedatum ac non potius replico tibi uicinas regum miserias et nostri temporis calamitates ut non tam plangendus sit, qui hac luce caruit, quam congratulandum ei qui de tantis malis euaserit? Constantius, Arianae fautor hereseos, dum contra inimicum paratur et concitus fertur ad pugnam, in Mopsi uiculo moriens

stipes mendicauit. Timasius praecipitatus repente de altissimo dignitatis gradu euasisse se putat quod aduerse uiuit inglorius. Non calamitates miserorum, sed fragilem humanae conditionis statum narro. Horret animus temporum nostrorum ruinas prosequi. Viginti et eo amplius anni sunt quod inter Constantinopolim et Alpes Iulias quotidie Romanus sanguis effunditur, Scythiam, Thraciam, Macedoniam, Thessaliam, Dardaniam, Daciam, Epiros, Dalmatiam, cunctas

cum tonat, exanimes primo quoque murmure caeli, non quasi fortuitu nec uentorum rabie, sed iratus cadat in terras et uindicet ignis; illa nihil nocuit, cura grauiore timetur proxima tempestas uelut hoc delata sereno. Praeterea lateris iuguli cum febre dolorem si coepere pati, missum ad sua corpora morbum infesto credunt a numine; saxa deorum haec et tela putant.

solacio afficitur languens, uno, quod proprium huic loco est, scilicet quod sua mala parua esse recognoscit, alio, quod ad quintam medendi rationem pertinet, quod ultionis uoluptate temperat suum maerorem. De qua re plenius disputabimus cum ad proprium locum perueniemus. Nunc uero cetera prosequamur quibus malorum opinio solet attenuari. III 18

addito quid ad dolorem adiungi potuit? Aut qui non illis rebus exercitatus animus calere iam debet atque omnia minoris existimare? An illius uicem, credo, doles. Quotiens in eam cogitationem et tu ueneris et nos saepe incidimus, hisce temporibus cum his esse actum quibus sine dolore licitum est mortem cum uita communicare. et paulo post: At uero malum est liberos amittere, nisi prius peius sit hoc

et Cicero ad Titium: neque hae neque ceterae consolationes, quae sunt a sapientissimis uiris usurpatae, tantum uidentur proficere debere quantum status ipse ciuitatis et haec perturbatio temporum perditorum, cum beatissimi sunt qui liberos non susceperunt, minus autem miseri qui his temporibus amiserunt quam si eosdem bona aut denique aliqua re publica perdidissent.

consolationes, quae sunt a sapientissimis uiris usurpatae, tantum uidentur proficere debere quantum status ipse ciuitatis et haec perturbatio temporum perditorum, cum beatissimi sunt qui liberos non susceperunt, minus autem miseri qui his temporibus amiserunt quam si eosdem bona aut denique aliqua re publica perdidissent. et parum infra: Quid est enim iam non modo pudori, probitati, ac saluti loci?

his miseriis atque iniquissima conditione uitae uideretur. Hoc ipsum fecit scribens et ad L. Fabium: Ea demum uidetur conditio impendere legum iudiciorum temporum ut optime actum cum eo uideatur esse qui quam leuissima poena ex hac re publica discesserit. Hunc eundem locum et Hieronymus ad Tyrasium

Hunc eundem locum et Hieronymus ad Tyrasium sapientissime perstrinxit: Ad quid putas Christianam et fidelem animam intra carcerem mundi remorari debuisse cui totus mundus naufragium est? Tantas ac tales tempestates uitae, tot impugnationes diaboli, tot corporis bella, tot saeculi clades euasit et lacrimas fundis? Quasi nescias quid in te ipsum cotidie patiaris, propter quod Dominus sic admonet apostolos suos dicens: "Si diligeretis me,

– et Ouidius: Hoc satis in titulo est aeterna maiora libelli et diuturna magis sunt monumenta mihi. Quos ego confido, quamuis nocuere, daturos nomen et auctori tempora longa suo. Hoc se solacio et Dido moritura consolabatur quando ait: Vixi et, quem dederat cursum fortuna, peregi, urbem praeclaram statui, mea

lugeant eos qui suspenduntur, qui in exemplum populi publice trucidantur, qui comburuntur secantur suffocantur et aliis acerbissimis suppliciis enecantur. Lugeant quoque et illos quos aut atra inuoluit tempestas aut uorax flamma conripuit aut ruina insperata oppressit aut inimica iugulauit uel confodit manus aut alius inoptatus, inopinatus, inexspectatusque exstinxit casus. Ista autem

uero rei studium in tantum inualuit apud uniuersas nationes ut firmiter animos hac inani superstitione falsaque religione inducerent ad credendum nulli inhumato nisi centum annis expletis ad destinatum locum licere peruenire, interea uero toto tempore circum haec loca errare. Quod etiam doctissimus poeta testatus est: Haec omnis, quam cernis, inops inhumataque turba est; portitor ille Charon his, quos uehit unda, sepulti. Nec ripas datur horrendas nec

flumine, quidam uitro circumdatos domi seruant, alii in uasis fictilibus conditos circa templa sepeliunt, alii, qui ad meridiem habitant Ichthyophagi nomine, defunctos in mare proiciunt inundationis tempore. Porro qui insulam Pityussam incolunt, sepeliendorum membra concisa in uase multo lapidum aggere recondunt. At apud Persas mortuus non prius humatur quam ab alite aut

in oris et fierent ipso tristia fata loco; nec mea consueto languescent corpora lecto, depositum qui me non fleat ullus erit; nec dominae lacrimis in nostra cadentibus ora accedent animae tempora grata meae; nec mandata dabo, nec cum clamore supremo labentes oculos condet amica manus. Est enim hominibus in desideriis uanitatis illud

hominum deuitantes totam uitam luctuosam peragunt dicentes se non debere ullis uoluptatibus oblectari quando amici eorum illis erant priuati; eadem ratione multi nec solem nec caelum toto tempore suspiciunt. Sed mitius Aegyptii in simili re insaniunt, siquidem apud hos, dum homo alicuius momenti decedebat, familiae suae omnis muliebris sexus caput sibi et uultum oblinibat luto. Deinde relicto domi cadauere ipsae

Amplius extenuatur pretium boni si non sit a bono auctore administratum sed ab ignauo aut indigno; si non diligitur aut magni fit ab aliis et praecipue bonis; si non spectat ad probos; si non bene ordinatum aut concinne positum; si non debito tempore exhibitum nec oportuno loco impensum, nec nostri sed alterius gratia. Praeter hos hic inducere poteris omnes fere mansuetudinis locos, de quibus suo loco disputauimus. Etenim singulis propemodum rationibus, quibus ira

praecipua sit mortalibus uitae cura retinendae, o te (si tua bona cognoscas) felicem cui suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese proximos caelo arbitrentur

suppetunt etiam nunc quae uita nemo dubitat esse cariora. Quare sicca iam lacrimas; nondum est ad unum omnis exosa fortuna nec tibi nimium ualida tempestas incubuit, quando tenaces haerent anchorae quae nec praesentis solamen nec futuri spem temporis abesse patiantur." "Quam multos esse coniectas qui sese proximos caelo arbitrentur si de fortunae tuae reliquiis pars eis minima contingat? Nam is ipse locus, quem tu exilium

uel alio simili casu quippiam superfuit, dicendo: "Age gratias Deo qui tibi uel haec saltem reliqua esse uoluit." Quo in casu ideo homo solacium accipit, immo nonnumquam et se ipsum consolatur, quod dirior pernicies discriminis ac tempestas uehementior omnia absorbere poterat ac per eam cuncta sublata erant uel diruta, nec aduersus eam nostrum aut consilium aut opera satis erat; quod ergo incolume superfuit, id iure in lucro deputatur ac fortunae uel Dei potius munus esse

Et ita collatione boni mali opinio attenuatur. Quomodo autem collatione alterius mali aut quod utrumque metitur ipsius temporis, iam diximus. DE QVARTA CONSOLANDI RATIONE LIBER QVARTVS IV 1 De quarta consolandi ratione

praecipere consilio prudentiaque debemus; etenim si nulla fuit umquam liberis amissis tam imbecillo mulier animo, quae non aliquando lugendi modum fecerit, certe nos, quod est dies allatura, id consilio anteferre debemus, neque expectare temporis medicinam quam repraesentare ratione possumus. Hoc ipsum attigit et Seneca Lucilium de morte filiae consolando: finem dolendi etiam qui consilio non fecerat,

temporis medicinam quam repraesentare ratione possumus. Hoc ipsum attigit et Seneca Lucilium de morte filiae consolando: finem dolendi etiam qui consilio non fecerat, tempore inuenit. Turpissimum autem est in homine prudenti remedium maeroris lassitudo maerendi. Malo relinquas dolorem quam ab illo relinquaris, et quam primum id facere desiste quod, etiam si uoles, diu facere non poteris. Annum feminis ad

languescet. Aut enim nulla uirtus est, aut contemnendus est dolor. Prudentiamne uis esse sine qua ne intelligi quidem ulla uirtus potest? Quid ergo ea? Patieturne te quicquam facere nihil proficientem et laborantem? An temperantia sinet te immoderate quicquam facere? An coli iustitia ab homine poterit propter uim doloris enuntiante commissa, prodente conscios, multa officia relinquente? Quid fortitudini comitibusque eius magnitudini animi, grauitati,

tuo dolore maerent, da patriae ut, si qua in re opus sit, opera consilio tuo uti possit. Denique, quoniam in eam fortunam deuenimus ut etiam huic rei nobis seruiendum sit, noli committere ut quisquam te putet non tam filiam quam rei publicae tempora et aliorum uictoriam lugere. Simili ratione Ioab a luctu Dauid regem reuocauit, quo ob necem Absalom filii sui uehementius cruciabatur. Cum enim rex capite uelato

uoluptatibus nec ullis ornamentis uti uolunt. Quoniam illa in tantis malis putant sibi minime conuenire, ut Ouidius libellum suum facere monet: Vade, sed incultus, qualem decet exulis esse infelix habitum temporis huius habe, nec te purpureo uelent uaccinia suco, non est conueniens luctibus ille color; nec titulus minio nec cedro charta notetur candida nec nigra cornua fronte geras nec

dolorem intermiserint. Pueros uero castigare matres et magistri solent nec uerbis solum, sed etiam uerberibus, si quid in domestico luctu hilarius factum ab his est aut dictum," ut minus illo tempore et ea rerum conditione dignum. Vnde et Sappho, cum se aptiorem alio scribendi carmini diceret, in flebili tamen materia flebile carmen elegit. Similem huic rationi et Boethius assignauit. Ouidius quoque ait:

flebile carmen, materiae scripto conueniente suo. et alibi ex persona libelli: Inspice quid portem; nihil hic nisi triste uidebis, Carmine temporibus conueniente suis. Claude quod alterno subsidunt carmina uersu et pedis hoc ratio uel uia longa facit. Quod neque sum cedro cultus nec pumice leui, erubui domino dulcior esse meo.

inuitat, puta ad uenationem, ludum, cantum sonum ceteraque eiusmodi. Quod nimirum et Ouidius in exilium missus et probasse et libens usurpasse se scribit: Si qua mei fuerint, ut erunt, uitiosa libellis, excusata suo tempore, lector, habe. Exul eram requiesque mihi, non fama petita est, mens intenta suis ne foret usque malis. Hoc est cur cantet uinctus quoque compede fossor indocili numero cum graue mollit opus.

uideantur, te autem ab initio aetatis memoria teneo summe omnium doctrinarum studiosum fuisse omniaque, quae a sapientissimis uiris ad bene uiuendum tradita essent, quae quidem uel optimis rebus ac usui et delectationi esse possent, his uero temporis habemus nihil in quo acquiescamus. Nihil faciam insolenter neque te tali uel scientia uel natura hortabor ut ad eas te referas artes quibus a primis temporibus aetatis tuum studium dedisti; tantum dicam quod te spero approbaturum: me,

essent, quae quidem uel optimis rebus ac usui et delectationi esse possent, his uero temporis habemus nihil in quo acquiescamus. Nihil faciam insolenter neque te tali uel scientia uel natura hortabor ut ad eas te referas artes quibus a primis temporibus aetatis tuum studium dedisti; tantum dicam quod te spero approbaturum: me, postea quam illi arti cui studueram nihil esse loci neque in curia neque in foro uiderem, omnem meam curam atque operam ad philosophiam contulisse. Tuae

omnes uero occupationes aut studia, quibus animus a maerore reuocatur, uis amoris est potentissima sacris etiam litteris testimonium perhibentibus, in quibus legimus Rebeccam adeo ab Isaac dilectam ut dolorem, qui ex matris morte acciderat, temperaret. Prudentissimum ergo et familiares Assueri inierunt consilium, cum nouas puellas regi quaerere decreuerunt, quo maerorem regis, quem ob reiectam Vasthi reginam , amore nouae coniugis

ibi maerori loci est nihil. Aliarum uero rerum studia, quae nominauimus, uel quia singula eorum certae sequuntur uoluptates, uel quia animum a cogitatione rerum inuisarum abducunt et eorum memoriam tollunt: hinc diuturnitas temporis sedat dolorem, sed ea dumtaxat quae frequenter animum ad alias curas euocauit, id enim agendo facit imaginem praeteritorum malorum excedere. Cito enim decidunt e memoria quae frequentius non retractantur.

corda a luctu reuocare atque his abducere locis; qui omnes quinque fuerunt atque eorum primus a studio dictus, secundus a facetiis, tertius a spe, a munere uel pollicitatione quartus et quintus ab alio euentu grauiore. Et hi quidem omni fere et tempori et personae conueniunt. IV 16 De tribus locis qui a persona accipiuntur inimici quorum primus a uindicta est Praeter hos uero locos sunt adhuc reliqui tres, qui a

omnibus perfectis artibus omnique doctrina hominum uita erudiretur. Similes sunt et ille indignationes aut exclamationes quas homines contra fortunam, contra imbres, maria, tempestates, proditiones, iniustitias malitiasque, ac perfidias humanas intorquere ac iaculari consueuerunt. Ex quorum numero est illud Iob: Pereat dies in qua natus sum et nox in qua dictum est conceptus est homo. Dies

aedificandas urbes, imperiumue in homines exercendum; uel ad aliud quippiam ex humanis rebus possidendum consequendumque? Atqui horum quaedam nobis cum brutis communia sunt, reliqua uero nec perpetuo haberi neque illo pauculo et exiguo tempore sine magnis laboribus comparari queunt, sine ingenti fastidio administrari et sine grauissimis curis anxietatibusque retineri . Non ergo iste dignus est humani

propter quem etiam caeli conditi sunt. Alius ergo mortalium est finis et ob aliud procul dubio hoc in mundo producimur; nimirum ut per patientiam ac obedientiam Deo creatori nostro in hoc ergastulo isto paruo nostrae uitae tempore eas possessiones, illam gloriam et honorem promereamur quae antiquus ille serpens diabolus per superbiam inobedientiamque amisit et quae nobis scelestissimus inuidens ab initio cum homine

gladios nihilominus transibo. Nullus mihi propositum praemium praeripere poterit, nullus adimere. Video negotiatores per tot et maris et terrae, fluminum, tempestatum, latronum, piratarum, aestuum, imbrium pericula ad caducas tam diuitias properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec

tempestatum, latronum, piratarum, aestuum, imbrium pericula ad caducas tam diuitias properantes; et ego per minora aut etiam longe grauiora, si esse possunt, ad illas sempiternas uerasque diuitias pergere non festinabo, quas mihi nec tempestas labefactari aut corrumpere, nec tyrannus eripere, nec fures subtrahere, nec demoliri tinea, nec aerugo exedere ualet; latrunculi sanguine suo et capitis certo discrimine miserrima spolia et

II.2.6 post uerum delevit decernere | cernere addidit II.2.7 Ov. rem. 119-134, ubi 121 descendere; 123 artem; 132 Temporis ars medicina fere est pro Temporibus... ualet; 133 accendas... inritesque II.3.1 medelis pro unguentis ] medicaminibus pro unguentis V1 | illud tollere

II.2.6 post uerum delevit decernere | cernere addidit II.2.7 Ov. rem. 119-134, ubi 121 descendere; 123 artem; 132 Temporis ars medicina fere est pro Temporibus... ualet; 133 accendas... inritesque II.3.1 medelis pro unguentis ] medicaminibus pro unguentis V1 | illud tollere transposuit | laborabis pro quoad

II.18.6 multos pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus

pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus III.18.9 post

II.18.6 multos pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus

pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus III.18.9 post

II.18.6 multos pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus

pro uniuersos (quod etiam V1) II.18.7 Cic. Tusc. 5,1-2 (4-5), ubi uenientia pro eminentia; malumus; petenda correctio; temporibus aetatis nostra pro ętatis... temporibus; nos compulisset pro impulisset nos; omnino pro etiam omnis; tum pro tu; ante a te opem add. Cic. ad te confugimus III.18.9 post

ex proprius III.18.1 Quid... communicare Cic. fam. 4,5,2-3, ubi non in illis rebus; At illius; post cogitationem add. necesse est; post hisce temporibus add.non pessime; commutare III.18.1 At uero... perpeti Cic. fam. 4,5,3, ubi malum, nisi hoc peius est haec

III.25.3 Verg. Aen. 1,94-96 III.25.4 Ov. trist. 3,3,37-44, ubi 37 Iam pro Tam; 38 fient pro fierent; 40 nec me qui; 42 tempora parua III.25.5 defleantur... sepeliantur ] defleatur... sepeliatur V1 | adeo deest in V1 | se pręstare V1

addidit IV.20.2 post retineri delevit et sine grauissimis curis IV.20.3 hoc... tempore ] hoc uitę ergastulo isto paruo tempore V1 IV.20.4 gladiis pro gladio

IV.20.2 post retineri delevit et sine grauissimis curis IV.20.3 hoc... tempore ] hoc uitę ergastulo isto paruo tempore V1 IV.20.4 gladiis pro gladio IV.20.5 post

filio, quae praestitisset avunculus genitori. Haecce regem nostrum adhortabantur suo erga Sanctitatem tuam et Sedem Apostolicam officio quam primum satisfacere; quod profecto et fecisset, nisi gravi et longinquo bello destitutus abfuisset; ubi vero intractabili anni sydus, et hyberna tempestas intermittere coegit militiam, nihil prius studuit, quam honestissimo isto fidelium principum instituto perfungi. Primum igitur B. T. dignitati tota mentis affectione gratulatur; commendat se et suos ad pedum oscula Beatorum; ac remota omnis conditionis invidia,

nostros ad fidem Catholicam convertit, circiter millesimum Dominicae incarnationis annum, cum Imperatoris Henrici gener, sororiusque esset, maluit tamen coronam regiam a Romano petere Antistite, ac per hoc, regnum illud Sedi Apostolicae devincire. Quem imitatus paullo post D. Ladislaus, cum illius temporis pontifex, pro recuperanda terra sancta crucem late praedicasset, ipse pro Gothfrido Hierosolymam Christianum exercitum duxisset, sed eius mox propositum implevit Andreas; qui superatis Saracenis, et adorato Christi sepulcro, non alia hostium praeda, quam Sanctorum reliquiis onustus, in

et alias pro sacrosancta Ecclesia egerit; supersunt qui experientiae testimonium perhibere possunt. Ne singula percurrendo sim longior, semper gens nostra et principes nostri, huius sacratissimae Sedis auctoritatem longe plurimi fecerunt, et ad eius nutum, inter cetera, pacem pariter ac bellum temperarunt. Novissime illustris Gubernator noster Ioannes, cuius supra mentionem fecimus, cohortantibus et assistentibus legatis Apostolicis, quam saepe cum Turco dimicavit, ac tandem magno praelio victor, inter ipsa trophaea sua, triumphantem spiritum reddidit creatori. Parentis igitur sui et

devotissimum filium tuum, regem nostrum Matthiam, praesertim in iis, quae pro grege tibi commisso non minus sublimi quam pio animo concepisti. Haec est prima B. P. adventus nostri causa hodierno die breviter explicata. De iis, quae multae et item magnae restant, parati sumus mox dicere, loco et tempore per T. B. assignandis. Primum igitur B. T. dignitati tota mentis devotione gratulatur; commendat se et suos ad pedum oscula beatorum; ac remota omnis conditionis invidia maiorum suorum sinceritatem secutus, tibi tanquam vero Christi vicario, puram plenam

maturius et uberius opportunioribus viis, melioribus modis quam caeteri hactenus conati sunt, Reipublicae Christianae, cui praeesse meruit, consulat cum effectu. Quod quum S. T. ultro facturam confidit, more solito, omnes suas et suorum fortunas ac regium insuper caput, id quam necessario patriae debet, sponte fidei pollicetur. Hae sunt B. Pater, adventus nostri causae. Quarum posterior si proposita magis, quam exposita videtur, parati sumus plura mox super ea re et audire et respondere, loco et tempore per V. B. assignatis.

Nec vero tam insolens mei aestimator sum, ut me Plutarcho philosopho gravissimo, historico fidelissimo, oratori eloquentissimo conferre ausim; at maiestatem tuam non iniuria Traiano conpararim. Quia ut olim Romanum imperium iam degenerans sub eo rursus principe movit lacertos, sic nostris temporibus Christiana res publica paene iam a perfidis hostibus prostrata, tuis sese iterum erexit auspiciis. Quod si bonorum apud te consilia maxime valuerint, si minimum aetati indulseris, si summae omnium de te expectationi servies, et favori numinis instando successus tuos urgebis, potes adhuc

primus
Angulus in sacris aedibus ossa tenet.
Haecque piis fratrum tu manibus ipsa referto
Nomine uel uerbis, o Elegia, meis:
"Ille miser iuuenis uestram me misit ad arcam
Nota fuit pietas cuius et altus amor.
Quod sensere quidem uestri sine tempore manes,
Sensit et hanc forsan quaelibet umbra fidem.
Cum subit et uestrae fatum lachrymabile sortis,
Vobiscum quoquo se uelit esse modo;
Ipsum tanta premit pietas tantique doloris
Excruciant miserum non pia fata uirum.

patulo fugientem jacenntem excepit hiatu,
32  Condidit aut oculos composuitue caput;
33  Oscula non carpsit sensitque nouissima uerba;
34  Quis scit an et fati tempore laeta fuit?
35  Certe laeta fuit: quid enim non indole tanta
36  Gaudeat et festum nescia tempus agat?
37  Non tamen Eliseas indeploratus ad umbras
38  Desiliit; mater, desine maesta queri.

ipsorum principes summis decertarunt studiis quisnam eum amplioribus honoribus exciperet et prosequeretur, illeque se uicisse putabat qui plurima in eum ornamenta contulisset. In quibus acceptandis adeo prudens temperamentum inibat ut, cum omnium communis esset amicus, singuli tamen sibi eum uendicasse putabant. Vnde sua illi negotia credebant, et rerum omnium summam fidei ipsius ultro committebant. Fallebat neminem, et communem rem gerendo singulorum tamen uidebatur aduocatus. Secedebat bis terque

uero maxime parcus, excepto hoc piissimo fratre comite Hieronymo; quem quoniam ab inclito duce Mediolani connubio filiae dignatum cernebat, uoluit fraterna munificentia illustrare. Qua in re tale temperamentum adhibuit ut id cum ingenti honore ac laude sedis apostolicae contingeret. Vrbem enim Imolam, quae iam praefecti eius culpa ad alios deuenerat, quadraginta milibus ducatorum de propriis facultatibus redemptam imperio

Supplicabitis tamen meo nomine summo pontifici ut aes alienum, cuius maiorem partem pro redimendis ecclesiae rebus contraxi, pro sua benignitate dissoluat. Cogor hoc loco potissimas eius praetermittere laudes, cum temporis exclusus angustia, tum ipsarum rerum multitudine superatus. Qualem se erga amicos, qualem erga parentes, et praesertim qualem erga ipsum summum pontificem gesserit, malo haec omnia in aliud tempus differre quam

esse multo magis melius permanere autem in carne magis necessarium est propter uos . Cognosco enim me tenuem uobis mercedem pro meritis exhibuisse , tametsi nunquam mihi uoluntas defuerit, sed facultas. Et nisi tanta temporis angustia prohibitus fuissem, nullus uestrum meae gratitudinis uices doleret. Meritum, quod potui, moriens uobis persolui. Supplicaui summo pontifici ut beneficia, quae in me contulerat, sua clementia inter uos partiatur, ut et uos meritorum uestrorum et me

uehementer rogasti me ut, quicquid in hac expeditione gestum esset, litteris mandarem, affirmans ea te Apollinis oraculo ueriora habiturum quae a me scripta forent. Igitur, ut tibi morem gererem, quae ab imperatore Mocenico per quadriennium gesta sunt annotaui: tanto enim tempore et ille imperium gessit et ego praefectura functus sum. Quapropter opusculum in quo haec scripta sunt tibi mitto, quod cum perlegeris, non minus te egregias imperatoris uirtutes quam magnifica ipsius gesta admiraturum certum habeo meritoque damnabis eorum sententiam qui affirmare solent

sum. Quapropter opusculum in quo haec scripta sunt tibi mitto, quod cum perlegeris, non minus te egregias imperatoris uirtutes quam magnifica ipsius gesta admiraturum certum habeo meritoque damnabis eorum sententiam qui affirmare solent effetam esse naturam nec producere tales uiros quales priscis temporibus extiterunt omniaque mundo senescente degenerasse; quam falsi sint uel ex hoc maxime apparet. Nam si apud Graecos atque Romanos multi ob singulas uirtutes clari habiti sunt, quid de

in omnes denique iustissimus, alieni abstinens, sui liberalis, et qui omnes cupiditates atque animi illecebras facillime spernit. Nonne ergo iure hunc uirum non solum conferre, uerum etiam praeponere priscis illis imperatoribus atque ducibus debemus gratiasque agere nostris temporibus quae talem tantumque uirum tulerunt? Et quoniam solent pictores alicuius egregi artificis exactum signum atque imaginem ad imitandum proponere ut tales ipsi euadere possint quales auctores illius picturae fuerint, sic etiam huius optimi imperatoris clarissimique principis atque ducis

uicum Ioniae opulentissimum temere sine praesidio esse. Situs est in continenti, ex aduerso Chiorum oppido (Passagium incolae uocant), in quem totius paene Asiae prouinciae merces comportantur, inde Chium deuehuntur. Ea urbs his temporibus, sub Genuensium ditione simul cum insula posita, omnibus fere Italiae populis commune emporium est. Quapropter Passagium et frequentibus habitatoribus, et tabernae in eo mercibus

omnibus fere Italiae populis commune emporium est. Quapropter Passagium et frequentibus habitatoribus, et tabernae in eo mercibus repletae sunt. Igitur sublucano tempore imperator cum classe ad litus uico proximum applicuit. Ibi milites exposuit ac nauales socios, quibus addidit etiam non paruam partem turbae remigum, omnibusque praefecit magistrum suae nauis, quem uulgo comitum appellant, qui e uestigio instructa ac disposita acie uelocissimo

principibus oratoris uerba benigne accipiunt, et ad impetranda quae petebat bene sperare iubent. Insuper ualidissimam classem uiris atque armis optime instructam ostentant, affirmantes ad omnem nutum regi Persarum ubique praesto esse futuram. Itaque dimisso oratore se ad agendum, quoad per tempestates liceret, praeparant. Est ex parte occidentis oppidi Sancti Petri, de quo supra mentionem fecimus, Termerium, Myndiorum promontorium, multa milia passuum in mare excurrens uersus Coum insulam: regio aprica, uentis omnibus peruia, uinetis atque oliuetis caeterisque arboribus fructiferis

Termerium, Myndiorum promontorium, multa milia passuum in mare excurrens uersus Coum insulam: regio aprica, uentis omnibus peruia, uinetis atque oliuetis caeterisque arboribus fructiferis optime consita, frequentibus quoque uicis bene habitata. In qua regione uiri tantum in praesens per autumni tempora colligendorum fructuum gratia remanserant. Nam, propter belli metum et excursiones, superioribus diebus in propinquis locis factas, mulieres ac pueros ad mediterranea loca abduxerant. Ad quas terras delatus

liber secundus Dum imperator operi instat, Antonius, magnae audaciae ac strenuae uirtutis adolescens, natione Siculus, ausurus memorabile facinus ad eum uenit. Narrat se Chalcide a Turcis captum, exinde multo tempore Calipoli seruum fuisse, dumque ibi degeret perspexisse naualia Othomani Calipoli absque excubiis incustodita manere. Praeterea domum iuxta naualia esse magnam, ac omni instrumento nautico refertam: uelis,

supra condicionem suam ausus, occubuit. Senatus Venetus ob Antonii merita, quae ei non potuit, fratri puero et sorori uirgini tribuit. Nam et fratri salarium annuum, et sorori dos ex publico data est. Interim, dum imperator ad muniendam urbem Neapolim hiberno tempore studet, et ut naues reficerentur operam dat, nuntius quidam cum litteris regis Persarum ad imperatorem uenit, eadem quae et superior eius orator afferens. Quem cum audisset, triremi impositum Venetias misit. Veneti et oratoribus regis et litteris

etiam maiorem fratrem ex Caramanis inter raros amicos Usunasi esse), regi placere cupiens, fratribus regnum Ciliciae recuperare statuit. Itaque omissis caeteris, ubi forsitan res melius geri potuisset Venetisque magis conduceret, uerno iam tempore refectis nauibus et instructa classe, equitibus quoque assumptis, Ciliciam uersus nauigat, ac Rhodum ueniens a Rhodiis duas naues accepit. Inde soluens, Cyprum,

Iacobum, regem Cyprium, socium et foederatum Venetorum, regnum legitime possedisse: non enim legum formulis aut litium contestatione, sed armis atque uirtute regna in ius principum cedere; regnum autem non tantum sorori, uerum etiam Genuensibus, qui multo tempore meliorem partem insulae per tyrannidem occupatam tenebant, propria uirtute recuperasse, ac iure possedisse affirmat. Nunc reginam, per adoptionem Senatus Veneti filiam, cum postumo (quoniam grauida erat) regni haeredem relictam esse, quam et Senatum Venetum et se

quos stipendio fraudauerat, interfectum esse. Se quoque oratorem Venetias et ad imperatorem mittere uelle dicunt, qui et fidem eorum integram regi suo cum matre, et amicitiam perpetuam Senatui Veneto polliceatur. Praetor, tametsi eos falsa locutos sciret, tamen, tempori inseruiens, omnia se facturum promittit. Deinde coniurati ad regiam conueniunt. Tum filiam regis, puellam annorum sex, filio regis Ferdinandi etiam impuberi despondent, titulum principis Galileae et

ante regiam, ipsa regina cum omnibus Cypriorum principibus inspectante, exercitum lustrauit, omnesque copias in conspectum dedit. Regina et principes uiso ingenti apparatu obstupuere, admirantes imperatoris nostri studium ac diligentiam, qui media hieme saeuiente mari foedaque tempestate nonnunquam interpellante, tantas copias ex diuersis locis tam breui tempore contraxerat. Imperator, inito numero copiarum, naues mercatorias caeterasque omnes quae

admirantes imperatoris nostri studium ac diligentiam, qui media hieme saeuiente mari foedaque tempestate nonnunquam interpellante, tantas copias ex diuersis locis tam breui tempore contraxerat. Imperator, inito numero copiarum, naues mercatorias caeterasque omnes quae undique euocatae aduenerant, praeter rostratas suae classis, soluit. Equites cuiusque generis cum militibus ex praesidiis deductis domum remisit, sagittarios Cretenses tantum retinens.

oppidi est lacus octuaginta milia passuum in circuitu patens; nomen ab oppido sumit, et lacus Scodrae appellatur, ex quo fluuius exit, qui, praeterfluens, radices montis in quo oppidum situm est alluit. Hunc fluuium incolae Bolianam uocant. Scodram priscis temporibus, Plinio teste, Drino quoque amnis a parte orientis praeterfluebat, qui, mutato alueo, nunc iuxta Lissum decurrit; ab ostio Bolianae decem milia passuum orientem uersus bino ostio mare intrat. Cuius fluuii ad Scodram et

dignitati praeferens, omnia ex communi consilio successoris facere et disponere statuit. Miserat Senatus Leonardum Buldum legatum, uirum multarum rerum usu sapientem, et qui in Albania multo tempore uersatus fuerat, ut terrestribus copiis in hac expeditione praeesset. Hunc imperatores cum quattuor triremibus Catarum miserunt. Catarus urbs est Dalmatiae, in sinu Risonum sita, ciuibus frequens, agrum quoque amplum et bene habitatum

rebus suis receperant. Igitur praeter triremes multa nauigia bene armata, ut insulam tuerentur, mittunt. Dyrrachium quoque quattuor triremibus et equitum Epirotarum praesidio firmant. Haec ciuitas maxime tempore bellorum ciuilium celebrata fuit: nam Pompeius omnes apparatus belli contra Caesarem in eam contulerat. Nunc propter aeris malignitatem deserta ac paene inhabitata est; multa tamen monumenta egregiae urbis in ea adhuc manent, inter quae statua equestris aenea, ad

etiam ipsi, tanquam in aliquem praesentem deum ac uindicem christianae rei publicae certantes, in imperatorem officiosi sunt. Nam fama rerum gestarum imperatoris Mocenici omnia impleuerat. Bassa, cum aduertisset expugnatione Scodram capere non posse (et longo tempore oppidum obsidere non audebat, quoniam acceperat a Venetis ad se opprimendum magnos apparatus fieri), bombardas quas fuderat in frusta concidere iussit, ut aes camelis exportari posset. Erat oppidulum,

Aoniam flabis forsan et ipse tubam
Atque cothurnatis pedibus comitabere uatem
10   Qui profugos Troas, qui canit arma uirum.
Viue igitur, sed uiue diu, ne nostra uetustis
Inuideant semper sęcula temporibus,
Ne semper uictam doleat se fama nepotum,
Te tandem sed auis pręferat et proauis. Ad Hieronymum Martiniacum
Hieronyme, Aonię

uestro tectus amore minas. Ad Hieronymum Papalem
Hieronyme, in teneris sic carmina concinis annis
Vt liceat de te coniicere ista mihi:
Tempora Apollinea gestabis cincta corona
Et solues Lycio debita uota deo;
5  Tunc tua per terras ibit perque ęquora fama,
Quisque feret nomen sydera ad alta tuum.
Si, quibus incumbis, studiis

O quam magna tibi succedet gloria cum te
Ętas nostra simul posteriorque leget! Ad Thomam Chrancum
Nondum bis geminum memorant tua tempora lustrum,
Tandem maturos ędis ab ore sonos.
Sed non est coepisse satis: persistere oportet
Quisquis par magnis uatibus esse cupit.
5  Perge igitur multisque tuis comes ire memento

Non negat argutam Cinthius ipse lyram.
5  Talia sępe tuo manant de pectore uerba
Qualia ab Hybleis roscida mella fauis.
Et tua nos tantum delectant carmina quantum
Fessos ęstiui temporis aura uiros.
Gaudeat ista quidem tua nobilis insula Pharos
10   Se demum uatem progenuisse nouum,
Quique suę patrię celebret per sęcula nomen
Quique simul laudes edat in orbe suas.

Dum, Francisce, meum tollis super ęthera nomen
Assiduo cantu carminibusque tuis,
Efficis ut comptę mirer dictata Camenę
Ipsaque Phoebea uerba sonanda lyra.
5  Cingent Aonię lauro tua tempora Musę
Teque colit pręsens posteriorque dies.
Hęc dico non ut laudem pro laude rependam,
Sed quia me semper dicere uera iuuat.
Hęc ego si taceam, taceant si deniqui cuncti,

De uirtute animique pręstantia Dominici Manlipetri, Venetę classis pręfecti, cum Pisas obsedione liberauit iuuitque frumento
Pisa, Fluentinę quę multo tempore genti
Seruisti indignum ferre coacta iugum,
Gaude! Nam Venetum tibi parta potentibus armis
Libertas ueteri sorte rediit melior,
5  Libertas auro, gemmis quoque charior Indis

dux Itacensis erat.
Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles,
Hannibal armorum pręditus arte fuit.
5  Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus,
Felici Croesus sorte beatus erat.
Tempora temporibus ne cędant nostra uetustis,
Vnus, quę multis sunt data, Grittus habet:
Formosus, prudens, animosus, Marte probatus,
10   Largus opum, dulci nobilis eloquio.
In dubiis usus fortunę

erat.
Inuicta uirtute ferox memoratur Achilles,
Hannibal armorum pręditus arte fuit.
5  Munificus Cęsar, Cicero sermone disertus,
Felici Croesus sorte beatus erat.
Tempora temporibus ne cędant nostra uetustis,
Vnus, quę multis sunt data, Grittus habet:
Formosus, prudens, animosus, Marte probatus,
10   Largus opum, dulci nobilis eloquio.
In dubiis usus fortunę munere

Quid Phoebum Musasque uocas Heliconis ab antro
Pyerium quotiens scribere sumis opus?
Non uenient: Cipci celebrant nam tecta poetę
Qui canit antiquo carmina culta sono.
5  Hęc illis iocunda domus: non Tempe lacusque
Bellorophonteos plus pia turba colit.
At tu Vulcanum pete Neptunumque madentem
O, Iacobe, modis numina digna tuis! In Iacotinum pessimum

Mirantes remoratur aquas cursumque refrenat
Et capit Aonias tam noua forma deas.
Illa meos facili circumdabit orbe capillos
10   Et recinet dulci nostra Thalia sono,
Illa mihi ęstiui donabit temporis umbram:
Pro tali pretium munere carmen erit. Ad Musas in amore supplicatio
Iam manu curuos puer acer arcus
Contrahens totam

Falce meto iuuenes et meto falce senes,
Ac sine delectu uir, foemina, rusticus et rex,
Diues inopsque mea concidit ecce manu.
5  Sola potest nostras uires contemnere uirtus,
Viuere quę ęterno tempore sola potest. In Fortunam
Fallaci Fortuna manu dat et eripit omnem
Remque statumque simul.
Hęc struit atque eadem

Illius cultu largo magis ubere glebę
Frugibus implebant horrea nostra suis,
Aprici colles et consita uitibus arua
Vina cadis nostris uix capienda dabant.
15  Interea mihi multa quies et tempora lęta,
Mens tamen in Musis ingeniumque fuit.
Nunc illo amisso successit cura quieti,
Dispulit adueniens ocia longa labor,
Quęque aderant nobis procul effugere Camenę

Sum quoniam, Francisce, tibi charissimus unus
Optas me multas uiuere Olympiadas;
Hoc propter uotis diuos precibusque fatigas
Nec cessas sacris thura cremare focis.
5  Accipe sed quare longeuę tempora uitę
Despiciam: uitii est plena senecta sui.
Curuatur dorsum, titubat pes, membra tremiscunt,
Caligant oculi, dens cadit, ora rigent.
Laxa cutis fluitat, caluum caput ictibus urgent

Seu iam non ullo mors moritura die.
Ergo agite, o miseri, quos nunc malus implicat error,
Dum licet, impliciti soluite uincla pedis.
Euigilate graui ne pressos lumina somno
Occupet extremi temporis atra dies.
75   Cernite quam celeri labuntur tempora cursu
Quamque fugax nullam sentiat hora moram.
Felix qui semper uitę bene computat usum
Cogitat et finem iam fore iamque suum.

o miseri, quos nunc malus implicat error,
Dum licet, impliciti soluite uincla pedis.
Euigilate graui ne pressos lumina somno
Occupet extremi temporis atra dies.
75   Cernite quam celeri labuntur tempora cursu
Quamque fugax nullam sentiat hora moram.
Felix qui semper uitę bene computat usum
Cogitat et finem iam fore iamque suum.

cęli terręque sator mundique uerenda
Maiestas nullumque Deus reticende per ęuum;
Ęterne o rerum genitor, cui summa potestas,
Infinita boni uirtus, sapientia prima,
Cui neque principium nec in ullo tempore finem
15  Constituo; superas solus longe omnia sęcla
Tempus in omne idem, sine mensuraque modoque,
Ipsi par Tibi, cui conferri nulla queat res,
Et cuius formam concessum effingere nullo

roseum lunę uultum stellasque minores,
Vt, dum lentus habet mortalia corpora somnus,
Lustrarent tacitas nocturno lumine terras.
Diuidis inde diem a tenebris mensesque reducis
35  Et partita quater sua tempora sufficis anno
Restituisque uices quibus unco uomere putrem
Pinguibus in campis glebam uersaret arator
Et quibus aut messor fruges aut uinitor uuas
Cogeret, ante acti gratissima dona laboris,

Peruolitant hyememque ferunt camposque patentes
Occuluere, uagus frustra cum forte uiator
Ter notum quęsiuit iter, ter deuius alto
Frigore contectis gelidisque errauit in aruis.
60  Tu tempestatem diram sęuasque procellas
Colligis atque fugas rursum redeunte sereno.
Per Te terra suos educit prodiga foetus,
Frugifero partu nunquam frustrata coloni
Spem cupidam, sata lęta ferens et dulcia

passione XLVII. Philippus
Audax in Scythica docuit regione Philippus
Et multos Christo subdidit ille suo
Atque ibi bis deno transacti temporis anno
Ducitur ad Martis templa prophana dei.
5  Stabat marmoreo bellator corpore Mauors,
Armis terribilis, fronte oculisque minax.
Huic dare thura deo dum cogitur ipse Philippus,

Sed Domini frater dictus ob effigiem.
5  Natus erat sanctus, sed sanctus coepit haberi
Cum coepit dubios promere barba pilos.
Carnibus abstinuit nec uini pocula sumpsit,
Nullo illi placuit tempore tonsa coma.
Non unguenta quidem fuerant nec balnea curę,
10  Sed sine fraude fides et sine labe pudor.
Huic licuit soli sanctorum sancta subire,
Hunc quę uelabat linea uestis erat.

labe pudor.
Huic licuit soli sanctorum sancta subire,
Hunc quę uelabat linea uestis erat.
Orandi huic usus submisso poplite creber
Callorum adduxit duritiem genibus.
15  Tempore quo calicem diuinaque pocula sumpsit,
Vllos esurum se negat esse cibos
Donec post dura Christum supplicia mortis
Surrexisse suo nouerit a tumulo.
Exurgens igitur Dominus se reddidit illi

35  Tanta autem pietas fuit illi et gratia uitę
(Si quid Iosepho credere teste licet)
Illius ut propter cędem deleta putauit
Hebrea gens urbis tecta fuisse suę.
Martyrii lętus nunc tempora cincta corona
40  Ostentans Christo iungitur ille suo.
Passus est anno a Dominica passione XXXI. Symon et Iudas
Thadeus est

si cupias, rerum metire suprema,
30   Et causam disces finis ab indicio.
Ille etenim potuit qui talia spernere multa
Contentus paruo, nunc bona summa capit.
Nunc fruitur cęlo, sed quo quoque tempore terras
Incoluit, mira dote beatus erat.
Mentis enim leuibus transcendens ęthera pennis 35
Non semel angelicos fertur adisse choros
Et sanctos uidisse patres, uidisse sedentem

sęuę feriant mea uela procellę
Concutiantque meum quanta pericla caput.
Affer opem misero, lasso succurre clienti,
Auxilium tardet iam mora nulla Tuum.
Exigit hoc ętas: albent mea tempora canis,
Pallent ora, cutem ruga senilis arat,
Caligant oculi, patulę, surdescitis, aures,
Vix geritis, tremuli, dorsa repanda, pedes.
Denique ad extremos ęui peruenimus annos,

mutatę uerso moderamine mentis
Vota uidens placidis nutibus illa foue.
Aduentat suprema dies, discrimine paruo
A gelido durę limine mortis abest.
Sic properant anni, fugit ętas, tempora semper
Prępetibus pennis irrequieta uolant.
Interea stimulis mea mens agitatur amaris
Conscia delicti iustitięque memor.
At Tu, Diua, omnes uincens pietate fideque

Prospicis arma foris, prospicis arma domi.
Interea foelix tu lęta mente reponis
Ocia candidulis candidiora rosis.
Integer espectans aethernę pręmia uitae,
Irrides nostri temporis exicium,
Inconcussa fides suffert tentamina mundi,
Concilias Christum dum tibi, Marce, tuum,
Quem pro Francisco uelis exorare misello,
Perpetuo sic te donet, amice, bono.

[2.] Franciscus Natalis ad Marcum Marulum de obitu Valerii fratris
Marule, Socraticę non dispar gloria uitę,
Pręualido fultum robore pectus habens,
Exemplar uirtutis, honos, lux, Marule, nostri
Temporis, o patrię uita salusque tuę!
Tramite qui recto diuinę sedis ad urbem
Tendis et inuitans dirigis hinc alios,
Quid mandata Dei iubeant qui solus ad unguem
Obseruas, plures dinde docere

Homerus ranarum murumque simul crudelia bella, Virgilius Culicem, Lucanus Orpheum tanquam studiorum primitias descripserunt, ut exercitatione magistra ad graviora describenda et commodius et facilius ascendere potuissent, quemadmodum eos temporum curriculo et studiorum diligentia ascendisse videmus. Quod et in Iliade Meonides et in Eneide Maro et poeta Cordubensis in magno civium motu ostenderunt. Nos vero saepenumero doloris cruciatu affecti, aliquando refecti ipsa

potuisses, neque ut Orpheus, si tibi recuperanda fuisset, dimisisses Euridicem. Macte virtute, pro quo insuper et iura pontificia intercessere, quibus te frustra insudasse videretur, si tam inmaturo tempore decessisses. Neque postremo amicorum vota tibi defuere, qui te sanum ac incolumem fore vehementer optavere. Inter quos et eum poteris ponere, cuius nomen tuis chartis voluisti inserere. Et cum a me exigeres

mihi sit dolens poeta.
1.5.19   Cur uates elegos sonat lyramque?
1.5.20   Fors turbat mala saepius poetam,
1.5.21   Interdum lyra temperat dolorem.
1.5.22   Musarum repetas, rogo, cateruam.
1.5.23   Certe Pyerios petam triumphos
1.5.24   Et nomen referam mei

2.5.38   Gauderem extinctis tot mihi morte malis.
2.5.39   Nec te plorassem tantum, mihi frater adempte,
2.5.40   Cui Iacobo uite tempore nomen erat,
2.5.41   Nec gemerem ipse tuo fatali funere, frater,
2.5.42   Dimidium cordis, mi Nicolae, mei.

Iacobus erat.
2.5.45   Lustra duo, qui maior erat, geminauit et unum
2.5.46   Addidit infoelix, cum periturus erat.
2.5.47   Temperies celi uiciarat amara minorem,
2.5.48   Tabida quem subito perdidit ipsa lues.
2.5.49   Infoelix cecidit crudeli uulnere maior

2.9.27   Vidimus et rigido, sed molli cortice mala
2.9.28   Persica uel ficus dente premente bonas.
2.9.29   Nec, Raphael, stupeas: hec tempore uno uidi,
2.9.30   Quamuis diuerso tempore cuncta uigent.
2.9.31   Equora camporum uiridi patuere capillo,
2.9.32  

2.9.28   Persica uel ficus dente premente bonas.
2.9.29   Nec, Raphael, stupeas: hec tempore uno uidi,
2.9.30   Quamuis diuerso tempore cuncta uigent.
2.9.31   Equora camporum uiridi patuere capillo,
2.9.32   Quem ferit aspirans saepius aura leuis.

Ad Petrum Petrachium Spalatensem

2.18   Virtutem Ascanei mirantur tempora prisca,
2.18   Miramur Musas, candide Petre, tuas.
2.18   Euryalo pulchro pubes formosa fauebat,
2.18  

2.22.5   Saepe tue carmen tenerum componis amice
2.22.6   Et mulces dominam carmine saepe tuam,
2.22.7   Littoreamque ferunt Veneris tua tempora myrtum,
2.22.8   Aspirat facibus blanda columba tuis.
2.22.9   Carmine tu facies notam per soecula Gallam
2.22.10  

corpus,
3.1.2   Non tamen exitio corpus inane dedit,
3.1.3   Vel quia me noluit melioribus addere fatis,
3.1.4   Vel quia non uno tempore sceua premit.
3.1.5   Hei mihi, cum primum coepi sentire uapores,
3.1.6   Iam caput ex stomacho qui petiere malo,
3.1.7   Hei

3.2.2   Vt faueat uelis, Acciarine, tuis.
3.2.3   Non sine uersiculis sacram et iugulauimus agnam,
3.2.4   Temperet ut rabiem uentus et unda suam.
3.2.5   Sanguine placantur pecudum pia numina quedam
3.2.6   Placatumque magis carmine numen erit.

3.6.49   Sed, rogo, quis uates fictos toleraret amicos?
3.6.50   A, pereat simulans hostis amicitiam!
3.6.51   Nisus et Euriali perierunt tempora cari,
3.6.52   Quos mirata fuit denique prisca fides.
3.6.53   Lelius in sacro semper uiuebat amore,
3.6.54  

ipse dei.
3.11.45   Vulnere defessus si forte uagatur in urbe,
3.11.46   Querit amans sociam uulneris ipse suam.
3.11.47   Tempora si placidam tribuunt nocturna quietem,
3.11.48   Occurrunt misero somnia multa uiro.
3.11.49   Dormit miles amans et clausis cernit ocellis

3.12.1.7   Pompilius Ianum perfecit mensibus anni,
3.12.1.8   Incipit a Iani mense poeta canens.
3.12.1.9   Principium nostris sunt Iani tempora coeptis,
3.12.1.10   Ordinibus priscis conuenit ordo nouus.
3.12.1.11   Prima dies Iani toto celeberrima mundo est,

facta beata dei. Februarius
3.12.2.1   Februa post Ianum ueniunt cito tempora nobis,
3.12.2.2   Laetitiam nobis februa festa dabunt.
3.12.2.3   Altera lux mensis totum radiata per euum est.

3.12.2.11   Ter octaua dies numero numerata sub isto
3.12.2.12   Sortibus electum lux dabit ista nouum
3.12.2.13   Ieiunique caput ueneratur temporis ipsum,
3.12.2.14   Quo sacer ad cinerem cuncta redire docet.

3.12.8.1   Venit et Augustus plenus crescentibus uuis,
3.12.8.2   Augustus festas et dabit ipse dies.
3.12.8.3   Augusti nobis Nonarum tempora prestant
3.12.8.4   Virginis ad laudem festa beata nimis.
3.12.8.5   Laurifer aduenit decima cum luce leuita,

Simplicitas Securitas Salutatio Solicitus Sacrilegium Sacerdos Sacrificium Spiritus Sanctus
T Temperantia Timor Terra Tedium Tinctura Testis Tentatio Tentatio Tempus, horę

Anima. Quod anima sit immortalis 51 . TVLLIVS IN TVSCVLANIS
Amicus amico uas factus in tempore occurrit ad sententiam capitis. Dionysius: Vtinam tertius uobis asscriberer 151 . Fructus amiciciarum in quo consilium uitę omni consentiens et iocunditas quotidiano cultu

283 . Auaritia detestabilis 299 . Moniales ob auaritiam ruina oppressę monasterii 319 .
Aduersa. Bellorum calamitas tempore beati Hieronymi 198 . Eiusdem temporibus Roma obsessa. Ad Marcellam in aduersis probatam 248 . Ad uirginem exulem consolatoria 249 . In hac uita plus aduersi quam

Moniales ob auaritiam ruina oppressę monasterii 319 .
Aduersa. Bellorum calamitas tempore beati Hieronymi 198 . Eiusdem temporibus Roma obsessa. Ad Marcellam in aduersis probatam 248 . Ad uirginem exulem consolatoria 249 . In hac uita plus aduersi quam prosperi 253 . Militia Christiana est

Vir amicabilis. Amicicia uenalis. Amicicia. Amor absconditus 131 . Amicum cole. Amici consilia. Ne fias pro amico inimicus proximo 142 . Amicus probatur in aduersis. Amicus pro tempore. Amicus mensę. Ne derelinquas amicum antiquum etc. 143 . Omne animal diligit simile sibi, sic et omnis homo proximum sibi. Fatuo non erit amicus, sed adulator 145 . Ad amicum etsi

eruditus 237 . Lex: Ne faber, ęrarius cum lignario simul sint; nequis duabus artibus uacet 303 . Artem mortalem a mortalibus factam 311 . Lex de artificibus: Si statuto tempore opus non absoluerint per maliciam, ne plus ęquo opus liceatur nec decipiat. Siquis opifici mercem pactam non dederit 316 . Quid est artificium? Mens artificis in materia separata 352 . Duo

est et non composita, ideo nec dissoluenda. Item quia inuisibile semper eodem modo est, quia per se ipsum animus excogitat, et illuc se confert ad purum sempiternum immortale. Item quia anima naturaliter pręest, et domina est corporis. Item quia corpus uisibile mortuum multo tempore integrum durat, multo magis anima inuisibilis integra permanebit 179 . Anaxagorę sententia: mentem omnia exornare omniumque causam esse 182 . Animam esse immortalem 183.

Quomodo implet corpus. Quomodo in singulis corporis partibus tota pręsens. Quomodo diuidua simul et indiuidua. Anima corporum domina est, Anima rationalis est uita intelligens discurrendo et corpus uiuificans tempore 351 . Animarum rationalium gradus tres: in primo mundi, in secundo sperarum, in tertio animalium. Animantes quędam absque semine natę. Mundi anima 352 . Elementa etiam uiuere Platonici arbitrantur.

ab affectibus phantasię 400 . Signum ab affectibus rationis 401 . Mens animę caput et auriga 402 . Septem uacationis genera: somno, sincopa, humore melancholico, temperata complexione, solitudine, admiratione, castitate 403 . Ab artium et gubernationis industria. Quattuor hominis dotes in artibus. Signum ab effectu miraculorum 404 . Quęstiones de miraculis

primum bonum 407 . Animus conatur omnia fieri, item facere omnia et omnia superare. Homo affectat ubique esse et esse semper 408 . Cupimus IIII Dei uirtutes assequi, id est ut simus prouidi, iusti, fortes, temperati 409 . Animus summam expetit opulentiam et uoluptatem. Colimus nos ipsos ac Deum. Animus a uitiis abhorret 410 . Religio humano

Prisci immoderata auri cupiditas 425 . Vespasianus dicax et auarus urinę uectigal excogitauit 426 . Pręstigiator alieni cupidus 432 . Seuerus auaritia omnes omnium temporum principes superauit 435 . Auarus et sęuus Maximinus 442 .
Aduersa. Aegypti clades 15 . Miraculosa

omnium temporum principes superauit 435 . Auarus et sęuus Maximinus 442 .
Aduersa. Aegypti clades 15 . Miraculosa tempestas supra Fhilistinos 44 . Quid sit ut pinum exterere 114 . Veteranus bonis bello amissis ęre alieno oppressus 115 . Xerxis fuga 132 .

Anthistenes dixit: Tunc ciuitates omnino interituras, cum boni ab improbis nequirent discerni 192 . Pestilens annus 198 . Dionysii casus aduersi 201 . Foeda tempestas 227 . Ariaractis regis sors 236 . Abderitę ranarum muriumque multitudine patrium solum relinquere coacti 238 . Aduersa Demetrio 244 .

uersentur et sequentibus sęculis erunt habitaturi". Idem aiebat, si in unum locum cuncti mala sua contulissent, futurum ut propria reportare domum quam ex communi miseriarum aceruo portionem suam ferre mallent, liber VII, caput II. Apium Claudium maritima tempestas reum fecerat, cęlestis absoluit, liber VIII, caput I.
Ars. Quam magni effectus artium sunt, liber VIII, caput XI. Casu factum quod ars facere nequibat in equo pingendo, eodem. Quędam

requirimus te 249 . Stulta Epicuri sententia, qui asserit recordatione pręteritorum bonorum mala pręsentia mitigari 270 . Lazarus. Iob, nec bona nec mala 301 . In tempore afflictionis dicent: Surge et libera nos 336 . Peruenit gladius usque ad animam 338 . Nostro uitio accidunt mala 339 . Aduersa, in quibus mors pręfertur uitę

Amicorum fides 165 . Proximus 232 . Qui despicit amicum 267 . Qui negligit damnum propter amicum, iustus est 268 . Omni tempore diligit qui amicus est 272 . Amici diuitem sequuntur, a paupere separantur 273 . Amicum ne dimiseris. Melior est uicinus iuxta quam... 281 . Melius est duo simul

Auxilium. Virga et baculus 78 . A iusto ne subtrahas manum tuam 299 . Accelera, ut eripias me 341 . Protector eorum in tempore tribulationis 349 . Inuoca me in die tribulationis tu 359 . Equi mali demones, equi boni angeli 375 . Petra refugium erinaciis 399 .

Auaritia. Gracchi caput auro expensum 23 .
Aduersa. Commoda et incommoda bonis malisque communia 2 . Quod sanctis in amissione temporalium nihil pereat 3 . Christiani captiui 4 . Aduersa quę Christianis contingunt 8 . Quod a furore hostili non liberantur 8 .

uirorum loca nobilitata 68 . Bonum summum, si ignoretur, uiuendi rationem ignorari necesse est 69 . Recti ratio et honesti. De summo bono sententię multorum. Virtutes uoluntarię prudentia, temperantia, fortitudo, iustitia 73 . Quę summa bona in corpore et quę in animo 74 . Bonum summum cumulatur ex integritate corporis et mentis ratione perfecta. Honestum omnes uirtutes complectitur

115 . Ascendens de uirtute in uirtutem. Psalmus LXXXIII. Innocens. Psalmus LXXXV 116 . Iustus ut palma florebit. Psalmus XCI. Beati qui faciunt iustitiam omni tempore. Psalmus CV 118 . Beati immaculati in uia. Psalmus CXVII 119 . Feci iudicium et iustitiam. Psalmus CXVIII 120 . Iusti

apparens. Iustus 130 . Mundus corde et ore. Rectus 131 . Iustorum multiplicatio. Iustus 132. Homini bono dedit Deus sapientiam, scientiam et lętitiam. Deus cuncta fecit bona in tempore suo. Nihil melius quam lętari in opere suo 133 . Melius est bonum nomen quam unguenta preciosa. Iustus perit. Virum de mille unum reperi; mulierem ex omnibus non inueni.

133 . Melius est bonum nomen quam unguenta preciosa. Iustus perit. Virum de mille unum reperi; mulierem ex omnibus non inueni. Iustis aliquando male est et impiis bene. Omni tempore sint uestimenta tua candida 134 . Virtus probata. O quam pulchra est casta generatio cum claritate, id est fideles iusti. Ętas senectutis uita immaculata 137 . Iustitia consummata est nosse Deum

Effundam aquas super sitientem etc. 161 . Omnes sitientes uenite ad aquas etc. 163 . De regeneratione per baptismum 167 . Deducam imbrem in tempore suo, et pluuię benedictionis erunt 191 . Effundam super uos aquam mundam 192 . Ecce aquę egrediebantur subter limen domus ad orientem in latus dextrum; traduxit me etc.

nostrum. Baptizato Iesu apertum est celum. Signat baptizatis in Christo patere paradisum et donari Spiritum Sanctum et filios Dei fieri per gratiam III. Parant pasca, ubi aquę infertur amphora; quia tempus adest quo ueri pascę [temporibus] cultoribus typicus de limine auferatur cruor et ad tollenda crimina uiuifici fontis baptisma, consecretur XXII.
Benedictio. Eleuatis manibus suis benedixit eis. Et factum est, dum benediceret

habere 83 . Effici bonum difficile est. Nam ante uirtutem sudorem positum aiunt, deinde facile 85 . Fieri bonum difficile est, perdurare bonum impossibile. Optimi illi quos diligunt. Vtrum sapientia, temperantia, fortitudo, iustitia, sanctitas quinque nomina eiusdem rei sunt 86 . Vir uirtute pręditus primo quidem sui ipsius, deinde et regum rex est 88 . Ad illa quisque bonus est, ad quę sapiens, ad

aciei 207 . Strata gemma 241 . Demetrii machinę 243 . Antigonus, cum a Pyrrho ad certamen prouocaretur, suam militiam respondit non magis armorum quam temporum esse 252 . Desultores 281 . Archimedis machinę. Velites qui septenis iaculis atque breuiore parma instructi equorum clunibus post equites sedentes in aciem deferuntur, atque ubi ad iactum teli

Cannensis pugnę. Saguntini 22 . Ciuile bellum. Bellum Marianum. Bellum Syllanum 23 . Gothi. Sertorius. Catilina. Lepidus. Catulus. Pompeius. Cęsar. Marcus Antonius 24 . Tempora exitusque bellorum ex Dei pendere iudicio 38 . Radagaysus, rex Gothorum, bello uictus 39 . De miseria bellorum 156 .

Lucius Lucullus puer apud patrem nunquam lautum conuiuium uidit, in quo plus semel Gręcum uinum daretur. De uitanda ebrietate, caput XXII 147 . Saporum genera XIII 152 . Pulte, non pane longo tempore uixisse Romanos 180 . Quare faba a Pythagora damnata 182 . Lente uescentibus ęquanimitatem fieri. Alium edentibus, si radicem betę5 in pruna coctam superederint, odorem extingui

Lente uescentibus ęquanimitatem fieri. Alium edentibus, si radicem betę5 in pruna coctam superederint, odorem extingui 197 . Spartamiam herbam in ore habentes famem sitimque non sentiunt 250 . Temperantia in cibis utilissima. Lucius Lucullus seruo, non sibi parebat, cum epularetur 271 . Euphranor Isthmius Theseum pinxit, in quo dixit eundem apud Parrhasium rosa pastum esse, suum uero carne 331 .

Consortia mala corrumpunt bonos 93 . Morte grauius malum consortium.
Consilium. Ambigua diiudicat optime experimentum 15 . Sententia pro tempore mutanda 16 . Cuius consilium sibi utile, non ei qui petit, non est auscultandus 17 . Male consulta si bene cęsserint fortunę,

sibi utile, non ei qui petit, non est auscultandus 17 . Male consulta si bene cęsserint fortunę, acceptum referas 25 . Sententia pro tempore mutanda 68 . Diu consultandum de his quę facta emendari nequeunt 83 . Sero consulitur, cum facto opus est 88 . De malo proposito reuerti licet

De cibo et potu monachorum in Ęgypto 219. 225 . De abstinentia philosophorum et antiquorum 226 . De temperatis ieiuniis. Hilarion XV tantum caricas post solis occasum edens 236, III annis dimidium lentis sextarium madefactum aqua frigida, III panem aridum cum sale et aqua, III uirgultorum radices crudas, V

Humiliabam in ieiunio animam meam. Psalmus XXXIII. Aquę de petra et manna de cęlo. Psalmus LXXVII 115 . Qui dat escam omni carni. Psalmus CXXXV 123 . Dominus nutritor in tempore opportuno. Psalmus CXLIIII. Dat escam esurientibus. Psalmus CXLV. Producit fenum et herbam hominibus; dat iumentis escam et pullis coruorum. Psalmus CXLVI 125 . Iustus comedit et replet animam suam

Residuum Israel innitetur super Dominum. Reliquię conuertentur. Consumatio abreuiata inundabit iustitiam 153 . De conuersis ad Christum 154 . In die illa inclinabitur homo ad Factorem suum. In tempore illo deferetur munus Domino exercituum a populo diuulso 155 . Quinque ciuitates in terra Ęgypti loquentes lingua Canaan, et iurantes per Dominum exercituum 155 . De conuersione Tyri. Item:

peccata mea et populi, Gabriel uolans tetigit me uesperi 199 .
Communio. Qui polutus ederit de carnibus hostię pacificorum, peribit de populis suis 16 . Ne Aaron omni tempore ingrediatur ssnctuarium etc. offerat uitulum pro peccato etc. 17 . Qui fuerit leprosus, non uescetur de sanctificatis, donec sanetur, nec qui tetigerit immundum etc. De manu alienigenę non offeretis

Panis et aqua ad esuriem sitimque expellendam 59 . Quicquid ex necessitate desideratur, cum fastidio sumitur 60 . Ebrietas 61 . De abstinentia et temperantia esus. Non edendum ante famem 62 . Facile est pascere paucos uentres et nihil aliud desiderantes quam impleri. Quisquis exiit in lucem, uisus est pane et lacte contentus. Panem et aquam natura desiderat

De consolatione ad Albinam 78 . Maximum ergo solatium est cogitare id sibi accidisse quod ante se passi sunt omnesque passuri 81 . Si dolor torquet, non adiuuat, primo quoque tempore deponendus est 81 . Dolor dissimulandus 82 . Consolatio in morte Ciceronis 115 . Consolatio de morte amici 21 .

37 .
Consortium. Cur qui moram traxerit cum homine sano, robusto, pulchro nihil quicquam eiusmodi habitu proficiat, sed qui iusto, temperanti et bono talis et ipse effici soleat 66 . PROBLEMATA PLVTARCHI
Consortium. Epidamnii, Illyricorum uicini, ciues suos, qui cum illis

id est carne humana uescentes 51 . Crudelis et irati gestus 56 . Publii Apii Cęci filia mulctata, quod male optauerat plebi 57 . Quę uirum et filium eodem tempore uenenis clam datis uita interfecit 71 . Ferocissimi et immanes a poetis filii Neptunni appellati 92 . Metius Sufecius quadrigis in diuersa nitentibus laceratus 118 .

habentium uestigia pedum retro porrecta 51 . Qui monomeri appellantur, singulis cruribus saltuatim currentes uiuacissimę pernicitatis 51 . Mature neque citius est neque serius, sed medium quiddam et temperatum; pręmature; pręcox 58 . Quid differunt properare et festinare 98 .
Consilium. Malum consilium consultori pessimum: exemplum aruspicum otruscorum

Celeritas. Celeres ueloces dicti a Celere, Romuli comite 6 . Agatharco pictore se efferente celeritate pingeni animalia, Zeuzis "Ego uero longo tempore", inquit 52 . Euchidas Plateensis ante solis occasum die uno mille stadium iter emensus 89 . Lucullus longinqua emensus 13 . Cęsar

141 .
Confugium. Asylus a Romulo constitutus 6 . Themistocles dicere solebat se non nisi in periculis a suis honorari. Ad se enim procellę tempore tanquam ad platanum confugere, redeunte autem serenitate, euellere ac deiicere 43 . Corporis cultus. Abantes anteriorem capitis partem abradentes, ne ibi ab hoste apprefendi possent, dum manus consererent. Sic et Macedones sub

3 . Anacharsis dixit uitem uuas tris ferre: primam uoluptatis, secundam ebrietatis, tertiam moeroris 13 . Oleum uesanię pharmacum 14 . Socrates adeo parce ac temperate uixit, ut, cum Athenas lues sępe uastaret, ipse nunquam ęgrotauerit. Dicebat eum qui suauissime comederet, obsonio non egere 18 . Cum uocasset ad coenam diuites, et Xantippen modici apparatus puderet, "si frugi", inquit, "erunt,

392 .
Cibus, potus. Faba Pythagoricis interdicta 28 . Sacerdos ingressurus atrium uinum non bibat 117 . Ieiunii tempore cibis delicatioribus abstinendum 135 . Sitarchia, id est epulum 143 . Ieiunium XL dierum 146 . Cum ieiunas, unge caput et faciem laua

iustum derelictum nec semen eius quęrens panem 349 . Operui in ieiunio animam meam 371 . Producens foenum iumentis 399 . Omnia a te expectant, ut des illis escam in tempore 399 . In eos qui diffidunt uitę subsidia, si Deo seruierint 404 . Genua mea infirmata sunt a ieiunio 405 . Ieiunium 406 .

utendum gemitu. Heracleotes philosophus doloris impatiens 115 . Possidonius contra patientissimus. Multi uulnerum dolorem tolerant, morbi uero non possunt 116 . Morsus pestilentię. Quare dolor minuitur tempore 124 . Dolor corporis perfertur proposita spe boni 126 . Lugendi genera detestabilia. Qui in moerore uellunt sibi capillum. Item exempla eiusmodi. Luctum et moerorem non esse uiri

uitam ęternam 90 . Anna uxor exprobrat ei spem uanam et elemosinas eius non prospere cessisse 90 . Deridetur iusti simplicitas 103 . Nunc autem derident me iuniores tempore etc. 106 . Illusor solus portabit malum 127 . Derisor quęrit sapientiam, et non inuenit. Calumniator pauperis 128 . Parata sunt derisoribus iudicia

Madian 24 . Gabaonitę dolo impetrarunt sibi salutem coram Iosue 31 . Aioth uenit cum muneribus ad regem Eglon, et seorsum in colloquium euocatum interimit. Sysaram latere cupientem operuit Iahel, mox adacto tempori clauo interfecit 35 . Vulpes Sansonis ignem ferentes in cauda 38 . Saul sepę simulata reconcilatione tetendit insidias Dauid; ubi id parum processit, aperto odio persecutus est eum

Non zeles gloriam et opes peccatoris. Qui gloriatur in substantia, uereri debet paupertatem. Si diues fueris, non eris immunis a delicto. Diues. Bona est substantia cui non est peccatum in conscientia 144 . Memento paupertatis in tempore abundantię 145 . Diues mendax 146 . Diues bonus. Beatus diues sine macula auaritię 147 . Substantię iniustorum sicut fluuius siccabuntur, et sicut tonitruum magnum

Laudes Dei. Psalmus CL 125 . Turris fortissima nomen Domini etc. Dei uoluntas permanet. Non est sapientia etc. contra Dominum 130 . Deus cuncta fecit bona in tempore suo. Opera quę fecit Deus, ut timeatur, perseuerant in perpetuum 133 . Dei pulchritudo, fortitudo, misericordia, iustitia 136 . Deus inuenitur ab iis qui

suum super terram fundauit; qui uocat aquas maris, et effundit eas super faciem terrę; Dominus nomen eius 206 . Quis Deus similis tui? etc. Dominus emulator et ulciscens, Dominus patiens, et magnus fortitudine. Dominus in tempestate et in turbine uię eius, et nebule puluis pedum eius etc. 209 . In igne zeli eius deuorabitur omnis terra 211 . Dominus est oculus hominis et omnium tribuum Israel

et eius inter homines conuersatione. Psalmus LXVI. Resurrectio et ascensio. Psalmus LXVII. Laus Domino ascendenti. Psalmo eodem. Iudicium, natiuitas, magorum adoratio. Psalmus LXXI 114 . Cum accepero tempus, id est cum temporaliter homo factus fuero etc. Psalmus LXXIIII. Inuocat aduentum Christi in carne. Psalmus LXXIX 115 . De Christo et natiuitate eius ad liberandum nos. Psalmus LXXXIIII. Item

Item Psalmus LXXXVI 116 . Christus promissus. Psalmus LXXXIX. De incarnatione et resurrectione etc. Psalmus XCII. Laudat Christum Saluatorem. Psalmus XCIIII. Prophetat de tempore Christi. Psalmus XCV. De aduentu ad Iudicium. Psalmus XCVI. De primo aduentu. Psalmus XCVII. De regno Christi. Psalums XCVIII 117 .

cito prędare, scilicet inferos. Christus credentibus in sanctificationem, incredulis in lapidem offensionis et petram scandali. Item de Christo cap. IX. Computrescet iugum a facie olei 153 . De natiuitate Christi et uirtute et tempore gratię. Emitte agnum, Domine, dominatorem terrę etc. 154 . Ecce Dominus ascendet super nubem leuem, et ingredietur Ęgyptum, et mouebuntur simulachra Ęgypti. Clamabunt ad Dominum a facie tribulantis, et mittet eis

etc. 166 . De ęterna generatione Filii a Patre. Christus fons aquę uiuę 167 . Ascendet leo de cubili suo 168 . Expectatio Israel: Saluator noster in tempore tribulationis. Quare quasi colonus futurus es in terra, et quasi uiator declinans ad manendum? Quare futurus es uelut uir uagus, ut fortis qui non potest saluare? Tu autem in nobis es, Domine, etc. Dabo te populo huic in murum ęreum, fortem; et bellabunt

Suscitabo super eas pastorem unum, qui pascat eas, seruum meum Dauid, id est Christum 191 . Et scient, quia ego Dominus, cum contriuero cathenas iugi eorum, et erruero eos de manu imperantium sibi. Propheta de felicitate fidelium tempore Christi. Et rex unus erit omnibus imperans 192 . Mons super quem deponitur Ezechiel Christus est 195 Lapis abscissus de monte sine manibus conterens statuam, Christus conterens idola. Dominatur excelsus in regno hominum

filii Iuda et filii Israel, et ponent sibi met caput unum, id est Christum 201 . Viuificabit nos post duos dies; in die tertia suscitabit nos etc. Quasi diluculum pręparatus est egressus eius, et ueniet quasi imber nobis temporaneus et serotinus terrę 202 . Tempus autem requirendi Dominum, cum uenerit qui docebit uos iustitiam, id est Christus. Ex Egypto uocaui filium meum. Et ego quasi

Israel germinabit sicut lylium, et erumpet radix eius ut Lybani, id est Christus. Filię Syon exultate, et lętamini in Domino Deo uestro, quia dedit uobis doctorem iustitię etc. Dominus de Syon rugiet 204 . De tempore Christi: In die illa suscitabo tabernaculum Dauid, quod cecidit 206 . Et erit in monte Syon saluatio, et erit sanctus. Ionas, ut cęteri euadant, sustinet se in mare mitti. Fuit in uentre ceti tribus diebus etc.

quęrite iustum, quęrite mansuetum. Attenuabit omnes deos terrę; et adorabunt eum uiri de loco suo 211 . Veniet Desyderatus cunctis gentibus. In die illa assumam te, Zorobabel, serue meus, et ponam te quasi signaculum, quia te elegi. Item de tempore Christi 212 . Post gloriam misit me ad gentes, quę spoliauerunt uos. Ecce ego adducam seruum meum Orientem, quia ecce lapis super lapidem unum VII oculi etc.

et inuisibili, soli Deo honor et gloria in sęcula sęculorum. Amen. I. Vnus enim Deus, unus et mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus, qui dedit redemptionem se metipsum pro omnibus etc. II. In aduentum Domini nostri Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens, rex regum, et Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem; quem nullus hominum uidit, sed nec uidere potest; cui honor et et imperium sempiternum. Amen VI.

eius; omnia nuda et aperta sunt oculis eius, ad quem nobis sermo. Habentes ergo pontificem magnum, qui penetrauit cęlos, Iesum, Filium Dei, teneamus spei nostrę confessionem IIII. De sacerdotio Christi etc. Christus sacerdos in ęternum, Leuitę autem in tempore; ille iureiurando, hi sine iureiurando. Solus ille manens in ęternum saluare in perpetuum potest, accedens per se metipsum ad Deum, semper uiuens ad interpellandum pro nobis etc. Alii obnoxii peccato, hic in ęternum perfectus sanctus, innocens, impolutus,

AD CORINTHIOS I: Spectaculum facti sumus mundo, et angelis, et hominibus. Nos stulti propter Christum, infirmi, ignobiles etc. IIII. IVD: Prędictum ab apostolis, quoniam in nouissimis temporibus uenient illusores, secundum desideria sua ambulantes in impietatibus etc. I.
Docilis. IACOBI: Esto uelox ad audiendum. In mansuetudine suscipite uerbum, quod potest saluare animas. Estote

Deformis. Achelous fracto cornu IX . Mydas auribus asininis XI . Scylla usque ad ilia in canum formam uersa XIIII . Cippus cornibus in temporibus natis, cum uictor Romam redisset XV .
Dolus. Argus a Mercurio Syringę fistulę cantu sopitus et interemptus

Democritus ridens 50 . Octauia Marcellum filium inconsolabiliter luxit, reprehenditur; Liuia Drusum usque dum sepeliuit, laudatur 64 . Luctus inanis. Quod luctus non sit naturalis. Quod bruta quoque breui tempore dolent amissos foetus 65 . Fleant delicati, non fortes 68 . Maiores decem mensium spacium lugentibus uiros dederunt 70 . Dolor contra remedium contumax

Peripatetici dicunt sapientem non uinci moerore, sed tamen tangi 35 . Optimam doloris esse naturam, quod non potest nec qui extenditur magnus esse nec qui magnus extendi 43 . Dolor quomodo temperandus. Sępe salua sapientis autoritate fluunt lachrymę 49 .
DEVS. Natura, Iuppiter Stator, Fatum, Liber pater, Hercules, Mercurius. Nomina multa, Deus unus

376 . Dei operatio 380 . Mentium principium Deus omnes intelligibiles species uno et proprio habet actu, distribuit omnibus, capit a nullo 380 . Infinitas Dei superat temporis infinitatem 386 . Pater et Filius 390 . Vtrum Deus, quia facturus erat omnia, cuncta cognouit? Non 390 . Deus in se ipsum respiciens nouit omnia

Deflet necem Absalonis 61 .
DEVS CHRISTVS. Quando natus est Dominus, descriptio facta sub Cirino 158 . De Christo ait: Fuit uir iisdem temporibus, si uirum illum licet nominare 159 . IDEM DE ANTIQVITATE IVDEORVM
Dolus. Simulantibus Iudeis cędere se Romani urgent,

hominem 16 . Decrepiti etiam annum adhuc uiuere sperant 198 . Iuuenis cito potest mori, senex diu uiuere non potest. Nihil est pręterita longitudo quę esse desiit 259 . Temporis lapsus tacitus et irrequietus. Dauid: Dies uitę nostrę LXX anni 264 . Breuitas uitę propter delicta 285 . Epistola. Turpilius Sosa inquit res est quę homines absentes pręsentes facit.

Quod fidelibus ornatur Ecclesia. Consolabitur Dominus Syon etc. Audi hęc, paupercula et ebria, non a uino etc. 162 . Solue uincula colli tui, captiua fiiia Syon. Lauda, sterilis, quę non paris. Paupercula tempestate conuulsa etc., de Ecclesia a persecutoribus liberanda 163 . Surge, illuminare, Hierusalem, id est Ecclesia. odificabunt filii peregrinorum muros tuos, et reges eorum ministrabunt tibi etc. Sugges lac gentium, et

beatificanda in fine: Ego plantaui te uineam electam, et omne semen uerum; quomodo ergo conuersa es mihi in prauum, uinea aliena? etc. Assumam uos unum de ciuitate, et duos de cognatione, et introducam uos in Syon. Et dabo uobis pastores etc. In illo tempore uocabunt Hierusalem solium Domini, et congregabuntur ad eam omnes gentes in nomine Domini 167 . De congregatione Ecclesię per Christum 173 . Et habitabunt in terra sua, id est in Ecclesia in

a tyrannis occupata. Quę consideranda in suscipiendis negociis 73 .
Ętas. Omnibus potest contingere, ut bene uiuant, ut diu, nulli 9 . Quicquid uides, currit cum tempore 20 . Non enim uiuere bonum est, sed bene uiuere 25 . Sęculum aureum 40 . Non est beatior qui diutius uixerit, sed qui rectius 42 .

110 . Ętas. Epimenides uixit annos CLVII et in totidem diebus senuit, quot annos dormierat 14. 15 . Pythagoras ętatem distinguit: puer XX annos implet, adolescens XX, iuuenis XX, senex XX. Eas anni temporibus accommodat: ueri quidem puerum, ęstati adolescentem, autumno iuuenem et hiemi senem. Adolescentem intelligit puberem, iuuenem uirum 81 . Democritus moriturus uitę spacium produxit usque in diem tertium panes calidos quotidie

Audiuit et lętata est Syon 395 . Adorate in monte sancto eius 396 . Ciuitas Domini. Lapides eius. Ędificabit Dominus Syon 397 . Fecit lunam in tempore 399 . Constituit eum Dominum domus suę 400 . Naues ecclesię 402 . Desertum 403 . Qui habitare facit sterilem in domo

parietinis habitant et desertis 87 . Maculant eloquia Scripturarum 88 . Hereticorum dissensio 89 . Gog et Magog 94. 95 . Gog quasi tempestas ueniet 94 . Locus hereticę prauitatis a lateribus aquilonis. Oportet hereses esse. Omnes adulterantes. Sermo Ecclesię destruit hereses 95 . Victoria contra hereticos. Hereticorum uictimę

Beati interdum tristi constantia 26 . Non est beata uita quę amitti potest 30 . Epicurus ęque beatam dicit infinito tempore et modico 31 . Stoicis uidetur non magis optabilior beata uita, si sit longa quam si sit breuis 47 . Beatus nemo nisi bonus 52 . An in minimis sit aliqua accessio

memento malorum. Cibabit illum pane uitę et intellectus, et aqua, sapientię salutaris potabit illum. Adimplebit eum spiritu sapientię et intellectus, et stola glorię uestiet illum 144 . Memento irę in die consummationis, paupertatis in tempore abundantię 145 . Dominus spiritu intelligentię replebit illum etc. 149 . Vniuscuiusque conseruabit bona. Et quis satiabitur uidens gloriam eius? Corpora ipsorum in pace sepulta sunt, et

bona. Et quis satiabitur uidens gloriam eius? Corpora ipsorum in pace sepulta sunt, et nomen eorum uiuet etc. Sapientiam ipsorum narrent populi, et laudem eorum nunciet ecclesia 150 . Dabit uobis pro labore mercedem uestram in tempore suo 151 . Post LXX annos erit Tyro quasi canticum meretricis etc. Erunt negotiationes eius sanctificatę Domino 155 . Hi leuabunt uocem suam atque laudabunt, cum glorificatus fuerit

Eleuata est gloria Domini desuper Cherub; et repleta est domus nube et atrium splendore etc. 186 . Cum dedero gloriam in terra uiuentium, in nihilum redigam te 190 . De felicitate fidelium tempore Christi: Educam uos de sepulchris uestris, populus meus, et inducam uos in terram Israel 192 . Vestibulum et porta templi ad quam gradibus ascendebatur, et columnę singulę ad latera eius 193 .

ab eo. Ecce abstuli iniquitatem tuam et indui te mutatoriis etc. 212 . Hodie quoque annuncians duplicia reddam tibi 214 . Et erit dies una quę nota est Domino, non dies neque nox; et in tempore uesperi erit lux etc. 215 . Qui uidentes malorum prosperitatem confusi dicunt: Vanus est qui seruit Deo 216 . Et

Iusti et fideles adhęrebunt ei iudicanti 154 . Qui crediderit, non festinet. Sanctificabunt Sanctum Iacob, et Deum Israel prędicabunt. Beati omnes qui expectant eum. Pascetur in die illa agnus spaciose. Erit fides in temporibus suis 158 . Fiat tantum pax et ueritas in diebus meis. Meus es tu 160 . Seruus meus es tu, Israel. Non obliuiscaris mei. Israel, saluatus est in Domino salute ęterna. Audite me, domus Iacob,

Trinitas una substantia 196 . Regnum fidelium nunquam dissipandum, sed comminuens reliqua 197 . Daniel exiuit illesus de lacu leonum, quia credidit Deo suo 198 . In tempore illo saluabitur populus tuus omnis qui inuentus fuerit scriptus in libro 200 . Et erit numerus filiorum Israel quasi harena maris, et dicetur eis: Filii Dei uiuentis 201 . Iezrael, id est

151 . Fames. Somnium pharaonis: VII anni famis et septem ubertatis 7 . In diebus iudicum orta fame Elimelech de Bethlem abiit in Moabitidem regionem 40 . Fames triennis tempore Dauid regis 54 . Ros et pluuia aliquandiu non fuit, et regnante Achab in Samaria fames fuit 60 . Fames super terram tempore Helisei prophetę. Rege Syrię Samariam obsidente fit fames: caput asini

abiit in Moabitidem regionem 40 . Fames triennis tempore Dauid regis 54 . Ros et pluuia aliquandiu non fuit, et regnante Achab in Samaria fames fuit 60 . Fames super terram tempore Helisei prophetę. Rege Syrię Samariam obsidente fit fames: caput asini stetit LXXX argenteis. Mulieres filios comederunt. Quatuor leprosi discedentes hostium gladio potius quam fame perire elegerunt 63 . Heliseus prędixit famem VII

De festis 27 . Festum dedicationis templi 57 . Iosias fecit Phase Domino quale non fuit factum a diebus Iudicum 69 . Phase non fecerunt in tempore suo, sed mense secundo Ezechia regnante 81 . Iosias fecit Phase 82 . Fecerunt solennitatem tabernaculorum 83 . Fecerunt Pasca et Azima

mortuorum. Item de incorruptione, gloria, uirtute et spiritu XV. <AD CORINTHIOS> II: Nos uero reuelata facie gloriam Domini speculantes, in eandem imaginem transformamur a claritate in claritatem, tanquam a Domini spiritu III. Quę uidentur temporalia sunt, quę non uidentur ęterna sunt IIII. Paulus raptus usque ad tertium cęlum XII. AD EPHESIOS: Euangelizare inuestigabiles diuitias Christi etc. III. Donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis

uiscera sua epulari coacti Cereris ira VIII . SENECA
Fortuna uaria 11 . Fata nos ducunt, et quantum cuique temporis restet, prima nascentium hora disposuit 59 . Publius ait: Cuiuis potest accidere, quod cuiquam potest 73 . De uarietate fortunę 74 . Omne quod fortuito uenit,

Quidam sub nouerca duos filios amisit. Veneni signa insecuta sunt. Tertium maternus auus rapuit. Quęrenti pręconi apud se esse dixit. Accusatur de ui 141 . Festa. Dies festi instituti tanquam necessarium laboribus temperamentum 75 . Sine luxuria dies festus agatur 7 . PLATO
Fortuna. Parce. Fata. Dea Necessitatis 235 .

Sabbatum secundum tropologiam 357 . EX SECVNDA COMMENTARIORVM
Fortuna. Sortes mittuntur in sinum, sed a Domino temperantur 272 . Felix. Mons Dei paradisus 76 . Nullum bonum irremuneratum 79 . Ego pascam oues meas 88 . Lignum uitę. Terra

Fatum 32. 33 . Fortuna 46 . Varietas rerum ex Dei iudicio 162 . Felix. Quam pudendis prosperitatibus affluere uelint qui de Christianis temporibus conqueruntur 8 . Felicitas turpis 13 . Felicitas dea 29 . Merces Stoicorum 30 . Bonum summum 54.

Comparatio hominis nunc iusti et olim in paradiso positi 79 . Beatitudo a Deo condita 82 . Inter frui et uti 82 . Promissa, uita ęterna uel tempora ęterna quid sit 89 . Qui dixerant animas beatas rursum ad labores redituras 90 . Felicitatis securitas 90 . Animę beatę 96 .

57. Gulę ambitio 59. Gratus. Furnius Antonianas partes secutus, cum ueniam impetrasset, dixit: Hanc unam, Cęsar, habeo iniuriam tuam: effecisti ut uiuerem et morerer ingratus 27. Qui libenter beneficium accipit, reddidit 28. Ad reddendam gratiam uirtute, tempore, facultate, aspirante fortuna opus est 29. Duo genera grati: qui reddit et qui bono animo accipit et dat 34. Voluntas grata adsit, si non adest referendi facultas. Pares animo esse debent, qui fortuna impares sunt 36. Nimis grati, qui arnicis inopiam optant, ut

Cur ad lachrymandum propensiores. Cur uinolentis somnus oriri nequeat. Cur tremunt. Quare qui leuiter a uino tenentur magis peccant uel delirant. Cur multa apparent quod unum est. Cur lingua oberret. Cur concumbere nequeant 33. Cur oleum ad arcendam uinolentiam ualet 34. Cur tempore frigido et hiberno potius quam ęstiuo uis illa famis incidat, qui caninus appetitus uocatus est 38. Cur edenda bellaria sint et usus secundarum mensarum adiici debeat 58. Cur fundus uasorum non urit, quę aquam feruentissimam continent 60, 61. Dionysius, cum

Iustitia semper serua 5. Iustitia 6. Iustitia 12. / Iustus deprehendi non timet 17. Iustitia 21. Iustitia pręstat fortitudini 28. Iustus 41. Iustitia potior fortitudine 61. Iustus et temperans maior rege. Qui suo iure utitur, nemini facit iniuriam 78. Iniustitia. Iniustum est plus auferre quam de quo lis fuit 78. Iniusta ne parentibus quidem concedenda 82. Pecuniam pro iniustitia promittentes fuge, ne corrumparis 92. Aequa nolenti

Moyses confregit tabulas 14. Iratus est contra filios Aaron, quod hyrcum oblatum pro peccato non comederint, sed combusserint 16. Ne quęras uindictas nec memineris iniurię 17. Rixatus cum altero Israelita quidam blasphemauit nomen Domini 18. Ira mitigatur tempore. Nam et Dauid exoratus est pro Absalon ipsum reduci ab exilio, sed tamen conspectui suo non adesse. Deinde uix exacto biennio etiam amplexum osculumque dedit ei 52. Achitophel indignatus, quod Absalon Chusi potius quamsuum consilium in bello secutus sit, laqueo sibi mortem consciuit

Hinc dicitur gehenna ignis infernalis. Ecce ego mittam uobis serpentes pessimos, quibus non est incantatio, et mordebunt uos 169. Ecce ego cibabo populum istum absinthio, et potum dabo eis aquam felis 169. Gehenna 172. Ecce turbo Dominicę indignationis egredietur, et tempestas erumpens super caput impiorum ueniet 173. Dabo te in animas odientium te filiarum Palestinarum 187. Porro cum dedero gloriam in terra uiuentium, in nihilum redigam te, et non eris, et requisita non inuenieris ultra in sempiternum diem, dicit Dominus Deus 190.

Reddens mala pro bonis 125. Liberator ab ingratis contemnitur 134. Nesciui beneficia Dei; ideo abductus fui in Babylonem 136. Ingrati spes peribit 140. Fili, in bonis non des querelam etc. 144. Multi, donec accipiant, osculantur manus et in tempore redditionis loquuntur uerba tedii 147. Erubescite de offuscatione dati et accepti 149. Filios enutriui et exaltaui, ipsi uero spreuerunt me 151. Cur ergo patres uestri abierunt post uanitatemobliti beneficiorum Dei? Et inducti in Terram promissionis contaminastis eam

ingrata de paupere facta diues a Domino, auertitur ab eo et seruit idolis 187. Exprobrat beneficia patribus collata eductis de Egypto in terram lacte et melle fluentem 188. Nesciuit, quia ego dedi ei frumentum, uinum etc. Iccirco conuertar et sumam frumentum meum in tempore suo etc. 201. Ego redemi eos, et ipsi locuti sunt contra me mendacia. Portabam eos in brachiis meis, et nescierunt, quod curarem eos. De ingratitudine Israel in Deum 205. Popule meus, quid feci tibi aut quid molestus fui tibi 209. Ingrati erga

etc. Conculcabit eam pes, pes pauperis, gressus egenorum. Ciuitas munita desolata erit. Iterum de eodem 156. Captiuitas Hierusalem per Chaldeos. Iterum per Romanos 157. Item per Romanos 160. In sceleribus uestris dimisi matrem uestram 162. In illo tempore uocabunt Hierusalem solium Domini 167. Ve tibi, Hierusalem, non mundaberis post me, usque quo adhuc 171. Edificatio Hierusalem spiritalis per Christum, uel materialis per Hadrianum 176. / Hierusalem euersa a Chaldeis 178.

electos eius XXIIIL Iudicium hominis. Nolite iudicare. Nolite condemnare. Eiice primum trabem de oculo tuo, postea festucam de oculo fratris. Hic prohibetur iudicium proueniens ex od odio, non correctio ex caritate VII. Faciem cęli diiudicare nostis, signa autem temporum non potestis XVI. Princeps sacerdotum iudicauit, quod Iesus blasfemauerit XXVI. Argenteos execrantur, quod precium sanguinis sit, se uero sanguinis effusores esse non agnoscunt XXVII. Ingratus. Iudas Scarioth in apostolum eligitur, accipit potestatem

tantum et hic Samaritanus magnificans Deum cecidit in faciem ante pedes eius gratias agens XVII. Hierusalem. Dominus flens super Hierusalem euersionem eius futuram enunciat, eo quod non cognouerit tempus uisitationis suę XIX. Hierusalem calcabitur a gentibus, donec impleantur tempora nationum XXI. Filię Hierusalem, nolite flere super me, sed super uos ipsas XXIII. Iuramentum. Insiurandum quod iurauit ad Abraam. Furor de Deo dictus non signat passionem, sed punitionem. Sic neque Deus iurat ut homo, sed uerbum eius loco iuramenti ad certitudinem promissi

de cęlo cum angelis uirtutis eius, in flamma ignis dantis uindictam his qui non nouerunt Deum et qui non obediunt Euangelio etc. Cum uenerit glorificari in sanctis suis et admirabilis fieri in omnibus qui crediderunt L AD THIMOTEVM I: Vsque in aduentum Domini Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens rex regum et Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inacceesibilem etc. VI. II: In nouissimis diebus instabunt tempora periculosa. Et erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati etc.

fieri in omnibus qui crediderunt L AD THIMOTEVM I: Vsque in aduentum Domini Iesu Christi, quem suis temporibus ostendet beatus et solus potens rex regum et Dominus dominantium, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inacceesibilem etc. VI. II: In nouissimis diebus instabunt tempora periculosa. Et erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati etc. III. AD HEBREOS: Terribilis autem quędam expectatio iudicii et ignis emulatio, quę consumptura est aduersarios etc. X. Adhuc semel et ego mouebo non solum terram, sed et cęlum

/ Septimus angelus tuba cecinit etc. Factum est regnum huius mundi Domini nostri et Christi eius etc. XII. Et uidi, et ecce nubem candidam, et super nubem sedentem similem Filio hominis etc. XIIII. Contra iniquos qui tempore Antichristi erunt XV. Septem angeli effundentes phialas irę Dei. Ecce uenio sicut fur. Beatus qui uigilat etc. XVI. De ore eius procedit gladius ex utraque parte acutus, ut in ipso percutiat gentes. Et ipse reget eas in uirga ferrea; et calcat torcular uini furoris irę Dei

cum arbitrer solos ridiculos esse illos qui alios derideant et qui hac iniuria moueantur 57. Bibulus stercore perfusus 67. Cato in carcerem duci iussus honorabilior apparuit 68. Imprudens. Spartę non licebat noctu pergere pręuio lumine 12. Solon pro tempore stultitiam simulat 20. Cato de legatis in Bithiniam mittendis, quorum unus podagrosus, alter capite uulneribus lęso erat, tertius uecordia insignis, "populus Romanus," inquit, "legationem emittit, quę nec pedes nec caput nec cor habet" 92. Tigrannes nuncium aduentus

Misericors et iustus 92. Regnum Domini Iesu 110. Quod in fine mundi uniuersa moueantur 112. Dies tribulationis 133. Solitudo 135, 136. Scrutabitur Hierusalem in lucernis. Dies Domini magnus et uelox nimis 137. Vox Dei Domini amara 138. Tempora pessima in nouissimis 141. Tolluntur nomina dignitatum 143. Enoch et Helias 158. Iudicium pacis. Locus iudicii in portis 164. Veni mittere gladium 171. Dies nota Domino 176. Dies Iudicii 187. Nec omnes increduli pari sententia

fundamenta terrę. Visitabit super militiam cęli 246. Sol obscurabitur 247. Cum feceris iudicia tua in terra 248. Gladius Domini uerbum Dei 250. In die illa clangetur in tuba magna 252. Quando uisitauerit in maiestate Dominus, omnes diuitię impiorum puncto temporis comparentur 256. Nihil occultum 256. Erit lumen lunę sicut lumen solis. Nemo abibit impunitus 260. Mille anni 260. Ardens furor eius uenit cum gloria, quasi ignis deuorans. Vox Domini 261. Indignatio Domini super omnes gentes.

et Indię regio. Tharsum urbs Cilicię 330. Circumcidimini Domino, auferte prępucia cordium uestrorum, id est deserite occidentem litteram et sequimini spiritum uiuificantem 338. Personarum mutatio et maxime in prophetis difficilem intellectum facit. Quę si suis locis et causis temporibusque reddantur, plana fient quę uidentur obscura 345. Amen, fiat, Domine 348. LXXinterpretes quanta omiserint 370. Multa in Scripturis dicuntur non ut sint, sed ut esse uidentur, ut Ioseph pater Domini 371. Euangelistę secuti Hebraicam ueritatem, non

Titus, Adrianus 263. / Templum 264. Aquila Nabuchodonosor. Lybanus Hierusalem 264. Vastitas 265, 267. Qui instaurat Hierusalem, destruit Babylonem 281. Indoctus. Asinios ac Rabirios nostri temporis, qui de Gręcis bonis Latina faciunt non bona 20. EX SECVNDA COMMENTARIORVM Iudex. Iudica pro damna 11. Comedent mulieres fructum suum 13. In tempore uultus tui, id est in tempore ludicii

Indoctus. Asinios ac Rabirios nostri temporis, qui de Gręcis bonis Latina faciunt non bona 20. EX SECVNDA COMMENTARIORVM Iudex. Iudica pro damna 11. Comedent mulieres fructum suum 13. In tempore uultus tui, id est in tempore ludicii 21. ludicium uerum fecerit inter uirum et uirum 55. Deus pater omne iudicium dedit Filio 62. Olla succensa 66. Dies Domini. Gladius 80. Gladius Christi 85, 87. Ecce uenit, et factum est. Dicitur de iudicio

Rabirios nostri temporis, qui de Gręcis bonis Latina faciunt non bona 20. EX SECVNDA COMMENTARIORVM Iudex. Iudica pro damna 11. Comedent mulieres fructum suum 13. In tempore uultus tui, id est in tempore ludicii 21. ludicium uerum fecerit inter uirum et uirum 55. Deus pater omne iudicium dedit Filio 62. Olla succensa 66. Dies Domini. Gladius 80. Gladius Christi 85, 87. Ecce uenit, et factum est. Dicitur de iudicio Christi 95. Iudices

Quattuor sunt iudicia Dei: in pręsenti prosperitas malorum et tribulatio sanctorum, in futuro remuneratio sanctorum et condemnatio malorum 332. Iustitię Domini rectę lętificantes corda 333. Iudicia Domini uera 333. Iudicia tua uelut abyssus multa 347. In tempore malo, in diebus famis 348. Dies mala 352. Deus manifeste ueniet. Ignis. Discretio 358. Dilatio Iudicii 359. Recta iudicate, / filii hominum 363. Vtique est Deus iudicans in terra 364. Iudicia Dei abyssus

Infernus. Ignis ęterni natura bona, sed impiis poenalis 85. Mors secunda 162. Egressio sanctorum ad uidendas poenas malorum 171. Quod in igne uiuere possint corpora 175,176. De gehenna et poenarum qualitate 178. Quare poena ęterna peccatis temporalibus 179. Qui non putant poenam fore ęternam 180. Qui neminem /... Interpres. Scripturę apocryphę 116. Non est accipienda historia sine alegoria 117. Filii Noe quid

inuehitur acriter 31. Seres a quibus foeminarum petitur ornatus 65. Luxuriam notat de margaritis 102. In fine capitis feminarum luxum accusat. Pamphilę, Platis filię, inuentum, ut denudet foeminam uestis bombicina 119. Inuehitur in luxuriam sui temporis proponens parsimoniam sęculi prioris 129. Non ferre tantum thuris Arabiam annuo foetu, quantum Nero pompę suę nouissimo die concremauit 133. Mensarum precia e citro 139. Incrustari ligna secta testudine 163. Luxuria segetum castigatur

adulteram sentit atque ulciscitur 87. Equum adamauit Semyramis 93. Equarum libido extinguitur iuba tonsa. Arieti naturale agnas fastidire, senectam ouium consectari 95. Perdices audito mare pręgnantes fiunt 100. Cęteris animalibus stati per tempora anni concubitus, homini tantum omnibus horis etc. 114. Messalina, Claudii Cęsaris coniunx, cartauit concubitu. Viri hyeme, foeminę ęstate auidiores. Palpebre defluunt Venere abundantibus. Arianidis herbe tactu ligna oleo uncta

Appius Claudius ob Virginiam necatus 10. Lucius Haminius senatumotus est 19. APOPHTHEGMATA PLVTARCHI Lex seruanda. Leges Lycurgi 19. Idem 64. Instituta pro tempore mutanda 71. Leges dominari oportet 77. Idem 85. Leges regibus potiores 87. Ordini officiunt superflua 88. Vetus institutum non transgrediendum 96. Ne ioco quidem admittendum quod contra leges admitti uidetur 97. Patere legem, quam ipse

De assiduitate legendi et orandi 203. Scripturarum lectionem commendat 212. Nunquam de manu et oculis tuis recedat liber 214. Crebrius lege etc. 227. Lectio librorum gentilium qualiter habenda 228. Statuendum quanto tempore legas. Labor. Qui bis in die lapidem grauem portabit humeris per IIII miliaria annis VIII 150. De operibus sororum post prandium 156. Labor manuum qui conuenit feminis 172. Fac aliquid operis, ut te semper diabolus inueniat occupatum 214. De

est qui operatur [operatur] 1 et abundat in omnibus quam qui gloriatur et eget pane. Parua est apis et multi fruętus 144. Operarii uita laudatur 149. Modicum laboraui, et inueni mihi multam requiem. Operamini opus uestrum ante tempus, et dabit uobis mercedem uestram in tempore suo 151. Arabit ludas, confringet sibi sulcos lacob 203. Et ingressi faciebant opus in domo Domini exercituum, Dei sui 212. Lex de successionibus 24. Moysi, id est Legi Veteri dicitur: Videbis terram, in quam non ingredieris 30.

ego do coram uobis uiam uitę et uiam mortis etc. 173. Lectio. Dabir prius Carathsephor, id est ciuitas litterarum 133. Aperta sunt prata, id est libri sapientię sacrę 131. Mulier fortis, id est Sacra Scriptura 132. Luna designans tempora 150. MATTHEVS Libido. Omnis qui uiderit mulierem ad concupiscendum V. Si oculus tuus fuerit nequam VI. Socrus Petri febri laboratur, id est libidine ardens conuertitur VIII. Demones intrant in porcos, et grex mergitur VIII. Hoc genus

facite per unam sabbati XVI. II: Macedonum largitionem in sanctos laudat et eorum exemplo hortatur Corinthios. Si enim uoluntas prompta est secundum id quod habet, accepta est; non secundum id quod non habet. Non enim ut aliis sit remissio, uobis autem tribulatio, sed ex ęqualitate in pręsenti tempore uestra abundantia illorum inopiam suppleat etc. VIII. Qui parce seminat, parce et metet; et qui seminat in benedictionibus etc. Hilarem enim datorem diligit Deus. Dispersit, deditpauperibus etc. Facientibus elemosynam dicitur, quod abundabunt pane et

Cur uiri per hiemem, mulieres per ęstatem appetentiores. Cur aues et pilosi homines maxime libidinosi 35. Cur cęteris animantibus profusio seminis per somnium non solet incidere 40. Cur hirci, homines et aues auidiores Veneris sunt 40. Cur alia animalia certo anni tempore coeunt, homo semper 41. Labor. Cur melius fatigationes leuantur, cum quis aqua oleo mixta se perfricuit. Cur lassis corporibus euomendum pręcipitur. Cur laboriosius brachio est inanem iactasse manum quam cum altere sic!. Cur locis

aiunt, cum haberet in potestate amatam, abstinuisse ab ea, ne odiretur. Esse igitur amorem amicicię modum etc. 74 . Pythagoras de Venereis sic ait: Venerea hyeme, non ęstate facienda, autumno ac uere leuius. Omni autem tempore esse grauia et ad sanitatem minime idonea. Rogatus, quando esset concumbendum: Tunc, inquit, cum te ipso infirmior fieri uis 81 . Epicurus quam molliter scripsit ad meretrices 99 .

uel pro aliis causas egerunt, liber VIII, caput III. De quęstionibus, caput IIII. Senatus Tiberium Gracchum legem agrariam promulgare ausum capite damnauit. Et tamen secundum legem eius censuit, ut ager populo uiritim diuideretur. Sic uno tempore grauissime seditionis et auctorem submouit et causam, liber VII, caput II. Liberalitas. De liberalitate, liber IIII, caput VIII. Libertas. Libere dicta aut facta. Priuernates in extremo uitę periculo libere in senatu locuti absoluuntur, liber VI, caput

Libere dicta aut facta. Priuernates in extremo uitę periculo libere in senatu locuti absoluuntur, liber VI, caput II. Lex. De institutis antiquis, liber II, caput I. Quando ius ciuile uulgatum. Lex Lycurgi Spartanis seruata, eodem. Anacarsis leges araneorum telis comparabat. Legem pro tempore mutandam exemplo Agesilai, liber VII, caput II. Lectio. De studio et industria, liber VIII, caput VII. Luxus, liber IX, caput I. Quando statua inaurata, liber II, caput I. Aristotelis pręceptum est, ut uoluptates abeuntes consideremus, liber VII, caput II. Libido,

259. Panes et aquę fideles, id est lex Dei 264. Lex pro Euangelio 277. Euangelium. Lex naturalis 291. Euangelium sempiternum 312. Veritas 316. Lex, Euangelium 321. Noua omnia lex spiritalis est 332. Himber temporaneus et serotinus, Lex et Euangelium 340. Pluuia uoluntaria omnis doctrina Domini de cęlestibus fuit 347. In Lege serui, in Euangelio amici et filii 348. Putei Scripturę 352. Mola, lucerna 367. Nouum Testamentum sucressit Veteri.

Muscę itidem reuiuiscunt 122. Vasa e taxo arbore mortifera esse 156. Mela, equestris ordinis uir, in desperatione succo porri hausto expirasse dicitur sine cruciatu 197. Scorpionem mortuum heleboro candido tactum reuiuiscere 252. Morte tempestiua nihil homini melius 269. Mortis signa in oculis et in urina 272. Taxum fieri mortiferam clauo ęreo adacto. STRABO Mundum creatum esse et corruptibilem et ex quattuor constare elementis, sed ex quinta quadam natura

de institutione filię 127. Discipulos magistri similes effici malumque facilius eos imitari quam bonum 128. Helly offendit Deum propter uitia liberorum. Episcopus non fit qui habet filios luxuriosos. Qualiter se habeat qui docet in ecclesia 132. Multo tempore disce quod doceas 215. De correctione et doctrina pręsidentis 222. Alexander Leonidis pedagogi non caruit uitiis 228. Peccantes argue 230. Adrianus, discipulus Hilarionis, ob contemptum magistri sui computruit morbo regio 240. De

incohat possessionem, et ubi non est mulier, ingemiscit egens 148. Mulier continens cum uiro 149. Arguit Iudeos de connubio alienigenarum, deinde subiungit dicens: Vxorem adolescentię tuę noli despicere 216. Miseria humana. Homo natus de muliere, breui uiuens tempore, repletus multis miseriis etc. 103. Spiritus meus attenuabitur, dies mei breuiabuntur, et solum mihi superest sepulchrum 104. Homo uiuens uanitas Psalmus XXXVIII. Cupiens miseriis huius uitę liberari. Psalmus XLI

Correctio. Filium erudi. Cum propheta defecerit, dissipabitur populus. Correptio in seruum 132. Doctor 134. Legis periti guttur Ecclesię. Abundare doctrina sacra et inebriare prędicatione corda auditorum 136. Ne reuerearis proximum tuum in casu suo nec retineas uerbum in tempore salutis. Sapiens doceat alios. Filios erudi. Filios obserua 142. Corripe amicum et proximum. Corripe proximum. Correctio mendax. Quam bonum est arguere quam irasci. Doctrina prudentis. Qui docet fatuum 145. Adhuc doctrinam quasi proph etiam effundam. Doctor iustitię 146.

Domini 146. Fides mandatorum conseruatio 148. Audi, Israel, mandata uitę; auribus percipe, ut scias prudentiam etc. 183. Pręcepta mea et iudicia mea ostendi eis 188. Gazophilatia terdena sunt pręcepta Decalogi, ter necessaria: tempore naturę, legis, gratię 195. MARIA. Accessi ad prophetissam et concepit filium etc. 153. Egredietur uirga de radice Iesse, id est Maria, et flos de radice eius ascendet, id est Christus 154. Aperiatur terra et germinet Saluatorem 161.

sufficiat multitudini XV. Operarii in uinea Domini XX. Ite in castellum, quod contra uos est, asinam soluite etc. Discipuli superponunt uestimenta sua et Dominum sedere desuper fecerunt XXI. Ramos arborum sternunt in uia qua ibat Dominus XXI. Colonus uineę Domini qui reddit fructum temporibus suis XXI. Serui missi uocare inuitatos ad nuptias. Quę dicunt, facite; secundum opera eorum nolite facere etc. XXII. Ve uobis etc. male interpretantes Scripturas. Ve uobis qui proselitos facitis filios gehennę duplo quam uos. Ve uobis duces cęci. Stulti et

Ve uobis qui proselitos facitis filios gehennę duplo quam uos. Ve uobis duces cęci. Stulti et cęci XXIII. Mittet angelos suos cum tuba et uoce magna et congregabunt electos eius etc. Fidelis seruus et prudens quem constituit dominus super familiam suam, ut det illis cibum in tempore. Super omnia bona sua constituet eum. Vendentes oleum quo lampades illuminantur. De quinque talentis lucratus alia quinque, de duobus duo, intrat in gaudium domini; nihil lucratus damnatur XXV. Qui docet bene male operans, uinum felle mixtum porrigit Domino XXVII.